NOVEMBER 2015

Elektronische Nieuwsbrief voor leden

spEcialE EditiE eHealth en de verpleegkundige praktijk

Verpleegkundige Zorg- en Informatietechnologie

NOVEMBER 2015

Colofon

Oprichtingsdatum26 februari 2004

Aantal leden109

Lidmaatschap VampVN euro 6200 per jaar Afdeling

VZI euro 25- per jaar

NieuwsbriefVerschijnt exclusief voor leden

EindredactieUlco de Boer (uboervenvnnl)

BestuurErna Vreeke Cooumlrdinator

Reneacutee Verwey secretarisEef Peelen penningmeester

Paul BlankersSonja Jutte

Nico KokYbranda Koster

ContactE-mail infovzivenvnnl

Website httpvzivenvnnl Twitter VenVN_VZI

LinkedIn VZI httpwwwlinkedincomevgh2557980

Van Het bestuur Erna Vreeke3

eHealtH monitor 2015

4

nurse included Angelien Sieben amp Ulco de Boer6

bewegingsmeter ingebed in de zorg blijkt effectief

Sanne van der Weegen en Reneacutee Verwey8

eHealtH Voor Hbo-V

Amber Schaap Dionne ten Velden Jorina Rust Naouar Ajrir amp Niels Kamphuis

10

INHOUD

14 uitslag Van Poll oP VampVn sePtember 2015

NOVEMBER 2015

Colofon

Oprichtingsdatum26 februari 2004

Aantal leden109

Lidmaatschap VampVN euro 6200 per jaar Afdeling

VZI euro 25- per jaar

NieuwsbriefVerschijnt exclusief voor leden

EindredactieUlco de Boer (uboervenvnnl)

BestuurErna Vreeke Cooumlrdinator

Reneacutee Verwey secretarisEef Peelen penningmeester

Paul BlankersSonja Jutte

Nico KokYbranda Koster

ContactE-mail infovzivenvnnl

Website httpvzivenvnnl Twitter VenVN_VZI

LinkedIn VZI httpwwwlinkedincomevgh2557980

Van Het bestuur Erna Vreeke3

eHealtH monitor 2015

4

nurse included Angelien Sieben amp Ulco de Boer6

bewegingsmeter ingebed in de zorg blijkt effectief

Sanne van der Weegen en Reneacutee Verwey8

eHealtH Voor Hbo-V

Amber Schaap Dionne ten Velden Jorina Rust Naouar Ajrir amp Niels Kamphuis

10

INHOUD

14 uitslag Van Poll oP VampVn sePtember 2015

3

Van Het bestuur Erna Vreeke

ldquoHet platform VampVN Verpleegkundige Zorg amp Informatietechnologie wil zich

inzetten voor het vergroten van bewustwording van de betekenis van eHealth voor de

verpleegkundige praktijk en het vergroten van de invloed van verpleegkundigen op

nieuwe ontwikkelingen mbt eHealth rdquo

VAN HET BESTUUR

In deze nieuwsbrief aandacht voor eHealth en de verpleegkundige praktijk Wat is de stand van zaken en hoe kijken verpleegkundigen er tegen aan Dat het van belang is om als verpleegkundige aandacht te besteden aan eHealth lijkt vanzelfsprekend In het dagelijks leven speelt het gebruik van internet en sociale media een belangrijke rol De meeste verpleegkundigen gebruiken priveacute inmiddels een smartphone computer enof een tabblad Echter op het werk is het gebruik van zorginformatietechnologie nog lang niet ingeburgerd Er moet nog veel gebeuren om de inzet van eHealth breed toepas-baar te maken Zeker als we doelen voor 2020 willen halen die de minister van VWS vorig jaar heeft gesteld tav het gebruikt van eHealth (zie onze website httpvzivenvnnl )Een samenvatting van de onlangs gepubliceerde eHealth monitor een jaarlijks onderzoek naar gebruik van eHealth onder professionals (Nictiz Nivel oktober 2015) laat zien dat er een toename is te zien in het gebruik van eHealth Dus we gaan de goede kant op

Nurse IncludedSamen met lsquoREshapersquo (Lucien Engelen Angelien Sieben ) denken we na over hoe we de invloed van verpleegkundigen op eHealth kunnen stimuleren onder de noemer lsquoNurses Includedrsquo praat niet alleen over verpleegkundigen maar vooral (vroegtijdig) met verpleegkundigen En verpleegkundigen moeten zelf natuurlijk ook willen meepraten (zie ook uitslag van poll op VampVN)Het platform VZI draagt bij aan het verspreiden van kennis en bewustzijn Zo hebben we samen met VampVN een presentatie gegeven op het MIC-congres op vrijdag 30 oktober en verzorgen we een workshop op de VAR-netwerk dag op 27 november as

Geldprijs voor meest innovatieve ideeIn opleidingen voor verpleegkundigen zien we dat er steeds vaker wordt gekozen om een afsluitscriptie over een onderwerp eHealth te kiezen Dit willen we stimuleren door een geldprijs uit te delen voor het meest lsquoinnovatieve ideersquo op het gebied van eHealth en de verpleegkundige praktijk We bieden op onze website de mogelijkheid om een pitch van je onderzoek te presenteren en er kan gestemd worden Eind juni 2016 worden 3 genomineerden bekend gemaakt Na een publieks-juryring volgt in september 2016 de officieumlle prijsuitreiking in Utrecht De eerste prijs bedraagt euro 1000 de overige genomineerden ontvangen ook een geld bedrag Om mee te mogen doen dien je te zijn ingeschreven bij een MBO HBO of WO opleiding onderwerp van de afstudeerscriptie is gerelateerd aan eHealth

Dus volg je een opleiding tot verpleegkundige of een vervolgopleiding (specialisatie of een master) grijp je kans en dien je onderzoek in bij ons platform Op de website volgt in januari 2016 meer informatie

Erna VreekeCooumlrdinator VampVN VZI

Erna VreekeCooumlrdinator VampVN VZI

4

VZI

Nie

uwsb

rief

mei

201

4

eHealtH-Monitor 2015

Tussen Vonk en Vlam

De ResultatenUit de monitor van 2015 blijkt dat zorggebruikers Internet en mobiele technologie steeds gewoner vinden ook voor toepassing in zorg en gezondheid Een aanzienlijk deel van de zorggebruikers geeft aan dat ze meerwaarde zien in eHealth 39 vindt het een probleem dat zij speciaal de deur uit moeten om een zorgverlener te spreken en wil daar graag een oplossing voor Ook geeft 27 van de zorggebruikers aan dat ze graag zouden willen controleren of de informatie in het dossier van de zorgverlener klopt Niet alle zorggebruikers maar wel een flink deel heeft behoefte aan eHealth toepassingen De toepassingen die veelvuldig genoemd worden zijn het gebruik van medische informatie op websites herhaalrecepten aanvragen afspraken maken en eigen medische gegevens inzien via internet Maar er is nog een behoorlijk verschil tussen het aanbod van deze toepassingen kennis over dit aanbod bij de zorggebruiker en het daadwerkelijk gebruik Het zelf meten en bijhouden van gegevens over de eigen gezondheid groeit enigszins zo houdt 19 van de zorggebruikers de eigen beweging bij en 7 medische behandelingen Wel is er nog een groot gat te dichten wat betreft online inzage in medische gegevens want slechts 1 van de zorggebruikers had hier toegang toe terwijl 46 dit wel zou willen

Verpleegkundigen en eHealthEr is een toename van eHealth onder verpleegkundigen zo steeg het gebruik van internet om bijvoorbeeld informatie op te zoeken of om patieumlnten informatie te laten zien Ook het gebruik van apps voor zorg en gezondheid nam toe Verpleegkundigen ervaren de positieve effecten van digitale zorg en een groot deel van de pilots op dit gebied krijgt een structureel vervolg

Ongeveer drie op de tien verpleegkundigen gebruiken zelf toezichthoudende technieken zoals bewegingsmelders en bedmatten Nog eens 15 zegt dat collegarsquos in hun instelling deze technieken gebruiken Ongeveer een tiende van de huisartsen past telemonitoring toe bij diabetespatieumlnten (11) Van de medisch specialisten zegt iets minder dan de helft dat telemonitoring relevant is (46) waarbij 11 aangeeft dat zij het al gebruiken Bijna eacuteeacuten op de tien verpleegkundigen (9) heeft zelf gewerkt met telemonitoring Nog eens 13 geeft aan dat binnen de instelling is gewerkt met telemonitoring

Op 6 oktober jl werd tijdens het Mobile Health congres de jaarlijkse eHealth monitor getiteld Tussen vonk en vlam aangeboden aan minister Schippers De eHealth-monitor is een doorlopend onderzoek waarin Nictiz en het NIVEL jaarlijks de stand van zaken op het gebied van eHealth in Nederland in kaart brengen Dit artikel beschrijft een samenvatting van de eHealth monitor

De afbeeldingen zijn overgenomen uit de Nictiz Infographic eHealth-monitor 2015

5

eHealtH-Monitor 2015

Uit de monitor blijkt verder dat het gebruik van beeldbellen onder verpleegkundigen in de care steeg van ruim een tiende (12) in 2014 naar ruim een vijfde (23) in 2015 Het gebruik van medicijndispensers kwam voor in zorginstellingen van bijna eacuteeacuten op de vijf verpleegkundigen en verzorgenden in de care (19) dit is een stijging sinds 2014 (11) Dit draagt bij aan de doelstelling van de minister van Volksgezondheid Welzijn en Sport (VWS) om mensen met zorg en ondersteuning thuis de mogelijkheid te geven via een beeldscherm contact te maken met een zorgverlenerDaarom worden deze diensten ook als meest kansrijk gezien en wordt aanbevolen om het draagvlak hiervoor verder uit te breiden

Elektronische DossiervoeringInmiddels werkt ook de meerderheid van de verpleegkundigen met een elektronisch dossier (89 in de cure en 50 in de care) dus wat dat betreft is er een omslagpunt Maar de informatievoorziening tussen zorggebruiker en zorgverlener zou makkelijke gemaakt moeten worden De belemmeringen die daarvoor uit de weg geholpen moeten worden zijn hardnekkig er is een gebrek aan financieumlle vergoedingen onduidelijkheid over wet- en regelgeving en informatiesystemen kunnen niet of slecht met elkaar gekoppeld worden

6

VZI

Nie

uwsb

rief

mei

201

4

nurseincluded

Impact zorgtechnologie groot voor verpleegkundigen

ReshapeAngelien Sieben is enthousiast aan de telefoon als ik haar spreek over Nurseincluded en kan haar bijna niet bijhouden met het maken van aantekeningen Ze is werkzaam als verpleegkundig specialist in het Radboud Universitair Medisch Centrum en sinds enkele maanden voor enkele uren werkzaam voor REshape het innovatiecentrum van het Radboudumc dat Participatory Healthcare wil stimuleren ldquoik ben heel praktisch bezig Technologie die ik gezien heb zoals laatst op een congres in Amerika kan ik onder de aandacht brengen van de verpleging Via Lucien Engelen (red directeur REshape Center) heb ik makkelijk ingang bij de juiste kanalen Zo heb ik gezien dat er een chip is die vocht detecteert Handig voor decubitusverpleegkundigen dacht ik Met die juiste ingang kon ik vragen aan de zorg of dit inderdaad een handige technologie was en of het mogelijk was om een pilot te doen Of het voorbeeld van een chip in de schoen waardoor te achterhalen is waar een dementerende oudere zich bevind Hoeveel kwaliteit van leven kun je dan toevoegen Op dit moment is mijn rol bij REshape nog intern gericht maar we zullen ook breder gaan kijken omdat op die manier de innovatie beter onder de aandacht kan worden gebracht We hebben nu contact met verschillende hoge scholenrdquo

NurseIncludedEnkele maanden geleden zijn Lucien Engelen en Angelien gestart met de beweging nurseincluded Zij zijn van mening dat het verpleegkundige beroep door zorgtechnologie erg beiumlnvloed gaat worden Daarom is het nodig dat zij bij deze ontwikkelingen betrokken worden In de communicatie op twitter wordt nurseincluded gebruikt

ldquoWe zijn Nurseincluded gestart naast patieumlntincluded dat aandacht vraagt voor de betrokkenheid van patieumlnten Nurseincluded wil aandacht vragen voor verpleegkundige betrokkenheid bij zorgtechnologie en innovatie We zien dat innovatiegesprekken vooral gevoerd worden tussen industrie en artsen of managers

Verpleegkundigen hebben niet altijd de technische kennis maar weacutel de ideeeumln om de problemen rondom de patieumlnt op te lossen Zij zoeken naar de praktische toepasbaarheid van technologie bijvoorbeeld bij chronische zorg Ik wil graag een brugfunctie vervullen tussen de techniekjongens en de zorg De ideeeumln die zij bedenken moeten wel zinvol zijn voor de patieumlnt Door in gesprek te zijn met techniek en de zorg krijg je het 1+1=3 effect De techniek weet te weinig over wat er in de zorg afspeelt Ik kan de ideeeumln beoordelen en ze in contact brengen met de zorgrdquo

Op de vraag hoe verpleegkundigen staan tegenover technologie is Angelien heel duidelijkldquoin het Radboudumc werken we papierloos Deze manier van werken heeft verpleegkundigen overtuigd van het gebruik van zorgtechnologie ook al omdat men nu meer inzicht heeft dan voordien

Het Radboudumc REshape Center vindt dat als gevolg van Zorgtechnologie er een omslag in de manier van werken nodig is en dat daarbij Participatory Healthcare gestimuleerd dient te worden Naast patieumlntincluded is REshape van mening dat ook verpleegkundigen meer betrokken moeten worden bij de veranderende zorg Nurseincluded Ulco de Boer interviewde Angelien Sieben verpleegkundig specialist en partime werkzaam bij REshape over dit fenomeen

7

nurseincluded Belangrijk is dat technologie praktisch is en aantoonbaar wat toevoegt voor de patieumlnt Verpleegkundigen moeten overtuigd raken dat de zorg mbv technologische ondersteuning doelmatiger kanrdquo

Technische CompetentiesAngelien heeft een duidelijk beeld over wat zorgtechnologie betekent voor verpleegkundigenldquoFocus bij de inzet van zorgtechnologie op het werkproces en kwaliteit voor de patieumlnt Onderken ook als verpleegkundige je eigen kwaliteit en kennis in waar de zorg verbeterd kan worden door techniek Zorgtechnologie vraagt van verpleegkundigen dat zij opnieuw kijken naar hun eigen vak en de benodigde competenties De inzet van zorgtechnologie brengt je weer terug naar de basis van het vak en herdefinieumlring daarvan is belangrijk Het beroepsprofiel 2020 onderkent nog te weinig de inzet en gebruik van zorgtechnologierdquo

NetwerkenNurseincluded is gestart door het Radboudumc net als patientsincluded Moet dit niet breder in het land onder de aandacht gebracht wordenldquoik heb mij naar binnen moeten vechten om aan tafel te komen bij de juiste mensen Ook in het Radboudumc is niet altijd duidelijk bij wie aan tafel Landelijk lijkt ook niet zo veel te gebeuren als het gaat om betrokkenheid van verpleegkundigen Binnen REshape is het hebben van een idee al genoeg om te starten met een kleine test mits het maar in de strategie past

Het vinden van elkaar in het land is lastig VampVN zal daar een veel grotere rol in moeten spelen dan ze nu doen Bijvoorbeeld door bijeenkomsten te organiseren waarbij je in gesprek komt met elkaar

Ook verpleegkundigen zelf kunnen wat doen Zij moeten veranderingen en inzet van technologie niet aan het management overlaten ldquoSpeak-uprdquo zegt ons RvB-lid Cathy van Beek dan Managers moeten de talenten van verpleegkundigen managen en faciliteren dat zij kennis op kunnen doen eacuten in kunnen zetten Doelmatige inzet van zorgtechnologie in het primaire proces kan alleen door de inzet van verpleegkundigen en visie van het managementrdquo

Angelien Sieben M ANPverpleegkundig specialist vaatchirurgieVoorzitter VAR

Radboud UMCAngelienSiebenradboudumcnl

Radboudumc REshape CenterldquoDe veranderende zorg maakt het nodig om op een andere manier te gaan werken

Daarom is het Radboud REshape Center opgericht Een van de belangrijkste speerpunten is de omslag van de traditionele gezondheidszorg naar Participatory

Healthcare te stimuleren Om deze omslag te bereiken onderneemt het projecten in internationaal verband doet onderzoek en verzorgt scholing voor zorgprofessionals Het duidt toekomstige ontwikkelingen en vertaalt die in compacte projecten samen

met de patieumlnt eacuten verpleegkundigerdquo

8

VZI

Nie

uwsb

rief

mei

201

4

BewegingsMeter ingeBed in de zorg Blijkt effectief

Promotie-onderzoek rondom eHealth

Sanne van der Weegen en Reneacutee Verwey promoveerden op 16 september 2015 aan de Universiteit Maastricht op de proefschriften lsquoGet moving Self-management support using mobile technologyrsquo Zij gaan in dit artikel in op de uitkomsten van het cluster gerandomiseerde onderzoek dat onderdeel uitmaakt van beide proefschriften

InleidingVoldoende lichaamsbeweging is voor iedereen belangrijk maar zeker voor mensen met COPD en diabetes type 2 chronische ziekten die in ons land steeds vaker voorkomen Juist voor deze mensen is het vanwege benauwdheid of overgewicht vaak moeilijk om beweging een vaste plaats in het dagelijks leven te geven Bestaande bewegingsprogrammarsquos zijn niet altijd succesvol maar technologie kan helpen Vanuit die gedachte ontwikkelde de Universiteit Maastricht samen de Limburgse bedrijven Sananet en Maastricht Instruments de Interactive Tool for Self-management through Lifestyle Feedback kortweg Itrsquos LiFe

De Itrsquos LiFe toolDe tool bestaat uit een bewegingsmeter die draadloos is verbonden met een smartphone en een online coaching systeem Via een app en op een website is te zien hoeveel minuten er bewogen is in relatie tot persoonlijke doelen Gebruik van de tool is ingebed in een zorgprogramma dat bestaat uit extra consulten bij de praktijkondersteuner In de huisartsenpraktijk kan de praktijkondersteuner

de beweegresultaten van gebruikers van de tool via het coaching systeem monitoren Gebruik van de tool is ingebed in een zorgprogramma dat bestaat uit extra consulten bij een praktijkondersteuner in de huisartsenpraktijk

Ontwikkeling van de tool en het zorgprogrammaIn het proefschrift van Sanne van der Weegen staan onderzoeken beschreven over de ontwikkeling (van der Weegen et al 2013) en de bruikbaarheidstesten (van der Weegen et al 2014) van de monitoring en feedback tool en over de validatie van de accelerometer als onderdeel van deze tool (van der Weegen et al 2015a) Het proefschrift van Verwey bevat artikelen over de ontwikkeling van het zorgprogramma dat gebaseerd is op het 5A model (Verwey et al 2014b) over het testen van het online coaching systeem behorende bij de tool (Verwey et al 2013) en het pilotonderzoek dat werd uitgevoerd in een tweetal huisartsenpraktijken (Verwey et al 2014a) Daaruit bleek dat praktijkondersteuners positief waren over het stimuleren van meer bewegen via het zorgprogramma en het coaching systeem Ze vonden het een meerwaarde om objectieve beweeggegevens te kunnen zien waardoor ze persoonlijker en meer lsquoop maatrsquo hun patieumlnten gingen begeleiden

