NR. 12 02 JUL 2016NR. 07 25 MEI 2019

Wat doen docenten na de examens

Engels in de collegezaal: gruwel

of verrijking?

vierdaagse schoolweek verder

weg dan ooit

IONDER

WIJS

We houden van het onderwijs en zijn trots op ons werk, waarmee we de basis leggen voor onze samenleving. Om ons vak te kunnen blijven uitoefenen, hebben we ruimte, vertrouwen en waardering nodig. Het vak moet snel weer aantrekkelijker worden.

www.samenvoorgoedonderwijs.nl

Stop met (nieuwe) regels die ons veel tijd en energie kosten

Zorg voor betere carrièremogelijkheden Investeer in voldoende personeel om goed onderwijs te kunnen geven

IONDER

WIJS

inhoud

4 De leerlingen8 Column Loek Schueler13 Column Susan van Raamt 20 Werk en recht21 Vraag antwoord23 Ruud van Diemen29 Brieven30 Agenda30 Berichten36 Cursussen39 Contact CNV Onderwijs

6 ‘Laat personeel meedenken over schooltijden’ Inspraak, betrokkenheid en zeggenschap ‘must’ voor CNV Onderwijs

14 ‘Het is een steeds sneller uitbreidende olievlek’ Voor- en tegenstanders over verengelsing hoger onderwijs

16 ‘Juf groep 8 gebruikt extra tijd voor meer aandacht’ Kids van Utrechte basisschool geven elkaar aardrijkskundeles

18 ‘Er komt wat weemoed bij kijken’ Docenten vertellen hoe ze periode na examens invullen

24 ‘Kinderen krijgen een positiever zelfbeeld’ Speltherapie vult passend onderwijs aan

26 ‘Het zou helpen als ministerie financieel bijdraagt’ Zeeuwse krimpschool probeert uit alle macht te overleven

32 ‘Bij mij in de klas zijn we er voor elkaar’ Gepassioneerde docent wil dat leerlingen zich veilig durven uiten

34 ‘Mijn hart ligt bij het vernieuwingsonderwijs’ Vers van de pabo, maar welk schooltype spreekt je aan?

Vierdaagse schoolweek?Scholen boos over stopzetten

proef met flexibele schooltijden

16

24

rubrieken

03030303 Colo

fon

Schooljournaal is een uitgave van CNV Onderwijs, onderdeel van CNV Connectief Oplage: 55.000 exemplaren Redactieadres Postbus 2510, 3500 GM Utrecht, tel. 030 751 10 03 E-mail schooljournaal@cnv.nl Website www.cnvonderwijs.nl/schooljournaal LinkedIn www.cnvonderwijs.nl/linkedin Hoofdredacteur Loek Schueler Redactie Edwin van Baarle, Jacqueline Bot (eindred.), Ciska de Graaff (eindred.), Peter Magnée (eindred.) Secretariaat Jobien Goldberg Medewerkers Ruud van Diemen, Marjolein Hammink, Vera Koppenrade, Susan van Raamt, Esther Singer. Omslagfoto Henriëtte Guest Vormgeving & productie: FIZZ | Digital Agency & Ten Brink Uitgevers Abonnementen € 150,– per jaar. Personeels- en zakenadvertenties Opgeven bij Recent t.a.v. Ray Aronds (ray@recent.nl), Postbus 17229 1001 JE Amsterdam, tel. 020 330 89 98. Personeelsadvertenties kunnen worden opgegeven tot uiterlijk dinsdag 14.30 uur. Prijzen vanaf € 106,- excl. BTW.

IONDER

WIJS

We houden van het onderwijs en zijn trots op ons werk, waarmee we de basis leggen voor onze samenleving. Om ons vak te kunnen blijven uitoefenen, hebben we ruimte, vertrouwen en waardering nodig. Het vak moet snel weer aantrekkelijker worden.

www.samenvoorgoedonderwijs.nl

Stop met (nieuwe) regels die ons veel tijd en energie kosten

Zorg voor betere carrièremogelijkheden Investeer in voldoende personeel om goed onderwijs te kunnen geven

IONDER

WIJS

de leerlingen

04

Leerlingen van de Walewyc-mavo in Waalwijk zitten op de eerste dag van de centrale examens klaar voor het vak biologie. In totaal deden zo’n

215.000 middelbare scholieren deze maand eindexamen.

Eindexamen

Foto: ANP/Robin van Lankhuijsen

05050505

‘Laat personeel meedenken over aanpassen schooltijden’

Het is een jaarlijks terugkerend ritueel bij de eindexamens: de klachten die binnenstromen bij scholierenorganisatie LAKS. Eindexamenkandidaten weten steeds vaker de weg naar de klachtenlijn te vinden. Op de eerste dag van de examens kwamen er al 26.000 klachten binnen, twee keer zoveel als de eerste dag van de eindexamens vorig jaar. Minister Slob kwam langs om een handje te helpen.

De opmerkelijkste klacht die dag? Een geluidsoverlast veroorzakende pauw! Een columnist bij De Gelderlander wist te melden dat Slob met de betreffende school had gebeld over de kwestie. Maar helaas, navraag bij het LAKS leert dat dit niet klopt. Volgens een medewerker heeft Slob zelf een aantal klachten opgelost die dag, maar liet hij de pauwenoverlast ongemoeid.

‘De minister gaat de wet niet aanpassen, maar wil naar de mogelijkheden kijken vanuit ‘‘het perspectief en de behoefte van leerlingen en leerkrachten’’. Ik neem aan dat CNV Onderwijs, als een van de verte-genwoordigers van al het personeel, binnenkort een telefoontje krijgt!,’ reageert voorzitter Loek Schueler op het besluit van minister Slob om te stoppen met het experiment rond flexibele schooltijden. ‘Hoe komt de minister anders aan dit antwoord? Wij hebben net een enquête over onder meer onderwijstijd en flexibiliteit van de schooldagen uitgezet onder onze leden. Ik ben oprecht benieuwd naar de reacties. Deze input kan rechtstreeks worden doorgegeven aan de minister, zodat hij voor de zomer weet wat de medewerkers in het onderwijs vinden. En dit is echt een cruciaal punt voor ons. Het personeel

moet namelijk meedenken over aanpassingen van schooltijden. Want dit raakt hen direct. Het gaat over hun werktijden maar ook over de inrich-ting en organisatie van het onderwijs. Inspraak, betrokkenheid en zeggenschap van medewerkers zijn voor ons een must. Dit hebben we onlangs op vele manieren goed en fout zien gaan bij discussies over het continurooster. Zonder betrokkenheid van personeel, de (P)MR en leerlingen en ouders, kan er geen besluitvorming plaatsvinden. Daar waar dit in de afgelopen jaren wel gebeurde, liep dit in te veel gevallen slecht af. Besluiten werden teruggedraaid of met veel tegenstand er toch weer doorheen gedrukt. Dat legde allemaal onnodige druk op het personeel én op de kwaliteit van het onderwijs.’ (Kijk ook op pagina 10-12)

Slob helpt handje mee bij LAKS

nieuwsFoto: A

NP

/Robin van Lonkhuijsen

06

Curricilumherziening leraren en schoolleiders Omgang met digitale technologie, basiskennis van sta-tistiek in het primair onderwijs en aandacht voor leren communiceren over literatuur voor alle leerlingen in het primair en voortgezet onderwijs. Dit is een greep uit de voorstellen van de leraren en schoolleiders uit de negen ontwikkelteams van Curriculum.nu die de basis leggen voor de herziening van de kerndoelen en eindtermen voor het primair en voortgezet onderwijs. De voorstellen zijn begin mei gepubliceerd en open voor feedback. Het is voor het eerst dat de kerndoelen in samenhang worden herzien. En het is voor het eerst dat leraren uit primair, voortgezet en speciaal onderwijs hierbij zélf de eerste voorzet doen. Zo’n 150 leraren en school-leiders in ontwikkelteams binnen negen leergebieden werken hier sinds het voorjaar van 2018 aan. Ze maken scherpe keuzes in het onderwijsprogramma,

waarmee ze meer ruimte creëren voor eigen invulling van leraren en minder overladenheid. De teams werken nauw samen met 84 ontwikkelscholen die regelmatig feedback geven. Zijn de ideeën haalbaar binnen de school? Het voorstel legt de basis voor het kerncurriculum dat wordt vastgelegd voor het eindjaar van het primair onderwijs en de onderbouw van het voortgezet onder-wijs. Het gaat daarbij nadrukkelijk om het ‘wat’; de inhoud en niet om het ‘hoe’; de didactiek. Hoe scholen deze inhoud aanbieden, in vakken of vakoverstijgend, is aan de scholen zelf. De voorstellen zijn te vinden op curriculum.nu. Feedback geven kan tot en met 11 augustus. Na verwerking hiervan overhandigen leraren en school-leiders hun definitieve voorstel in het najaar aan minister Slob.

07070707

KOM 29 MEI IN ACTIE VOOR EEN GOED PENSIOEN VOOR IEDEREEN.

Doe je mee? Meld je aan via www.beloonmijnhardewerk.nl en ontvang als lid een gratis treinkaartje naar de door jou gekozen locatie!

Pensioenacties op 29 mei Eind vorig jaar is het overleg tussen vakbonden, kabinet en werkgevers over de pensioenen vastgelopen. De bonden voeren sindsdien actie met als drie belangrijkste eisen: bevries de AOW-leeftijd op 66 jaar en schrap de boete op eerder stoppen; een pensioen dat meestijgt met de prijzen; een pensioen voor iedereen, ook voor zelfstandigen en mensen met een onzeker contract.We kwamen in opstand op 18 maart en dat blijven we doen. Daarom voeren we woensdag 29 mei opnieuw actie in tal van sectoren en organisaties in het hele land. Ook organiseren we die dag tussen 11 en 13 uur vier grote bijeenkomsten: in Groningen, Grote Markt; Arnhem, Marktplein; Eindhoven, Ketelhuisplein; Den Haag, Koekamp.Wij hopen jullie daar (opnieuw) te mogen ontmoeten. Om dat makkelijker te maken zorgen wij voor een gratis treinkaartje. Op onze actiesite www.cnvconnectief.nl/pensioenacties vind je alle informatie over de bijeenkomsten. Op die site kun je ook het treinkaartje aanvragen. CNV Onderwijs heeft samen met de andere bonden alle onderwijswerkgevers opgeroepen namens iedere school minimaal één werknemer naar één van de vier bijeenkomsten af te vaardigen. Vraag op jouw school na of ook jouw werkgever daaraan meewerkt.

08

10

Niet sexy, wel nodig

de voorzitter

08

In alle gesprekken die ik voer met onderwijspersoneel voel ik ongemak over het werk. En dat terwijl het vak zoveel voldoening zou moeten geven. Gebrek aan waar-dering en erkenning slaan grote gaten in het dagelijkse plezier. Met de tekorten, roep om meer salaris en minder werkdruk is de spanning voelbaar. Dit merk ik iedere dag. Daarom willen we bij CNV Onderwijs ervoor zorgen dat de onderwijssector aantrekkelijk is en blijft. En nee, geld alleen lost het probleem niet op.

In het onderwijssysteem zijn fundamentele verande-ringen nodig. Geen sexy en flitsende boodschap. Er moet echt meer gebeuren. Ik vind passend onderwijs het beste voorbeeld. De politieke reactie als er geld op de plank blijft liggen is: ‘We zetten toezichthouders in.’ Bizar, want het probleem is niet gebrek aan toezicht, maar juist de haperende raderen in het systeem. De papierbrij, de bureaucratie, de logge processen, de vele overleggen verlammen de feitelijke en prangende vraag: hoe en waar helpen we om dit kind goed onder-wijs te geven? Onderwijspersoneel (van docent, IB’er tot aan schoolleiders) is veel tijd en dus geld kwijt om onderwijs passend te krijgen. Maar het allerergste vind ik de hoogoplopende frustra-ties, ook bij leerlingen en hun ouders. Ik zie wat een aanslag dat is. In een tijd waarin het gaat over ‘lean & mean’ en ‘agile’, schrapsessies en regels ruimen is wel duidelijk wat het probleem is: de doorgeslagen bureaucratie.

De belangrijkste vraag voor mij is: hoe gaan we nu gewoon regelen dat het geld voor ondersteuning direct in de klas komt? Niets meer en niets minder.

Foto

: Kje

ll P

oste

ma

Loek SchuelerVoorzitter CNV

Onderwijs www.scooltrips.nl • 0488 47 44 78 • info@scooltrips.nl

Educatieve schoolreizen

info@scooltrips.nl

DAGTOCHTEN • MEERDAAGSE REIZEN • TOURINGCAR- EN VLIEGREIZEN

... Lisa je graag tips en uitleg geeft over alles rondom je (LIO)stage, je werk en je salaris?Volg cnvonderwijs op Instagram!

Wist je dat …

#lisaweethet

Cursus ‘Overtuigend leiderschap’

Masterclass ‘Oudergesprekken in het po’

medilexonderwijs.nl/oudergesprekken

24 deelnemers,

schrijf je snel in!

Groeien in leiderschap door overtuigend te communiceren

Effectief en efficiënt communiceren met ouders

Je communiceert een belangrijke beslissing aan je collega’s: hoe zorg je dat je argumenten

effectief zijn? En welke non-verbale gedragingen versterken je overtuigingskracht als je

een volle teamkamer toespreekt over nieuw beleid op school?

Het schoolsucces van kinderen wordt beïnvloed door de relatie tussen ouders en school.

Die relatie versterk jij door je communicatie. Hoe blijf je professioneel als de emoties

hoog oplopen? En wat is het stappenplan voor een doelgericht 10-minutengesprek?

Stuur je team aan met overtuigingskracht!

