Over wondere feitenHoofdstuk 1 – Wondere feiten

I. Vermogen je te verwonderenVermogen= uniek (je ziet meer dan het normaal)Verwonderen kan over:

iets nieuws (reusachtige waterval) gebeurtenissen (geboorte) alledaagse dingen (als je bij iets stilstaat (zonsondergang)

opdracht 2

a. 5 voorbeelden van wonderen die door wetenschap zijn opgelost→ 1e gedichtI. Wereld, schepping, micro-organisme, sterren, menselijk lichaam

b. Betekenis wonderen → 1e gedicht: dingen die de mens in het begin niet kon verklarenc. Betekenis wonderen → 2e gedicht: de (soms alledaagse) dingen op deze wereld waarbij je

stil moet staand. ‘Het geheim van de wereld is het zichtbare, niet het onzichtbare,’ past het beste bij → 2e

gedichte. Bij het 2e gedicht gaat het voornamelijk over het vermogen te verwonderen want i.p.v. hij

zegt dat we alles al hebben ontdekt zegt hij dat we stil moeten staan bij de dingen die we hebben ontdekt

De wereld van Sofie – Jostein Gaarder – 1991 Sofie Amundsen (15) → (begin) plotseling 2 korte brieven van onbekende schrijver

o 1e: Wie ben jij?o 2e : Waar komt de aarde vandaan?

Heeft ze geen antwoord op. Voor het eerst in haar leven denkt ze dat je niet ‘zomaar’ kan leven zonder af te vragen waar alles vandaan komt. Onbekende moedigt haar aan te blijven denken. Dan → langere brief: Wie we zijn? Waarom leven we?, Belangrijk in leven?

o Verschilt door je behoeften (primair, secondair, etc) Omkomt v/d honger → antwoord: eten Eenzame → antwoord: samenzijn

‘Het enige wat we nodig hebben om goede filosofen te worden, is het vermogen ons te verwonderen.’ (de onbekende)

Levensvragen van oudsher → overgeleverd in: verhalen, kunstzinnige verbeeldingen en religieuze voorstellingen

II. Een kwestie van taal3 levensvragen:

waar kom ik vandaan, wie ben ik, waar ga ik heen letterlijk/zakelijke/ controleerbare/bewijsbare/informatieve/objectieve/feitelijke taal

o natuurwetenschappen, techniek, geschiedenis ‘taal van het hart’/verbeelding/figuurlijke taal

o kunst, religie

Hoofdstuk 2I. Sporen van cultuur

Dordogne → grot bij Les Eyzies → doden ritueel begraveno Mensen voorstelling → ‘iets aan de andere zijde v/d dood’

Neanderthalerso Genoemd naar Neander-dal → rivier de Düssel (Ruhrgebied) → 1856: 1e fossiele

resten gevondeno Mensensoorto ±150.000 en 30.000 v.C.: hele zuiden v. Europa verspreido ±35.000v.C.: bijna uitgestorven

Cro-magnon-menseno Genoemd naar Cro Magnon grot (→vlakbij Les Eyzies)o ±35.000 v.C. vanuit Afrika → Europao Directe voorouder → mens van nuo Kunst

Grotschilderingen (oudste vorm) Sieraden Beeldjes

Godinnen v/d vruchtbaarheid Gezien als ontstaan van een religie (=collectieve vorm van zingeving v/h bestaan, centraal

hogere macht en band met elkaar door overgeleverde mythologische verhalen + uitvoeren rituelen)

Plaatsen grottenFrankrijk Spanje Finland ZwedenLascaux Altamire Astuvansalmi BohuslänPech Merle La PasiegaRouffignac La PiletaChauvet-Pont-d’ArcCussac

Communicatie (→grotschilderingen): maken/bekijken gepaard collectieve klanken → leidde tot gesproken taal:

o Mens enig wezen (gesproken + geschreven taal)o Gedachte vormgeven + deleno Mythische taal tot stand

Mythen= levensbeschouwelijke verhalen → verklaring → levensvragen

II. Huiver en eerbied Riten= Symbolische handelingen → contact → menselijke en het goddelijke (al zolang mens

bestaat) Zonnegod → populair: onmisbaar → leven

270 n.C.: Religie → Sol Invictus (onoverwinnelijke zon) → staatsgodsdienst Romeinse keizers afgebeeld (munten) → krans zonnestralen Geboortedag Sol Invictus: 25 dec.