9

BewegingsMeter ingeBed in de zorg Blijkt effectief

OnderzoeksopzetOp basis van de uitkomsten van het pilot onderzoek werden de tool het coaching systeem en het zorgprogramma verbeterd en vervolgens werd een cluster gerandomiseerd onderzoek uitgevoerd bestaande uit drie groepen van 8 praktijken met in totaal 199 deelnemers (82 met COPD en 117 met DM2 tussen de 40 en 70 jaar) Het doel van dit onderzoek was om de effectiviteit van het zorgprogramma met (groep 1) en zonder (groep 2) het gebruik van de tool te evalueren in vergelijking met gebruikelijke zorg (groep 3) In groep 2 voerden de praktijkondersteuners gedurende 4-6 maanden enkel het zorgprogramma uit met de bedoeling om de toegevoegde waarde van het gebruik van de tool in combinatie met datzelfde zorgprogramma te evalueren De primaire uitkomstmaat was het aantal minuten matige en intensieve beweging per dag objectief gemeten in alle drie de groepen met behulp van een accelero-meter De bewegingsactiviteiten van de patieumlnten werden gedurende 8 dagen gemeten op drie tijdpunten namelijk bij aanvang meteen na de interventie (4-6 maanden) en drie maanden na afloop (Verwey et al 2014)

Significante verbeteringDe resultaten van het evaluatieonderzoek wezen uit dat de gecombineerde interventie leidde tot een significante verbetering van het bewegen in vergelijking met gebruikelijke zorg (van der Weegen amp Verwey et al 2015) Direct na de interventieperiode bleek deze verbetering gemiddeld 12 minuten per dag Drie maanden na de interventieperiode bleek deze vooruitgang nog steeds significant (11 minuten) Uit het onderzoek bleek tevens dat het gebruik van de tool in combinatie met het zorgprogramma effectiever was dan enkel de toepassing van het zorgprogramma (8 extra minuten) Het zorgprogramma alleen had geen significant effect op beweging in vergelijking met gebruikelijke zorg Op basis van deze uitkomsten kan geconcludeerd worden dat de geautomatiseerde zelfcontrole en feedback component en het feit dat de praktijkondersteuner de beweegresultaten kan zien de krachtigste elementen van deze gecombineerde interventie zijn

ProcesevaluatieTijdens het evaluatieonderzoek werd tevens een procesevaluatie uitgevoerd (Verwey amp van der Weegen et al 2015) Het bleek bijzonder moeilijk om voldoende praktijken en patieumlnten te vinden die wilden deelnemen aan het onderzoek Er moesten tien keer zoveel praktijken en binnen deze praktijken bijna drie keer zoveel patieumlnten benaderd worden om voldoende deelnemers te vinden 17 van de patieumlnten viel uit tijdens het onderzoek De uitvoering van het zorgprogramma door de praktijkondersteuners verliep zoals bedoeld patieumlnten herinnerden zich de verschillende aspecten van het 5A model en hoewel technische problemen vaak voorkwamen gebruikten de meeste patieumlnten de tool tot het einde van de interventieperiode De technische problemen met de tool hadden weinig invloed op de tevredenheid patieumlnten uit groep 1 waren significant meer positief over de interventie dan die in groep 2 De volledige interventie leidde tot meer bewustzijn discipline en meer plezier in bewegen

RelevantieDe uitkomsten van dit onderzoek zijn relevant voor mensen met een chronische aandoening die meer willen bewegen en voor zorgprofessionals die deze patieumlnten begeleiden De uitkomsten van het project zijn eveneens van belang voor wetenschappers en beleidsmakers die zich bezig houden met een gezonde leefstijl en geiumlnteresseerd zijn in de ontwikkeling van mHealth interventies

Sanne van der Weegen Vilans

Kenniscentrum voor de langdurende zorgAfdeling Onderzoek en Innovatie

Reneacutee Verwey Zuyd Hogeschool

Faculteit gezondheidszorgExpertisecentrum Innovatieve Zorg en Technologie (EIZT)

10

VZI

Nie

uwsb

rief

mei

201

4

eHealtH voor HBo-v

Project voor beschikbare interventies

Project eHealthHet doel van dit project is om een gestructureerd en duidelijk overzicht op te stellen over de beschikbare interventies per doelgroep die te gebruiken zijn door zowel patieumlnten als zorgprofessionals Om tot dit overzicht te komen is er informatie verkregen vanuit wetenschappelijke artikelen die evidence based zijn Deze informatie is nauwkeurig geanalyseerd en verwerkt in dit product

Door het brede aanbod en het relatief nieuwe concept is er bij het zoeken naar literatuur niet zozeer gekeken naar het jaargetal van de publicatie van het desbetreffende maar naar de nodige informatie die in het artikel vermeld wordt In principe zijn alle artikelen relevant aangezien eHealth vrij nieuw op de markt is Mochten er meer artikelen gevonden zijn over het desbetreffende onderwerp dan zal er uiteraard worden gekozen voor het meest relevante artikel

Afkomstig uit Nictiz eHealthmonitor 2015

Na een gesprek te hebben gehad met de opdrachtgevers is de tip gegeven om voornamelijk naar systematic reviews te zoeken Hierdoor zijn veel artikelen die in eerste instantie zijn gevonden in het Engels geschreven Echter zijn deze eHealth interventies ook toepasbaar in Nederland waardoor deze artikelen wel gebruikt zijn voor het uiteindelijk eindproduct

OnderzoekBepaalde artikelen leken op promotie artikelen van bedrijven omdat er in het artikel totaal geen knelpunten of nadelen te vinden zijn Vaak worden alleen de positieve berichten eruit gehaald Daarnaast is de interventie vaak op eacuteeacuten of twee plekken getest Het artikel is dan niet dusdanig betrouwbaar en daardoor niet bruikbaar Ook wordt er in dit product gekeken naar de datum van de artikelen die wij eventueel willen gebruiken Tijdens de zoektocht proberen we ten alle tijden de meest recente artikelen te gebruiken In de systematic reviews hebben wij veel interventies gevonden Het voordeel van de systematic reviews is dat het artikel betrouwbaar is omdat de interventies al een paar keer zijn getest in controlegroepen

Er zijn diverse indelingen die in de praktijk voor eHealth gebruikt worden Zo gebruikt de Raad voor Volksgezondheid en Zorg een indeling gebaseerd op het zorgproces Nictiz kijkt daarnaast ook naar de gebruiker en de soort technologie In dit artikel is voor geen van beide indelingen gekozen omdat beide indelingen erg ingewikkeld zijn voor patieumlnten of zorgprofessionals die eHealth een totaal nieuwe toepassing vinden De medische termen die in de indelingen worden gebruikt zijn erg ingewikkeld voor de patieumlnt Technische termen die voor beide partijen (ook zorgprofessionals) vaak nieuw zijn Ook geven de beide overzichten niet goed aan waar de gebruikers extra informatie kunnen vinden Ook is het niet altijd even duidelijk wat er allemaal mogelijk is mocht je een bepaald eHealth product willen gebruiken In het overzicht dat wij gemaakt hebben willen wij er voor zorgen dat het voor beide partijen makkelijk te raadplegen is Verder is het ook belangrijk dat het overzicht weinig medische of technische termen bevat zodat het voor iedereen begrijpelijk is En direct in de indeling opnemen waar extra informatie gevonden kan worden mocht een product de interesse hebben van een of beide partijen Uiteindelijk is de keuze gemaakt om voor een indeling te kiezen die voor zowel de zorgverlener als de patieumlnt duidelijk isOm bovenstaande reden is ervoor gekozen om de interventies te verdelen per ziektebeeld

Aan het eind van het tweede en begin van het derde jaar van de HBO verpleegkunde opleiding aan Hogeschool Inholland hebben HBO-V studenten in de vorm van een projectgroep gewerkt aan het project eHealth eHealth is nog een nieuw concept en nog volop in ontwikkeling Er is sprake van onzekerheid en kennistekort wat betreft de toepassing van eHealth door zorgprofessionals en patieumlnten Vijf HBO-v studenten schreven een verslag over hun uitgevoerde eHealth project

11

ResultatenHieronder is een tabel te vinden in alfabetische volgorde met de interventiesproducten die wij hebben uitgewerkt Echter wij hebben ervoor gekozen om de interventies van de meest voorkomende chronische aandoeningen dieper uit te werken omdat wij verwachten dat deze op langere termijn veelvuldig gebruikt zullen

Aandoening eHealth interventie eHealth ProductArtrose Persoonlijk beweegprogramma en kennispro-

grammaArtrose in beweging

Asthma Zelf-management programmarsquos inclusief tel-efoon en video support en thuismonitoring

peakflow en Smartinhaler

Acute en chronische somatische pijn

Internet support websites en zelf-management programmarsquos via het internet

NVT

Beroerte Zelf-management programmarsquos inclusief telefoon en video support

NVT

Borstkanker Het internet en interactieve computer geba-seerde educatie

CHESS

Cardiale arrythmia Internet monitor systemen voor thera-peutische cardiovasculaire geiumlmplanteerde elektronische apparaten

NVT

Chronische ziekten Interactieve websites thuismonitoring zelf-management programmarsquos en cardiale rehabillitatie

NVT

Chronische ziekten bij geriat-rische patieumlnten

Telesupport door middel van telefoon en video support en zelf-care trainingen

NVT

COPD Zelf-management programmarsquos inclusief telefoon en video support Het detecteert vroegtijdig opkomende COPD exacerbatie symptomen

NVT

TM (Telemedicine)

Diabetes Mellitus type 1 en 2 Internet lessen telefoon interventies gestruc-tureerde telefoon support en zelf-manage-ment programmarsquos via het internet

NVT

Hartfalen Thuis telemonitoring en gestructureerde telefoon support

Elektronische bloeddrukmeter

Hemofilie Online logboek tussen patieumlnt en behandel-centra

Helo Iphone en Android app

Hersenaandoening door trauma Zelf-management programmarsquos inclusief telefoon en video support

NVT

Hypertensie Thuis telemonitoring en computer gebaseerde educatie

PatieumlnTIME

Melanoom Telemonitoring met telefoon en video support Skinvision

Multiple sclerosis Het klinisch monitoren van de progressie van de ziekte MS

TM (Telemedicine)

Trombose Telemonitoring Coagucheck van Roche

worden door de zorgprofessionals en door de hoeveelheid patieumlnten met deze aandoeningen Per eHealth interventie zijn ook de eHealth producten verwerkt Bij de interventies die alleen via het Internet werken staat NVT (niet van toepassing) vermeld aangezien hier geen fysieke producten van beschikbaar zijn

eHealtH voor HBo-v

12

VZI

Nie

uwsb

rief

mei

201

4

ArtroseTitel productArtrose in beweging

Korte beschrijving productHet is een internetprogramma van acht weken die als doel heeft mensen meer te laten bewegen ondanks de pijn Ook biedt dit programma praktische informatie over moeilijkheden en het oplossen van problemen die mensen met artrose dagelijks ondervinden

Wie gebruikt het Het product kan gebruikt worden door mensen tussen de 50-70 jaar met artrose in de heup of in de knie en die niet onder behandeling zijn bij een fysiotherapeut of specialist

Hoe wordt het gebruikt op dit momentMomenteel wordt het product alleen maar gebruikt door mensen die ook deelnemen aan het onderzoek Zonder deelname is het product nog niet beschikbaar Het is een online beweegprogramma waarbij de deelnemer wekelijks een opdracht krijgt om uit te voeren Op deze manier is er sprake van een stapsgewijze opbouw

Knelpunten Geen

Meerwaarde patieumlntDe patieumlnt zal door dit online beweegprogramma leren om te gaan met artrose door bepaalde vaardigheden te leren De patieumlnt kan hierbij de artrose de baas zijn Bovendien krijgt de patieumlnt meer inzicht over de inhoud van artrose als ziektebeeld en over het medicijngebruik

Hoe gebruikt de patieumlnt het product De patieumlnt moet zich eacuteeacutenmalig aanmelden voor het onderzoek waarbij een vragenlijst ingevuld moet worden Aan de hand van de ingevulde vragenlijst zal het programma van start gaan De patieumlnt mag zelf een leuke activiteit kiezen om te doen en deze activiteit uitvoeren met behulp van verkregen opdrachten

Meerwaarde zorgprofessional Geen want de patieumlnt is bij gebruik van dit programma niet onder behandeling van een zorgverlener

Waar te vindenhttpwwwnivelnlnieuwsartrose-minder-pijn-en-makkelijker-bewegen-door-internetprogrammawwwartroseinbewegingnl

ResultatenHieronder is een tabel te vinden in alfabetische volgorde met de interventiesproducten die wij hebben uitgewerkt Echter wij hebben ervoor gekozen om de interventies van de meest voorkomende chronische aandoeningen dieper uit te werken omdat wij verwachten dat deze op langere termijn veelvuldig gebruikt zullen worden door de zorgprofessionals en door de hoeveelheid patieumlnten met deze aandoeningen

Per eHealth interventie zijn ook de eHealth producten verwerkt Bij de interventies die alleen via het Internet werken staat NVT (niet van toepassing) vermeld aangezien hier geen fysieke producten van beschikbaar zijn

4

VZI

Nie

uwsb

rief

mei

201

4

eHealtH-Monitor 2015

Tussen Vonk en Vlam

De ResultatenUit de monitor van 2015 blijkt dat zorggebruikers Internet en mobiele technologie steeds gewoner vinden ook voor toepassing in zorg en gezondheid Een aanzienlijk deel van de zorggebruikers geeft aan dat ze meerwaarde zien in eHealth 39 vindt het een probleem dat zij speciaal de deur uit moeten om een zorgverlener te spreken en wil daar graag een oplossing voor Ook geeft 27 van de zorggebruikers aan dat ze graag zouden willen controleren of de informatie in het dossier van de zorgverlener klopt Niet alle zorggebruikers maar wel een flink deel heeft behoefte aan eHealth toepassingen De toepassingen die veelvuldig genoemd worden zijn het gebruik van medische informatie op websites herhaalrecepten aanvragen afspraken maken en eigen medische gegevens inzien via internet Maar er is nog een behoorlijk verschil tussen het aanbod van deze toepassingen kennis over dit aanbod bij de zorggebruiker en het daadwerkelijk gebruik Het zelf meten en bijhouden van gegevens over de eigen gezondheid groeit enigszins zo houdt 19 van de zorggebruikers de eigen beweging bij en 7 medische behandelingen Wel is er nog een groot gat te dichten wat betreft online inzage in medische gegevens want slechts 1 van de zorggebruikers had hier toegang toe terwijl 46 dit wel zou willen

Verpleegkundigen en eHealthEr is een toename van eHealth onder verpleegkundigen zo steeg het gebruik van internet om bijvoorbeeld informatie op te zoeken of om patieumlnten informatie te laten zien Ook het gebruik van apps voor zorg en gezondheid nam toe Verpleegkundigen ervaren de positieve effecten van digitale zorg en een groot deel van de pilots op dit gebied krijgt een structureel vervolg

Ongeveer drie op de tien verpleegkundigen gebruiken zelf toezichthoudende technieken zoals bewegingsmelders en bedmatten Nog eens 15 zegt dat collegarsquos in hun instelling deze technieken gebruiken Ongeveer een tiende van de huisartsen past telemonitoring toe bij diabetespatieumlnten (11) Van de medisch specialisten zegt iets minder dan de helft dat telemonitoring relevant is (46) waarbij 11 aangeeft dat zij het al gebruiken Bijna eacuteeacuten op de tien verpleegkundigen (9) heeft zelf gewerkt met telemonitoring Nog eens 13 geeft aan dat binnen de instelling is gewerkt met telemonitoring

Op 6 oktober jl werd tijdens het Mobile Health congres de jaarlijkse eHealth monitor getiteld Tussen vonk en vlam aangeboden aan minister Schippers De eHealth-monitor is een doorlopend onderzoek waarin Nictiz en het NIVEL jaarlijks de stand van zaken op het gebied van eHealth in Nederland in kaart brengen Dit artikel beschrijft een samenvatting van de eHealth monitor

De afbeeldingen zijn overgenomen uit de Nictiz Infographic eHealth-monitor 2015

5

eHealtH-Monitor 2015

Uit de monitor blijkt verder dat het gebruik van beeldbellen onder verpleegkundigen in de care steeg van ruim een tiende (12) in 2014 naar ruim een vijfde (23) in 2015 Het gebruik van medicijndispensers kwam voor in zorginstellingen van bijna eacuteeacuten op de vijf verpleegkundigen en verzorgenden in de care (19) dit is een stijging sinds 2014 (11) Dit draagt bij aan de doelstelling van de minister van Volksgezondheid Welzijn en Sport (VWS) om mensen met zorg en ondersteuning thuis de mogelijkheid te geven via een beeldscherm contact te maken met een zorgverlenerDaarom worden deze diensten ook als meest kansrijk gezien en wordt aanbevolen om het draagvlak hiervoor verder uit te breiden

Elektronische DossiervoeringInmiddels werkt ook de meerderheid van de verpleegkundigen met een elektronisch dossier (89 in de cure en 50 in de care) dus wat dat betreft is er een omslagpunt Maar de informatievoorziening tussen zorggebruiker en zorgverlener zou makkelijke gemaakt moeten worden De belemmeringen die daarvoor uit de weg geholpen moeten worden zijn hardnekkig er is een gebrek aan financieumlle vergoedingen onduidelijkheid over wet- en regelgeving en informatiesystemen kunnen niet of slecht met elkaar gekoppeld worden

6

VZI

Nie

uwsb

rief

mei

201

4

nurseincluded

Impact zorgtechnologie groot voor verpleegkundigen

ReshapeAngelien Sieben is enthousiast aan de telefoon als ik haar spreek over Nurseincluded en kan haar bijna niet bijhouden met het maken van aantekeningen Ze is werkzaam als verpleegkundig specialist in het Radboud Universitair Medisch Centrum en sinds enkele maanden voor enkele uren werkzaam voor REshape het innovatiecentrum van het Radboudumc dat Participatory Healthcare wil stimuleren ldquoik ben heel praktisch bezig Technologie die ik gezien heb zoals laatst op een congres in Amerika kan ik onder de aandacht brengen van de verpleging Via Lucien Engelen (red directeur REshape Center) heb ik makkelijk ingang bij de juiste kanalen Zo heb ik gezien dat er een chip is die vocht detecteert Handig voor decubitusverpleegkundigen dacht ik Met die juiste ingang kon ik vragen aan de zorg of dit inderdaad een handige technologie was en of het mogelijk was om een pilot te doen Of het voorbeeld van een chip in de schoen waardoor te achterhalen is waar een dementerende oudere zich bevind Hoeveel kwaliteit van leven kun je dan toevoegen Op dit moment is mijn rol bij REshape nog intern gericht maar we zullen ook breder gaan kijken omdat op die manier de innovatie beter onder de aandacht kan worden gebracht We hebben nu contact met verschillende hoge scholenrdquo