Maak jouw oudergesprekken nog effectiever!

medilexonderwijs.nl/overtuigend-leiderschap

StartdatumMaandag 28 oktober 2019

ONTDEK HET PROGRAMMA OP

ONZE WEBSITE

DatumMaandag 18 november 2019

ONTDEK HET PROGRAMMA OP

ONZE WEBSITE

Wegens succes

herhaald!

Het is klaar, over en schluss. Vanaf volgend jaar mogen

basisscholen niet meer experimenteren met afwijking

van de vijfdaagse schoolweek en met de vastgestelde

vakanties. Onderwijsminister Arie Slob zet per direct een

punt achter de proef. Zijn kritiek? Het loslaten van de

regels brengt risico’s voor de kwaliteit van het onderwijs met

zich mee.

Verwijt aan minister dat hij voorbijgaat aan lerarentekort

Scholen boos om stopzetten

primair onderwijs

10

flexibele schooltijden

Scholen die wel goed scoorden tijdens de proef alsmede werkgeversorganisatie PO-Raad zijn het volstrekt oneens met de bewindsman. Hun boodschap: de behoefte aan flexibel on-

derwijs in de toekomst wordt alleen maar groter, ook gezien het lerarentekort. ‘Dan kunnen we maar beter doorpakken, in plaats van alle geleerde lessen weg te stoppen in een archief.’Hans van der Most, directeur van de Sterrenschool in Apeldoorn, die al sinds 2011 met flexibele schooltij-den en vakanties experimenteert, was op z’n zachtst gezegd not amused met het besluit van de minister. Ook hij heeft kwaliteit van onderwijs hoog in het vaandel staan. Dus als hij zijn leerlingen daadwerke-lijk zou benadelen met dit experiment had hij er zelf wel de stekker uitgetrokken. De visie van Slob dat bij een aantal van de aan de proef deelnemende scholen de onderwijskwaliteit te wensen overlaat, en dat als gevolg daarvan maar meteen het hele experiment de nek moet worden omgedraaid, vindt hij veel te kort door de bocht.

FLINKE RISICO’SToegegeven, het onlangs gepresenteerde eindrapport van de Onderwijsinspectie, dat van 2011 tot 2018 onderzoek deed naar de effecten van het flexibiliseren van onderwijstijd, en waarop Slob zijn beslissing baseert, is niet bepaald positief. Zo concludeert de Inspectie dat na acht jaar vijf van de oorspronkelijk twaalf scholen vanwege kwaliteitsproblemen uit de proef zijn gestapt. Nog eens twee scholen moesten ingrijpende maatregelen nemen om problemen met de kwaliteit het hoofd te bieden. Hun eindconclusie luidt dan ook dat er flinke risico’s verbonden zijn aan het afwijken van de centraal vastgestelde vakanties en de schoolweek van minimaal vijf dagen.Wie puur naar de percentages kijkt, kan Slob niet an-ders dan gelijk geven. Maar Van der Most ziet het an-ders. Over zijn school is de Onderwijsinspectie altijd positief geweest. En zo zijn er meer scholen binnen de experimentgroep die verder prima presteren. Ba-sisschool De School in Zandvoort bijvoorbeeld, waar flexibele schooltijden al bon-ton waren nog voordat een eerdere minister het Experiment Flexibiliseren Onderwijstijden überhaupt aankondigde.

EYE-OPENERBij de school met de naam De School kennen ze al sinds 2008 geen vaste zomervakantie meer. In plaats daarvan overleggen ouders - in badplaats Zandvoort niet zelden gebonden aan seizoenswerk in de horeca - samen met de directeur wanneer hun kind vrij heeft. Om hen daarin te faciliteren, is de school slechts twee

weken per jaar gesloten en de overige vijftig weken elke werkdag van acht tot zes open. Ook op andere vlakken biedt De School meer flexibiliteit dan andere basisscholen. Zolang het wettelijke minimum van 940 uur onderwijs per jaar maar gehaald wordt. Maar meer mag ook.Een werkwijze die voor Van der Most, destijds druk bezig de Sterrenschool vorm te geven, een belang-rijke eye-opener was. Ook hij kreeg namelijk aan de lopende band vragen van ouders over mogelijke verlofdagen buiten de vaste vakanties om. ‘Altijd weer een heel gedoe. Want zulke verzoekjes moet je eerst voorleggen aan een leerplichtambtenaar, die de ene keer wel en dan weer niet toestemming geven. Met als gevolg dat teleurgestelde ouders bij mij verhaal kwamen halen.’

BOERENKINDERENVerheugd was Van der Most dan ook toen hij toestem-ming kreeg om ‘officieel en gecontroleerd’ van de geijkte regels af te wijken. De proef was bedoeld om te kijken of andere tijden goed zijn voor het leerproces van de leerlingen; ook werd bekeken of werkende ouders er baat bij hebben als school- en opvangtijden van hun kinderen beter aansluiten bij hun werktijden. Geen gekke gedachte, vond ook Johan Gelderloos, die als projectleider samen met Van der Most aan de basis stond van de Sterrenschool Apeldoorn en zich later als bestuurslid van de Vereniging IKOOK zou gaan inzetten voor de verbinding tussen onderwijs en kinderopvang. ‘Alleenstaande moeders, zzp’ers, mantelzorgers of kinderen uit gebroken gezinnen die dan bij vader dan weer bij moeder logeren; ze krijgen allemaal iets meer lucht en ruimte wanneer scholen mogen afwijken van vooraf vastgestelde vakanties of strakke roosters. Ofwel: hoe flexibeler de maatschap-pij, hoe groter de vraag naar flexibel onderwijs.’Hij vindt het dan ook vreemd dat onze samenleving nog altijd in grote mate wordt bepaald door de schooltijden. ‘Grote vraag is waaróm? Want het is niet zo dat de schoolvakanties ons zijn opgedrongen door een Hogere Macht. Daar hebben we ooit zelf voor gekozen. Een keuze die nog stamt uit de tijd dat boerenkinderen zomers moesten helpen op het land om te oogsten. Vandaar die zes weken vrij. Maar anno 2019 bestaan er in Nederland met alle flex- en telewerkers heel andere behoeften.’

ONBEGRIJPELIJKVan der Most staat er precies hetzelfde in. Passend onderwijs voor elke leerling, daar gaat het om. ‘Dat ouders hierdoor ook eens buiten het seizoen op vakantie kunnen, is slechts bijzaak. Maar dat is helaas

primair onderwijs

11111111

Tekst: Ilja Post Illustraties: Strips op maat

12

wel waar de meeste media op aansloegen. Daardoor is een beeld ontstaan dat deze proef vooral bedoeld zou zijn voor yuppenouders. Onterecht, evenals als het hardnekkige gerucht dat leerlingen op deze ma-nier minder lang les krijgen. Zelfs met een vierdaagse schoolweek hoeft dat niet zo te zijn, omdat de school ook langer open is.’Dat het moeilijk is om dit zonder verlies van onder-

wijskwaliteit te organiseren, staat voor hem buiten kijf. ‘Daarvoor moet je een geheel nieuw functiehuis optuigen, waarbij een grote rol is weggelegd voor onderwijsassistenten en ondersteuners. Ook wij zijn jaren bezig geweest om tot de juiste formule te komen. Maar nu er dan eindelijk een blauwdruk ligt, die ook andere scholen kunnen volgen, trekt de minister de stekker uit de proef. Ik vind dat tamelijk onbegrijpelijk.’

ZAAKJES OP ORDEOok Rinda den Besten, voorzitter van de PO-Raad, snapt niet goed waarom de minister juist nu stopt met het experiment. ‘Officieel zou de proef namelijk een looptijd van 15 jaar hebben. Hij had dit besluit dus ook kunnen doorschuiven naar een volgend kabinet. Al had ik dan graag gezien dat er meer scholen aan het experiment waren toegevoegd. Want erg repre-sentatief kun je het huidige onderzoek niet noemen.

Daarvoor is een steekproef onder twaalf basisscholen op een totaal van zo’n 6.500 echt te summier. Hele-maal wanneer je weet dat de criteria voor deelname van meet af aan niet streng of helder genoeg waren’, vervolgt ze. ‘Zo deden sommige scholen simpelweg mee om de verkeerde redenen. Bijvoorbeeld omdat ze al onder verscherpt toezicht van de Onderwijsinspec-tie stonden, en ze deze proef meer gebruikten om tijd te rekken. Anderen zagen er een manier in om krimp tegen te gaan door ouders met flexibele vakanties en schooltijden alsnog te verleiden voor hun school te kiezen.’Dat deze scholen door de Inspectie op de vingers zijn getikt, vindt Den Besten dan ook geheel terecht. ‘Maar er zijn dus ook scholen die hun zaakjes wel prima op orde hebben. Niet profiteren van wat zij tijdens deze pilotfase geleerd hebben, zie ik als een klassiek geval van het kind met het badwater weggooien. Te meer, omdat de minister, als hij zou willen, voldoende ruim-te heeft om de positieve effecten van flexibele school-tijden verder te onderzoeken. Bijvoorbeeld door de goed presterende scholen onder te brengen in de pilot Regelluwe scholen, waar eveneens geëxperimenteerd wordt met afwijken van bepaalde wet- en regelgeving.’

LERARENTEKORTDat onderzoek is volgens haar de moeite waard, want mogelijk schuilt er ook een oplossing in voor een ander veelbesproken thema: het lerarentekort, dat intussen zo nijpend is dat het afgelopen schooljaar meerdere scholen noodgedwongen zijn overgegaan op een vierdaagse schoolweek. Hoewel deze nood-greep los staat van het experiment, denken zowel de PO-Raad als de bonden dat de ervaringen van de proef scholen met een lerarentekort kunnen helpen.Den Besten: ‘Tijdens het landelijke overleg over de aanpak van het lerarentekort zijn flexibele onderwijs-tijden bijvoorbeeld altijd onderdeel van de discussie geweest. Dat maakt het des te vreemder dat Slob nu stopt met het experiment. Ook hij weet dat komend schooljaar opnieuw veel scholen noodgedwongen naar een vierdaagse schoolweek moeten.’Duidelijk is in ieder geval dat de gekrenkte partijen zich niet zomaar neerleggen bij het besluit van de minister. Zo heeft Van der Most onlangs alle onder-wijsfracties aangeschreven met bijsluiting van een groot aantal door ouders geschreven brieven, waarin zij haarfijn uitleggen waarom de proef in hun ogen wel geslaagd is. En ook de PO-Raad wil samen met de minister en topambtenaren nog eens goed kijken hoe ze het experiment een mogelijk vervolg kunnen geven.Van der Most stellig: ‘Een streep door dit experiment is een streep door de toekomst.’

‘Hoe flexibeler de maatschappij, hoe groter de vraag naar flexibel onderwijs’

Susan van Raamt

18 en dan?Mijn middelbare schooltijd kon wat mij betreft niet gauw genoeg voorbijgaan. Studeren in een andere stad, op kamers en vooral de vrijheid spraken mij aan. Hoewel ik het aan de andere kant natuurlijk ook wel spannend vond. In sommige leerlingen herken ik mijn eigen haast om volwassen te wor-den. Ze willen gauw aan het werk, denken na over kinderen en willen het liefst zo snel mogelijk op zichzelf wonen.

Bij de meeste leerlingen hangt er echter nog een groot vraagteken boven hun hoofd. Door een goede samenwerking tussen ouders, leerlingen, de gemeentes, stagebegeleiders en school lossen die vraagtekens als het gaat om werk en opleiding in het laatste jaar meestal op. Afgelopen jaren is me echter opgevallen dat er altijd leerlingen zijn die instor-ten in het jaar dat ze 18 worden. Ze worden depressief, gaan onderpresteren of worden veelvuldig ziek. Bij doorvragen komt er dan uit dat het de leeftijd is die voor problemen

zorgt. Als je 18 bent, dan ben je volwassen en moet je voor jezelf gaan zorgen. Dat is een angstige gedachte voor jongvolwassenen die eigenlijk nog lang niet volwassen zijn. Eén van die leerlingen heeft afgelopen maanden opvallend veel interesse getoond in mijn leefsitu-atie. Af en toe stelde hij vragen als: ‘Hoe oud was u toen u op kamers ging? Hoe zag dat er dan uit? Was u niet eenzaam? Hoe deed u dat dan met koken?’ In eerste instantie dacht ik dat hij gewoon nieuwsgierig was naar de persoon achter de leraar. In het laatste onderonsje realiseerde ik me dat die vragen helemaal niet over mij gingen, maar over hem. Door mij vragen te stellen probeerde hij zich mentaal voor te bereiden op zijn eigen toekomst.

Dit heeft me aan het denken gezet. Er is best veel aandacht voor de overgangen in het onderwijs. Kleuters gaan oefenen in groep drie en er zijn zelfs cursussen om de overstap van groep acht naar de middelbare school te verge-makkelijken. Mijn leerlingen hebben hulp nodig bij het sociaal-emotionele aspect van schoolverlaten. Hoe we aan die hulpvraag kunnen voldoen, weet ik alleen nog niet.

Mijn leerlingen hebben hulp nodig bij het sociaal-emotionele aspect van schoolverlaten

1313

Susan van Raamt(35) is zorgcoördinator op

praktijkschool Laurentius in Delft en in het bezit van een master Leren en innoveren.

column

Foto

: Hen

riët

te G

uest

hbo

DDe toegenomen verengelsing van het Nederlandse onderwijs is al lange tijd onderwerp van gesprek. Maar eind maart plaatsten 180 hoogleraren, schrijvers en

andere prominente Nederlanders een noodkreet in de Volkskrant: ‘Er is een reëel risico dat ons land binnen enkele jaren hoofdzakelijk Engelstalige universiteiten kent, met hier en daar nog wat restjes Nederlands.’

