Kenmerk 17Het begin van staatsvorming en centralisatieLes 1: Staatvorming Engeland

Algemeen:Hoe staatvorming begon

• Staatvorming lijkt altijd hand in hand te gaan met nationalisme– Je tot een groep mensen behoren voelen in een

door grenzen beperkt gebied (= staat)• Ontwikkeling van een nationaal gevoel en/of

idee– gaat geleidelijk– de oorsprong is niet altijd even duidelijk

• komt het gevoel/idee van de bevolking?• wordt het van bovenaf opgelegd? Of • houdt het ergens het midden tussen deze twee?

H3:§ 13:p59 1100

1150

1200

1250

1300

1350

1400

1450

1500

1550

Eerste “tekenen” van nationalisme in Europa

• Groei van staten in de middeleeuwen– Engeland en Frankrijk (Franken-rijk/land)– Nationalisme was toen alleen maar trouw aan de

koning (leenheer) en lokale heersers zweren/zijn

1100115012001250130013501400145015001550

Verovering van Engeland

Willem met zijn beide (half)broers Odo en Robert

• In 1066 steekt Willem de Veroveraar vanuit Normandië het kanaal over om Engeland te onderwerpen.– Na de Slag bij Hastings slaagt

hij hier ook in.

15501500

14501400

13501300

12501200

11501100

15501500

14001300

12501200

11501100

10501000

Staatsvormingsproces in Engeland

• Na de verovering start hij een staatsvormingsproces– Centralisatie staat hierbij voorop

• Normandische ridders worden zijn leenmannen (en dus de hoge adel)

• Een deel van zijn Normandische ridders blijven soldaten en krijgen een kleine leen (lage adel)

• Alle lenen zijn echter klein, zodat afhankelijkheid blijft• Bestuur en rechtspraak kwam in de handen van een sheriff – een

koninklijk ambtenaar• 13.418 ambtenaren gingen het land/alle gemeenschappen in

kaart brengen: deze gegevens kwamen in het beroemde Domesday Book terecht (1086)– De basis voor belastingheffing– Kennis is macht; Willem wist zo wat er speelde

15501500

14501400

13501300

12501200

11501100

15501500

14001300

12501200

11501100

10501000

Verdergaande centralisatie• Begin van de grondwet• Willems opvolgers verloren echter langzaamaan hun greep op het

land– De adel, geestelijkheid en burgers werden steeds sterker– Na een nederlaag tegen de Franse koning Filips Augustus (wordt

vervolgd) moest Koning Jan zonder Land in 1216 het Magna Charta tekenen.

• Hier stond o.a. in dat de vorst geen belasting kon opleggen zonder toestemming van de standen

• Ontstaan Parlement• Tevens ontstond er in de 14e

eeuw het zogenaamde House of Lords– Een institutionalisering van het

adviesrecht van de leenmannen aan de heer

– Hierin nam de hoge adel zitting

– De koning zat deze voor• Ook de lage adel gingen

structureel vergaderen– Hieruit ontstond het Lagerhuis

(House of Commons)

15501500

14501400

13501300

12501200

11501100

15501500

14001300

12501200

11501100

10501000

EDWARD by the grace of God, King of England, Lord of Ireland, and Duke of Guyan, to all Archbishops, Bishops, etc. We have seen the Great Charter of the Lord HENRY, sometimes King of England, our father, of the Liberties of England, in these words: Henry by the grace of God, King of England, Lord of Ireland, Duke of Normandy and Guyan, and Earl of Anjou, to all Archbishops, Bishops, Abbots, Priors, Earls, Barons, Sheriffs, Provosts, Officers, and to all Bailiffs and other our faithful Subjects , which shall see this present Charter, Greeting. Know ye that we, unto the honour of Almighty God, and for the salvation of the souls of our progenitors and successors, Kings of England, to the advancement of holy Church, and amendment of our Realm, of our meer and free will, have given and granted to all Archbishops, Bishops, Abbots, Priors, Earls, Barons, and to all freemen of this our realm, these liberties following, to be kept in our kingdom of England for ever.

het Magna Charta