NurseIncludedEnkele maanden geleden zijn Lucien Engelen en Angelien gestart met de beweging nurseincluded Zij zijn van mening dat het verpleegkundige beroep door zorgtechnologie erg beiumlnvloed gaat worden Daarom is het nodig dat zij bij deze ontwikkelingen betrokken worden In de communicatie op twitter wordt nurseincluded gebruikt

ldquoWe zijn Nurseincluded gestart naast patieumlntincluded dat aandacht vraagt voor de betrokkenheid van patieumlnten Nurseincluded wil aandacht vragen voor verpleegkundige betrokkenheid bij zorgtechnologie en innovatie We zien dat innovatiegesprekken vooral gevoerd worden tussen industrie en artsen of managers

Verpleegkundigen hebben niet altijd de technische kennis maar weacutel de ideeeumln om de problemen rondom de patieumlnt op te lossen Zij zoeken naar de praktische toepasbaarheid van technologie bijvoorbeeld bij chronische zorg Ik wil graag een brugfunctie vervullen tussen de techniekjongens en de zorg De ideeeumln die zij bedenken moeten wel zinvol zijn voor de patieumlnt Door in gesprek te zijn met techniek en de zorg krijg je het 1+1=3 effect De techniek weet te weinig over wat er in de zorg afspeelt Ik kan de ideeeumln beoordelen en ze in contact brengen met de zorgrdquo

Op de vraag hoe verpleegkundigen staan tegenover technologie is Angelien heel duidelijkldquoin het Radboudumc werken we papierloos Deze manier van werken heeft verpleegkundigen overtuigd van het gebruik van zorgtechnologie ook al omdat men nu meer inzicht heeft dan voordien

Het Radboudumc REshape Center vindt dat als gevolg van Zorgtechnologie er een omslag in de manier van werken nodig is en dat daarbij Participatory Healthcare gestimuleerd dient te worden Naast patieumlntincluded is REshape van mening dat ook verpleegkundigen meer betrokken moeten worden bij de veranderende zorg Nurseincluded Ulco de Boer interviewde Angelien Sieben verpleegkundig specialist en partime werkzaam bij REshape over dit fenomeen

7

nurseincluded Belangrijk is dat technologie praktisch is en aantoonbaar wat toevoegt voor de patieumlnt Verpleegkundigen moeten overtuigd raken dat de zorg mbv technologische ondersteuning doelmatiger kanrdquo

Technische CompetentiesAngelien heeft een duidelijk beeld over wat zorgtechnologie betekent voor verpleegkundigenldquoFocus bij de inzet van zorgtechnologie op het werkproces en kwaliteit voor de patieumlnt Onderken ook als verpleegkundige je eigen kwaliteit en kennis in waar de zorg verbeterd kan worden door techniek Zorgtechnologie vraagt van verpleegkundigen dat zij opnieuw kijken naar hun eigen vak en de benodigde competenties De inzet van zorgtechnologie brengt je weer terug naar de basis van het vak en herdefinieumlring daarvan is belangrijk Het beroepsprofiel 2020 onderkent nog te weinig de inzet en gebruik van zorgtechnologierdquo

NetwerkenNurseincluded is gestart door het Radboudumc net als patientsincluded Moet dit niet breder in het land onder de aandacht gebracht wordenldquoik heb mij naar binnen moeten vechten om aan tafel te komen bij de juiste mensen Ook in het Radboudumc is niet altijd duidelijk bij wie aan tafel Landelijk lijkt ook niet zo veel te gebeuren als het gaat om betrokkenheid van verpleegkundigen Binnen REshape is het hebben van een idee al genoeg om te starten met een kleine test mits het maar in de strategie past

Het vinden van elkaar in het land is lastig VampVN zal daar een veel grotere rol in moeten spelen dan ze nu doen Bijvoorbeeld door bijeenkomsten te organiseren waarbij je in gesprek komt met elkaar

Ook verpleegkundigen zelf kunnen wat doen Zij moeten veranderingen en inzet van technologie niet aan het management overlaten ldquoSpeak-uprdquo zegt ons RvB-lid Cathy van Beek dan Managers moeten de talenten van verpleegkundigen managen en faciliteren dat zij kennis op kunnen doen eacuten in kunnen zetten Doelmatige inzet van zorgtechnologie in het primaire proces kan alleen door de inzet van verpleegkundigen en visie van het managementrdquo

Angelien Sieben M ANPverpleegkundig specialist vaatchirurgieVoorzitter VAR

Radboud UMCAngelienSiebenradboudumcnl

Radboudumc REshape CenterldquoDe veranderende zorg maakt het nodig om op een andere manier te gaan werken

Daarom is het Radboud REshape Center opgericht Een van de belangrijkste speerpunten is de omslag van de traditionele gezondheidszorg naar Participatory

Healthcare te stimuleren Om deze omslag te bereiken onderneemt het projecten in internationaal verband doet onderzoek en verzorgt scholing voor zorgprofessionals Het duidt toekomstige ontwikkelingen en vertaalt die in compacte projecten samen

met de patieumlnt eacuten verpleegkundigerdquo

8

VZI

Nie

uwsb

rief

mei

201

4

BewegingsMeter ingeBed in de zorg Blijkt effectief

Promotie-onderzoek rondom eHealth

Sanne van der Weegen en Reneacutee Verwey promoveerden op 16 september 2015 aan de Universiteit Maastricht op de proefschriften lsquoGet moving Self-management support using mobile technologyrsquo Zij gaan in dit artikel in op de uitkomsten van het cluster gerandomiseerde onderzoek dat onderdeel uitmaakt van beide proefschriften

InleidingVoldoende lichaamsbeweging is voor iedereen belangrijk maar zeker voor mensen met COPD en diabetes type 2 chronische ziekten die in ons land steeds vaker voorkomen Juist voor deze mensen is het vanwege benauwdheid of overgewicht vaak moeilijk om beweging een vaste plaats in het dagelijks leven te geven Bestaande bewegingsprogrammarsquos zijn niet altijd succesvol maar technologie kan helpen Vanuit die gedachte ontwikkelde de Universiteit Maastricht samen de Limburgse bedrijven Sananet en Maastricht Instruments de Interactive Tool for Self-management through Lifestyle Feedback kortweg Itrsquos LiFe

De Itrsquos LiFe toolDe tool bestaat uit een bewegingsmeter die draadloos is verbonden met een smartphone en een online coaching systeem Via een app en op een website is te zien hoeveel minuten er bewogen is in relatie tot persoonlijke doelen Gebruik van de tool is ingebed in een zorgprogramma dat bestaat uit extra consulten bij de praktijkondersteuner In de huisartsenpraktijk kan de praktijkondersteuner

de beweegresultaten van gebruikers van de tool via het coaching systeem monitoren Gebruik van de tool is ingebed in een zorgprogramma dat bestaat uit extra consulten bij een praktijkondersteuner in de huisartsenpraktijk

Ontwikkeling van de tool en het zorgprogrammaIn het proefschrift van Sanne van der Weegen staan onderzoeken beschreven over de ontwikkeling (van der Weegen et al 2013) en de bruikbaarheidstesten (van der Weegen et al 2014) van de monitoring en feedback tool en over de validatie van de accelerometer als onderdeel van deze tool (van der Weegen et al 2015a) Het proefschrift van Verwey bevat artikelen over de ontwikkeling van het zorgprogramma dat gebaseerd is op het 5A model (Verwey et al 2014b) over het testen van het online coaching systeem behorende bij de tool (Verwey et al 2013) en het pilotonderzoek dat werd uitgevoerd in een tweetal huisartsenpraktijken (Verwey et al 2014a) Daaruit bleek dat praktijkondersteuners positief waren over het stimuleren van meer bewegen via het zorgprogramma en het coaching systeem Ze vonden het een meerwaarde om objectieve beweeggegevens te kunnen zien waardoor ze persoonlijker en meer lsquoop maatrsquo hun patieumlnten gingen begeleiden

9

BewegingsMeter ingeBed in de zorg Blijkt effectief

OnderzoeksopzetOp basis van de uitkomsten van het pilot onderzoek werden de tool het coaching systeem en het zorgprogramma verbeterd en vervolgens werd een cluster gerandomiseerd onderzoek uitgevoerd bestaande uit drie groepen van 8 praktijken met in totaal 199 deelnemers (82 met COPD en 117 met DM2 tussen de 40 en 70 jaar) Het doel van dit onderzoek was om de effectiviteit van het zorgprogramma met (groep 1) en zonder (groep 2) het gebruik van de tool te evalueren in vergelijking met gebruikelijke zorg (groep 3) In groep 2 voerden de praktijkondersteuners gedurende 4-6 maanden enkel het zorgprogramma uit met de bedoeling om de toegevoegde waarde van het gebruik van de tool in combinatie met datzelfde zorgprogramma te evalueren De primaire uitkomstmaat was het aantal minuten matige en intensieve beweging per dag objectief gemeten in alle drie de groepen met behulp van een accelero-meter De bewegingsactiviteiten van de patieumlnten werden gedurende 8 dagen gemeten op drie tijdpunten namelijk bij aanvang meteen na de interventie (4-6 maanden) en drie maanden na afloop (Verwey et al 2014)

Significante verbeteringDe resultaten van het evaluatieonderzoek wezen uit dat de gecombineerde interventie leidde tot een significante verbetering van het bewegen in vergelijking met gebruikelijke zorg (van der Weegen amp Verwey et al 2015) Direct na de interventieperiode bleek deze verbetering gemiddeld 12 minuten per dag Drie maanden na de interventieperiode bleek deze vooruitgang nog steeds significant (11 minuten) Uit het onderzoek bleek tevens dat het gebruik van de tool in combinatie met het zorgprogramma effectiever was dan enkel de toepassing van het zorgprogramma (8 extra minuten) Het zorgprogramma alleen had geen significant effect op beweging in vergelijking met gebruikelijke zorg Op basis van deze uitkomsten kan geconcludeerd worden dat de geautomatiseerde zelfcontrole en feedback component en het feit dat de praktijkondersteuner de beweegresultaten kan zien de krachtigste elementen van deze gecombineerde interventie zijn

ProcesevaluatieTijdens het evaluatieonderzoek werd tevens een procesevaluatie uitgevoerd (Verwey amp van der Weegen et al 2015) Het bleek bijzonder moeilijk om voldoende praktijken en patieumlnten te vinden die wilden deelnemen aan het onderzoek Er moesten tien keer zoveel praktijken en binnen deze praktijken bijna drie keer zoveel patieumlnten benaderd worden om voldoende deelnemers te vinden 17 van de patieumlnten viel uit tijdens het onderzoek De uitvoering van het zorgprogramma door de praktijkondersteuners verliep zoals bedoeld patieumlnten herinnerden zich de verschillende aspecten van het 5A model en hoewel technische problemen vaak voorkwamen gebruikten de meeste patieumlnten de tool tot het einde van de interventieperiode De technische problemen met de tool hadden weinig invloed op de tevredenheid patieumlnten uit groep 1 waren significant meer positief over de interventie dan die in groep 2 De volledige interventie leidde tot meer bewustzijn discipline en meer plezier in bewegen

RelevantieDe uitkomsten van dit onderzoek zijn relevant voor mensen met een chronische aandoening die meer willen bewegen en voor zorgprofessionals die deze patieumlnten begeleiden De uitkomsten van het project zijn eveneens van belang voor wetenschappers en beleidsmakers die zich bezig houden met een gezonde leefstijl en geiumlnteresseerd zijn in de ontwikkeling van mHealth interventies

Sanne van der Weegen Vilans

Kenniscentrum voor de langdurende zorgAfdeling Onderzoek en Innovatie

Reneacutee Verwey Zuyd Hogeschool

Faculteit gezondheidszorgExpertisecentrum Innovatieve Zorg en Technologie (EIZT)

10

VZI

Nie

uwsb

rief

mei

201

4

eHealtH voor HBo-v

Project voor beschikbare interventies

Project eHealthHet doel van dit project is om een gestructureerd en duidelijk overzicht op te stellen over de beschikbare interventies per doelgroep die te gebruiken zijn door zowel patieumlnten als zorgprofessionals Om tot dit overzicht te komen is er informatie verkregen vanuit wetenschappelijke artikelen die evidence based zijn Deze informatie is nauwkeurig geanalyseerd en verwerkt in dit product

Door het brede aanbod en het relatief nieuwe concept is er bij het zoeken naar literatuur niet zozeer gekeken naar het jaargetal van de publicatie van het desbetreffende maar naar de nodige informatie die in het artikel vermeld wordt In principe zijn alle artikelen relevant aangezien eHealth vrij nieuw op de markt is Mochten er meer artikelen gevonden zijn over het desbetreffende onderwerp dan zal er uiteraard worden gekozen voor het meest relevante artikel

Afkomstig uit Nictiz eHealthmonitor 2015

Na een gesprek te hebben gehad met de opdrachtgevers is de tip gegeven om voornamelijk naar systematic reviews te zoeken Hierdoor zijn veel artikelen die in eerste instantie zijn gevonden in het Engels geschreven Echter zijn deze eHealth interventies ook toepasbaar in Nederland waardoor deze artikelen wel gebruikt zijn voor het uiteindelijk eindproduct

OnderzoekBepaalde artikelen leken op promotie artikelen van bedrijven omdat er in het artikel totaal geen knelpunten of nadelen te vinden zijn Vaak worden alleen de positieve berichten eruit gehaald Daarnaast is de interventie vaak op eacuteeacuten of twee plekken getest Het artikel is dan niet dusdanig betrouwbaar en daardoor niet bruikbaar Ook wordt er in dit product gekeken naar de datum van de artikelen die wij eventueel willen gebruiken Tijdens de zoektocht proberen we ten alle tijden de meest recente artikelen te gebruiken In de systematic reviews hebben wij veel interventies gevonden Het voordeel van de systematic reviews is dat het artikel betrouwbaar is omdat de interventies al een paar keer zijn getest in controlegroepen

Er zijn diverse indelingen die in de praktijk voor eHealth gebruikt worden Zo gebruikt de Raad voor Volksgezondheid en Zorg een indeling gebaseerd op het zorgproces Nictiz kijkt daarnaast ook naar de gebruiker en de soort technologie In dit artikel is voor geen van beide indelingen gekozen omdat beide indelingen erg ingewikkeld zijn voor patieumlnten of zorgprofessionals die eHealth een totaal nieuwe toepassing vinden De medische termen die in de indelingen worden gebruikt zijn erg ingewikkeld voor de patieumlnt Technische termen die voor beide partijen (ook zorgprofessionals) vaak nieuw zijn Ook geven de beide overzichten niet goed aan waar de gebruikers extra informatie kunnen vinden Ook is het niet altijd even duidelijk wat er allemaal mogelijk is mocht je een bepaald eHealth product willen gebruiken In het overzicht dat wij gemaakt hebben willen wij er voor zorgen dat het voor beide partijen makkelijk te raadplegen is Verder is het ook belangrijk dat het overzicht weinig medische of technische termen bevat zodat het voor iedereen begrijpelijk is En direct in de indeling opnemen waar extra informatie gevonden kan worden mocht een product de interesse hebben van een of beide partijen Uiteindelijk is de keuze gemaakt om voor een indeling te kiezen die voor zowel de zorgverlener als de patieumlnt duidelijk isOm bovenstaande reden is ervoor gekozen om de interventies te verdelen per ziektebeeld

Aan het eind van het tweede en begin van het derde jaar van de HBO verpleegkunde opleiding aan Hogeschool Inholland hebben HBO-V studenten in de vorm van een projectgroep gewerkt aan het project eHealth eHealth is nog een nieuw concept en nog volop in ontwikkeling Er is sprake van onzekerheid en kennistekort wat betreft de toepassing van eHealth door zorgprofessionals en patieumlnten Vijf HBO-v studenten schreven een verslag over hun uitgevoerde eHealth project

11

ResultatenHieronder is een tabel te vinden in alfabetische volgorde met de interventiesproducten die wij hebben uitgewerkt Echter wij hebben ervoor gekozen om de interventies van de meest voorkomende chronische aandoeningen dieper uit te werken omdat wij verwachten dat deze op langere termijn veelvuldig gebruikt zullen

Aandoening eHealth interventie eHealth ProductArtrose Persoonlijk beweegprogramma en kennispro-

grammaArtrose in beweging

Asthma Zelf-management programmarsquos inclusief tel-efoon en video support en thuismonitoring

peakflow en Smartinhaler

Acute en chronische somatische pijn

Internet support websites en zelf-management programmarsquos via het internet

NVT

Beroerte Zelf-management programmarsquos inclusief telefoon en video support

NVT

Borstkanker Het internet en interactieve computer geba-seerde educatie

CHESS

Cardiale arrythmia Internet monitor systemen voor thera-peutische cardiovasculaire geiumlmplanteerde elektronische apparaten

NVT

Chronische ziekten Interactieve websites thuismonitoring zelf-management programmarsquos en cardiale rehabillitatie

NVT

Chronische ziekten bij geriat-rische patieumlnten

Telesupport door middel van telefoon en video support en zelf-care trainingen

NVT

COPD Zelf-management programmarsquos inclusief telefoon en video support Het detecteert vroegtijdig opkomende COPD exacerbatie symptomen

NVT

TM (Telemedicine)

Diabetes Mellitus type 1 en 2 Internet lessen telefoon interventies gestruc-tureerde telefoon support en zelf-manage-ment programmarsquos via het internet

NVT

Hartfalen Thuis telemonitoring en gestructureerde telefoon support

Elektronische bloeddrukmeter

Hemofilie Online logboek tussen patieumlnt en behandel-centra

Helo Iphone en Android app

Hersenaandoening door trauma Zelf-management programmarsquos inclusief telefoon en video support

NVT

Hypertensie Thuis telemonitoring en computer gebaseerde educatie

PatieumlnTIME

Melanoom Telemonitoring met telefoon en video support Skinvision

Multiple sclerosis Het klinisch monitoren van de progressie van de ziekte MS

TM (Telemedicine)

Trombose Telemonitoring Coagucheck van Roche

worden door de zorgprofessionals en door de hoeveelheid patieumlnten met deze aandoeningen Per eHealth interventie zijn ook de eHealth producten verwerkt Bij de interventies die alleen via het Internet werken staat NVT (niet van toepassing) vermeld aangezien hier geen fysieke producten van beschikbaar zijn

eHealtH voor HBo-v

12

VZI

Nie

uwsb

rief

mei

201

4

ArtroseTitel productArtrose in beweging

Korte beschrijving productHet is een internetprogramma van acht weken die als doel heeft mensen meer te laten bewegen ondanks de pijn Ook biedt dit programma praktische informatie over moeilijkheden en het oplossen van problemen die mensen met artrose dagelijks ondervinden