OLIEVLEKVolgens Annette de Groot, emeritus hoogleraar Ex-perimentele Taalpsychologie van de Universiteit van Amsterdam en een van de initiatiefnemers van de oproep, is de verengelsing van het hoger onderwijs gedeeltelijk te wijten aan de bekostigingssystema-tiek. ‘Het komt erop neer dat als bijvoorbeeld een studie psychologie ergens aan een Nederlandse universiteit besluit over te stappen op het Engels, de andere universiteiten die die opleiding ook aan-bieden, eveneens deze stap moeten zetten. Anders verliezen ze een deel van hun marktaandeel. Een opleiding blijft levensvatbaar en de financiering op orde als een voldoende aantal studenten de weg ernaartoe weet te vinden. Gebeurt dat niet, dan kun je de deuren sluiten of moet je op zijn minst een deel van het personeel ontslaan. Je hebt maar een of anderhalve studentengeneratie nodig, en een heel onderwijsveld kan volledig verengelst zijn. Het is een zich steeds sneller uitbreidende olievlek, het gaat heel erg snel.’

Je hoeft maar in een gemiddelde studentenstad rond te lopen en het beeld is duidelijk: de Nederlandse universiteiten en hogescholen trekken veel aanwas van over de landsgrenzen. Oorzaak van de groeiende toestroom vanuit het buitenland is onder meer de verengelsing van het hoger onderwijs. Voor de een is het Engels in de collegezalen een gruwel, de ander ziet het juist als een verrijking van de leefwereld.

Verengelsing hoger onderwijs: kans of gevaar?

ENGELS IS GEPASTOok in het hbo wordt de verengelsing nauwlettend in de gaten gehouden. Op Hogeschool Rotterdam volgt momenteel ongeveer tien procent van de studenten een studie in het Engels. ‘Het gaat daarbij om een afgebakend aantal opleidingen dat internationaal is georiënteerd, bijvoorbeeld commerciële studies die gericht zijn op de Aziatische markt. Afhankelijk van de context waarvoor je opleidt, is het gepast om in het Engels les te geven’, vertelt Ron Bormans, bestuursvoorzitter van Hogeschool Rotterdam. ‘Maar de overgrote bulk van de opleidingen leidt op voor de Nederlandse arbeidsmarkt’, gaat hij verder. ‘Waarbij een perfecte beheersing van onze taal noodzakelijk is. De studie bereidt je voor op een goede professionele loopbaan en Nederlands is bovendien de taal die ons verbindt, de taal van ons publieke domein.’

ONDERWIJSKWALITEITBovendien speelt er nog een ander bezwaar tegen verengelsing mee, vertelt De Groot: ‘Voor het groot-ste deel van de docenten en studenten is het Engels de tweede taal, die zij dus minder goed beheersen dan het Nederlands. Er is een duidelijke relatie aangetoond tussen taalvaardigheid en academische ontwikkeling. Als je een beperkt vermogen hebt om je uit te drukken in een vreemde taal, beïnvloedt dat onmiddellijk de kwaliteit van het onderwijs.’Marc van Oostendorp, hoogleraar Nederlands aan de Radboud Universiteit in Nijmegen, vindt de angst 14

Tekst: Edwin van Baarle Foto: LECTRRhbo

voor verengelsing overdreven en ziet het juist als een verrijking. ‘Toen ik dertig jaar geleden student was in Leiden, was tachtig procent van mijn studiegenoten afkomstig uit een straal van vijftig kilometer rond de stad. En die andere twintig procent kwam ook uit Nederland. In dat opzicht ben ik wel jaloers op de huidige studentengeneratie, die op zo’n makkelijke en natuurlijke manier tijdens hun studie contact kan hebben met mensen van over de hele wereld. Het is wel waar dat je minder genuanceerd bent in een andere taal. Genuanceerdheid is mooi, maar het openen van jouw wereld voor die veel grotere dan de Nederlandse polder is mooier.’

FRANSOok het inburgeren van Engelse woorden in het Nederlands, baart Van Oostendorp weinig zorgen. ‘Als je een roman leest van honderd jaar geleden, dan staat die vol met allerlei Franse woorden die ons nu niets meer zeggen. In die tijd was Frans op het niveau van de elite heel belangrijk. En wat is er gebeurd? Dat Franse taalgebruik is helemaal verdwe-nen. En zo zal over vijftig jaar niemand het meer hebben over een clean-desk-policy. Dat geldt voor heel veel termen. Die gaan ook weer weg. Woorden zijn een soort bubbeltjes op de zee van taal. Die spatten open en verdwijnen weer.’

TAALPOLITIEVerdwijnen of niet, Bormans zorgt er in ieder geval voor dat het Engels niet de werkvloer opsluipt op zijn hogeschool. ‘Als we in vergadering zitten en een van

de aanwezigen noemt het een meeting, dan begin ik meteen “vergadering, vergadering” te roepen. En ik heb het ook niet over een university of applied sciences (de internationale benaming die sommige hbo-instellingen hanteren, EvB), maar over een hogeschool. Taalpolitie wil ik mezelf niet noemen, maar ik probeer mensen wel bewust te maken.’Van Oostendorp vindt: ‘Waakzaamheid is altijd geboden, maar er is eigenlijk geen reden tot zorg. Nederlanders zijn gefascineerd door het Engels. We worden langzamerhand een tweetalig volk. Maar we kunnen dat aan. We zijn daarop toegerust. Je hoeft daarvoor helemaal niet superslim te zijn.’

NATIONALISME Over één ding wil De Groot tot slot duidelijk zijn. ‘Ik heb niets tegen het Engels, noch tegen interna-tionalisering van het hoger onderwijs. Ik benadruk dit nog eens omdat verzet tegen verengelsing met nationalisme van het foute soort wordt geassoci-eerd. Het wordt in een verdachte hoek geplaatst. En dat is mogelijk een van de mechanismes waarom het Engels steeds meer terrein wint in het hoger onderwijs, ten koste van het Nederlands. Niemand wil in een verdachte hoek worden geplaatst. Daardoor krijg je politiek-correcte reacties, of men doet er het zwijgen toe – mensen die denken: laat ik me maar niet uitspreken, want dan word ik daar ook mee geassocieerd. Maar mijn probleem met verengelsing heeft niets met dat soort nationalisme te maken. Wat is er mis mee gesteld te zijn op je eigen taal?’ 15151515

Het is negen uur ‘s ochtends. Arie Schilling geeft aardrijkskundeles aan de helft van groep 7/8. De komende weken behande-len ze hoofdstuk vijf uit het wereldoriën-

tatieboek: de Middellandse Zee. Schilling verdeelt de groep in tweetallen en begint de hoofdstukken van de les uit te delen. ‘Aïsha en Hidde, jullie krijgen les 5.2. Want jij wilde niet 5.1, toch Aïsha?’ Niet alleen de voornaam van het meisje begint met een A, ook haar achternaam. Met als gevolg dat zij altijd de eerste les krijgt, legt ze uit. ‘Maar die vind ik niet zo interessant, omdat dat meestal nog maar een introductie is. Pas daarna wordt het leuk.’

DIGITALE VAARDIGHEDEN‘Om de zoveel tijd staat er weer in de krant dat we

Kids van De Regenboog

geven elkaar les

Meer leren,

minder werkdruk

primair onderwijs

16

Leerlingen die elkaaraardrijkskunde leren. Dat gebeurt

in de bovenbouw van basisschoolDe Regenboog in Utrecht. In

tweetallen maken de leerlingenpowerpoint-presentaties. Zo leren

ze niet alleen de lesstof, maarook samenwerken en digitalevaardigheden, én hebben de

leerkrachten tijd om de klas extraaandacht te geven.

nog meer moeten behandelen in de klas’, verzucht Schilling. ‘Digitale geletterdheid, gezonde voeding, 21ste eeuwse vaardigheden, burgerschap. Als je niet uitkijkt, levert dat alleen maar meer werk op.’ Maar de werkdruk komt volgens hem vooral omdat de leer-lingen te weinig aandacht krijgen. ‘Sinds we passend onderwijs hebben, schieten we daarin tekort. Zeker, ik ben er voorstander van om ook leerlingen die voor-heen naar het speciaal onderwijs moesten, welkom te heten in het reguliere basisonderwijs. Maar wij hebben niet de middelen gekregen om de benodigde aandacht aan die leerlingen te geven. Met als gevolg dat onze aandacht uitgaat naar de zorgleerlingen. En te weinig naar kinderen die soms ‘‘gewoon’’ even wat extra uitleg nodig hebben.’

WAARMEE TE BEGINNEN? ‘In groep 5 maken de leerlingen voor het eerst kennis met wereldoriëntatie en leren ze met het boek wer-ken. Op de ouderwetse manier: de leraar legt het uit. In groep 6 leren we ze om zelfstandig, in groepjes, te werken aan de hand van opdrachten. Vanaf groep 7 werken we met presentaties.’Ondertussen geeft Schilling zijn leerlingen klassikale uitleg voordat die in groepjes uit elkaar gaan. ‘Waar gaan jullie mee beginnen?’ ‘Met een powerpoint maken,’ zegt een leerling. ‘Dat lijkt me niet’, is het weerwoord. ‘Iemand anders?’ ‘Plaatjes zoeken’, probeert een ander. Ook dat is niet waar hun meester naar zoekt. Als zijn vragende blik niet wordt beantwoord, zegt hij het zelf: ‘Het hoofd-stuk lezen. Zodat je weet waar je les over gaat. Daarna kan je alvast beginnen met de samenvatting die je in de hand-out schrijft. Want als je alleen steekwoorden erop zet, dan begrijp jij het wel, maar je klasgenoten niet.’ Over drie weken moeten de leerlingen elkaar hun voorbereide les presenteren.

AANDACHTEr wordt onder Schillings toezicht zelfstandig gewerkt aan de presentaties. ‘De meest simpele dingen moe-ten ze nog leren. Hoe je een plaatje kopieert of hoe je je documenten opslaat zodat je het naar jezelf of een klasgenoot kan mailen.’ Maar de kinderen leren ook onderling een boel: ze helpen elkaar en controleren elkaar bijvoorbeeld op spelling. Bovenal zorgt deze manier van lesgeven ervoor dat de leraren de hoog-nodige extra aandacht kunnen geven aan hun leerlin-gen. ‘Terwijl de helft van de klas hier werkt, kan mijn collega zich iets meer richten op de andere kinderen, want in groep zeven wordt al wat meer uitleg over de lesstof gegeven. De juf van groep acht gebruikt het als

‘Hoge werkdruk is niet alleen verdriet en narigheid. Het is ook een stimulans om creatieve oplossingen te bedenken’

leerlingenspreekuurtje, over hoe het met ze gaat en wat ze bezighoudt.’

ZELFSTANDIG LERENTijdens de les blijkt dat het ene groepje braaf het hoofdstuk leest. Het andere groepje typt gelijk de titel van het hoofdstuk over in een powerpoint-presenta-tie. Joris en Sam gaan iets totaal anders doen: zij wil-len weten wat er te vinden is over henzelf en googelen hun naam. Zij zien hun kans schoon, nu de meester

een interview geeft. ‘Ach, over drie weken is ook hun les wel klaar’, zegt Schilling. ‘Sommige groepjes gaan gelijk superserieus aan de slag. Anderen laten het op het laatste moment aankomen. Dat hoort ook bij het ontwikkelen van hun zelfstandig leervermogen.’

LERARENKAMEROok voor de ruimte moest een creatieve oplossing bedacht worden. Het schoolgebouw stamt uit 1926. ‘Daarom is het ook zo traditioneel ingericht met op elke verdieping een gang en een aantal lokalen naast elkaar.’ Multifunctionele en breed inzetbare ruimtes zijn er niet. Dus staan de computers in de lerarenkamer. De hele les komen juffen en ouders die op school bezig zijn, de les binnenwandelen om koffie te halen. De leerlingen lijken zich er niet aan te storen. Hun focus ligt op het vinden van mooie plaatjes van de toren van Pisa of mensen die siësta houden. ‘In Turkije hebben de kinderen vijf maanden vakantie!’ Aïsha weet niet wat ze hoort. Maar Hidde, haar maatje, leest verder voor: ‘In die tijd moeten ze hun ouders helpen op het land.’ Of dit de meest effectieve manier is om de leerlingen over de Middellandse Zee te leren? ‘De precieze in-houd van de lessen vind ik niet eens het belangrijkst’, zegt Schilling. ‘Weet jij nog wat je op de basisschool hebt geleerd over Oceanië? Zelfstandig leren, werken met een computer, het voorbereiden en geven van een presentatie om informatie over te brengen en samenwerken. Dát zijn de belangrijke dingen die ze hier leren.’

Arie Schilling: ‘Deze manier van lesgeven zorgt ervoor dat leraren de hoognodige extra aandacht kunnen geven aan hun leerlingen.

Tekst: Sterre ten Houte de Lange Foto: Laura Cnossenprimair onderwijs

17171717

voortgezet onderwijs

De eindexamens zijn achter de rug, de eindsprint naar de grote vakantie is begonnen. Hoe komen docenten van eindexamenklassen deze tijd door en hoe blikken ze terug op de afgelopen periode, of misschien zelfs jaren? Drie van hen vertellen.

De eindstreep in zicht

Bastiaan Visser (37) doceert economie en management & organisatie aan drie eindexamenklassen (havo en twee keer vwo) op het Erfgooiers College in Huizen‘Lesgeven aan examenklassen is het leukste wat er is, juist omdat je toewerkt naar een doel: slagen voor dat examen. Van één vwo-examenklas ben ik ook mentor, dus dan leef je extra mee met je leerlin-gen. Na de examens breekt een intensieve tijd aan. Ik moet de examens van mijn drie klassen nakijken, maar check als tweede corrector ook examens van drie andere klassen. Dat kost veel tijd en energie, ik ben er aardig wat avonden en weekenden aan kwijt. Elk examen bespreek ik telefonisch met de tweede corrector. Deze gesprekken variëren van dertig seconden per klas tot soms wel tweeëneenhalf uur.