313 n.C.: christendom staatsgodsdienst (Constantijn) → Jezus 25 dec. Geboren Zon symbool christus (het Licht der wereld)

321 n.C.: 1e dag v/d week (zondag) → rustdag → Romeinse Rijk

III. Een nieuw perspectiefOntstonden verlichten geesten → kritiek heersende mythisch wereldbeeld

Vanaf 600 v.C.: Griekse filosofen Filosoof Thales Milete:

o 624-545 v.C.o 1e rationeel denkende filosoof

Alles vanuit oerstof → water (:alles leefde, water nodig) Filosoof Empedokles

o 490-430 v.C.o Vier elementen basis: aarde, lucht, water, vuur

Filosoof Socrateso 469-399 v.C.o Lesmethode dieper inzicht komen → voortdurend vragen stellen → dieper nadenken

gedwongen Hij wilde duidelijk maken: mens wezen →zelf kan denken → zich niet

onderwerpen aan autoriteiten/godeno Proces: beschuldigd → machthebbers Athene→ jeugd bederven en goden afschaffen

Straf: Beker met gif drinkeno Hoofdvragen:

Wat is de waarheid?

Wat is rechtvaardigheid? Filosoof Plato

o 427-347 v.C.o Leerling Socrateso Bestuurden essentie van begrippen

Ideaal beeld/goddelijke modellen in ons hoofd en dus kunnen wij zeggen dat iets op aarde tot die categorie/begrip behoort

Filosoof Aristoteleso Leerling Platoo Verschil Plato: alleen kennis hebben aarde

Aristoteles grondlegger moderne wetenschappen Onderzoek waarnemingen

Christendom Wereld 6 dagen geschapen Vrouw ondergeschikt → uit rib van Adam gemaakt God schepper + heerser op aarde

Verandering→verlichting:o Copernicuso Galilei

In moeilijkheden kerkelijke inquisitieo Impuls → rationalisme + verlichting (17e+18e eeuw)o Motto: Sapere aude/Durf te denkeno Grondleggers:

Descartes 1596-1650 Woonde → NL

o Gewetensvrijheid ‘Discours de la méthode’: feitelijke kennis wiskundig bewijsbaar

moet zijn Cogito ergo sum= ik denk, dus ik ben Gelovig: mens sterfelijk en onvolmaakt, dus moet er iets zijn dat

onsterfelijk is en volmaakt – God Baruch Spinoza

1632-1676 Joods-Portugese immigrantenfamilie Orthodox joods ‘uitvindingen v/d menselijke fantasie’

o geschriften veel te menselijk kan nooit van een god zijno gevolg: 1656 uit synagoge verbannen

Ipv Baruch → Benedictus liet noemeno Betekent ‘de gezegende’

Boeken:o 1670: Tractus theologico-politicus

Kritisch onderzoek → bijbel 1674 verboden

o Ethica Verschil Descartes: godsbewijs

o Natuur kunnen verklaren met natuurwetten+wiskunde, onnodig god toe te voegen aan de verklaring

Kritiek:o Hij atheïstisch is: hij zegt dat er geen plaats is voor een

persoonlijke godo Hij pantheïstisch is: hij zegt dat god is in alles en alles is god

o Tot die tijd Bijbelse verhalen → betrouwbare geschiedenis → nu verandert

Hoofdstuk 3I. Kerk, geloof en wetenschap

Giordano Bruno 1548-1600 Natuurkundige 35e meer dan 20 boeken

o Sommige → oorsprong heelal

Dacht: → Conflict katholieken kerko heelal oneindig God is de schepper en Jezus de zoon van God.o sterren zijn zonneno planeten bewoond door

intelligente wezens ontkende:

o Jezus → goddelijko Dag des oordeels

Conflict voorkomen→ vluchtte uit Italië 1590: andere paus → Bruno terug naar Italïe 1592: toch gearresteerd → ketterij → brandstapel

Opvattingen in strijd met christelijke geloofsleer Ketter komt van katharen

Zuid-Frankrijk Christenen → ideeën → officiële leer afweken

o Oude Testament niet erkendo Geen eucharistie + sacramenteno Geloofden in reïncarnatie

Vervolgd door inquisitie (kerkelijke rechtbank) → opgezet door paus Innocentius III

Twee-eenheid (kerk + wetenschap→ harmonie) Eeuwenoude Theorieën: aarde middelpunt → wetenschap had andere benadering maar

stemden met die van het geloof overeen. Totdat:…

Copernicaanse RevolutieCopernicus

1532: boek: ‘de Revolutionibus Orbium Coelestium’ → aarde + andere planeten om de zon draaien (i.p.v. om de aarde)

o Wiskundige bewijzen

o Kritiek → protestanten: woord van god aangetast (gezag Bijbel → volmaakt)o Luther was het hiermee oneenso Mensen konden dit niet meteen bevatteno =1e paradigmawisseling (=…zie onderaan pagina)

1616: kerk → boek Copernicus → verboden boeken lijst (de index)o Waarschijnlijk na aanleiding van Bruno en Galilei