Wie gebruikt het Het product kan gebruikt worden door mensen tussen de 50-70 jaar met artrose in de heup of in de knie en die niet onder behandeling zijn bij een fysiotherapeut of specialist

Hoe wordt het gebruikt op dit momentMomenteel wordt het product alleen maar gebruikt door mensen die ook deelnemen aan het onderzoek Zonder deelname is het product nog niet beschikbaar Het is een online beweegprogramma waarbij de deelnemer wekelijks een opdracht krijgt om uit te voeren Op deze manier is er sprake van een stapsgewijze opbouw

Knelpunten Geen

Meerwaarde patieumlntDe patieumlnt zal door dit online beweegprogramma leren om te gaan met artrose door bepaalde vaardigheden te leren De patieumlnt kan hierbij de artrose de baas zijn Bovendien krijgt de patieumlnt meer inzicht over de inhoud van artrose als ziektebeeld en over het medicijngebruik

Hoe gebruikt de patieumlnt het product De patieumlnt moet zich eacuteeacutenmalig aanmelden voor het onderzoek waarbij een vragenlijst ingevuld moet worden Aan de hand van de ingevulde vragenlijst zal het programma van start gaan De patieumlnt mag zelf een leuke activiteit kiezen om te doen en deze activiteit uitvoeren met behulp van verkregen opdrachten

Meerwaarde zorgprofessional Geen want de patieumlnt is bij gebruik van dit programma niet onder behandeling van een zorgverlener

Waar te vindenhttpwwwnivelnlnieuwsartrose-minder-pijn-en-makkelijker-bewegen-door-internetprogrammawwwartroseinbewegingnl

ResultatenHieronder is een tabel te vinden in alfabetische volgorde met de interventiesproducten die wij hebben uitgewerkt Echter wij hebben ervoor gekozen om de interventies van de meest voorkomende chronische aandoeningen dieper uit te werken omdat wij verwachten dat deze op langere termijn veelvuldig gebruikt zullen worden door de zorgprofessionals en door de hoeveelheid patieumlnten met deze aandoeningen

Per eHealth interventie zijn ook de eHealth producten verwerkt Bij de interventies die alleen via het Internet werken staat NVT (niet van toepassing) vermeld aangezien hier geen fysieke producten van beschikbaar zijn

5

eHealtH-Monitor 2015

Uit de monitor blijkt verder dat het gebruik van beeldbellen onder verpleegkundigen in de care steeg van ruim een tiende (12) in 2014 naar ruim een vijfde (23) in 2015 Het gebruik van medicijndispensers kwam voor in zorginstellingen van bijna eacuteeacuten op de vijf verpleegkundigen en verzorgenden in de care (19) dit is een stijging sinds 2014 (11) Dit draagt bij aan de doelstelling van de minister van Volksgezondheid Welzijn en Sport (VWS) om mensen met zorg en ondersteuning thuis de mogelijkheid te geven via een beeldscherm contact te maken met een zorgverlenerDaarom worden deze diensten ook als meest kansrijk gezien en wordt aanbevolen om het draagvlak hiervoor verder uit te breiden

Elektronische DossiervoeringInmiddels werkt ook de meerderheid van de verpleegkundigen met een elektronisch dossier (89 in de cure en 50 in de care) dus wat dat betreft is er een omslagpunt Maar de informatievoorziening tussen zorggebruiker en zorgverlener zou makkelijke gemaakt moeten worden De belemmeringen die daarvoor uit de weg geholpen moeten worden zijn hardnekkig er is een gebrek aan financieumlle vergoedingen onduidelijkheid over wet- en regelgeving en informatiesystemen kunnen niet of slecht met elkaar gekoppeld worden

6

VZI

Nie

uwsb

rief

mei

201

4

nurseincluded

Impact zorgtechnologie groot voor verpleegkundigen

ReshapeAngelien Sieben is enthousiast aan de telefoon als ik haar spreek over Nurseincluded en kan haar bijna niet bijhouden met het maken van aantekeningen Ze is werkzaam als verpleegkundig specialist in het Radboud Universitair Medisch Centrum en sinds enkele maanden voor enkele uren werkzaam voor REshape het innovatiecentrum van het Radboudumc dat Participatory Healthcare wil stimuleren ldquoik ben heel praktisch bezig Technologie die ik gezien heb zoals laatst op een congres in Amerika kan ik onder de aandacht brengen van de verpleging Via Lucien Engelen (red directeur REshape Center) heb ik makkelijk ingang bij de juiste kanalen Zo heb ik gezien dat er een chip is die vocht detecteert Handig voor decubitusverpleegkundigen dacht ik Met die juiste ingang kon ik vragen aan de zorg of dit inderdaad een handige technologie was en of het mogelijk was om een pilot te doen Of het voorbeeld van een chip in de schoen waardoor te achterhalen is waar een dementerende oudere zich bevind Hoeveel kwaliteit van leven kun je dan toevoegen Op dit moment is mijn rol bij REshape nog intern gericht maar we zullen ook breder gaan kijken omdat op die manier de innovatie beter onder de aandacht kan worden gebracht We hebben nu contact met verschillende hoge scholenrdquo

NurseIncludedEnkele maanden geleden zijn Lucien Engelen en Angelien gestart met de beweging nurseincluded Zij zijn van mening dat het verpleegkundige beroep door zorgtechnologie erg beiumlnvloed gaat worden Daarom is het nodig dat zij bij deze ontwikkelingen betrokken worden In de communicatie op twitter wordt nurseincluded gebruikt

ldquoWe zijn Nurseincluded gestart naast patieumlntincluded dat aandacht vraagt voor de betrokkenheid van patieumlnten Nurseincluded wil aandacht vragen voor verpleegkundige betrokkenheid bij zorgtechnologie en innovatie We zien dat innovatiegesprekken vooral gevoerd worden tussen industrie en artsen of managers

Verpleegkundigen hebben niet altijd de technische kennis maar weacutel de ideeeumln om de problemen rondom de patieumlnt op te lossen Zij zoeken naar de praktische toepasbaarheid van technologie bijvoorbeeld bij chronische zorg Ik wil graag een brugfunctie vervullen tussen de techniekjongens en de zorg De ideeeumln die zij bedenken moeten wel zinvol zijn voor de patieumlnt Door in gesprek te zijn met techniek en de zorg krijg je het 1+1=3 effect De techniek weet te weinig over wat er in de zorg afspeelt Ik kan de ideeeumln beoordelen en ze in contact brengen met de zorgrdquo

Op de vraag hoe verpleegkundigen staan tegenover technologie is Angelien heel duidelijkldquoin het Radboudumc werken we papierloos Deze manier van werken heeft verpleegkundigen overtuigd van het gebruik van zorgtechnologie ook al omdat men nu meer inzicht heeft dan voordien

Het Radboudumc REshape Center vindt dat als gevolg van Zorgtechnologie er een omslag in de manier van werken nodig is en dat daarbij Participatory Healthcare gestimuleerd dient te worden Naast patieumlntincluded is REshape van mening dat ook verpleegkundigen meer betrokken moeten worden bij de veranderende zorg Nurseincluded Ulco de Boer interviewde Angelien Sieben verpleegkundig specialist en partime werkzaam bij REshape over dit fenomeen

7

nurseincluded Belangrijk is dat technologie praktisch is en aantoonbaar wat toevoegt voor de patieumlnt Verpleegkundigen moeten overtuigd raken dat de zorg mbv technologische ondersteuning doelmatiger kanrdquo

Technische CompetentiesAngelien heeft een duidelijk beeld over wat zorgtechnologie betekent voor verpleegkundigenldquoFocus bij de inzet van zorgtechnologie op het werkproces en kwaliteit voor de patieumlnt Onderken ook als verpleegkundige je eigen kwaliteit en kennis in waar de zorg verbeterd kan worden door techniek Zorgtechnologie vraagt van verpleegkundigen dat zij opnieuw kijken naar hun eigen vak en de benodigde competenties De inzet van zorgtechnologie brengt je weer terug naar de basis van het vak en herdefinieumlring daarvan is belangrijk Het beroepsprofiel 2020 onderkent nog te weinig de inzet en gebruik van zorgtechnologierdquo

NetwerkenNurseincluded is gestart door het Radboudumc net als patientsincluded Moet dit niet breder in het land onder de aandacht gebracht wordenldquoik heb mij naar binnen moeten vechten om aan tafel te komen bij de juiste mensen Ook in het Radboudumc is niet altijd duidelijk bij wie aan tafel Landelijk lijkt ook niet zo veel te gebeuren als het gaat om betrokkenheid van verpleegkundigen Binnen REshape is het hebben van een idee al genoeg om te starten met een kleine test mits het maar in de strategie past

Het vinden van elkaar in het land is lastig VampVN zal daar een veel grotere rol in moeten spelen dan ze nu doen Bijvoorbeeld door bijeenkomsten te organiseren waarbij je in gesprek komt met elkaar

Ook verpleegkundigen zelf kunnen wat doen Zij moeten veranderingen en inzet van technologie niet aan het management overlaten ldquoSpeak-uprdquo zegt ons RvB-lid Cathy van Beek dan Managers moeten de talenten van verpleegkundigen managen en faciliteren dat zij kennis op kunnen doen eacuten in kunnen zetten Doelmatige inzet van zorgtechnologie in het primaire proces kan alleen door de inzet van verpleegkundigen en visie van het managementrdquo

Angelien Sieben M ANPverpleegkundig specialist vaatchirurgieVoorzitter VAR

Radboud UMCAngelienSiebenradboudumcnl

Radboudumc REshape CenterldquoDe veranderende zorg maakt het nodig om op een andere manier te gaan werken

Daarom is het Radboud REshape Center opgericht Een van de belangrijkste speerpunten is de omslag van de traditionele gezondheidszorg naar Participatory

Healthcare te stimuleren Om deze omslag te bereiken onderneemt het projecten in internationaal verband doet onderzoek en verzorgt scholing voor zorgprofessionals Het duidt toekomstige ontwikkelingen en vertaalt die in compacte projecten samen

met de patieumlnt eacuten verpleegkundigerdquo

8

VZI

Nie

uwsb

rief

mei

201

4

BewegingsMeter ingeBed in de zorg Blijkt effectief

Promotie-onderzoek rondom eHealth

Sanne van der Weegen en Reneacutee Verwey promoveerden op 16 september 2015 aan de Universiteit Maastricht op de proefschriften lsquoGet moving Self-management support using mobile technologyrsquo Zij gaan in dit artikel in op de uitkomsten van het cluster gerandomiseerde onderzoek dat onderdeel uitmaakt van beide proefschriften

InleidingVoldoende lichaamsbeweging is voor iedereen belangrijk maar zeker voor mensen met COPD en diabetes type 2 chronische ziekten die in ons land steeds vaker voorkomen Juist voor deze mensen is het vanwege benauwdheid of overgewicht vaak moeilijk om beweging een vaste plaats in het dagelijks leven te geven Bestaande bewegingsprogrammarsquos zijn niet altijd succesvol maar technologie kan helpen Vanuit die gedachte ontwikkelde de Universiteit Maastricht samen de Limburgse bedrijven Sananet en Maastricht Instruments de Interactive Tool for Self-management through Lifestyle Feedback kortweg Itrsquos LiFe

De Itrsquos LiFe toolDe tool bestaat uit een bewegingsmeter die draadloos is verbonden met een smartphone en een online coaching systeem Via een app en op een website is te zien hoeveel minuten er bewogen is in relatie tot persoonlijke doelen Gebruik van de tool is ingebed in een zorgprogramma dat bestaat uit extra consulten bij de praktijkondersteuner In de huisartsenpraktijk kan de praktijkondersteuner

de beweegresultaten van gebruikers van de tool via het coaching systeem monitoren Gebruik van de tool is ingebed in een zorgprogramma dat bestaat uit extra consulten bij een praktijkondersteuner in de huisartsenpraktijk

Ontwikkeling van de tool en het zorgprogrammaIn het proefschrift van Sanne van der Weegen staan onderzoeken beschreven over de ontwikkeling (van der Weegen et al 2013) en de bruikbaarheidstesten (van der Weegen et al 2014) van de monitoring en feedback tool en over de validatie van de accelerometer als onderdeel van deze tool (van der Weegen et al 2015a) Het proefschrift van Verwey bevat artikelen over de ontwikkeling van het zorgprogramma dat gebaseerd is op het 5A model (Verwey et al 2014b) over het testen van het online coaching systeem behorende bij de tool (Verwey et al 2013) en het pilotonderzoek dat werd uitgevoerd in een tweetal huisartsenpraktijken (Verwey et al 2014a) Daaruit bleek dat praktijkondersteuners positief waren over het stimuleren van meer bewegen via het zorgprogramma en het coaching systeem Ze vonden het een meerwaarde om objectieve beweeggegevens te kunnen zien waardoor ze persoonlijker en meer lsquoop maatrsquo hun patieumlnten gingen begeleiden

9

BewegingsMeter ingeBed in de zorg Blijkt effectief

OnderzoeksopzetOp basis van de uitkomsten van het pilot onderzoek werden de tool het coaching systeem en het zorgprogramma verbeterd en vervolgens werd een cluster gerandomiseerd onderzoek uitgevoerd bestaande uit drie groepen van 8 praktijken met in totaal 199 deelnemers (82 met COPD en 117 met DM2 tussen de 40 en 70 jaar) Het doel van dit onderzoek was om de effectiviteit van het zorgprogramma met (groep 1) en zonder (groep 2) het gebruik van de tool te evalueren in vergelijking met gebruikelijke zorg (groep 3) In groep 2 voerden de praktijkondersteuners gedurende 4-6 maanden enkel het zorgprogramma uit met de bedoeling om de toegevoegde waarde van het gebruik van de tool in combinatie met datzelfde zorgprogramma te evalueren De primaire uitkomstmaat was het aantal minuten matige en intensieve beweging per dag objectief gemeten in alle drie de groepen met behulp van een accelero-meter De bewegingsactiviteiten van de patieumlnten werden gedurende 8 dagen gemeten op drie tijdpunten namelijk bij aanvang meteen na de interventie (4-6 maanden) en drie maanden na afloop (Verwey et al 2014)

Significante verbeteringDe resultaten van het evaluatieonderzoek wezen uit dat de gecombineerde interventie leidde tot een significante verbetering van het bewegen in vergelijking met gebruikelijke zorg (van der Weegen amp Verwey et al 2015) Direct na de interventieperiode bleek deze verbetering gemiddeld 12 minuten per dag Drie maanden na de interventieperiode bleek deze vooruitgang nog steeds significant (11 minuten) Uit het onderzoek bleek tevens dat het gebruik van de tool in combinatie met het zorgprogramma effectiever was dan enkel de toepassing van het zorgprogramma (8 extra minuten) Het zorgprogramma alleen had geen significant effect op beweging in vergelijking met gebruikelijke zorg Op basis van deze uitkomsten kan geconcludeerd worden dat de geautomatiseerde zelfcontrole en feedback component en het feit dat de praktijkondersteuner de beweegresultaten kan zien de krachtigste elementen van deze gecombineerde interventie zijn

ProcesevaluatieTijdens het evaluatieonderzoek werd tevens een procesevaluatie uitgevoerd (Verwey amp van der Weegen et al 2015) Het bleek bijzonder moeilijk om voldoende praktijken en patieumlnten te vinden die wilden deelnemen aan het onderzoek Er moesten tien keer zoveel praktijken en binnen deze praktijken bijna drie keer zoveel patieumlnten benaderd worden om voldoende deelnemers te vinden 17 van de patieumlnten viel uit tijdens het onderzoek De uitvoering van het zorgprogramma door de praktijkondersteuners verliep zoals bedoeld patieumlnten herinnerden zich de verschillende aspecten van het 5A model en hoewel technische problemen vaak voorkwamen gebruikten de meeste patieumlnten de tool tot het einde van de interventieperiode De technische problemen met de tool hadden weinig invloed op de tevredenheid patieumlnten uit groep 1 waren significant meer positief over de interventie dan die in groep 2 De volledige interventie leidde tot meer bewustzijn discipline en meer plezier in bewegen

RelevantieDe uitkomsten van dit onderzoek zijn relevant voor mensen met een chronische aandoening die meer willen bewegen en voor zorgprofessionals die deze patieumlnten begeleiden De uitkomsten van het project zijn eveneens van belang voor wetenschappers en beleidsmakers die zich bezig houden met een gezonde leefstijl en geiumlnteresseerd zijn in de ontwikkeling van mHealth interventies

Sanne van der Weegen Vilans

Kenniscentrum voor de langdurende zorgAfdeling Onderzoek en Innovatie

Reneacutee Verwey Zuyd Hogeschool

Faculteit gezondheidszorgExpertisecentrum Innovatieve Zorg en Technologie (EIZT)

10

VZI

Nie

uwsb

rief

mei

201

4

eHealtH voor HBo-v

Project voor beschikbare interventies

Project eHealthHet doel van dit project is om een gestructureerd en duidelijk overzicht op te stellen over de beschikbare interventies per doelgroep die te gebruiken zijn door zowel patieumlnten als zorgprofessionals Om tot dit overzicht te komen is er informatie verkregen vanuit wetenschappelijke artikelen die evidence based zijn Deze informatie is nauwkeurig geanalyseerd en verwerkt in dit product

Door het brede aanbod en het relatief nieuwe concept is er bij het zoeken naar literatuur niet zozeer gekeken naar het jaargetal van de publicatie van het desbetreffende maar naar de nodige informatie die in het artikel vermeld wordt In principe zijn alle artikelen relevant aangezien eHealth vrij nieuw op de markt is Mochten er meer artikelen gevonden zijn over het desbetreffende onderwerp dan zal er uiteraard worden gekozen voor het meest relevante artikel

Afkomstig uit Nictiz eHealthmonitor 2015

Na een gesprek te hebben gehad met de opdrachtgevers is de tip gegeven om voornamelijk naar systematic reviews te zoeken Hierdoor zijn veel artikelen die in eerste instantie zijn gevonden in het Engels geschreven Echter zijn deze eHealth interventies ook toepasbaar in Nederland waardoor deze artikelen wel gebruikt zijn voor het uiteindelijk eindproduct

OnderzoekBepaalde artikelen leken op promotie artikelen van bedrijven omdat er in het artikel totaal geen knelpunten of nadelen te vinden zijn Vaak worden alleen de positieve berichten eruit gehaald Daarnaast is de interventie vaak op eacuteeacuten of twee plekken getest Het artikel is dan niet dusdanig betrouwbaar en daardoor niet bruikbaar Ook wordt er in dit product gekeken naar de datum van de artikelen die wij eventueel willen gebruiken Tijdens de zoektocht proberen we ten alle tijden de meest recente artikelen te gebruiken In de systematic reviews hebben wij veel interventies gevonden Het voordeel van de systematic reviews is dat het artikel betrouwbaar is omdat de interventies al een paar keer zijn getest in controlegroepen