Veel examenantwoorden zijn aan interpretatie onderhevig, en als je niet op één lijn zit met de tweede corrector, kan dit pittige discussies opleve-ren. Hoe hoog de werkdruk ook is in deze periode, ik zou het voor geen goud willen missen. Het is het slotstuk van al die jaren dat je met je leerlingen bezig bent geweest en een kroon op mijn werk. Als een leerling zakt, kon ik me hier soms in het begin wel rot over voelen. Je vraagt je af of je het als leraar had kunnen voorkomen. Door de ervaring door de jaren heen kan ik dit makkelijker van me af zetten. Eén leerling kwam op school met een mavo-advies en schopte het met keihard werken tot het vwo. Als je dan dat telefoontje mag plegen om te vertellen dat ze geslaagd is, en je hoort de huiskamer op de achtergrond ontploffen van blijheid, dan zit je daar wel met kippenvel naar te luisteren.’18

Tekst: Rhijja Jansen Foto: Ton Kastermans Fotografie, Petja Buitendijk, Ton van Vlietvoortgezet onderwijs

Jan Willem Rozema (37) geeft Neder-lands aan twee vwo-eindexamenklassen op het Christelijk Lyceum Delft‘Het nakijken van de eindexamens van mijn klassen is altijd een spannend moment. Alltijd zijn er wel een paar die de examens niet goed ingaan en ik ben dan benieuwd of ze het hebben gehaald. Of na een paar foute antwoorden van iemand die er redelijk voorstond, denk ik: dit zou wel eens verkeerd kunnen gaan. De periode voor de examens is hectisch, maar ik probeer ook wat ontspanning erin te brengen. Er wordt veel van mijn leerlingen verwacht, maar de boog kan niet altijd gespannen zijn. Er zijn lessen waar een relaxte sfeer heerst en gekletst wordt over dingen die niets met school te maken hebben, zoals vriendjes en vriendinnetjes of bijbaantjes. Ik vind het ook leuk om dan dingen over mijn eigen leven te vertellen. Bij-voorbeeld dat mijn dochtertje van één jaar om zes uur al wakker was, of wat ik het afgelopen weekend met mijn vrienden heb gedaan. Ik vind het belangrijk dat de persoon voor de klas wat meer mens wordt en niet alleen leraar. Afscheid nemen van een eindexamenklas hoort erbij, maar er komt ook wat weemoed bij kijken. Het zijn toch kinderen die volwassen zijn geworden, met wie je een boeiend gesprek op hetzelfde niveau kunt hebben. De band die je al met je leerlingen had, verdiept zich in het laatste jaar en dat is mooi. Het is voor mij ook de essentie waarom ik leraar geworden ben: het contact met de leerlingen.’

Petra Veerbeek (53) geeft als docent gods-dienst op het Christelijk College Schaersvoor-de in Dinxperlo les aan een eindexamenklas vmbo ‘Ook al is godsdienst geen examenvak, je merkt toch dat de sfeer anders is dan de eerste drie jaar. Je bent erbij als de leer-lingen als brugklasser binnenkomen en ziet dat de jongens in klas vier allemaal lang geworden zijn, en de meisjes volwas-sener. Ik probeer dat laatste jaar dan ook een speciaal tintje te geven door elke les met een paar leerlingen een kopje koffie of thee te drinken. Dan vraag ik hen als de les begint: “Wil je koffie of thee?” Vervolgens gaan we bij elkaar zitten voor een onderonsje, terwijl de rest van de klas aan het werk is. Het is een klein gebaar, maar ik hoor nu al van derdeklassers: “Volgend jaar gaan we koffie met u drinken!” Afscheid nemen van leerlingen doe ik wel met een beetje pijn in het hart. Ge-lukkig is Dinxperlo een klein dorp, waar je elkaar regelmatig tegenkomt. Dus het afscheid voelt niet heel definitief. Soms komen leerlingen na de examens nog wel eens langs, om hallo te zeggen of mij als docent op te zoeken. Dat voelt dan toch bijzonder. Tijdens de examens word ik, waar mogelijk, ingeroosterd om te surveilleren. Daarnaast gebruik ik de vrijgekomen lestijd om leerlingen wat extra hulp te bieden bij rekenen of taal. Ook gebruik ik de tijd om mijn lessen voor het volgende schooljaar voor te bereiden.’ 19191919

Een prominente plek voor leesmo-tivatie en literaire competentie in alle fasen en niveaus, begrip voor de werking van digitale technologie en een basiskennis van statistiek in het primair onderwijs. Dit is een greep

uit de voorstellen van de leraren en schoolleiders uit de negen ontwik-kelteams van Curriculum.nu voor de herziening van de kerndoelen voor het primair en voortgezet onderwijs. De voorstellen zijn op 7 mei gepu-

bliceerd. Op www.curriculum.nu/feedback kan iedereen die dat wil tot 11 augustus feedback geven op deze voorstellen.

Het kabinet heeft een breed offen-sief gelanceerd om mensen met een beperking aan het werk te helpen. Het is daarom wenselijk wijzigingen aan te brengen in de Participatiewet

en Ziektewet, zoals het vereen-voudigen en verbeteren van het instrument loonkostensubsidie en dat van passende ondersteuning aan belanghebbenden. Ook wordt

bevorderd dat werken loont voor mensen die in deeltijd met behulp van loonkostensubsidie werken. Meer info: www.internetconsultatie.nl/participatiewet_breed_offensief

Binnenkort kunnen aanvragen worden ingediend voor een pei-lingsonderzoek naar de leesvaardig-heid van leerlingen in groep 8 van het basisonderwijs en schoolver-laters speciaal basisonderwijs. Dit onderzoek staat mede in relatie tot de resultaten van de vorige peiling leesvaardigheid die door Cito is uitgevoerd. Daarnaast dient deze peiling zicht te geven op het onder-

wijsleerproces voor leesvaardigheid op basis- en sbo-scholen. Bijzon-der is dat de afname zal worden gecombineerd met PIRLS (Progress in International Literacy Study), om het basisonderwijs minder te belasten met onderzoek en om de opbrengsten van beide peilingen te vergroten. Dit betekent dat het peilingsonderzoek in het basison-derwijs zal worden afgenomen op de

scholen die deelnemen aan PIRLS 2021. Deze basisscholen nemen met al hun groepen 6 deel aan PIRLS en met al hun groepen 8 aan Peil.Leesvaardigheid. Van aanvra-gers wordt daarom verwacht dat ze nauw samenwerken met het Neder-landse PIRLS-consortium onder leiding van het Expertisecentrum Nederlands (EN), als uitvoerders van PIRLS Nederland.

Feedback op voorstellen curriculum

Wijzigingen Participatiewet en Ziektewet

Subsidie peilingsonderzoek leesvaardigheid

Werk en

Recht

20

Vraag antwoord

In memoriamMarjolein Hoekstra

Het ministerie stelt de regeling vak-wedstrijden vmbo en mbo open voor consultatie. Met deze regeling wordt voor de periode 2020-2023 jaarlijks

subsidie beschikbaar gesteld voor het organiseren van nationale vak-wedstrijden in vmbo en mbo en het voorbereiden op en deelname aan

internationale vakwedstrijden mbo. Meer info: www.internetconsultatie.nl/internetconsultatieregelingvak-wedstrijden

Tot en met 30 juni kunnen leraren in primair en voortgezet onderwijs, mbo en hbo weer een Lerarenbeurs aanvragen voor het volgen van een bachelor- of masteropleiding, een post-initiële masteropleiding of een

premaster- of schakelprogramma. De Lerarenbeurs biedt een leraar de mogelijkheid zichzelf verder te professionaliseren. Dit is niet alleen verrijkend voor de leraar zelf, maar kan ook bijdragen aan de schoolont-

wikkeling en vernieuwing van het onderwijs op een school.Meer info en aanvragen: www.duo.nl/lerarenbeurs.

Iedere werkende van 45 jaar of ouder kan dit jaar gratis advies krijgen van een loopbaanadviseur. Iedereen denkt wel eens na over hoe zijn werk er in de toekomst uit gaat zien. Een loopbaanadviseur kan

je daarmee helpen. Dat is fijn voor als er een verandering aan zit te komen, maar ook voor wie tevreden is met zijn huidige baan kan veel baat hebben bij zo’n advies. Minister Koolmees van Sociale Zaken en

Werkgelegenheid heeft daarom de subsidieregeling Ontwikkeladvies voor 45-plussers opengesteld:www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2018/12/31/gratis-ontwikkel advies-voor-45-plusser.

Internetconsultatie vakwedstrijden vmbo en mbo

Aanvraag Lerarenbeurs

Gratis ontwikkeladvies 45-plusser

21212121

Marjolein Hoekstra, auteur van deze rubriek over medezeggenschap, is op 29 april op 59-jarige leeftijd overleden. Vanaf 1990 was ze werkzaam voor CNV Connectief en haar rechtsvoorgangers, het laatst in de functie van trainer/adviseur van de Academie. Wij hebben haar leren kennen als een zeer betrokken

en deskundige vakbondsvrouw die met veel inzet, strijd en enthousiasme klaar stond voor de leden, de medezeggenschapsraden en haar collega’s. Marjolein had een grote schat aan kennis en ervaring en was altijd bereid die te delen, zodat mensen weer verder konden. Wij zullen haar zeer missen!

Benieuwd of e-learning bij jou past?

Probeer nu vrijblijvend een proefcursus:

wwww.e-wise.nl/schooljournaal

Met de online nascholing van E-WISE

kunnen leraren zelf hun nascholing

bepalen door een keuze te maken uit

ruim 80 vakinhoudelijke, vakdidactische

en pedagogische cursussen. Het aanbod

is ontwikkeld met topexperts en wordt

voortdurend geactualiseerd.

Een kind met

dyscalculie

goed kunnen

helpen.

Dat wíl je.

Online nascholingvoor Leraren

columnRuud van Diemen

ArtiestenopleidingWat is nou precies beroepsonderwijs? Dat is een interessante vraag want nieuwe beroepen ontstaan en oude beroepen verdwijnen. We leiden in ieder geval studenten op in een steeds sneller verande-rende arbeidsmarkt. Dat geldt voor het hele beroepsonderwijs: mbo en hbo. Het betekent dat we opleidingen voortdurend toetsen aan de mate van arbeidsmarktrelevantie. Zo leiden we, in het door de over-heid gefinancierde beroepsonderwijs, niemand meer op als hoefsmid of als bestuurder van een paardentram. Logisch toch? Sinds een aantal maanden is er discussie over de arbeidsmarkt-relevantie van de mbo-opleiding artiest. Daarmee stoppen is wat mij betreft geen enkel probleem. Ik speel zelf in een band, (leren) drummen is voor mij nog steeds een hobby en daarnaast, hoeveel artiesten kunnen hun brood nou verdienen door hun beroepsop-leiding? Of moet je gewoon heel goed zijn en een beetje mazzel hebben? Er is ook geen beroepsopleiding voor topsporters. Zo zijn er wel topsportprogramma’s op scholen waarbij deze talenten extra lessen kunnen volgen en in staat worden gesteld om extra te sporten. Dat zou voor opleidingen op het gebied van het

talentvollere zang-, dans- en snarenspel natuurlijk ook heel goed kunnen.Is alleen de mate van arbeidsmarktrelevantie doorslaggevend in de artiestendiscussie of moet onderwijs aansluiten bij de talenten en de behoeften van studenten? Kunnen we met dit soort opleidingen vroegtijdig schooluitval voorkomen, waarmee we ervoor zorgen dat studenten breder worden opgeleid en in staat zijn een civiel erkende startkwalificatie te behalen? Wie doet immers op zijn vijftigste nog hetzelfde beroep als waar hij in zijn puberteit voor is opgeleid? Wat mij betreft is dit okay hoor, maar waar ik wel moeite mee heb, is dat er onderscheid wordt gemaakt in deze discussie tussen het mbo en het hbo. Waarom mag je geen gitaar spelen op mbo-niveau, maar wel viool of triangel op hbo-ni-veau? We noemen dat soort scholen zelfs heel exclusief: conservatoria. Alsof we het daarmee legitimeren.De arbeidsmarktrelevantie van afgestu-deerde studenten aan conservatoria is klein. De meesten worden onderbetaald als docent op een muziekschool of ze spelen af en toe voor een gratis lunch of een bijdrage in de reiskosten. Beroepsgericht onderwijs is ont-zettend belangrijk in onze samenleving. Dat vraagt om goede keuzes over wat de overheid wel en niet financiert, maar laten we in die discus-sie het onderscheid tussen mbo en hbo weghalen.

Waarom mag je geen gitaar spelen op mbo-niveau, maar wel viool of triangel op hbo-niveau?

Foto

: Hen

riët

te G

uest

23

Ruud van Diemenis 49 jaar en directeur

bij Roc Midden Nederland.

Benieuwd of e-learning bij jou past?

Probeer nu vrijblijvend een proefcursus:

wwww.e-wise.nl/schooljournaal

Met de online nascholing van E-WISE

kunnen leraren zelf hun nascholing

bepalen door een keuze te maken uit

ruim 80 vakinhoudelijke, vakdidactische

en pedagogische cursussen. Het aanbod

is ontwikkeld met topexperts en wordt

voortdurend geactualiseerd.

Een kind met

dyscalculie

goed kunnen

helpen.