Heliocentrische wereldbeeld= zon middelpuntGeocentrische wereldbeeld= aarde centrum → universumParadigma= bril waardoor je kijkt/ algemeen geaccepteerd model

o Wisseling van paradigma is dus een wisseling van het geaccepteerd model

Galilei 1562-1642 verbeterde versie → telescoop (ontworpen: Lippershey) → onderzoek onzichtbare

hemellichamen 1615: aangeklaagd → ketterij 1616:

o Vrijgesprokeno Copernicaanse theorie: heliocentrische wereldbeeld → valse leer (in strijd Heilige

Schrift) → verspreiding verboden Galilei niet mee eens

Niet alles bijbel → letterlijk Maakte verschil tussen historisch boek en geloofsboek

o Nieuwe boek→ ‘Dialogo’: Voor schrijven overlegd→ paus Urbanus VIII→ goedgekeurd Na het schrijven + uitbrengen → paus voelde zich beledigd→ eenzijdige

aanpak over het onderwerp ‘aarde beweegt om de zon’ (=volledig in strijd heilige Schrift)

(samenvatting:) 2 personen → dialoog voeren over de theorieën. Verdediger v/h systeem is niet overtuigend

1633: gevangenisstraf (→Later omgezet in huisarrest)1. Leer ging tegen bijbel: ‘Zon draait om aarde’→

Hij zegt dus: ‘schepping niet perfect’ en doorbreekt barrière hemel vs. aarde2. Galilei: ‘Bijbel niet letterlijk’3. Verboden → Copernicus → theorie verspreiden4. De druppel was: uitbrengen ‘Dialogo’

Kosmologie= wetenschap → ontstaan heelalOerknaltheorie= theorie heelal begin had

Meeste kosmologen steunen dit

Edwin Hubble Astronoom Sterrenstelsels uitbreiden

Sterren Alpha Centauri= ster dichtst ons zonnestelsel Licht (sterren) is oud als het de aarde bereikt omdat het zo’n grote afstand moet afleggen Sterrennevel: ontstaat ster

II. Darwins gevaarlijke idee + III Geloof of Wetenschap2e Paradigmawisseling= Evolutietheorie Veel ingrijpender want → heeft het leven dan nog wel zin als wij door toeval van

omstandigheden ontstaan zijn 1859: boek ‘over het ontstaan der soorten door middel van natuurlijke selectie’

o Schrijver: Charles Darwino Ideeën: Vinken geïsoleerd leefden (verschillende eilanden) → verschilllende erfelijke

eigenschappen ontstaano Darwin: Mensen stammen niet van apen af maar van een gemeenschappelijke

vooroudero Nu nog steeds evolutie

Bacterie door bestrijding met antibiotica nu resistent iso Natuurlijke selectie = oorzaak ontstaan der soorten

Toeval Natuurlijke wetmatigheden (dus niet alleen door toeval)

o Ontstaan nieuwe soort gebeurt d.m.v. “twee-traps motor” (2 stappen)=1. Normaal: constant proces→ voortplanting als bij het voortplanten mutaties

optreden kan dit negatief/positief zijn2. Als het positief is zal het een grotere kans op overleven hebben en de hele

populatie zal dan deze eigenschap krijgen.

Bioloog = iemand die levende dingen bestudeertTheoloog = iemand die de godsdienst bestudeertMicro-evolutie = binnen bepaalde soort genetische varianten voorkomenMacro-evolutie= genetische variaties leiden ontstaan nieuwe soort

Ontkend → tegenstanders evolutietheorieCreationisme= theorie → universum het gevolg → scheppingsdaad van een schepper

Geloofsuitspraak: niet feitelijk onderbouwdPseudowetenschap= Een pseudowetenschap is een reeks ideeën gebaseerd op theorieën die als wetenschappelijk naar voren worden gebracht maar die in werkelijkheid niet wetenschappelijk zijn.

‘Fossielen zijn ook door god geschapen om het geloof v/d mens te testen’ID/Intelligent Design= in natuur complexe structuren voorkomen waardoor het volgens aanhangers onmogelijk, door natuurlijke selectie is voortgebracht

De waanzinnige - filosoof Nietzsche

Bedoeling v/h verhaal Regel 3: ik zoek god= Vanzelfsprekendheid dat god weg is Regel 8: god is dood= god is overbodig Regel 8: wij hebben god gedood: Wij= wetenschappers Regel 10+11: Ik kom te vroeg, het is mijn tijd nog niet= god is nog niet helemaal overbodig,

dus daarom zegt hij, dat hij te vroeg is. Regel 15: Wat zijn de kerken … anders dan de grafmonumenten van God: grafmonumenten=

laatste overblijfselen van god