Er zijn diverse indelingen die in de praktijk voor eHealth gebruikt worden Zo gebruikt de Raad voor Volksgezondheid en Zorg een indeling gebaseerd op het zorgproces Nictiz kijkt daarnaast ook naar de gebruiker en de soort technologie In dit artikel is voor geen van beide indelingen gekozen omdat beide indelingen erg ingewikkeld zijn voor patieumlnten of zorgprofessionals die eHealth een totaal nieuwe toepassing vinden De medische termen die in de indelingen worden gebruikt zijn erg ingewikkeld voor de patieumlnt Technische termen die voor beide partijen (ook zorgprofessionals) vaak nieuw zijn Ook geven de beide overzichten niet goed aan waar de gebruikers extra informatie kunnen vinden Ook is het niet altijd even duidelijk wat er allemaal mogelijk is mocht je een bepaald eHealth product willen gebruiken In het overzicht dat wij gemaakt hebben willen wij er voor zorgen dat het voor beide partijen makkelijk te raadplegen is Verder is het ook belangrijk dat het overzicht weinig medische of technische termen bevat zodat het voor iedereen begrijpelijk is En direct in de indeling opnemen waar extra informatie gevonden kan worden mocht een product de interesse hebben van een of beide partijen Uiteindelijk is de keuze gemaakt om voor een indeling te kiezen die voor zowel de zorgverlener als de patieumlnt duidelijk isOm bovenstaande reden is ervoor gekozen om de interventies te verdelen per ziektebeeld

Aan het eind van het tweede en begin van het derde jaar van de HBO verpleegkunde opleiding aan Hogeschool Inholland hebben HBO-V studenten in de vorm van een projectgroep gewerkt aan het project eHealth eHealth is nog een nieuw concept en nog volop in ontwikkeling Er is sprake van onzekerheid en kennistekort wat betreft de toepassing van eHealth door zorgprofessionals en patieumlnten Vijf HBO-v studenten schreven een verslag over hun uitgevoerde eHealth project

11

ResultatenHieronder is een tabel te vinden in alfabetische volgorde met de interventiesproducten die wij hebben uitgewerkt Echter wij hebben ervoor gekozen om de interventies van de meest voorkomende chronische aandoeningen dieper uit te werken omdat wij verwachten dat deze op langere termijn veelvuldig gebruikt zullen

Aandoening eHealth interventie eHealth ProductArtrose Persoonlijk beweegprogramma en kennispro-

grammaArtrose in beweging

Asthma Zelf-management programmarsquos inclusief tel-efoon en video support en thuismonitoring

peakflow en Smartinhaler

Acute en chronische somatische pijn

Internet support websites en zelf-management programmarsquos via het internet

NVT

Beroerte Zelf-management programmarsquos inclusief telefoon en video support

NVT

Borstkanker Het internet en interactieve computer geba-seerde educatie

CHESS

Cardiale arrythmia Internet monitor systemen voor thera-peutische cardiovasculaire geiumlmplanteerde elektronische apparaten

NVT

Chronische ziekten Interactieve websites thuismonitoring zelf-management programmarsquos en cardiale rehabillitatie

NVT

Chronische ziekten bij geriat-rische patieumlnten

Telesupport door middel van telefoon en video support en zelf-care trainingen

NVT

COPD Zelf-management programmarsquos inclusief telefoon en video support Het detecteert vroegtijdig opkomende COPD exacerbatie symptomen

NVT

TM (Telemedicine)

Diabetes Mellitus type 1 en 2 Internet lessen telefoon interventies gestruc-tureerde telefoon support en zelf-manage-ment programmarsquos via het internet

NVT

Hartfalen Thuis telemonitoring en gestructureerde telefoon support

Elektronische bloeddrukmeter

Hemofilie Online logboek tussen patieumlnt en behandel-centra

Helo Iphone en Android app

Hersenaandoening door trauma Zelf-management programmarsquos inclusief telefoon en video support

NVT

Hypertensie Thuis telemonitoring en computer gebaseerde educatie

PatieumlnTIME

Melanoom Telemonitoring met telefoon en video support Skinvision

Multiple sclerosis Het klinisch monitoren van de progressie van de ziekte MS

TM (Telemedicine)

Trombose Telemonitoring Coagucheck van Roche

worden door de zorgprofessionals en door de hoeveelheid patieumlnten met deze aandoeningen Per eHealth interventie zijn ook de eHealth producten verwerkt Bij de interventies die alleen via het Internet werken staat NVT (niet van toepassing) vermeld aangezien hier geen fysieke producten van beschikbaar zijn

eHealtH voor HBo-v

12

VZI

Nie

uwsb

rief

mei

201

4

ArtroseTitel productArtrose in beweging

Korte beschrijving productHet is een internetprogramma van acht weken die als doel heeft mensen meer te laten bewegen ondanks de pijn Ook biedt dit programma praktische informatie over moeilijkheden en het oplossen van problemen die mensen met artrose dagelijks ondervinden

Wie gebruikt het Het product kan gebruikt worden door mensen tussen de 50-70 jaar met artrose in de heup of in de knie en die niet onder behandeling zijn bij een fysiotherapeut of specialist

Hoe wordt het gebruikt op dit momentMomenteel wordt het product alleen maar gebruikt door mensen die ook deelnemen aan het onderzoek Zonder deelname is het product nog niet beschikbaar Het is een online beweegprogramma waarbij de deelnemer wekelijks een opdracht krijgt om uit te voeren Op deze manier is er sprake van een stapsgewijze opbouw

Knelpunten Geen

Meerwaarde patieumlntDe patieumlnt zal door dit online beweegprogramma leren om te gaan met artrose door bepaalde vaardigheden te leren De patieumlnt kan hierbij de artrose de baas zijn Bovendien krijgt de patieumlnt meer inzicht over de inhoud van artrose als ziektebeeld en over het medicijngebruik

Hoe gebruikt de patieumlnt het product De patieumlnt moet zich eacuteeacutenmalig aanmelden voor het onderzoek waarbij een vragenlijst ingevuld moet worden Aan de hand van de ingevulde vragenlijst zal het programma van start gaan De patieumlnt mag zelf een leuke activiteit kiezen om te doen en deze activiteit uitvoeren met behulp van verkregen opdrachten

Meerwaarde zorgprofessional Geen want de patieumlnt is bij gebruik van dit programma niet onder behandeling van een zorgverlener

Waar te vindenhttpwwwnivelnlnieuwsartrose-minder-pijn-en-makkelijker-bewegen-door-internetprogrammawwwartroseinbewegingnl

ResultatenHieronder is een tabel te vinden in alfabetische volgorde met de interventiesproducten die wij hebben uitgewerkt Echter wij hebben ervoor gekozen om de interventies van de meest voorkomende chronische aandoeningen dieper uit te werken omdat wij verwachten dat deze op langere termijn veelvuldig gebruikt zullen worden door de zorgprofessionals en door de hoeveelheid patieumlnten met deze aandoeningen

Per eHealth interventie zijn ook de eHealth producten verwerkt Bij de interventies die alleen via het Internet werken staat NVT (niet van toepassing) vermeld aangezien hier geen fysieke producten van beschikbaar zijn

6

VZI

Nie

uwsb

rief

mei

201

4

nurseincluded

Impact zorgtechnologie groot voor verpleegkundigen

ReshapeAngelien Sieben is enthousiast aan de telefoon als ik haar spreek over Nurseincluded en kan haar bijna niet bijhouden met het maken van aantekeningen Ze is werkzaam als verpleegkundig specialist in het Radboud Universitair Medisch Centrum en sinds enkele maanden voor enkele uren werkzaam voor REshape het innovatiecentrum van het Radboudumc dat Participatory Healthcare wil stimuleren ldquoik ben heel praktisch bezig Technologie die ik gezien heb zoals laatst op een congres in Amerika kan ik onder de aandacht brengen van de verpleging Via Lucien Engelen (red directeur REshape Center) heb ik makkelijk ingang bij de juiste kanalen Zo heb ik gezien dat er een chip is die vocht detecteert Handig voor decubitusverpleegkundigen dacht ik Met die juiste ingang kon ik vragen aan de zorg of dit inderdaad een handige technologie was en of het mogelijk was om een pilot te doen Of het voorbeeld van een chip in de schoen waardoor te achterhalen is waar een dementerende oudere zich bevind Hoeveel kwaliteit van leven kun je dan toevoegen Op dit moment is mijn rol bij REshape nog intern gericht maar we zullen ook breder gaan kijken omdat op die manier de innovatie beter onder de aandacht kan worden gebracht We hebben nu contact met verschillende hoge scholenrdquo

NurseIncludedEnkele maanden geleden zijn Lucien Engelen en Angelien gestart met de beweging nurseincluded Zij zijn van mening dat het verpleegkundige beroep door zorgtechnologie erg beiumlnvloed gaat worden Daarom is het nodig dat zij bij deze ontwikkelingen betrokken worden In de communicatie op twitter wordt nurseincluded gebruikt

ldquoWe zijn Nurseincluded gestart naast patieumlntincluded dat aandacht vraagt voor de betrokkenheid van patieumlnten Nurseincluded wil aandacht vragen voor verpleegkundige betrokkenheid bij zorgtechnologie en innovatie We zien dat innovatiegesprekken vooral gevoerd worden tussen industrie en artsen of managers

Verpleegkundigen hebben niet altijd de technische kennis maar weacutel de ideeeumln om de problemen rondom de patieumlnt op te lossen Zij zoeken naar de praktische toepasbaarheid van technologie bijvoorbeeld bij chronische zorg Ik wil graag een brugfunctie vervullen tussen de techniekjongens en de zorg De ideeeumln die zij bedenken moeten wel zinvol zijn voor de patieumlnt Door in gesprek te zijn met techniek en de zorg krijg je het 1+1=3 effect De techniek weet te weinig over wat er in de zorg afspeelt Ik kan de ideeeumln beoordelen en ze in contact brengen met de zorgrdquo

Op de vraag hoe verpleegkundigen staan tegenover technologie is Angelien heel duidelijkldquoin het Radboudumc werken we papierloos Deze manier van werken heeft verpleegkundigen overtuigd van het gebruik van zorgtechnologie ook al omdat men nu meer inzicht heeft dan voordien

Het Radboudumc REshape Center vindt dat als gevolg van Zorgtechnologie er een omslag in de manier van werken nodig is en dat daarbij Participatory Healthcare gestimuleerd dient te worden Naast patieumlntincluded is REshape van mening dat ook verpleegkundigen meer betrokken moeten worden bij de veranderende zorg Nurseincluded Ulco de Boer interviewde Angelien Sieben verpleegkundig specialist en partime werkzaam bij REshape over dit fenomeen

7

nurseincluded Belangrijk is dat technologie praktisch is en aantoonbaar wat toevoegt voor de patieumlnt Verpleegkundigen moeten overtuigd raken dat de zorg mbv technologische ondersteuning doelmatiger kanrdquo

Technische CompetentiesAngelien heeft een duidelijk beeld over wat zorgtechnologie betekent voor verpleegkundigenldquoFocus bij de inzet van zorgtechnologie op het werkproces en kwaliteit voor de patieumlnt Onderken ook als verpleegkundige je eigen kwaliteit en kennis in waar de zorg verbeterd kan worden door techniek Zorgtechnologie vraagt van verpleegkundigen dat zij opnieuw kijken naar hun eigen vak en de benodigde competenties De inzet van zorgtechnologie brengt je weer terug naar de basis van het vak en herdefinieumlring daarvan is belangrijk Het beroepsprofiel 2020 onderkent nog te weinig de inzet en gebruik van zorgtechnologierdquo

NetwerkenNurseincluded is gestart door het Radboudumc net als patientsincluded Moet dit niet breder in het land onder de aandacht gebracht wordenldquoik heb mij naar binnen moeten vechten om aan tafel te komen bij de juiste mensen Ook in het Radboudumc is niet altijd duidelijk bij wie aan tafel Landelijk lijkt ook niet zo veel te gebeuren als het gaat om betrokkenheid van verpleegkundigen Binnen REshape is het hebben van een idee al genoeg om te starten met een kleine test mits het maar in de strategie past

Het vinden van elkaar in het land is lastig VampVN zal daar een veel grotere rol in moeten spelen dan ze nu doen Bijvoorbeeld door bijeenkomsten te organiseren waarbij je in gesprek komt met elkaar

Ook verpleegkundigen zelf kunnen wat doen Zij moeten veranderingen en inzet van technologie niet aan het management overlaten ldquoSpeak-uprdquo zegt ons RvB-lid Cathy van Beek dan Managers moeten de talenten van verpleegkundigen managen en faciliteren dat zij kennis op kunnen doen eacuten in kunnen zetten Doelmatige inzet van zorgtechnologie in het primaire proces kan alleen door de inzet van verpleegkundigen en visie van het managementrdquo

Angelien Sieben M ANPverpleegkundig specialist vaatchirurgieVoorzitter VAR

Radboud UMCAngelienSiebenradboudumcnl

Radboudumc REshape CenterldquoDe veranderende zorg maakt het nodig om op een andere manier te gaan werken

Daarom is het Radboud REshape Center opgericht Een van de belangrijkste speerpunten is de omslag van de traditionele gezondheidszorg naar Participatory

Healthcare te stimuleren Om deze omslag te bereiken onderneemt het projecten in internationaal verband doet onderzoek en verzorgt scholing voor zorgprofessionals Het duidt toekomstige ontwikkelingen en vertaalt die in compacte projecten samen

met de patieumlnt eacuten verpleegkundigerdquo

8

VZI

Nie

uwsb

rief

mei

201

4

BewegingsMeter ingeBed in de zorg Blijkt effectief

Promotie-onderzoek rondom eHealth

Sanne van der Weegen en Reneacutee Verwey promoveerden op 16 september 2015 aan de Universiteit Maastricht op de proefschriften lsquoGet moving Self-management support using mobile technologyrsquo Zij gaan in dit artikel in op de uitkomsten van het cluster gerandomiseerde onderzoek dat onderdeel uitmaakt van beide proefschriften

InleidingVoldoende lichaamsbeweging is voor iedereen belangrijk maar zeker voor mensen met COPD en diabetes type 2 chronische ziekten die in ons land steeds vaker voorkomen Juist voor deze mensen is het vanwege benauwdheid of overgewicht vaak moeilijk om beweging een vaste plaats in het dagelijks leven te geven Bestaande bewegingsprogrammarsquos zijn niet altijd succesvol maar technologie kan helpen Vanuit die gedachte ontwikkelde de Universiteit Maastricht samen de Limburgse bedrijven Sananet en Maastricht Instruments de Interactive Tool for Self-management through Lifestyle Feedback kortweg Itrsquos LiFe

De Itrsquos LiFe toolDe tool bestaat uit een bewegingsmeter die draadloos is verbonden met een smartphone en een online coaching systeem Via een app en op een website is te zien hoeveel minuten er bewogen is in relatie tot persoonlijke doelen Gebruik van de tool is ingebed in een zorgprogramma dat bestaat uit extra consulten bij de praktijkondersteuner In de huisartsenpraktijk kan de praktijkondersteuner

de beweegresultaten van gebruikers van de tool via het coaching systeem monitoren Gebruik van de tool is ingebed in een zorgprogramma dat bestaat uit extra consulten bij een praktijkondersteuner in de huisartsenpraktijk

Ontwikkeling van de tool en het zorgprogrammaIn het proefschrift van Sanne van der Weegen staan onderzoeken beschreven over de ontwikkeling (van der Weegen et al 2013) en de bruikbaarheidstesten (van der Weegen et al 2014) van de monitoring en feedback tool en over de validatie van de accelerometer als onderdeel van deze tool (van der Weegen et al 2015a) Het proefschrift van Verwey bevat artikelen over de ontwikkeling van het zorgprogramma dat gebaseerd is op het 5A model (Verwey et al 2014b) over het testen van het online coaching systeem behorende bij de tool (Verwey et al 2013) en het pilotonderzoek dat werd uitgevoerd in een tweetal huisartsenpraktijken (Verwey et al 2014a) Daaruit bleek dat praktijkondersteuners positief waren over het stimuleren van meer bewegen via het zorgprogramma en het coaching systeem Ze vonden het een meerwaarde om objectieve beweeggegevens te kunnen zien waardoor ze persoonlijker en meer lsquoop maatrsquo hun patieumlnten gingen begeleiden

9

BewegingsMeter ingeBed in de zorg Blijkt effectief

OnderzoeksopzetOp basis van de uitkomsten van het pilot onderzoek werden de tool het coaching systeem en het zorgprogramma verbeterd en vervolgens werd een cluster gerandomiseerd onderzoek uitgevoerd bestaande uit drie groepen van 8 praktijken met in totaal 199 deelnemers (82 met COPD en 117 met DM2 tussen de 40 en 70 jaar) Het doel van dit onderzoek was om de effectiviteit van het zorgprogramma met (groep 1) en zonder (groep 2) het gebruik van de tool te evalueren in vergelijking met gebruikelijke zorg (groep 3) In groep 2 voerden de praktijkondersteuners gedurende 4-6 maanden enkel het zorgprogramma uit met de bedoeling om de toegevoegde waarde van het gebruik van de tool in combinatie met datzelfde zorgprogramma te evalueren De primaire uitkomstmaat was het aantal minuten matige en intensieve beweging per dag objectief gemeten in alle drie de groepen met behulp van een accelero-meter De bewegingsactiviteiten van de patieumlnten werden gedurende 8 dagen gemeten op drie tijdpunten namelijk bij aanvang meteen na de interventie (4-6 maanden) en drie maanden na afloop (Verwey et al 2014)

Significante verbeteringDe resultaten van het evaluatieonderzoek wezen uit dat de gecombineerde interventie leidde tot een significante verbetering van het bewegen in vergelijking met gebruikelijke zorg (van der Weegen amp Verwey et al 2015) Direct na de interventieperiode bleek deze verbetering gemiddeld 12 minuten per dag Drie maanden na de interventieperiode bleek deze vooruitgang nog steeds significant (11 minuten) Uit het onderzoek bleek tevens dat het gebruik van de tool in combinatie met het zorgprogramma effectiever was dan enkel de toepassing van het zorgprogramma (8 extra minuten) Het zorgprogramma alleen had geen significant effect op beweging in vergelijking met gebruikelijke zorg Op basis van deze uitkomsten kan geconcludeerd worden dat de geautomatiseerde zelfcontrole en feedback component en het feit dat de praktijkondersteuner de beweegresultaten kan zien de krachtigste elementen van deze gecombineerde interventie zijn

ProcesevaluatieTijdens het evaluatieonderzoek werd tevens een procesevaluatie uitgevoerd (Verwey amp van der Weegen et al 2015) Het bleek bijzonder moeilijk om voldoende praktijken en patieumlnten te vinden die wilden deelnemen aan het onderzoek Er moesten tien keer zoveel praktijken en binnen deze praktijken bijna drie keer zoveel patieumlnten benaderd worden om voldoende deelnemers te vinden 17 van de patieumlnten viel uit tijdens het onderzoek De uitvoering van het zorgprogramma door de praktijkondersteuners verliep zoals bedoeld patieumlnten herinnerden zich de verschillende aspecten van het 5A model en hoewel technische problemen vaak voorkwamen gebruikten de meeste patieumlnten de tool tot het einde van de interventieperiode De technische problemen met de tool hadden weinig invloed op de tevredenheid patieumlnten uit groep 1 waren significant meer positief over de interventie dan die in groep 2 De volledige interventie leidde tot meer bewustzijn discipline en meer plezier in bewegen