Dat wíl je.

Online nascholingvoor Leraren

Speltherapie is nog niet zo bekend in het primair

onderwijs. Maar als het aan Bianca Ruizendaal ligt, komt daar verandering in.

Ze is juf op basisschool De Ark in Bunschoten.

Recent studeerde ze af als speltherapeut. Volgens haar kan dit werk invulling geven

aan de zorgtaak die hoort bij passend onderwijs.

Speltherapie als verrijking voor passend onderwijs

Bianca Rui-zendaal: ‘Waar volwassenen naar een psycholoog gaan, uiten kinde-ren hun gevoelens in spel.’

‘Spel is de taal van het kind, zeg ik altijd’

primair onderwijs

24

In de 22 jaar die ze voor de klas staat, heeft Bianca Ruizendaal (45) altijd al betrokkenheid gevoeld bij kinderen die net een beetje meer aandacht nodig hebben. Ze geeft nu een dag speltherapie

binnen de schoolvereniging VCO Bunschoten. ‘Voor de duidelijkheid: ik vind alle kinderen leuk. Maar bij kin-deren met gedragsproblemen – vaak als pittig of lastig omschreven - denk ik: dat komt ergens vandaan. Juist die kinderen wil ik leren zichzelf waardevol te voelen.’Lang slaagde Ruizendaal erin die extra aandacht ge-durende de schooldag te geven. Het aantal leerlingen in de klas die deze aandacht nodig had, was beperkt. Er waren altijd wel vijf minuutjes voor een één-op-één gesprekje. De invoering van passend onderwijs maakte het steeds moeilijker die vijf minuten vrij te maken, zegt ze.

TAAL VAN HET KIND‘Door de toename van het aantal zorgkinderen kon ik minder stilstaan bij de sociaal-emotionele ontwikkeling van mijn leerlingen. En dat is juist waar ik me voor interesseer. Ik kwam op een punt in mijn loopbaan waarop ik dacht: als ik me hier intensiever mee wil be-zighouden, moet ik me verdiepen in iets specialistischer dan voor de klas staan. Wel wilde ik blijven werken met deze leeftijdsgroep, en in het onderwijs. Speltherapie beantwoordde aan die wensen.’ Ruizendaal legt uit ‘dat het een therapievorm is, waarbij spel als middel wordt gebruikt om de sociaal-emotionele problematiek van een kind inzichtelijk te krijgen en te helpen ontwikke-len. Het kan om allerlei soorten problemen gaan: in de omgang met anderen, in relatie tot gezag of emoties, maar denk ook aan faalangst en loyaliteitsconflicten. De doelgroep voor speltherapie zijn kinderen van 3 tot en met 12 jaar. Zij kunnen zich vaak moeilijk met woorden uiten over problemen en gevoelens. Spel is de taal van het kind, zeg ik altijd. Waar volwassenen naar een psy-choloog gaan, uiten kinderen hun gevoelens in spel.’

ROLLEN OMDRAAIENVoor een sessie speltherapie komen kinderen naar de spelkamer. Ze mogen zelf kiezen of ze willen spelen en waarmee. Ruizendaal: ‘Vrijwel iedere vorm van spel is bruikbaar voor de therapie: een bordspel, maar ook playmobil, knutselen en sensopathisch spel (spelen met materialen zonder vaste vorm zoals zand, water, klei en verf, red.). Sommige kinderen willen in één sessie verschillende spelletjes doen, anderen beperken zich iedere keer weer tot hetzelfde spel. Die keuzes zeggen al iets over het kind.’ Voorafgaand aan de eerste sessie is er met leerkracht, therapeut, schoolbegeleider en ouders van het kind besproken wat de hulpvraag is en of speltherapie daarbij van betekenis zou kunnen zijn. ‘Als therapeut breng ik onder woorden wat er in het spel gebeurt. Soms speel ik mee, maar het belangrijkste wat ik doe is observeren. Ik oordeel nooit over wat het kind doet. Na een aantal sessies zie ik vaak een terugkerend thema in hun spel. Een voorbeeld is een jongen die bin-

nen het gezin gekleineerd werd. Tijdens de therapieses-sies speelde de jongen herhaaldelijk een boef-politierol na, een machtsspel dus, waarbij hij iedere keer de poli-tie wilde zijn en ik de rol van boef moest aannemen. De jongen greep het spel aan om de rollen om te draaien. Hij was het nu die anderen omverliep. ‘Na een aantal sessies besprak ik met de ouders en leerkracht of ze verandering zagen in zijn gedrag. Dat was het geval: de jongen liet niet meer zomaar over zich heenlopen.’

POSITIEVER ZELFBEELDEen kind ontwikkelt zich volgens Ruizendaal groten-deels op eigen kracht. ‘Wetenschappelijk onderzoek bevestigt dit. De conclusie is ook dat kinderen die speltherapie hebben gehad, groeien in hun sociale en emotionele vaardigheden. Ze kunnen daardoor een positiever zelfbeeld krijgen.’ Tot haar spijt maken nog maar weinig scholen in het primair onderwijs gebruik van een speltherapeut. ‘Ouders en leerkrachten willen weten wanneer ze resultaat kunnen verwachten. Begrijpelijk, alleen is dat bij speltherapie moeilijk te voorspellen. Het ene kind kan genoeg hebben aan vijf spelsessies, een ander kan er twintig nodig hebben. Die onvoorspelbaarheid hoort bij speltherapie: je laat het kind zichzelf op eigen tempo ontwikkelen. Het gaat dan ook om het doorwerken van wezenlijke trauma’s of gevoelens en niet om kinderen te leren spelen - dat wordt nog wel eens gedacht.’

FIJNERE SFEER‘Een school moet geld willen en kunnen vrijmaken voor het inzetten van een speltherapeut. Er moet een ruimte beschikbaar zijn, en de speltherapeut moet een plek krijgen in het zorgnetwerk van de school. Het grote voordeel daarvan is dat de behandeling onder schooltijd kan plaatsvinden. Voor het kind is de drempel laag omdat de omgeving vertrouwd is. Vaak kennen ze het gezicht van de speltherapeut al omdat deze geregeld op school rondloopt. De leerkracht wordt ontlast, die hoeft geen tijd te besteden aan kinderen met gedragsproblemen, terwijl die tijd er eigenlijk niet is. Bovendien is de leerkracht een van de eersten die profijt heeft van de groei van een kind door speltherapie: een kind zit lekkerder in zijn vel waardoor de sfeer in de klas fijner is. De schoolprestaties verbeteren vaak. Een ander voordeel van speltherapie op school is dat deze niet gebonden is aan een bepaald aantal sessies. Ouders die financieel minder ruim zitten, hoeven zich geen zorgen te maken dat ze de therapie halverwege niet meer kunnen betalen. Op deze manier komt een school de zorgplicht na die hoort bij passend onderwijs, namelijk dat alle leerlingen, ook die sociaal-emotioneel moeilijker meekomen, de begeleiding krijgen die ze nodig hebben.Gelukkig word ik steeds vaker benaderd door leer-krachten van scholen uit het hele land. Dat stemt mij optimistisch. Langzaam maar zeker wordt speltherapie binnen de schoolsituatie op de kaart gezet.’

Tekst: Mathijs de Groot Foto: Ton Kastermans Fotografieprimair onderwijs

25252525

Van der Gaag wist wat hem te doen stond toen hij bijna twee jaar geleden als rector begon op de Pieter Zeeman in Zierikzee. Het aantal leerlingen op de school voor

voortgezet onderwijs daalde de laatste jaren van 1.100 naar 900, deels door de krimp, maar ook door een imagoprobleem. ‘Ons marktaandeel van leer-lingen die voor ons kunnen kiezen, was vorig jaar 57

Hoe houd je een school draaiende als het aantal leerlingen jaarlijks terugloopt?

In krimpregio Schouwen-Duiveland zet rector Peter van der Gaag zich in voor onderwijs dat nieuwe leerlingen

moet trekken. ‘Wij willen dat ouders en kinderen voor onze kwaliteiten kiezen.’

procent. Dat is behoorlijk laag, vooral omdat wij de enige middelbare school op Schouwen-Duiveland zijn, maar daardoor is er ook ruimte voor groei.’ Het aantal leerlingen in zowel het primair als voortgezet onderwijs daalt in Nederland. Dit omdat er minder kinderen worden geboren in bijna het hele land. In het voortgezet onderwijs waren er in schooljaar 2017-2018 zo’n 10.000 leerlingen minder dan het jaar ervoor. De provincies Groningen, Lim-burg en Zeeland hebben het meest te maken met de daling. Tot 2028 zal het voortgezet onderwijs zo’n 12 procent aan leerlingen verliezen.

PROACTIEVE MENTORENVan der Gaag ziet zijn school als een maatschappe-lijke onderneming die niet uit is op winst en macht, maar maatschappelijke meerwaarde wil creëren. ‘De ontwikkeling van onze leerlingen in de breedste

Pleidooi Zeeuwse rector voor financiële steun kabinet

Peter van der Gaag: ‘Verdwijnen van het onderwijs heeft effect op de werkgelegenheid en gevolgen voor bedrijven.’

‘Extra geld helpt om onderwijs hier te behouden’

voortgezet onderwijs

26

zin van het woord, dat streven we na.’ Hij staat voor een plek met aantrekkelijk onderwijs, waar vertrou-wen is tussen school, ouders en leerlingen en waar samenwerking is met externe partners. ‘Dan wordt het een breed gedragen school, die bekend staat om de kwaliteit waar ouders en leerlingen voor willen kiezen. Dat is de enige manier om ons marktaan-deel te laten groeien.’Van der Gaag hoopt nieuwe leerlingen te trekken door het onderwijs te veranderen. Een van de speerpunten in zijn visie is het coachend men-toraat, waarmee is gestart vanaf de brugklas. De mentor heeft een proactieve houding, er wordt niet gewacht tot de leerling zich meldt, maar er zijn zestien keer per jaar proactieve gesprekken. ‘Dan bespreken we hoe het gaat op school en in het alge-meen. Er wordt feedback gegeven en gekeken waar de uitdagingen liggen. Daar is niet alleen behoefte aan, het vergroot ook de betrokkenheid van de school bij ouders en leerling.’ Volgens de rector is het een bewuste keuze om hier tijd in te steken, een prioriteit die ten koste gaat van andere dingen. OVERNEMEN CURRICULUMMet het aanleggen van netwerken hoopt Van der Gaag van daaruit het onderwijs verder te ontwikke-len. ‘We besteden meer tijd aan communicatie en PR. Daarmee maken we de school zichtbaarder.’ De krimp wordt daarnaast het hoofd geboden door meer met partners uit de regio samen te werken: met lokale en provinciale overheid en bedrijven uit de omgeving. ‘We voeren gesprekken over wat zij voor ons onderwijs kunnen betekenen en hoe ze kunnen helpen om onze leerdoelen te realiseren.’ Er zijn stages, maar ook praktijklessen die door externen in het eigen bedrijf worden gegeven. ‘Leerlingen moeten bijvoorbeeld leren lassen. Dan kunnen ze langsgaan bij een bedrijf en kijken, maar het is beter om het daar ook te leren.’ Ook komen de experts naar school. ‘We zijn nu bezig om een ingenieur van een bedrijf uit de regio natuurkun-delessen over krachtenleer te laten verzorgen. Zo betrekken we het bedrijf en nemen zij een stukje van het curriculum over.’ KUNST- EN VLIEGWERKDe daling van het leerlingental zorgt niet alleen voor een afname van het aantal banen in het onder-wijs, maar ook voor reorganisaties en soms sluiting

van scholen. In februari waarschuwde de VO-raad, de koepel van schoolbesturen, dat op ‘zeker tien plekken buiten de Randstad’ in verschillende pro-vincies middelbare scholen dreigen te verdwijnen. Als gevolg hiervan moeten leerlingen soms meer dan twintig kilometer reizen om de lessen te volgen. ‘Dat gaat ook ten koste van hun sociale netwerk’, benadrukt Van der Gaag. Meer geld moet ervoor zorgen dat deze scholen worden behouden, waar-schuwt de VO-raad. De rector is het daarmee eens. ‘Het vraagt heel wat kunst- en vliegwerk om alles financieel rond te krijgen. We kunnen dit nog wel een tijd volhouden, daar zijn we van overtuigd, maar het zou erg helpen als het ministerie financieel iets zou bijdragen.’ In maart zei minister Slob dat er een beperkt aantal gevallen is waarvoor een extra budget kan komen om het onderwijsaanbod op peil te houden. Slob onderzoekt daarnaast de optie voor een regeling waardoor scholen toestemming kunnen krijgen om van sommige regels, die nu soms voor problemen zorgen op de scholen, af te mogen wijken. TOEKOMSTVan der Gaag zou graag in gesprek gaan met andere scholen in krimpregio’s. ‘Om te zien wat we voor elkaar kunnen betekenen en of we elkaar kunnen helpen.’ Of zo’n platform er al is, weet hij niet. ‘Zo ja, dan sluiten we ons aan. Zo nee, dan wil ik ervoor zorgen dat we elkaar gaan ontmoeten. Als we over onze situatie kunnen praten, komen er vanzelf ook goede ideeën.’ De ambitie van de scholengroep Pontes, waar Pieter Zeeman onder valt, is uiteraard om het onderwijs in de regio te behouden. Over de toekomst is Van der Gaag ook positief, mede door de prognose die de provincie Zeeland heeft gemaakt over het aantal leerlingen dat er op het eiland zal zijn tot 2030. ‘De combinatie van het haalbare marktaandeel, de gedeelde intentie en goede samenwerking van het onderwijs, de ondernemers en de overheid zorgt voor een enorm krachtenveld.’ Het draait immers niet alleen om het onderwijs, benadrukt hij. ‘Het gaat om de vitaliteit van het eiland. Als het onderwijs verdwijnt wordt het vestigingsklimaat negatiever en vertrekken mensen. Dat heeft weer effect op de werkgelegenheid en gevolgen voor bedrijven. De school heeft een belangrijke functie in dat geheel.’

Tekst: Meike Bergwerff Foto: Ernesta Verburgvoortgezet onderwijs

27272727

TOE AAN EEN NIEUWE UITDAGING? VOLG DAN EEN MASTEROPLEIDING BIJ DE HU

Als juf of meester kun jij je met onze masteropleidingen specialiseren en verdiepen. Zo kun jij je leerlingen nog beter onderwijs geven en begeleiden, en op jouw school een bijdrage leveren aan innovaties en vernieuwingen.

En met een Lerarenbeurs ontvang je een flinke vergoeding in je studiekosten!

Master Educational Needs (MEN)Voor leerkrachten die behoefte hebben aan ondersteuning in passend onderwijzen.

Bij het Seminarium voor Orthopedagogiek word je opgeleid om leerlingen met complexe problemen adequaat te begeleiden, schoolverbeteringstrajecten te initiëren en te werken aan je persoonlijke beroepsontwikkeling. Kijk op www.men.hu.nl

Master Expertleerkracht Primair Onderwijs (MEPO)Voor ervaren leerkrachten die hun kennis en vaardigheden willen versterken en verdiepen.

Je wordt opgeleid tot een expertleerkracht met meer kennis over vakdidactiek, nieuwe ontwikkelingen en goed onderwijs. Je wordt een stevige gesprekspartner en verzorgt onderwijs met meer impact. Kijk op www.mepo.hu.nl

Wil je meer weten? Bezoek 11 juni onze open avond. Kijk op www.openavond.hu.nl

HIER KOMT ALLES SAMEN

TOE AAN EEN NIEUWE UITDAGING? VOLG DAN EEN MASTEROPLEIDING BIJ DE HU

Als juf of meester kun jij je met onze masteropleidingen specialiseren en verdiepen. Zo kun jij je leerlingen nog beter onderwijs geven en begeleiden, en op jouw school een bijdrage leveren aan innovaties en vernieuwingen.

En met een Lerarenbeurs ontvang je een flinke vergoeding in je studiekosten!

Master Educational Needs (MEN)Voor leerkrachten die behoefte hebben aan ondersteuning in passend onderwijzen.

Bij het Seminarium voor Orthopedagogiek word je opgeleid om leerlingen met complexe problemen adequaat te begeleiden, schoolverbeteringstrajecten te initiëren en te werken aan je persoonlijke beroepsontwikkeling. Kijk op www.men.hu.nl

Master Expertleerkracht Primair Onderwijs (MEPO)Voor ervaren leerkrachten die hun kennis en vaardigheden willen versterken en verdiepen.

Je wordt opgeleid tot een expertleerkracht met meer kennis over vakdidactiek, nieuwe ontwikkelingen en goed onderwijs. Je wordt een stevige gesprekspartner en verzorgt onderwijs met meer impact. Kijk op www.mepo.hu.nl

Wil je meer weten? Bezoek 11 juni onze open avond. Kijk op www.openavond.hu.nl

HIER KOMT ALLES SAMEN 29292929

ingezonden Wilt u uw mening geven?

U kunt een brief van maximaal 200 woorden mailen naar

schooljournaal@cnv.nl. De redactie behoudt zich het recht voor om inzendingen

niet te plaatsen of in te korten.

Het artikel van Ilja Post over de schoolreisjes en andere waanzinnige dingen gaat toch niet over werkelijk gebeurde zaken (hoop ik). Als dat wel waar is dan heeft onze minister Slob nog een heleboel uit het ‘slob’ te halen. Maar in eerste instantie moeten de scholen door de Inspecties worden aangesproken over hoe het mogelijk is dat leerlingen niet dezelfde leerstof wordt aangeboden op scholen. Ik krijg hier werkelijk kippenvel van. Je zal maar ouder van zo’n ondergeschoven kind zijn.

Henk Vos, Hoogeveen

Ruud van Diemen schreef voor zijn laatste column Beroepszwaarte in Schooljournaal 6 een tenen-krommend artikel. Volgens mij is hij zelf geen docent, anders zou hij meer empathie moeten hebben voor machinisten en docenten. Alhoewel ik persoonlijk niets heb met treinen of OV, begrijp ik niet dat hij zo kan schrijven over de zwaarte van het beroep van machinisten. En mocht dit satirisch bedoeld zijn, dan slaat hij toch volledig de plank mis. Zo komt het namelijk niet over. Als hij aan-geeft dat een docent na de les nog niet klaar is, dan klopt dit trouwens. Zij hebben namelijk een grote mate van flexibiliteit in hun functie, een bijzondere secundaire arbeidsvoorwaarde, die werkdruk-verlichtend werkt. Ze kunnen namelijk nakijken om half drie, maar ze kunnen er ook voor kiezen om hun kind naar zwemles te brengen en om half zeven te gaan nakijken. Hoe fijn is dat. Dat kan een treinmachinist niet. Als Van Diemen docenten hiermee ‘een hart onder de riem wil steken’, kan hij beter met iets anders komen.

Lonneke Jaspers, Heerhugowaard

Het artikel over dure schoolreisjes in School-journaal 6 heb ik met gedeeltelijke instem-ming gelezen. Het is inderdaad van de gekke dat de leerlingen van havo-vwo dit soort dure reisjes maken. Ik ben het met jullie eens dat een deel van de leerlingen niet mee zal kunnen, omdat de financiën bij hen thuis niet toereikend zijn. Maar wat mij stoort aan dit verhaal zijn twee zaken. Ten eerste: waarom wordt niet vermeld of geen artikel gewijd aan het feit dat vmbo-leerlingen zelden dit soort reizen maken, noch uitwisselingen hebben met buitenlandse scholen. Wij hadden twee kinderen op het vmbo en wij waren verbaasd over alle verhalen van kinderen van vrienden

die op uitwisseling naar Italië gingen, reizen maakten en grote dramaproducties deden. Terwijl onze kinderen nooit iets dergelijks meemaakten. Hun school was alleen school, zonder interessante extra’s. In de tweede plaats stoort mij de foto bij het verhaal. Dit zijn jongeren waarvan de ouders meer dan goed in de slappe was zitten, met hun merk-kleding, merktassen en dure zonnebrillen. Van een christelijke bond verwacht ik meer oog voor de diverse vormen van ongelijkheid in het onderwijs. Als je zo’n artikel schrijft, vertel dan de hele waarheid.

Joke de Beer, Kampen

Schoolreisjes (1)

Schoolreisjes (2)De plank misslaan

OnderwijsondersteunersWoensdag 19 juni, 16-20 uur, CNV-gebouw, Tiberdreef 4, Utrecht. Loopbaandag voor Onderwijs-ondersteuners: Onderneem, Ontwikkel, Positief!

Workshop en coachingsgesprek. Informatie en aan-melden: onderwijsondersteuners@cnv.nl

In de agenda staan activiteiten van

CNV Onderwijs. Bijeenkomsten worden maximaal twee

keer vermeld. Aanleveren agendapunten via

servicebureau@cnv.nl

Kijk voor de uitgebreide agenda en aanmelden op: onderwijs.cnvconnectief.nl/evenementen. Voor senioren

is dat: www.cnvconnectief.nl/vereniging/senioren.

berichten

Met Kleppen open! verbreden leraren hun didactisch repertoire waarmee ze betekenisvol, relevant en goed onderwijs met ict ontwikkelen, geven en evalueren’, ronkt de uitgever over dit werk. Een doeboek vol praktische tips. Het bestaat uit zeven delen – voorbereiden, ontwer-pen, uitvoeren, evalueren, delen en inspireren, samen verder leren en leidinggeven aan leren en ict – en staat boordevol ideeën, werkvormen, strategieën en hand-reikingen. Aan de hand van vragen, opdrachten en theorie wordt inzicht gegeven in het toepassen van ict in de les, hoe het leerlingen kan activeren, hoe het kan helpen bij het differentiëren tussen de verschillende niveaus en bij klassenmanagement. Het boek kost €24,95 en wordt uitgegeven door Pica. ISBN 9789492525451.

Leren en experimenteren met ictHulpwaaier over belang van bewegen

Zorgen dat er meer (psychomotorische) beweegactiviteiten worden ingezet als waar-devol onderdeel van het leerproces, en niet alleen als extraatje. Dat is het uitgangspunt van de Hulpwaaier Bewegen is een feest!, die zich baseert op wetenschappelijk onderzoek, waaruit blijkt dat bewegen bijdraagt aan betere leerprestaties. De waaier bestaat uit spelletjes die ervoor moeten zorgen dat basisschoolkin-deren met plezier bewegen en zich in de brede zin van het woord ontwikkele: cognitie (lees-, reken- en taalactiviteiten), motoriek (fijn- en grofmotorisch) en sociaal-emotioneel. Onderscheid is ook gemaakt tussen activiteiten die een kind individueel of samen met de spelleider kan doen, en activiteiten die kinde-ren met zijn tweeën of in een groepje kunnen uitvoeren. De waaier kost €15,95 en wordt uitgegeven door Pica. ISBN 9789492525550.

Positief leren denken met kaartspelWat is het ergste dat kan gebeuren? Helpt het als je zo blijft denken? Wat kun je beter denken? Vragen aan leerlingen die kunnen opborrelen bij het gebruik van de gesprekskaarten van Mindset. Met de kaarten, bedoelt voor gebruik in het basis-onderwijs, leren kinderen dat het oké is om fouten te maken, dat ze ervan kunnen proberen te leren en dat je door oefening steeds beter kunt worden. Op de kaarten staat ook uitleg over hoe je hersenen leren en wat je kunt doen wanneer iemand kritiek op je heeft. Doel is een gunstige invloed op het gevoel en gedrag van kinderen, waardoor ze een beter zelfbeeld ontwik-kelen en meer durven. Het doosje met 44 kaarten kost €19,90 en wordt uitgegeven door Pica. ISBN 9789492525543.

30

vereniging

Actief leren met ICTPatricia van Slobbe en

Michel van Astpica

kleppen open!

2849_Kleppen_open_druk.indd 1 31-01-19 09:48

31313131

De verschillende rollen van de leraarIn De zes rollen van de leraar staat wat leraren in het voortge-zet onderwijs en mbo effectief kunnen doen én zijn om leerlin-gen daadwerkelijk te laten leren: gastheer, presentator, didacticus, pedagoog, afsluiter en coach. Auteur Martie Slooter heeft haar boek gebaseerd op de meest actuele wetenschappelijke inzich-ten over hoe leerlingen tot leren komen. Ze gaat niet alleen in op de basiskennis, vaardigheden en overtuigingen die beginnende leraren hebben, ze beschrijft ook hoe ze zich ontwikkelen en wat ervaren leraren kennen en kunnen. De meeste ruimte in het boek is gereserveerd voor de zesde rol: de leraar als coach. De auteur vindt dat als leraren in staat zijn samen met leerlingen te reflecteren op hun leerproces, het ultieme doel in zicht komt: de zelfregulatie van leerlingen, waarbij ze het eigen leren sturen. Het boek kost €29,90 en wordt uitgegeven door Pica. ISBN 9789492525123.

Tools en tips voor intern begeleidersIn IB’er: tot hier en nu verder?! Door de bril van de intern begeleider staan de uitgewerkte gegevens van de Grote IB-enquête 2018-2019. Peter Laros, docent bij het Opleidingscentrum Speciale Onder-wijszorg van Fontys en Nikkie Laros, psychologe bij het Samenwerkingsverband Passend Onderwijs Dordrecht werkten zich door de honderden enquê-teformulieren heen en bieden een helder inzicht in hoe IB’ers werken aan de vormgeving van passend onderwijs en hun eigen rol in de schoolorganisatie. Daarnaast beantwoorden de respondenten stel-lingen gericht op het onderwijskundig leiderschap van de directeur, de samenwerking met ouders en het worden van een professionele leergemeen-schap. De geconstateerde dwarsverbanden en de vele eyeopeners tonen volgens de auteurs aan dat er in het schoolsysteem eenvoudig ruimte te vinden is voor verbetering. Om die in gang te zetten hebben ze bruikbare literatuur, verbetersuggesties en concrete tips en tools opgenomen. Het boek kost €31,- en wordt uitgegeven door Instondo. ISBN 9789463171595.

31313131

Cursus ‘Teamcoach’

medilexonderwijs.nl/teamcoach

StartdatumDinsdag 8 oktober 2019

Voor wie?Leerkrachten en docentendie de taak van teamcoachop zich willen nemen

ONTDEK HET PROGRAMMA OP

ONZE WEBSITE

Driedaagse cursus om een vaardige teamcoach te worden

Het resultaat van een team is sterk afhankelijk van de (on)zichtbare dynamiek.

Hoe maak je onderlinge patronen van het team zichtbaar? En hoe ga je om met

weerstand?

Haal het beste in je teamleden naar boven!

Op verzoek

herhaald!