RelevantieDe uitkomsten van dit onderzoek zijn relevant voor mensen met een chronische aandoening die meer willen bewegen en voor zorgprofessionals die deze patieumlnten begeleiden De uitkomsten van het project zijn eveneens van belang voor wetenschappers en beleidsmakers die zich bezig houden met een gezonde leefstijl en geiumlnteresseerd zijn in de ontwikkeling van mHealth interventies

Sanne van der Weegen Vilans

Kenniscentrum voor de langdurende zorgAfdeling Onderzoek en Innovatie

Reneacutee Verwey Zuyd Hogeschool

Faculteit gezondheidszorgExpertisecentrum Innovatieve Zorg en Technologie (EIZT)

10

VZI

Nie

uwsb

rief

mei

201

4

eHealtH voor HBo-v

Project voor beschikbare interventies

Project eHealthHet doel van dit project is om een gestructureerd en duidelijk overzicht op te stellen over de beschikbare interventies per doelgroep die te gebruiken zijn door zowel patieumlnten als zorgprofessionals Om tot dit overzicht te komen is er informatie verkregen vanuit wetenschappelijke artikelen die evidence based zijn Deze informatie is nauwkeurig geanalyseerd en verwerkt in dit product

Door het brede aanbod en het relatief nieuwe concept is er bij het zoeken naar literatuur niet zozeer gekeken naar het jaargetal van de publicatie van het desbetreffende maar naar de nodige informatie die in het artikel vermeld wordt In principe zijn alle artikelen relevant aangezien eHealth vrij nieuw op de markt is Mochten er meer artikelen gevonden zijn over het desbetreffende onderwerp dan zal er uiteraard worden gekozen voor het meest relevante artikel

Afkomstig uit Nictiz eHealthmonitor 2015

Na een gesprek te hebben gehad met de opdrachtgevers is de tip gegeven om voornamelijk naar systematic reviews te zoeken Hierdoor zijn veel artikelen die in eerste instantie zijn gevonden in het Engels geschreven Echter zijn deze eHealth interventies ook toepasbaar in Nederland waardoor deze artikelen wel gebruikt zijn voor het uiteindelijk eindproduct

OnderzoekBepaalde artikelen leken op promotie artikelen van bedrijven omdat er in het artikel totaal geen knelpunten of nadelen te vinden zijn Vaak worden alleen de positieve berichten eruit gehaald Daarnaast is de interventie vaak op eacuteeacuten of twee plekken getest Het artikel is dan niet dusdanig betrouwbaar en daardoor niet bruikbaar Ook wordt er in dit product gekeken naar de datum van de artikelen die wij eventueel willen gebruiken Tijdens de zoektocht proberen we ten alle tijden de meest recente artikelen te gebruiken In de systematic reviews hebben wij veel interventies gevonden Het voordeel van de systematic reviews is dat het artikel betrouwbaar is omdat de interventies al een paar keer zijn getest in controlegroepen

Er zijn diverse indelingen die in de praktijk voor eHealth gebruikt worden Zo gebruikt de Raad voor Volksgezondheid en Zorg een indeling gebaseerd op het zorgproces Nictiz kijkt daarnaast ook naar de gebruiker en de soort technologie In dit artikel is voor geen van beide indelingen gekozen omdat beide indelingen erg ingewikkeld zijn voor patieumlnten of zorgprofessionals die eHealth een totaal nieuwe toepassing vinden De medische termen die in de indelingen worden gebruikt zijn erg ingewikkeld voor de patieumlnt Technische termen die voor beide partijen (ook zorgprofessionals) vaak nieuw zijn Ook geven de beide overzichten niet goed aan waar de gebruikers extra informatie kunnen vinden Ook is het niet altijd even duidelijk wat er allemaal mogelijk is mocht je een bepaald eHealth product willen gebruiken In het overzicht dat wij gemaakt hebben willen wij er voor zorgen dat het voor beide partijen makkelijk te raadplegen is Verder is het ook belangrijk dat het overzicht weinig medische of technische termen bevat zodat het voor iedereen begrijpelijk is En direct in de indeling opnemen waar extra informatie gevonden kan worden mocht een product de interesse hebben van een of beide partijen Uiteindelijk is de keuze gemaakt om voor een indeling te kiezen die voor zowel de zorgverlener als de patieumlnt duidelijk isOm bovenstaande reden is ervoor gekozen om de interventies te verdelen per ziektebeeld

Aan het eind van het tweede en begin van het derde jaar van de HBO verpleegkunde opleiding aan Hogeschool Inholland hebben HBO-V studenten in de vorm van een projectgroep gewerkt aan het project eHealth eHealth is nog een nieuw concept en nog volop in ontwikkeling Er is sprake van onzekerheid en kennistekort wat betreft de toepassing van eHealth door zorgprofessionals en patieumlnten Vijf HBO-v studenten schreven een verslag over hun uitgevoerde eHealth project

11

ResultatenHieronder is een tabel te vinden in alfabetische volgorde met de interventiesproducten die wij hebben uitgewerkt Echter wij hebben ervoor gekozen om de interventies van de meest voorkomende chronische aandoeningen dieper uit te werken omdat wij verwachten dat deze op langere termijn veelvuldig gebruikt zullen

Aandoening eHealth interventie eHealth ProductArtrose Persoonlijk beweegprogramma en kennispro-

grammaArtrose in beweging

Asthma Zelf-management programmarsquos inclusief tel-efoon en video support en thuismonitoring

peakflow en Smartinhaler

Acute en chronische somatische pijn

Internet support websites en zelf-management programmarsquos via het internet

NVT

Beroerte Zelf-management programmarsquos inclusief telefoon en video support

NVT

Borstkanker Het internet en interactieve computer geba-seerde educatie

CHESS

Cardiale arrythmia Internet monitor systemen voor thera-peutische cardiovasculaire geiumlmplanteerde elektronische apparaten

NVT

Chronische ziekten Interactieve websites thuismonitoring zelf-management programmarsquos en cardiale rehabillitatie

NVT

Chronische ziekten bij geriat-rische patieumlnten

Telesupport door middel van telefoon en video support en zelf-care trainingen

NVT

COPD Zelf-management programmarsquos inclusief telefoon en video support Het detecteert vroegtijdig opkomende COPD exacerbatie symptomen

NVT

TM (Telemedicine)

Diabetes Mellitus type 1 en 2 Internet lessen telefoon interventies gestruc-tureerde telefoon support en zelf-manage-ment programmarsquos via het internet

NVT

Hartfalen Thuis telemonitoring en gestructureerde telefoon support

Elektronische bloeddrukmeter

Hemofilie Online logboek tussen patieumlnt en behandel-centra

Helo Iphone en Android app

Hersenaandoening door trauma Zelf-management programmarsquos inclusief telefoon en video support

NVT

Hypertensie Thuis telemonitoring en computer gebaseerde educatie

PatieumlnTIME

Melanoom Telemonitoring met telefoon en video support Skinvision

Multiple sclerosis Het klinisch monitoren van de progressie van de ziekte MS

TM (Telemedicine)

Trombose Telemonitoring Coagucheck van Roche

worden door de zorgprofessionals en door de hoeveelheid patieumlnten met deze aandoeningen Per eHealth interventie zijn ook de eHealth producten verwerkt Bij de interventies die alleen via het Internet werken staat NVT (niet van toepassing) vermeld aangezien hier geen fysieke producten van beschikbaar zijn

eHealtH voor HBo-v

12

VZI

Nie

uwsb

rief

mei

201

4

ArtroseTitel productArtrose in beweging

Korte beschrijving productHet is een internetprogramma van acht weken die als doel heeft mensen meer te laten bewegen ondanks de pijn Ook biedt dit programma praktische informatie over moeilijkheden en het oplossen van problemen die mensen met artrose dagelijks ondervinden

Wie gebruikt het Het product kan gebruikt worden door mensen tussen de 50-70 jaar met artrose in de heup of in de knie en die niet onder behandeling zijn bij een fysiotherapeut of specialist

Hoe wordt het gebruikt op dit momentMomenteel wordt het product alleen maar gebruikt door mensen die ook deelnemen aan het onderzoek Zonder deelname is het product nog niet beschikbaar Het is een online beweegprogramma waarbij de deelnemer wekelijks een opdracht krijgt om uit te voeren Op deze manier is er sprake van een stapsgewijze opbouw

Knelpunten Geen

Meerwaarde patieumlntDe patieumlnt zal door dit online beweegprogramma leren om te gaan met artrose door bepaalde vaardigheden te leren De patieumlnt kan hierbij de artrose de baas zijn Bovendien krijgt de patieumlnt meer inzicht over de inhoud van artrose als ziektebeeld en over het medicijngebruik

Hoe gebruikt de patieumlnt het product De patieumlnt moet zich eacuteeacutenmalig aanmelden voor het onderzoek waarbij een vragenlijst ingevuld moet worden Aan de hand van de ingevulde vragenlijst zal het programma van start gaan De patieumlnt mag zelf een leuke activiteit kiezen om te doen en deze activiteit uitvoeren met behulp van verkregen opdrachten

Meerwaarde zorgprofessional Geen want de patieumlnt is bij gebruik van dit programma niet onder behandeling van een zorgverlener

Waar te vindenhttpwwwnivelnlnieuwsartrose-minder-pijn-en-makkelijker-bewegen-door-internetprogrammawwwartroseinbewegingnl

ResultatenHieronder is een tabel te vinden in alfabetische volgorde met de interventiesproducten die wij hebben uitgewerkt Echter wij hebben ervoor gekozen om de interventies van de meest voorkomende chronische aandoeningen dieper uit te werken omdat wij verwachten dat deze op langere termijn veelvuldig gebruikt zullen worden door de zorgprofessionals en door de hoeveelheid patieumlnten met deze aandoeningen

Per eHealth interventie zijn ook de eHealth producten verwerkt Bij de interventies die alleen via het Internet werken staat NVT (niet van toepassing) vermeld aangezien hier geen fysieke producten van beschikbaar zijn

7

nurseincluded Belangrijk is dat technologie praktisch is en aantoonbaar wat toevoegt voor de patieumlnt Verpleegkundigen moeten overtuigd raken dat de zorg mbv technologische ondersteuning doelmatiger kanrdquo

Technische CompetentiesAngelien heeft een duidelijk beeld over wat zorgtechnologie betekent voor verpleegkundigenldquoFocus bij de inzet van zorgtechnologie op het werkproces en kwaliteit voor de patieumlnt Onderken ook als verpleegkundige je eigen kwaliteit en kennis in waar de zorg verbeterd kan worden door techniek Zorgtechnologie vraagt van verpleegkundigen dat zij opnieuw kijken naar hun eigen vak en de benodigde competenties De inzet van zorgtechnologie brengt je weer terug naar de basis van het vak en herdefinieumlring daarvan is belangrijk Het beroepsprofiel 2020 onderkent nog te weinig de inzet en gebruik van zorgtechnologierdquo

NetwerkenNurseincluded is gestart door het Radboudumc net als patientsincluded Moet dit niet breder in het land onder de aandacht gebracht wordenldquoik heb mij naar binnen moeten vechten om aan tafel te komen bij de juiste mensen Ook in het Radboudumc is niet altijd duidelijk bij wie aan tafel Landelijk lijkt ook niet zo veel te gebeuren als het gaat om betrokkenheid van verpleegkundigen Binnen REshape is het hebben van een idee al genoeg om te starten met een kleine test mits het maar in de strategie past

Het vinden van elkaar in het land is lastig VampVN zal daar een veel grotere rol in moeten spelen dan ze nu doen Bijvoorbeeld door bijeenkomsten te organiseren waarbij je in gesprek komt met elkaar

Ook verpleegkundigen zelf kunnen wat doen Zij moeten veranderingen en inzet van technologie niet aan het management overlaten ldquoSpeak-uprdquo zegt ons RvB-lid Cathy van Beek dan Managers moeten de talenten van verpleegkundigen managen en faciliteren dat zij kennis op kunnen doen eacuten in kunnen zetten Doelmatige inzet van zorgtechnologie in het primaire proces kan alleen door de inzet van verpleegkundigen en visie van het managementrdquo

Angelien Sieben M ANPverpleegkundig specialist vaatchirurgieVoorzitter VAR

Radboud UMCAngelienSiebenradboudumcnl

Radboudumc REshape CenterldquoDe veranderende zorg maakt het nodig om op een andere manier te gaan werken

Daarom is het Radboud REshape Center opgericht Een van de belangrijkste speerpunten is de omslag van de traditionele gezondheidszorg naar Participatory

Healthcare te stimuleren Om deze omslag te bereiken onderneemt het projecten in internationaal verband doet onderzoek en verzorgt scholing voor zorgprofessionals Het duidt toekomstige ontwikkelingen en vertaalt die in compacte projecten samen

met de patieumlnt eacuten verpleegkundigerdquo

8

VZI

Nie

uwsb

rief

mei

201

4

BewegingsMeter ingeBed in de zorg Blijkt effectief

Promotie-onderzoek rondom eHealth

Sanne van der Weegen en Reneacutee Verwey promoveerden op 16 september 2015 aan de Universiteit Maastricht op de proefschriften lsquoGet moving Self-management support using mobile technologyrsquo Zij gaan in dit artikel in op de uitkomsten van het cluster gerandomiseerde onderzoek dat onderdeel uitmaakt van beide proefschriften

InleidingVoldoende lichaamsbeweging is voor iedereen belangrijk maar zeker voor mensen met COPD en diabetes type 2 chronische ziekten die in ons land steeds vaker voorkomen Juist voor deze mensen is het vanwege benauwdheid of overgewicht vaak moeilijk om beweging een vaste plaats in het dagelijks leven te geven Bestaande bewegingsprogrammarsquos zijn niet altijd succesvol maar technologie kan helpen Vanuit die gedachte ontwikkelde de Universiteit Maastricht samen de Limburgse bedrijven Sananet en Maastricht Instruments de Interactive Tool for Self-management through Lifestyle Feedback kortweg Itrsquos LiFe

De Itrsquos LiFe toolDe tool bestaat uit een bewegingsmeter die draadloos is verbonden met een smartphone en een online coaching systeem Via een app en op een website is te zien hoeveel minuten er bewogen is in relatie tot persoonlijke doelen Gebruik van de tool is ingebed in een zorgprogramma dat bestaat uit extra consulten bij de praktijkondersteuner In de huisartsenpraktijk kan de praktijkondersteuner

de beweegresultaten van gebruikers van de tool via het coaching systeem monitoren Gebruik van de tool is ingebed in een zorgprogramma dat bestaat uit extra consulten bij een praktijkondersteuner in de huisartsenpraktijk

Ontwikkeling van de tool en het zorgprogrammaIn het proefschrift van Sanne van der Weegen staan onderzoeken beschreven over de ontwikkeling (van der Weegen et al 2013) en de bruikbaarheidstesten (van der Weegen et al 2014) van de monitoring en feedback tool en over de validatie van de accelerometer als onderdeel van deze tool (van der Weegen et al 2015a) Het proefschrift van Verwey bevat artikelen over de ontwikkeling van het zorgprogramma dat gebaseerd is op het 5A model (Verwey et al 2014b) over het testen van het online coaching systeem behorende bij de tool (Verwey et al 2013) en het pilotonderzoek dat werd uitgevoerd in een tweetal huisartsenpraktijken (Verwey et al 2014a) Daaruit bleek dat praktijkondersteuners positief waren over het stimuleren van meer bewegen via het zorgprogramma en het coaching systeem Ze vonden het een meerwaarde om objectieve beweeggegevens te kunnen zien waardoor ze persoonlijker en meer lsquoop maatrsquo hun patieumlnten gingen begeleiden

9

BewegingsMeter ingeBed in de zorg Blijkt effectief

OnderzoeksopzetOp basis van de uitkomsten van het pilot onderzoek werden de tool het coaching systeem en het zorgprogramma verbeterd en vervolgens werd een cluster gerandomiseerd onderzoek uitgevoerd bestaande uit drie groepen van 8 praktijken met in totaal 199 deelnemers (82 met COPD en 117 met DM2 tussen de 40 en 70 jaar) Het doel van dit onderzoek was om de effectiviteit van het zorgprogramma met (groep 1) en zonder (groep 2) het gebruik van de tool te evalueren in vergelijking met gebruikelijke zorg (groep 3) In groep 2 voerden de praktijkondersteuners gedurende 4-6 maanden enkel het zorgprogramma uit met de bedoeling om de toegevoegde waarde van het gebruik van de tool in combinatie met datzelfde zorgprogramma te evalueren De primaire uitkomstmaat was het aantal minuten matige en intensieve beweging per dag objectief gemeten in alle drie de groepen met behulp van een accelero-meter De bewegingsactiviteiten van de patieumlnten werden gedurende 8 dagen gemeten op drie tijdpunten namelijk bij aanvang meteen na de interventie (4-6 maanden) en drie maanden na afloop (Verwey et al 2014)

Significante verbeteringDe resultaten van het evaluatieonderzoek wezen uit dat de gecombineerde interventie leidde tot een significante verbetering van het bewegen in vergelijking met gebruikelijke zorg (van der Weegen amp Verwey et al 2015) Direct na de interventieperiode bleek deze verbetering gemiddeld 12 minuten per dag Drie maanden na de interventieperiode bleek deze vooruitgang nog steeds significant (11 minuten) Uit het onderzoek bleek tevens dat het gebruik van de tool in combinatie met het zorgprogramma effectiever was dan enkel de toepassing van het zorgprogramma (8 extra minuten) Het zorgprogramma alleen had geen significant effect op beweging in vergelijking met gebruikelijke zorg Op basis van deze uitkomsten kan geconcludeerd worden dat de geautomatiseerde zelfcontrole en feedback component en het feit dat de praktijkondersteuner de beweegresultaten kan zien de krachtigste elementen van deze gecombineerde interventie zijn

ProcesevaluatieTijdens het evaluatieonderzoek werd tevens een procesevaluatie uitgevoerd (Verwey amp van der Weegen et al 2015) Het bleek bijzonder moeilijk om voldoende praktijken en patieumlnten te vinden die wilden deelnemen aan het onderzoek Er moesten tien keer zoveel praktijken en binnen deze praktijken bijna drie keer zoveel patieumlnten benaderd worden om voldoende deelnemers te vinden 17 van de patieumlnten viel uit tijdens het onderzoek De uitvoering van het zorgprogramma door de praktijkondersteuners verliep zoals bedoeld patieumlnten herinnerden zich de verschillende aspecten van het 5A model en hoewel technische problemen vaak voorkwamen gebruikten de meeste patieumlnten de tool tot het einde van de interventieperiode De technische problemen met de tool hadden weinig invloed op de tevredenheid patieumlnten uit groep 1 waren significant meer positief over de interventie dan die in groep 2 De volledige interventie leidde tot meer bewustzijn discipline en meer plezier in bewegen

RelevantieDe uitkomsten van dit onderzoek zijn relevant voor mensen met een chronische aandoening die meer willen bewegen en voor zorgprofessionals die deze patieumlnten begeleiden De uitkomsten van het project zijn eveneens van belang voor wetenschappers en beleidsmakers die zich bezig houden met een gezonde leefstijl en geiumlnteresseerd zijn in de ontwikkeling van mHealth interventies

Sanne van der Weegen Vilans

Kenniscentrum voor de langdurende zorgAfdeling Onderzoek en Innovatie

Reneacutee Verwey Zuyd Hogeschool

Faculteit gezondheidszorgExpertisecentrum Innovatieve Zorg en Technologie (EIZT)

10

VZI

Nie

uwsb

rief

mei

201

4

eHealtH voor HBo-v

Project voor beschikbare interventies

Project eHealthHet doel van dit project is om een gestructureerd en duidelijk overzicht op te stellen over de beschikbare interventies per doelgroep die te gebruiken zijn door zowel patieumlnten als zorgprofessionals Om tot dit overzicht te komen is er informatie verkregen vanuit wetenschappelijke artikelen die evidence based zijn Deze informatie is nauwkeurig geanalyseerd en verwerkt in dit product

Door het brede aanbod en het relatief nieuwe concept is er bij het zoeken naar literatuur niet zozeer gekeken naar het jaargetal van de publicatie van het desbetreffende maar naar de nodige informatie die in het artikel vermeld wordt In principe zijn alle artikelen relevant aangezien eHealth vrij nieuw op de markt is Mochten er meer artikelen gevonden zijn over het desbetreffende onderwerp dan zal er uiteraard worden gekozen voor het meest relevante artikel

Afkomstig uit Nictiz eHealthmonitor 2015

Na een gesprek te hebben gehad met de opdrachtgevers is de tip gegeven om voornamelijk naar systematic reviews te zoeken Hierdoor zijn veel artikelen die in eerste instantie zijn gevonden in het Engels geschreven Echter zijn deze eHealth interventies ook toepasbaar in Nederland waardoor deze artikelen wel gebruikt zijn voor het uiteindelijk eindproduct

OnderzoekBepaalde artikelen leken op promotie artikelen van bedrijven omdat er in het artikel totaal geen knelpunten of nadelen te vinden zijn Vaak worden alleen de positieve berichten eruit gehaald Daarnaast is de interventie vaak op eacuteeacuten of twee plekken getest Het artikel is dan niet dusdanig betrouwbaar en daardoor niet bruikbaar Ook wordt er in dit product gekeken naar de datum van de artikelen die wij eventueel willen gebruiken Tijdens de zoektocht proberen we ten alle tijden de meest recente artikelen te gebruiken In de systematic reviews hebben wij veel interventies gevonden Het voordeel van de systematic reviews is dat het artikel betrouwbaar is omdat de interventies al een paar keer zijn getest in controlegroepen

Er zijn diverse indelingen die in de praktijk voor eHealth gebruikt worden Zo gebruikt de Raad voor Volksgezondheid en Zorg een indeling gebaseerd op het zorgproces Nictiz kijkt daarnaast ook naar de gebruiker en de soort technologie In dit artikel is voor geen van beide indelingen gekozen omdat beide indelingen erg ingewikkeld zijn voor patieumlnten of zorgprofessionals die eHealth een totaal nieuwe toepassing vinden De medische termen die in de indelingen worden gebruikt zijn erg ingewikkeld voor de patieumlnt Technische termen die voor beide partijen (ook zorgprofessionals) vaak nieuw zijn Ook geven de beide overzichten niet goed aan waar de gebruikers extra informatie kunnen vinden Ook is het niet altijd even duidelijk wat er allemaal mogelijk is mocht je een bepaald eHealth product willen gebruiken In het overzicht dat wij gemaakt hebben willen wij er voor zorgen dat het voor beide partijen makkelijk te raadplegen is Verder is het ook belangrijk dat het overzicht weinig medische of technische termen bevat zodat het voor iedereen begrijpelijk is En direct in de indeling opnemen waar extra informatie gevonden kan worden mocht een product de interesse hebben van een of beide partijen Uiteindelijk is de keuze gemaakt om voor een indeling te kiezen die voor zowel de zorgverlener als de patieumlnt duidelijk isOm bovenstaande reden is ervoor gekozen om de interventies te verdelen per ziektebeeld

Aan het eind van het tweede en begin van het derde jaar van de HBO verpleegkunde opleiding aan Hogeschool Inholland hebben HBO-V studenten in de vorm van een projectgroep gewerkt aan het project eHealth eHealth is nog een nieuw concept en nog volop in ontwikkeling Er is sprake van onzekerheid en kennistekort wat betreft de toepassing van eHealth door zorgprofessionals en patieumlnten Vijf HBO-v studenten schreven een verslag over hun uitgevoerde eHealth project

11

ResultatenHieronder is een tabel te vinden in alfabetische volgorde met de interventiesproducten die wij hebben uitgewerkt Echter wij hebben ervoor gekozen om de interventies van de meest voorkomende chronische aandoeningen dieper uit te werken omdat wij verwachten dat deze op langere termijn veelvuldig gebruikt zullen

Aandoening eHealth interventie eHealth ProductArtrose Persoonlijk beweegprogramma en kennispro-

grammaArtrose in beweging

Asthma Zelf-management programmarsquos inclusief tel-efoon en video support en thuismonitoring

peakflow en Smartinhaler

Acute en chronische somatische pijn

Internet support websites en zelf-management programmarsquos via het internet

NVT

Beroerte Zelf-management programmarsquos inclusief telefoon en video support

NVT

Borstkanker Het internet en interactieve computer geba-seerde educatie

CHESS

Cardiale arrythmia Internet monitor systemen voor thera-peutische cardiovasculaire geiumlmplanteerde elektronische apparaten

NVT

Chronische ziekten Interactieve websites thuismonitoring zelf-management programmarsquos en cardiale rehabillitatie

NVT

Chronische ziekten bij geriat-rische patieumlnten

Telesupport door middel van telefoon en video support en zelf-care trainingen

NVT

COPD Zelf-management programmarsquos inclusief telefoon en video support Het detecteert vroegtijdig opkomende COPD exacerbatie symptomen

NVT

TM (Telemedicine)

Diabetes Mellitus type 1 en 2 Internet lessen telefoon interventies gestruc-tureerde telefoon support en zelf-manage-ment programmarsquos via het internet

NVT

Hartfalen Thuis telemonitoring en gestructureerde telefoon support

Elektronische bloeddrukmeter

Hemofilie Online logboek tussen patieumlnt en behandel-centra

Helo Iphone en Android app

Hersenaandoening door trauma Zelf-management programmarsquos inclusief telefoon en video support

NVT

Hypertensie Thuis telemonitoring en computer gebaseerde educatie

PatieumlnTIME

Melanoom Telemonitoring met telefoon en video support Skinvision

Multiple sclerosis Het klinisch monitoren van de progressie van de ziekte MS

TM (Telemedicine)

Trombose Telemonitoring Coagucheck van Roche

worden door de zorgprofessionals en door de hoeveelheid patieumlnten met deze aandoeningen Per eHealth interventie zijn ook de eHealth producten verwerkt Bij de interventies die alleen via het Internet werken staat NVT (niet van toepassing) vermeld aangezien hier geen fysieke producten van beschikbaar zijn

eHealtH voor HBo-v

12

VZI

Nie

uwsb

rief

mei

201

4

ArtroseTitel productArtrose in beweging

Korte beschrijving productHet is een internetprogramma van acht weken die als doel heeft mensen meer te laten bewegen ondanks de pijn Ook biedt dit programma praktische informatie over moeilijkheden en het oplossen van problemen die mensen met artrose dagelijks ondervinden

Wie gebruikt het Het product kan gebruikt worden door mensen tussen de 50-70 jaar met artrose in de heup of in de knie en die niet onder behandeling zijn bij een fysiotherapeut of specialist

Hoe wordt het gebruikt op dit momentMomenteel wordt het product alleen maar gebruikt door mensen die ook deelnemen aan het onderzoek Zonder deelname is het product nog niet beschikbaar Het is een online beweegprogramma waarbij de deelnemer wekelijks een opdracht krijgt om uit te voeren Op deze manier is er sprake van een stapsgewijze opbouw

Knelpunten Geen

Meerwaarde patieumlntDe patieumlnt zal door dit online beweegprogramma leren om te gaan met artrose door bepaalde vaardigheden te leren De patieumlnt kan hierbij de artrose de baas zijn Bovendien krijgt de patieumlnt meer inzicht over de inhoud van artrose als ziektebeeld en over het medicijngebruik

Hoe gebruikt de patieumlnt het product De patieumlnt moet zich eacuteeacutenmalig aanmelden voor het onderzoek waarbij een vragenlijst ingevuld moet worden Aan de hand van de ingevulde vragenlijst zal het programma van start gaan De patieumlnt mag zelf een leuke activiteit kiezen om te doen en deze activiteit uitvoeren met behulp van verkregen opdrachten

Meerwaarde zorgprofessional Geen want de patieumlnt is bij gebruik van dit programma niet onder behandeling van een zorgverlener

Waar te vindenhttpwwwnivelnlnieuwsartrose-minder-pijn-en-makkelijker-bewegen-door-internetprogrammawwwartroseinbewegingnl

ResultatenHieronder is een tabel te vinden in alfabetische volgorde met de interventiesproducten die wij hebben uitgewerkt Echter wij hebben ervoor gekozen om de interventies van de meest voorkomende chronische aandoeningen dieper uit te werken omdat wij verwachten dat deze op langere termijn veelvuldig gebruikt zullen worden door de zorgprofessionals en door de hoeveelheid patieumlnten met deze aandoeningen

Per eHealth interventie zijn ook de eHealth producten verwerkt Bij de interventies die alleen via het Internet werken staat NVT (niet van toepassing) vermeld aangezien hier geen fysieke producten van beschikbaar zijn

8

VZI

Nie

uwsb

rief

mei

201

4

BewegingsMeter ingeBed in de zorg Blijkt effectief

Promotie-onderzoek rondom eHealth

Sanne van der Weegen en Reneacutee Verwey promoveerden op 16 september 2015 aan de Universiteit Maastricht op de proefschriften lsquoGet moving Self-management support using mobile technologyrsquo Zij gaan in dit artikel in op de uitkomsten van het cluster gerandomiseerde onderzoek dat onderdeel uitmaakt van beide proefschriften

InleidingVoldoende lichaamsbeweging is voor iedereen belangrijk maar zeker voor mensen met COPD en diabetes type 2 chronische ziekten die in ons land steeds vaker voorkomen Juist voor deze mensen is het vanwege benauwdheid of overgewicht vaak moeilijk om beweging een vaste plaats in het dagelijks leven te geven Bestaande bewegingsprogrammarsquos zijn niet altijd succesvol maar technologie kan helpen Vanuit die gedachte ontwikkelde de Universiteit Maastricht samen de Limburgse bedrijven Sananet en Maastricht Instruments de Interactive Tool for Self-management through Lifestyle Feedback kortweg Itrsquos LiFe

De Itrsquos LiFe toolDe tool bestaat uit een bewegingsmeter die draadloos is verbonden met een smartphone en een online coaching systeem Via een app en op een website is te zien hoeveel minuten er bewogen is in relatie tot persoonlijke doelen Gebruik van de tool is ingebed in een zorgprogramma dat bestaat uit extra consulten bij de praktijkondersteuner In de huisartsenpraktijk kan de praktijkondersteuner

de beweegresultaten van gebruikers van de tool via het coaching systeem monitoren Gebruik van de tool is ingebed in een zorgprogramma dat bestaat uit extra consulten bij een praktijkondersteuner in de huisartsenpraktijk

Ontwikkeling van de tool en het zorgprogrammaIn het proefschrift van Sanne van der Weegen staan onderzoeken beschreven over de ontwikkeling (van der Weegen et al 2013) en de bruikbaarheidstesten (van der Weegen et al 2014) van de monitoring en feedback tool en over de validatie van de accelerometer als onderdeel van deze tool (van der Weegen et al 2015a) Het proefschrift van Verwey bevat artikelen over de ontwikkeling van het zorgprogramma dat gebaseerd is op het 5A model (Verwey et al 2014b) over het testen van het online coaching systeem behorende bij de tool (Verwey et al 2013) en het pilotonderzoek dat werd uitgevoerd in een tweetal huisartsenpraktijken (Verwey et al 2014a) Daaruit bleek dat praktijkondersteuners positief waren over het stimuleren van meer bewegen via het zorgprogramma en het coaching systeem Ze vonden het een meerwaarde om objectieve beweeggegevens te kunnen zien waardoor ze persoonlijker en meer lsquoop maatrsquo hun patieumlnten gingen begeleiden

9

BewegingsMeter ingeBed in de zorg Blijkt effectief

OnderzoeksopzetOp basis van de uitkomsten van het pilot onderzoek werden de tool het coaching systeem en het zorgprogramma verbeterd en vervolgens werd een cluster gerandomiseerd onderzoek uitgevoerd bestaande uit drie groepen van 8 praktijken met in totaal 199 deelnemers (82 met COPD en 117 met DM2 tussen de 40 en 70 jaar) Het doel van dit onderzoek was om de effectiviteit van het zorgprogramma met (groep 1) en zonder (groep 2) het gebruik van de tool te evalueren in vergelijking met gebruikelijke zorg (groep 3) In groep 2 voerden de praktijkondersteuners gedurende 4-6 maanden enkel het zorgprogramma uit met de bedoeling om de toegevoegde waarde van het gebruik van de tool in combinatie met datzelfde zorgprogramma te evalueren De primaire uitkomstmaat was het aantal minuten matige en intensieve beweging per dag objectief gemeten in alle drie de groepen met behulp van een accelero-meter De bewegingsactiviteiten van de patieumlnten werden gedurende 8 dagen gemeten op drie tijdpunten namelijk bij aanvang meteen na de interventie (4-6 maanden) en drie maanden na afloop (Verwey et al 2014)

Significante verbeteringDe resultaten van het evaluatieonderzoek wezen uit dat de gecombineerde interventie leidde tot een significante verbetering van het bewegen in vergelijking met gebruikelijke zorg (van der Weegen amp Verwey et al 2015) Direct na de interventieperiode bleek deze verbetering gemiddeld 12 minuten per dag Drie maanden na de interventieperiode bleek deze vooruitgang nog steeds significant (11 minuten) Uit het onderzoek bleek tevens dat het gebruik van de tool in combinatie met het zorgprogramma effectiever was dan enkel de toepassing van het zorgprogramma (8 extra minuten) Het zorgprogramma alleen had geen significant effect op beweging in vergelijking met gebruikelijke zorg Op basis van deze uitkomsten kan geconcludeerd worden dat de geautomatiseerde zelfcontrole en feedback component en het feit dat de praktijkondersteuner de beweegresultaten kan zien de krachtigste elementen van deze gecombineerde interventie zijn

ProcesevaluatieTijdens het evaluatieonderzoek werd tevens een procesevaluatie uitgevoerd (Verwey amp van der Weegen et al 2015) Het bleek bijzonder moeilijk om voldoende praktijken en patieumlnten te vinden die wilden deelnemen aan het onderzoek Er moesten tien keer zoveel praktijken en binnen deze praktijken bijna drie keer zoveel patieumlnten benaderd worden om voldoende deelnemers te vinden 17 van de patieumlnten viel uit tijdens het onderzoek De uitvoering van het zorgprogramma door de praktijkondersteuners verliep zoals bedoeld patieumlnten herinnerden zich de verschillende aspecten van het 5A model en hoewel technische problemen vaak voorkwamen gebruikten de meeste patieumlnten de tool tot het einde van de interventieperiode De technische problemen met de tool hadden weinig invloed op de tevredenheid patieumlnten uit groep 1 waren significant meer positief over de interventie dan die in groep 2 De volledige interventie leidde tot meer bewustzijn discipline en meer plezier in bewegen

RelevantieDe uitkomsten van dit onderzoek zijn relevant voor mensen met een chronische aandoening die meer willen bewegen en voor zorgprofessionals die deze patieumlnten begeleiden De uitkomsten van het project zijn eveneens van belang voor wetenschappers en beleidsmakers die zich bezig houden met een gezonde leefstijl en geiumlnteresseerd zijn in de ontwikkeling van mHealth interventies

Sanne van der Weegen Vilans

Kenniscentrum voor de langdurende zorgAfdeling Onderzoek en Innovatie

Reneacutee Verwey Zuyd Hogeschool

Faculteit gezondheidszorgExpertisecentrum Innovatieve Zorg en Technologie (EIZT)

10

VZI

Nie

uwsb

rief

mei

201

4

eHealtH voor HBo-v

Project voor beschikbare interventies

Project eHealthHet doel van dit project is om een gestructureerd en duidelijk overzicht op te stellen over de beschikbare interventies per doelgroep die te gebruiken zijn door zowel patieumlnten als zorgprofessionals Om tot dit overzicht te komen is er informatie verkregen vanuit wetenschappelijke artikelen die evidence based zijn Deze informatie is nauwkeurig geanalyseerd en verwerkt in dit product

Door het brede aanbod en het relatief nieuwe concept is er bij het zoeken naar literatuur niet zozeer gekeken naar het jaargetal van de publicatie van het desbetreffende maar naar de nodige informatie die in het artikel vermeld wordt In principe zijn alle artikelen relevant aangezien eHealth vrij nieuw op de markt is Mochten er meer artikelen gevonden zijn over het desbetreffende onderwerp dan zal er uiteraard worden gekozen voor het meest relevante artikel

Afkomstig uit Nictiz eHealthmonitor 2015

Na een gesprek te hebben gehad met de opdrachtgevers is de tip gegeven om voornamelijk naar systematic reviews te zoeken Hierdoor zijn veel artikelen die in eerste instantie zijn gevonden in het Engels geschreven Echter zijn deze eHealth interventies ook toepasbaar in Nederland waardoor deze artikelen wel gebruikt zijn voor het uiteindelijk eindproduct

OnderzoekBepaalde artikelen leken op promotie artikelen van bedrijven omdat er in het artikel totaal geen knelpunten of nadelen te vinden zijn Vaak worden alleen de positieve berichten eruit gehaald Daarnaast is de interventie vaak op eacuteeacuten of twee plekken getest Het artikel is dan niet dusdanig betrouwbaar en daardoor niet bruikbaar Ook wordt er in dit product gekeken naar de datum van de artikelen die wij eventueel willen gebruiken Tijdens de zoektocht proberen we ten alle tijden de meest recente artikelen te gebruiken In de systematic reviews hebben wij veel interventies gevonden Het voordeel van de systematic reviews is dat het artikel betrouwbaar is omdat de interventies al een paar keer zijn getest in controlegroepen