Advertentie

voortgezet onderwijs

Om tien over acht staat een aantal leer-lingen al te wachten bij het lokaal van meneer Keij, zoals ze hem noemen. Na de eerste zoemer druppelt de rest

binnen. Mario Keij geeft de mavo 3-klas les in zijn eigen lokaal, dat hij zelf heeft ingericht. In de hoek staat een levensgrote afdruk van de Amerikaanse president Trump, aan de muren hangt een variëteit aan vlaggen en posters. Een greep uit de collectie posters: een afbeelding van de Tweede Wereldoor-log, een joint rokende Mona Lisa, Martin Luther King, een poster met de woorden ‘No bully zone’. Keij: ‘Ik wil dat de leerlingen zich fijn voelen in mijn lokaal, dat ze er hun mening kunnen uiten.’ Vandaag geeft hij een inleiding over het conflict Israël-Palestina. Een pittig onderwerp, maar de le-raar begint luchtig. Het is net voor het songfestival in Israël, dus Keij - zelf groot fan - laat een video van de Nederlandse inzending zien. Dan legt hij een bruggetje naar de problematiek in het land: ‘Het songfestival is een groot spektakel en in Israël zijn veel conflicten.’ Keij neemt zijn leerlingen in sneltreinvaart mee naar de Romeinse tijd en naar de tijd van Jezus Christus. Ook legt hij uit wanneer de conflicten in het gebied begonnen, en hoe je dat vandaag de dag nog merkt. ‘Kun je het je voorstellen? Dat je aan het zonnen bent op een plek waar het veilig is, en dat aan de andere kant van het water bommen ontploffen?’ Aan het einde van de les vraagt hij de stoorzenders even naar de gang. Hij wil van de leerlingen weten hoe het kan dat ze onrustig waren, en herhaalt de afspraken die hij met ze heeft gemaakt.

HUILEND VOOR DE KLASWie Keij (38) met zijn leerlingen ziet, zou niet verwachten dat hij aan het begin van zijn carrière

Als je leerlingen van het Cals College in IJsselstein vraagt wie hun favoriete docent is, is de kans groot dat ze hun maatschappijleer- en geschiedenisleraar Mario Keij noemen. Leerlingen voelen zich door

hem gezien. ‘Als je bij mij in de klas komt, zijn we er voor elkaar.’

Alle leerlingen willen les van Mario Keij

‘ Respect is de kapstok waaraan alles hangt’

weleens huilend voor de klas heeft gestaan. Het is nu zo’n twaalf jaar geleden dat hij begon met lesgeven aan het Cals College in IJsselstein. In de eerste jaren had hij het niet makkelijk. ‘Wat ik wil-de, wilden zij niet. Ik stuurde veel leerlingen uit de les, terwijl dat geen goede oplossing is.’ Hij merkte dat het beter was om met leerlingen te praten over wat er mis ging. ‘Na vijf jaar groeide mijn zelfver-zekerdheid en nu sta ik er echt. Ik ben mezelf, in plaats van dat ik mijn best doe om leuk gevonden te worden. Ik probeer mijn stempel te drukken. Als docent moet je je eigen manier vinden, daar heb je ervaring voor nodig.’

WEDERZIJDS RESPECTKeij hecht veel waarde aan consequent en duidelijk zijn: ‘Ik zeg wat ik doe en ik doe wat ik zeg.’ Met de leerlingen maakt hij afspraken, en als ze zich daar niet aan houden vraagt hij naar de reden. ‘Ik heb

ook veel geduld en ben duidelijk over wat ik in een les ga doen en wat ik van hen verwacht. Ze reage-ren daar goed op.’ Ook humor is een belangrijk onderdeel van de lessen van Keij. Maar het belangrijkst vindt hij respect. ‘Dat is de kapstok waar alles aan hangt, een soort afspraak die we samen hebben. Als je bij mij in de klas komt, zijn we er voor elkaar.’ Hij ver-wacht dat zijn leerlingen hem aanspreken met ‘u’ en ‘meneer’. Het respect is wederzijds. ‘Ik probeer 32

‘ Ik doe niet meer mijn best om leuk gevonden te worden’

Tekst: Jantine Albers Foto: Laura Knossenvoortgezet onderwijs

‘ Respect is de kapstok waaraan alles hangt’

een band op te bouwen met de leerlingen en maak geen onderscheid. Ik zie ze echt en dat weten ze.’ Doordat Keij niet schroomt om zijn eigen zwaktes toe te geven is hij toegankelijk. Leerlingen kunnen bij hem terecht met hun problemen; soms bouwt hij er in een les ruimte voor in. ‘Af en toe is dat nodig. Dan ben ik onpartijdig en kunnen ze hun verhaal kwijt.’ Tegelijkertijd kan de klas met hun leraar praten over sneakers en modemerken. ‘Soms heeft een leerling een trui aan die ik mooi vind, dan vraag ik hem waar hij die heeft gekocht’

PASSIEDe passie voor het vak zit diep bij Keij. ‘Lesgeven hoort bij mij, ik ben docent geworden vanwege het contact met leerlingen, om ze iets bij te brengen. Die passie voor het vak draag ik ook uit. Leerlingen voelen het en reageren er op.’In alle twaalf jaren bij het Cals College heeft hij zich maar één keer ziek gemeld, vanwege een peesont-

steking aan zijn voet. Lachend: ‘Ik moest uitzoeken hoe ik mij ziek moest melden.’ Er is hoge werkdruk, dat weet ook Keij, toch wil hij ook blijven kijken naar de mooie aspecten van het vak. ‘Het is niet goed om in negativiteit te blijven hangen.’ Hij staat iedere dag met plezier op om les te gaan geven. ‘Dat is mij meer waard dan een goed salaris, hoewel ik mijn salaris prima vind. Als ik voor de klas sta, heb ik een gevoel van vrijheid.’ Waardering krijgt hij tegenwoordig genoeg. Hij hoort van andere leraren en van leerlingen zelf dat ze het prettig vinden om les van hem te krijgen. ‘Ik kreeg dit jaar een hele grote kaart met allemaal complimenten en gisteren kreeg ik twee flessen bier van een examenleerling die ik extra had gehol-pen.’ Als de leerlingen om tien over negen zijn lokaal verlaten, staat ‘meneer’ Keij bij de deur om ze een goed weekend te wensen. ‘En ze weten dat ik het meen.’

Mario Keij: ‘De passie voor het vak draag ik ook uit. Leerlingen voelen het en reageren er op.’

33333333

Vernieuwingsonderwijs is hot. De vraag naar leerkrachten in bijvoorbeeld het Agora-onderwijs, op dalton- en montessorischolen stijgt. Maar hoe ontdek je als pabostudent welke vorm van onderwijs het beste bij je past?

Het onderwijsconcept Agora dat al een aantal jaar in Roermond in het voortgezet onderwijs draait, is vorig jaar ook in Groesbeek in het basisonderwijs geïntroduceerd. Het wordt

daar op het Montessori College aangeboden aan leer-lingen uit groep 7/8. Een tweede groep begint komend schooljaar. De coaches hebben een pabo-achtergrond of komen van de lerarenopleiding voor voortgezet onder-wijs, zegt directeur Arianne Nas. ‘Op één vacature kregen we veertig reacties,’ schetst ze de belangstelling voor het Agora-onderwijs. ‘Sollicitanten hebben zich goed georiënteerd. De meesten hebben ervaring met coaching.’ De school heeft in het eerste jaar een stagiaire gehad. ‘Die kwam op eigen verzoek. Wij werken in toenemende mate samen met de HAN (Hogeschool Arnhem en Nijmegen). Vanaf volgend schooljaar krijgen we continu stagiaires.’

PARTNERSCHOLENMARKT Pabo’s besteden uitgebreid aandacht aan de keuze die studenten maken voor een onderwijstype, blijkt uit ge-sprekken met de Utrechtse Marnix Academie, de Haagse Hogeschool en de Hogeschool Rotterdam. Studenten ontwikkelen een onderwijsvisie waarin naar voren komt welke onderwijsstroming het beste bij hen past. En er gebeurt meer. ‘Studenten lopen stage op verschillende scholen van alle typen onderwijs, ook in het brede palet van modern vernieuwingsonderwijs als het Agora- of het democratische onderwijs, zodat ze van alles hebben geprobeerd.’ Dat zegt Matthijs Brouwer, teamleider op de Marnix Academie. Ook is er een partnerscholenmarkt met workshops waarin studenten direct in gesprek kunnen met basisscholen.

BUITENLAND ‘In het tweede studiejaar zijn er excursies naar vernieu-wende scholen. Daarnaast gaan de studenten dat jaar een week naar een school in het buitenland’, vertelt Brouwer. ‘Ze leren er nieuwe concepten kennen. En kiezen ze voor Finland, Groot-Brittannië, Japan, België of Spanje, dan komen ze elementen van vernieuwingsonderwijs tegen.

Zelfkennis basis voor keuze onderwijsvorm

Laura Siepman: ‘Misschien ga ik wel switchen. Ik ben wel nieuws-gierig naar het daltononderwijs.’

‘Switchen kan altijd’

primair onderwijs

34

In het derde en vierde jaar gaan ze een half jaar naar het buitenland. Ook doen ze ervaring op in het traditionele onderwijs.’ Dankzij de vele praktijkervaringen en jaarlijkse evaluatie-gesprekken weten Marnix-studenten in het vierde jaar wat bij hen past. Studenten bewust laten kiezen waar ze voor staan, is volgens Brouwer steeds belangrijker geworden. ‘Veertig jaar geleden moest je de vakken gewoon goed kennen. Nu leggen wij het accent sterk op het kennen van jezelf. Persoonsvorming vormt de basis om de weg te weten in een wirwar van mogelijkheden.’

PROEFSTUDERENJoëlla de Groot is onder andere montessori-opleider en coördinator van de dag- en nascholing op de pabo van de Hogeschool Rotterdam. Ze ziet montessorischolen groeien en er nieuwe bijkomen. Hoe middelbare scholie-ren tot hun keuze komen voor de opleiding tot leerkracht in het montessori-onderwijs? ‘Op open dagen geven wij uitleg over ons type onderwijs. Scholieren uit 5 havo of 6 vwo mogen komen proefstuderen. Er zijn matchingdagen waarop leerlingen en pabodocenten elkaar ontmoeten. Vooraf voeren we veel gesprekken en tijdens de studie is er begeleiding op maat.’

EIGEN VISIE ONTWIKKELENIn de Haagse regio werkt de Haagse Hogeschool samen met traditionele en daltonscholen. ‘Studenten ervaren tij-dens hun stages wat bij hen past’, zegt Anouk Valkenburg,

coach flexibele deeltijdpabo. Praktijkervaring, theorie over samengericht onderwijs en de onderwijsvisie leiden tot een keuze. ‘Hebben studenten hun visie ontwikkeld, dan weten ze naar welk type onderwijs ze willen. Ze zijn in staat om vernieuwingen aan te brengen op een basis-school. Zo heeft een lio van onze school het spelend leren in een kleutergroep geïntroduceerd.’ Onderwijsassitent Laura Siepman volgt de deeltijdop-leiding aan de Haagse Hogeschool via de Snijdersschool voor natuurlijk leren in Rijswijk. ‘De kinderen krijgen the-ma’s aangeboden. Die volgen zij in hun eigen tempo, op eigen niveau. Een thema is bijvoorbeeld bouwen. Ze gaan dan naar de bouw om te kijken wat daar gebeurt en leren wat zij leuk vinden vanuit hun intrinsieke motivatie.’Haar stage in het traditionele onderwijs zit er net op. ‘In het begin was het goed om met methodes te werken, maar mijn hart ligt bij het vernieuwingsonderwijs.’ Siep-man is 21. Of ze altijd op een school voor natuurlijk leren blijft werken? ‘Misschien ga ik wel switchen. Ik ben wel nieuwsgierig naar daltonscholen, die onder traditioneel vernieuwend onderwijs vallen.’

JEUGDERVARINGVolgens de opleiders is switchen geen probleem. Melanie Nouwens (42) bevestigt dit in de praktijk. ‘Ik zat als kind vlakbij Nijmegen op een dorpsschool. Een traditionele school waar ik iets miste. Uitdaging vooral, denk ik.’ Die jeugdervaring kwam naar boven op de pabo en was bepalend bij haar keuze: een schoolsoort die extra stimu-lans aan leerlingen bood, dáár wilde ze werken. Daarmee kwam Nouwens uit bij het jenaplanonderwijs. ‘Het adaptieve, de manier waarop leerkrachten de leerlingen benaderen en de verschillende leeftijden in de groepen leken mij een uitdaging. Ook de vieringen en de stam-groepen spraken mij aan.’ Tegelijk met de pabo, volgde ze de avondopleiding voor het jenaplanonderwijs. Daarin vond ze haar eerste werkgever.

OVERGANG HEFTIGNa zo’n zeven jaar wilde Nouwens haar horizon verbre-den en koos ze weer voor het traditionele onderwijs. ‘Die overgang was heftig’, blikt ze terug. ‘De kinderen moesten uiteindelijk wel allemaal op hetzelfde moment hetzelfde kunnen. Maar, was dat wel passend voor alle kinderen? Ook was de groepsdynamiek heel anders in een klas met één leeftijdscategorie.’ Een nieuwe directeur met een andere kijk op het onder-wijs, maakte er een daltonschool van. ‘Het onderwijs wordt dan bijna individueel voor ieder kind ingericht. Dat was de reden voor mij om toch te blijven.’ De ontmoeting met de liefde van haar leven deed haar naar de Randstad verhuizen en in het montessori-on-derwijs belanden. ‘Dat is nu drie jaar geleden. Mijn montessori-diploma heb ik gehaald en ik werk nu op de Montessorischool Houtwijk in Den Haag. Het lesgeven in dit type onderwijs bevalt mij uitstekend.’.

Melanie Nouwens viel aanvankelijk voor de adaptieve kant van het jenaplanonderwijs.

Tekst: Evelyne Lammerding Foto: Miriam van de Hoek, Petja Buitendijkprimair onderwijs

35353535

Rob Overmars is trainer/adviseur bij CNV Academie en begeleidt medezeggenschapsraden via het MR Partnerschap. ‘Onze MR-partners ervaren het als een groot voordeel dat de vaste contactpersoon als ‘part-ner van de MR’ de eigen situatie van de (G)MR kent en een vertrouw gezicht van de medezeggenschapsraad wordt. Juist vanwege die vertrouwdheid en de moge-lijkheid altijd ons te raadplegen voor advies, verlengen veel MR-partners elk jaar hun partnerschap bij CNV Academie. Voor MR-en die na de zomervakantie ook verzekerd willen zijn van deskundige hulp, is dit het moment om nu ook een MR Partnerschap af te sluiten.’

De voordelen op een rij:- Een vast contactpersoon waar je met al je vragen terecht kunt.

- Deskundige ondersteuning naar keuze (in te vullen met bijvoorbeeld een cursus, het bijwonen van een vergadering of het insturen van beleidsstukken)- Altijd op de hoogte van de laatste ontwikkelingen.

Wist je dat?In de Wet Medezeggenschap op Scholen (WMS) is bepaald dat de MR recht heeft op faciliteiten in tijd en geld voor scholing. Je kunt dit inzetten als je gebruik-maakt van het MR Partnerschap.

Meer weten of direct afsluiten?Mail naar aanvraagacademie@cnv.nl, bel 030 7511747 of kijk op www.cnvacademie.nl.

Het werk van een medezeggenschaps-raad is niet altijd even eenvoudig. De regels zijn complex en kunnen vragen oproepen. En hoe zorg je als MR voor een goede relatie met de directie? Hoe maak je van de verschillende geledingen van de MR of GMR een hechte eenheid? Hoe pas je de WMS succesvol toe in de praktijk? Om je te helpen bij dit soort vraagstukken heeft CNV Academie het MR Partnerschap. Daarmee ben je altijd verzekerd van deskundig advies.

Altijd voorzien van deskundige hulp met MR Partnerschap

36

Foto: Wilbert van W

oensel

Rapportomslagen.nl

Levert al sinds 2007 diverse soorten

rapportomslagen, ringbanden, tabbladen

en showtassen.

Ook voor nabestellingen kun je bij ons terecht!

Neem vrijblijvend contact met ons op. T 050 - 549 11 05E info@rapportomslagen.nl

www.rapportomslagen.nl

Wanneer je een 10 wilt scoren met het

rapportomslag!

010 - 442 09 39

Onderwijs Professional

én

Project Professional

• Cursussen

• Leergangen

• Masterclasses

Lesplaatsen: Utrecht • Rotterdam Nijmegen • Groningen

Voor docenten, leidinggevenden en beleidsmedewerkers in:PO • VOMBO • HBOSO • VSO REC • OPDC

Project Management in het Onderwijs

De organisatiekant, menskant

en onderwijskant van projecten

op school.

Inspirerende Blended en

Action Learning opleidingen

met je eigen project als

voorbeeld.

www.ppmo.eu

NAZORGBELASTINGSERVICE Onderdeel van je CNV lidmaatschap!

CNV Belastingservice staat klaar om assistentie te

verlenen bij reacties van de Belastingdienst op je aan-

gifte 2018, of aanvraag/wijziging huur- of zorgtoeslag.

CNV Belastingservice: ook voor hulp bij aangifte voor

buitenlandse werknemers en grensarbeiders (M- en

C- aangiftes) en aangifte bij overlijden (F-aangifte).

Dus heb je een vraag over

je aangifte, dan kan je als

CNV-lid het hele jaar

bij ons terecht!

Heb je vragen over je belastingaangifte? Neem

dan contact op met CNV Belastingservice via

telefoonnummer 030 - 751 10 50. Je kunt ook

mailen of chatten (www.cnv.nl/contact).

VerschijningsschemaSCHOOLJOURNAALnr. 8 15 juni

nr. 9 06 juli

nr. 10 31 augustus

nr. 11 21 september

nr. 12 12 oktober

nr. 13 02 november

nr. 14 23 november

nr. 15 14 december

bevlogen leerkrachten (m/v)

directeuren (m/v)

Meer informatie over onze organisatie, de profielen en de scholen kunt u vinden op onze website

www.vco-middenenoostgroningen.nl

die niet alleen onderwijzen wat ze weten, maar ook wie ze zijn.

Verder zoeken wij voor de invulling van de formatie voor het schooljaar 2019-2020

Zoekt voor 2 van haar scholen inspirerende en enthousiaste

Iedere dag willen wij elk kind verder laten groeien als waardevol mens in deze wereld

Zoekt met ingang van 1 september 2019een enthousiaste en gedreven

Onderwijskundig Gedragsspecialist (m/v)(24-32 uur)

Meer informatie over onze organisatie, de scholen en het profiel kunt u vinden op onze

website www.vco-middenenoostgroningen.nl

Kleine advertentiesTe huur:

Te huur:

Op Ameland, de fiets- en wandeldiamant, comfortabele stacaravan (met tv-wifi-magnetron-zwemabonnement en 2 fietsen). Op fraaie locatie; aantrekkelijke arrangementen. Info: 0592 340184, email: jandemaar@hetnet.nl. Zie ook: www.campingroosdunen-verhuurchalets-particulieren-324.

Voor de Junior High van de Circle of Life School in Suny-ani/Ghana zoekt de stichting Mariette’s Child Care (www.mchildcare.nl) leerlingensets voor de leeftijd 12-18 jr. Heeft u aan het einde van het schooljaar overtollig meubilair in goede staat, neem dan contact op via info@mchildcare.nl. Hartelijk dank namens de kinderen.

38

Leden van CNV Onderwijs kunnen een kleine annonce plaatsen, die voor een bedrag (€ 25,-) wordt gepubliceerd. Het aanbieden van huizen (uitgezonderd vakantiewoningen), auto’s, boten en commerciële activiteiten hoort in deze advertenties niet thuis, evenmin als het werven of aan bieden van personeel. Uw korte advertentietekst (max. 55 woorden) kunt u toesturen aan de redactie Schooljournaal, t.a.v. Jobien Goldberg, Postbus 2510, 3500 GM Utrecht. Adverteer ders dienen 1 week voorafgaande aan de verschijningsdatum € 25,- over te maken op IBAN: NL16RABO0301844755, t.n.v. CNV Connectief/Utrecht, o.v.v. annonce en naam adverteerder. Na ontvangst wordt de annonce zo snel mogelijk geplaatst. De redactie is niet aansprakelijk voor de kwaliteit van de aangeboden vakantieverblijven. De redactie behoudt zich het recht voor om ingezonden annonces te wijzigen of in te korten.

Voor vertrouwen, veiligheid, rust en wederzijds respect

• Preventief en curatief• Gratis volgsysteem• Verbetert welbevinden in de klas

Zie voor alle trainingen en modules onze website

Kanjertraining

(036) 548 94 05 info@kanjertraining.nlwww.kanjertraining.nl

GRATIS GRAVEREN - GÉÉN VERZENDKOSTEN - WWW.PENGRAVEREN.NL - 0297-200 200

AFSCHEID VAN GROEP 8...• Parker Jotter balpen met

geschenkdoos, in diverse kleuren

• Steel Pulse balpen met etui vanaf €7,95

vanaf €10,50

Heeft u een vacature voor uw school? Plaats deze dan in Schooljournaal, want daarmee bereikt u uw toekomstige collega’s zeker!

De voordelen op een rij• Direct en gericht contact met een grote,

geïnteresseerde doelgroep• Plaatsing in Schooljournaal = gratis doorplaatsing

op www.cnvo.nl/vacatures• Aantrekkelijke plaatsingstarieven vergeleken

met andere media• Voor dinsdag 12 uur aanleveren betekent

zaterdag in het blad• Voor € 40,- wordt uw vacature doorgeplaatst in

Direct, het vakblad voor schoolleiders

Kijk voor verschijningsdata, formaten en tarieven op www.cnvo.nl/adverteren

oplage: 55.000adverteren

vanaf € 106,-

De kortste weg naar nieuwe collega's

Uw vacature in Schooljournaal

Neem nu contact op met Recent.T. 020 330 89 98 - E. info@recent.nl

CNV Onderwijs is dé vakvereniging die opkomt voor het welzijn en de belangen van (oud-)onderwijspersoneel. Wij zijn jouw partner in school op het gebied van beroeps inhoud, individuele (rechts)bijstand en collectieve belangenbehartiging. CNV Onderwijs is onderdeel van CNV Connectief en aangesloten bij CNV Vakcentrale.

matie uit Schooljournaal of Rechtspositie-gids, of van brochures en folders, zoals over verlofregelingen, ziekte en prepensioen.

LEDENVOORDELENLeden van CNV Onderwijs profiteren van lagere premies en kortingen.ZorgverzekeringOHRA, 026 400 40 40, coll. nr. 3725www.ohracollectief.nl/cnvo3725VGZ, 0900 07 50, coll. nr. 5008500RevalidatieoordDennenheuvel, 035 646 04 64

ALGEMEENCNV OnderwijsTiberdreef 4, 3561 GG UtrechtPostbus 2510, 3500 GM Utrechtcnvconnectief@cnv.nl, www.cnvonderwijs.nl030 751 10 03. Bereikbaar op werkdagen tussen 8 en 18 uurBestuur (vereniging)Loek Schueler, voorzitter CNV Onderwijs, bestuurslid CNV Connectief,bestuur-cnv-connectief@cnv.nl Ledenadministratiecnvc-ledenservice@cnv.nl, 030 751 10 03Schooljournaalschooljournaal@cnv.nl, 030 751 10 03Verenigingsbureauverenigingsbureau@cnv.nl

DIENSTVERLENINGRechtshulp Werk en Inkomencnvinfo@cnv.nl, 030 751 10 03; vertrouwenspersonen 030 751 10 01Rechtshulp PrivéARAG, 033 434 23 42AcademieCNV Academie verzorgt trainingen, advies-trajecten en partnerschappen voor teams, (G)MR’en en OR’en. infoacademie@cnv.nl030 751 17 47, www.cnvacademie.nlDownload de app: CNV MR gids (PO en VO)Starters en Studentencnvinfo@cnv.nl, 030 751 10 06Directieadvies leden CNV schoolleidershelpdesk@cnvs.nl, 030 751 10 04Zelfstandigencnvinfo@cnv.nl, 030 751 10 03Sociaal FondsHet Sociaal Fonds helpt waar mogelijk leden en/of hun gezinsleden met (finan ciële) problemen: A. van Vliet, Paddestoelenlaan 51, 3903 GE Veenendaalsociaalfondsonderwijs@cnv.nl06 36 19 33 76B.g.g. voor dringende zaken: Dhr. B. Gersen, 040 213 03 09CNV Onderwijs Coachingsnetwerkaanvraagacademie@cnv.nl, 030 751 17 85Www.hetonderwijsplein.nlTe raadplegen en downloaden (leden)infor-

Sectorgroepsbesturen

adres & telefoonnummers

www.hetonderwijsplein.nl www.facebook.com/cnvonderwijs Twitter: @cnvonderwijs Linkedin: www.cnvonderwijs.nl/linkedin

PRIMAIR ONDERWIJS Dhr. H. de Vries06 44 42 25 77primaironderwijs@cnv.nl

VOORTGEZET ONDERWIJSDhr. R. Mudde06 42 98 65 43voortgezetonderwijs@cnv.nl

MIDDELBAAR BEROEPSONDERWIJSDhr. T.P.E. Opgenoord046 449 34 21middelbaarberoepsonderwijs@cnv.nl

HOGER ONDERWIJSLeo Douwes06 83 57 38 60hogeronderwijs@cnv.nl

ONDERWIJS DIENSTVERLENINGDhr. R. Vrieling06 12 99 09 52onderwijsdienstverlening@cnv.nl

SCHOOLLEIDERS Dhr. R.J. Bovee020 647 68 43schoolleiders@cnv.nl

SENIOREN ONDERWIJS Koos Wijkhuijs-Geschiere06 22 30 68 07senioren-cnv-onderwijs@cnv.nl

Stuurgroepen

PASSEND ONDERWIJS AnneMarie Bruurmijn-De Louw0416 33 31 13passendonderwijs@cnv.nl

COMMISSIE DIVERSITEITMargriet Janssen-Stoldiversiteit@cnv.nl NETWERK BIJEENKOMSTENElly den Haannetwerkbijeenkomsten@cnv.nl

Thema-/werkgroepen

GROEN ONDERWIJS Dhr. H. Moorlag06 37 26 04 03groenonderwijs@cnv.nl

ONDERWIJSONDERSTEUNERS Dhr. E.L. Kühne06 28 58 83 23onderwijsondersteuners@cnv.nl

JONG Dhr. B. Audenaerd06 41 45 11 16jongeren-cnv-onderwijs@cnv.nl

ANDERS ACTIEVENMevr. K. Frugte cnvc-andersactieven@cnv.nl

‘Ik ben de spin in het web’

Foto: Erald van der Aa

Walter van LuxeMburg (52):‘Ik zie alles, hoor alles, weet alles, maar ik zég niet alles’, vat conciërge Walter van Luxemburg zijn spilfunctie samen op Zoomvliet Studio in Bergen op Zoom. Op deze mbo-instelling (200 studenten), onder-deel van Roc Zoomvliet College, wordt opgeleid voor de richtingen evenementen & podiumtechniek en audiovi-suele techniek (licht en geluid). ‘Het zijn de creatieve-lingen voor achter de schermen. Ex-studenten van ons werken nu bij shows in de VS en Dubai en bij alle grote omroepen.’ Van Luxemburg is lid geworden van CNV Onderwijs, ‘omdat het prettig is daar af en toe op terug te kunnen vallen’. Hij doet onder andere het

gebouwbeheer, de bestellingen, de klussen en de koffieautomaat. ‘Eigenlijk alles behalve

lesgeven. Ik ben de spin in het web.’