Er zijn diverse indelingen die in de praktijk voor eHealth gebruikt worden Zo gebruikt de Raad voor Volksgezondheid en Zorg een indeling gebaseerd op het zorgproces Nictiz kijkt daarnaast ook naar de gebruiker en de soort technologie In dit artikel is voor geen van beide indelingen gekozen omdat beide indelingen erg ingewikkeld zijn voor patieumlnten of zorgprofessionals die eHealth een totaal nieuwe toepassing vinden De medische termen die in de indelingen worden gebruikt zijn erg ingewikkeld voor de patieumlnt Technische termen die voor beide partijen (ook zorgprofessionals) vaak nieuw zijn Ook geven de beide overzichten niet goed aan waar de gebruikers extra informatie kunnen vinden Ook is het niet altijd even duidelijk wat er allemaal mogelijk is mocht je een bepaald eHealth product willen gebruiken In het overzicht dat wij gemaakt hebben willen wij er voor zorgen dat het voor beide partijen makkelijk te raadplegen is Verder is het ook belangrijk dat het overzicht weinig medische of technische termen bevat zodat het voor iedereen begrijpelijk is En direct in de indeling opnemen waar extra informatie gevonden kan worden mocht een product de interesse hebben van een of beide partijen Uiteindelijk is de keuze gemaakt om voor een indeling te kiezen die voor zowel de zorgverlener als de patieumlnt duidelijk isOm bovenstaande reden is ervoor gekozen om de interventies te verdelen per ziektebeeld

Aan het eind van het tweede en begin van het derde jaar van de HBO verpleegkunde opleiding aan Hogeschool Inholland hebben HBO-V studenten in de vorm van een projectgroep gewerkt aan het project eHealth eHealth is nog een nieuw concept en nog volop in ontwikkeling Er is sprake van onzekerheid en kennistekort wat betreft de toepassing van eHealth door zorgprofessionals en patieumlnten Vijf HBO-v studenten schreven een verslag over hun uitgevoerde eHealth project

11

ResultatenHieronder is een tabel te vinden in alfabetische volgorde met de interventiesproducten die wij hebben uitgewerkt Echter wij hebben ervoor gekozen om de interventies van de meest voorkomende chronische aandoeningen dieper uit te werken omdat wij verwachten dat deze op langere termijn veelvuldig gebruikt zullen

Aandoening eHealth interventie eHealth ProductArtrose Persoonlijk beweegprogramma en kennispro-

grammaArtrose in beweging

Asthma Zelf-management programmarsquos inclusief tel-efoon en video support en thuismonitoring

peakflow en Smartinhaler

Acute en chronische somatische pijn

Internet support websites en zelf-management programmarsquos via het internet

NVT

Beroerte Zelf-management programmarsquos inclusief telefoon en video support

NVT

Borstkanker Het internet en interactieve computer geba-seerde educatie

CHESS

Cardiale arrythmia Internet monitor systemen voor thera-peutische cardiovasculaire geiumlmplanteerde elektronische apparaten

NVT

Chronische ziekten Interactieve websites thuismonitoring zelf-management programmarsquos en cardiale rehabillitatie

NVT

Chronische ziekten bij geriat-rische patieumlnten

Telesupport door middel van telefoon en video support en zelf-care trainingen

NVT

COPD Zelf-management programmarsquos inclusief telefoon en video support Het detecteert vroegtijdig opkomende COPD exacerbatie symptomen

NVT

TM (Telemedicine)

Diabetes Mellitus type 1 en 2 Internet lessen telefoon interventies gestruc-tureerde telefoon support en zelf-manage-ment programmarsquos via het internet

NVT

Hartfalen Thuis telemonitoring en gestructureerde telefoon support

Elektronische bloeddrukmeter

Hemofilie Online logboek tussen patieumlnt en behandel-centra

Helo Iphone en Android app

Hersenaandoening door trauma Zelf-management programmarsquos inclusief telefoon en video support

NVT

Hypertensie Thuis telemonitoring en computer gebaseerde educatie

PatieumlnTIME

Melanoom Telemonitoring met telefoon en video support Skinvision

Multiple sclerosis Het klinisch monitoren van de progressie van de ziekte MS

TM (Telemedicine)

Trombose Telemonitoring Coagucheck van Roche

worden door de zorgprofessionals en door de hoeveelheid patieumlnten met deze aandoeningen Per eHealth interventie zijn ook de eHealth producten verwerkt Bij de interventies die alleen via het Internet werken staat NVT (niet van toepassing) vermeld aangezien hier geen fysieke producten van beschikbaar zijn

eHealtH voor HBo-v

12

VZI

Nie

uwsb

rief

mei

201

4

ArtroseTitel productArtrose in beweging

Korte beschrijving productHet is een internetprogramma van acht weken die als doel heeft mensen meer te laten bewegen ondanks de pijn Ook biedt dit programma praktische informatie over moeilijkheden en het oplossen van problemen die mensen met artrose dagelijks ondervinden

Wie gebruikt het Het product kan gebruikt worden door mensen tussen de 50-70 jaar met artrose in de heup of in de knie en die niet onder behandeling zijn bij een fysiotherapeut of specialist

Hoe wordt het gebruikt op dit momentMomenteel wordt het product alleen maar gebruikt door mensen die ook deelnemen aan het onderzoek Zonder deelname is het product nog niet beschikbaar Het is een online beweegprogramma waarbij de deelnemer wekelijks een opdracht krijgt om uit te voeren Op deze manier is er sprake van een stapsgewijze opbouw

Knelpunten Geen

Meerwaarde patieumlntDe patieumlnt zal door dit online beweegprogramma leren om te gaan met artrose door bepaalde vaardigheden te leren De patieumlnt kan hierbij de artrose de baas zijn Bovendien krijgt de patieumlnt meer inzicht over de inhoud van artrose als ziektebeeld en over het medicijngebruik

Hoe gebruikt de patieumlnt het product De patieumlnt moet zich eacuteeacutenmalig aanmelden voor het onderzoek waarbij een vragenlijst ingevuld moet worden Aan de hand van de ingevulde vragenlijst zal het programma van start gaan De patieumlnt mag zelf een leuke activiteit kiezen om te doen en deze activiteit uitvoeren met behulp van verkregen opdrachten

Meerwaarde zorgprofessional Geen want de patieumlnt is bij gebruik van dit programma niet onder behandeling van een zorgverlener

Waar te vindenhttpwwwnivelnlnieuwsartrose-minder-pijn-en-makkelijker-bewegen-door-internetprogrammawwwartroseinbewegingnl

ResultatenHieronder is een tabel te vinden in alfabetische volgorde met de interventiesproducten die wij hebben uitgewerkt Echter wij hebben ervoor gekozen om de interventies van de meest voorkomende chronische aandoeningen dieper uit te werken omdat wij verwachten dat deze op langere termijn veelvuldig gebruikt zullen worden door de zorgprofessionals en door de hoeveelheid patieumlnten met deze aandoeningen

Per eHealth interventie zijn ook de eHealth producten verwerkt Bij de interventies die alleen via het Internet werken staat NVT (niet van toepassing) vermeld aangezien hier geen fysieke producten van beschikbaar zijn

9

BewegingsMeter ingeBed in de zorg Blijkt effectief

OnderzoeksopzetOp basis van de uitkomsten van het pilot onderzoek werden de tool het coaching systeem en het zorgprogramma verbeterd en vervolgens werd een cluster gerandomiseerd onderzoek uitgevoerd bestaande uit drie groepen van 8 praktijken met in totaal 199 deelnemers (82 met COPD en 117 met DM2 tussen de 40 en 70 jaar) Het doel van dit onderzoek was om de effectiviteit van het zorgprogramma met (groep 1) en zonder (groep 2) het gebruik van de tool te evalueren in vergelijking met gebruikelijke zorg (groep 3) In groep 2 voerden de praktijkondersteuners gedurende 4-6 maanden enkel het zorgprogramma uit met de bedoeling om de toegevoegde waarde van het gebruik van de tool in combinatie met datzelfde zorgprogramma te evalueren De primaire uitkomstmaat was het aantal minuten matige en intensieve beweging per dag objectief gemeten in alle drie de groepen met behulp van een accelero-meter De bewegingsactiviteiten van de patieumlnten werden gedurende 8 dagen gemeten op drie tijdpunten namelijk bij aanvang meteen na de interventie (4-6 maanden) en drie maanden na afloop (Verwey et al 2014)

Significante verbeteringDe resultaten van het evaluatieonderzoek wezen uit dat de gecombineerde interventie leidde tot een significante verbetering van het bewegen in vergelijking met gebruikelijke zorg (van der Weegen amp Verwey et al 2015) Direct na de interventieperiode bleek deze verbetering gemiddeld 12 minuten per dag Drie maanden na de interventieperiode bleek deze vooruitgang nog steeds significant (11 minuten) Uit het onderzoek bleek tevens dat het gebruik van de tool in combinatie met het zorgprogramma effectiever was dan enkel de toepassing van het zorgprogramma (8 extra minuten) Het zorgprogramma alleen had geen significant effect op beweging in vergelijking met gebruikelijke zorg Op basis van deze uitkomsten kan geconcludeerd worden dat de geautomatiseerde zelfcontrole en feedback component en het feit dat de praktijkondersteuner de beweegresultaten kan zien de krachtigste elementen van deze gecombineerde interventie zijn

ProcesevaluatieTijdens het evaluatieonderzoek werd tevens een procesevaluatie uitgevoerd (Verwey amp van der Weegen et al 2015) Het bleek bijzonder moeilijk om voldoende praktijken en patieumlnten te vinden die wilden deelnemen aan het onderzoek Er moesten tien keer zoveel praktijken en binnen deze praktijken bijna drie keer zoveel patieumlnten benaderd worden om voldoende deelnemers te vinden 17 van de patieumlnten viel uit tijdens het onderzoek De uitvoering van het zorgprogramma door de praktijkondersteuners verliep zoals bedoeld patieumlnten herinnerden zich de verschillende aspecten van het 5A model en hoewel technische problemen vaak voorkwamen gebruikten de meeste patieumlnten de tool tot het einde van de interventieperiode De technische problemen met de tool hadden weinig invloed op de tevredenheid patieumlnten uit groep 1 waren significant meer positief over de interventie dan die in groep 2 De volledige interventie leidde tot meer bewustzijn discipline en meer plezier in bewegen

RelevantieDe uitkomsten van dit onderzoek zijn relevant voor mensen met een chronische aandoening die meer willen bewegen en voor zorgprofessionals die deze patieumlnten begeleiden De uitkomsten van het project zijn eveneens van belang voor wetenschappers en beleidsmakers die zich bezig houden met een gezonde leefstijl en geiumlnteresseerd zijn in de ontwikkeling van mHealth interventies

Sanne van der Weegen Vilans

Kenniscentrum voor de langdurende zorgAfdeling Onderzoek en Innovatie

Reneacutee Verwey Zuyd Hogeschool

Faculteit gezondheidszorgExpertisecentrum Innovatieve Zorg en Technologie (EIZT)

10

VZI

Nie

uwsb

rief

mei

201

4

eHealtH voor HBo-v

Project voor beschikbare interventies

Project eHealthHet doel van dit project is om een gestructureerd en duidelijk overzicht op te stellen over de beschikbare interventies per doelgroep die te gebruiken zijn door zowel patieumlnten als zorgprofessionals Om tot dit overzicht te komen is er informatie verkregen vanuit wetenschappelijke artikelen die evidence based zijn Deze informatie is nauwkeurig geanalyseerd en verwerkt in dit product

Door het brede aanbod en het relatief nieuwe concept is er bij het zoeken naar literatuur niet zozeer gekeken naar het jaargetal van de publicatie van het desbetreffende maar naar de nodige informatie die in het artikel vermeld wordt In principe zijn alle artikelen relevant aangezien eHealth vrij nieuw op de markt is Mochten er meer artikelen gevonden zijn over het desbetreffende onderwerp dan zal er uiteraard worden gekozen voor het meest relevante artikel

Afkomstig uit Nictiz eHealthmonitor 2015

Na een gesprek te hebben gehad met de opdrachtgevers is de tip gegeven om voornamelijk naar systematic reviews te zoeken Hierdoor zijn veel artikelen die in eerste instantie zijn gevonden in het Engels geschreven Echter zijn deze eHealth interventies ook toepasbaar in Nederland waardoor deze artikelen wel gebruikt zijn voor het uiteindelijk eindproduct

OnderzoekBepaalde artikelen leken op promotie artikelen van bedrijven omdat er in het artikel totaal geen knelpunten of nadelen te vinden zijn Vaak worden alleen de positieve berichten eruit gehaald Daarnaast is de interventie vaak op eacuteeacuten of twee plekken getest Het artikel is dan niet dusdanig betrouwbaar en daardoor niet bruikbaar Ook wordt er in dit product gekeken naar de datum van de artikelen die wij eventueel willen gebruiken Tijdens de zoektocht proberen we ten alle tijden de meest recente artikelen te gebruiken In de systematic reviews hebben wij veel interventies gevonden Het voordeel van de systematic reviews is dat het artikel betrouwbaar is omdat de interventies al een paar keer zijn getest in controlegroepen

Er zijn diverse indelingen die in de praktijk voor eHealth gebruikt worden Zo gebruikt de Raad voor Volksgezondheid en Zorg een indeling gebaseerd op het zorgproces Nictiz kijkt daarnaast ook naar de gebruiker en de soort technologie In dit artikel is voor geen van beide indelingen gekozen omdat beide indelingen erg ingewikkeld zijn voor patieumlnten of zorgprofessionals die eHealth een totaal nieuwe toepassing vinden De medische termen die in de indelingen worden gebruikt zijn erg ingewikkeld voor de patieumlnt Technische termen die voor beide partijen (ook zorgprofessionals) vaak nieuw zijn Ook geven de beide overzichten niet goed aan waar de gebruikers extra informatie kunnen vinden Ook is het niet altijd even duidelijk wat er allemaal mogelijk is mocht je een bepaald eHealth product willen gebruiken In het overzicht dat wij gemaakt hebben willen wij er voor zorgen dat het voor beide partijen makkelijk te raadplegen is Verder is het ook belangrijk dat het overzicht weinig medische of technische termen bevat zodat het voor iedereen begrijpelijk is En direct in de indeling opnemen waar extra informatie gevonden kan worden mocht een product de interesse hebben van een of beide partijen Uiteindelijk is de keuze gemaakt om voor een indeling te kiezen die voor zowel de zorgverlener als de patieumlnt duidelijk isOm bovenstaande reden is ervoor gekozen om de interventies te verdelen per ziektebeeld

Aan het eind van het tweede en begin van het derde jaar van de HBO verpleegkunde opleiding aan Hogeschool Inholland hebben HBO-V studenten in de vorm van een projectgroep gewerkt aan het project eHealth eHealth is nog een nieuw concept en nog volop in ontwikkeling Er is sprake van onzekerheid en kennistekort wat betreft de toepassing van eHealth door zorgprofessionals en patieumlnten Vijf HBO-v studenten schreven een verslag over hun uitgevoerde eHealth project

11

ResultatenHieronder is een tabel te vinden in alfabetische volgorde met de interventiesproducten die wij hebben uitgewerkt Echter wij hebben ervoor gekozen om de interventies van de meest voorkomende chronische aandoeningen dieper uit te werken omdat wij verwachten dat deze op langere termijn veelvuldig gebruikt zullen

Aandoening eHealth interventie eHealth ProductArtrose Persoonlijk beweegprogramma en kennispro-

grammaArtrose in beweging

Asthma Zelf-management programmarsquos inclusief tel-efoon en video support en thuismonitoring

peakflow en Smartinhaler

Acute en chronische somatische pijn

Internet support websites en zelf-management programmarsquos via het internet

NVT

Beroerte Zelf-management programmarsquos inclusief telefoon en video support

NVT

Borstkanker Het internet en interactieve computer geba-seerde educatie

CHESS

Cardiale arrythmia Internet monitor systemen voor thera-peutische cardiovasculaire geiumlmplanteerde elektronische apparaten

NVT

Chronische ziekten Interactieve websites thuismonitoring zelf-management programmarsquos en cardiale rehabillitatie

NVT

Chronische ziekten bij geriat-rische patieumlnten

Telesupport door middel van telefoon en video support en zelf-care trainingen

NVT

COPD Zelf-management programmarsquos inclusief telefoon en video support Het detecteert vroegtijdig opkomende COPD exacerbatie symptomen

NVT

TM (Telemedicine)

Diabetes Mellitus type 1 en 2 Internet lessen telefoon interventies gestruc-tureerde telefoon support en zelf-manage-ment programmarsquos via het internet

NVT

Hartfalen Thuis telemonitoring en gestructureerde telefoon support

Elektronische bloeddrukmeter

Hemofilie Online logboek tussen patieumlnt en behandel-centra

Helo Iphone en Android app

Hersenaandoening door trauma Zelf-management programmarsquos inclusief telefoon en video support

NVT

Hypertensie Thuis telemonitoring en computer gebaseerde educatie

PatieumlnTIME

Melanoom Telemonitoring met telefoon en video support Skinvision

Multiple sclerosis Het klinisch monitoren van de progressie van de ziekte MS

TM (Telemedicine)

Trombose Telemonitoring Coagucheck van Roche

worden door de zorgprofessionals en door de hoeveelheid patieumlnten met deze aandoeningen Per eHealth interventie zijn ook de eHealth producten verwerkt Bij de interventies die alleen via het Internet werken staat NVT (niet van toepassing) vermeld aangezien hier geen fysieke producten van beschikbaar zijn

eHealtH voor HBo-v

12

VZI

Nie

uwsb

rief

mei

201

4

ArtroseTitel productArtrose in beweging

Korte beschrijving productHet is een internetprogramma van acht weken die als doel heeft mensen meer te laten bewegen ondanks de pijn Ook biedt dit programma praktische informatie over moeilijkheden en het oplossen van problemen die mensen met artrose dagelijks ondervinden

Wie gebruikt het Het product kan gebruikt worden door mensen tussen de 50-70 jaar met artrose in de heup of in de knie en die niet onder behandeling zijn bij een fysiotherapeut of specialist

Hoe wordt het gebruikt op dit momentMomenteel wordt het product alleen maar gebruikt door mensen die ook deelnemen aan het onderzoek Zonder deelname is het product nog niet beschikbaar Het is een online beweegprogramma waarbij de deelnemer wekelijks een opdracht krijgt om uit te voeren Op deze manier is er sprake van een stapsgewijze opbouw

Knelpunten Geen

Meerwaarde patieumlntDe patieumlnt zal door dit online beweegprogramma leren om te gaan met artrose door bepaalde vaardigheden te leren De patieumlnt kan hierbij de artrose de baas zijn Bovendien krijgt de patieumlnt meer inzicht over de inhoud van artrose als ziektebeeld en over het medicijngebruik

Hoe gebruikt de patieumlnt het product De patieumlnt moet zich eacuteeacutenmalig aanmelden voor het onderzoek waarbij een vragenlijst ingevuld moet worden Aan de hand van de ingevulde vragenlijst zal het programma van start gaan De patieumlnt mag zelf een leuke activiteit kiezen om te doen en deze activiteit uitvoeren met behulp van verkregen opdrachten

Meerwaarde zorgprofessional Geen want de patieumlnt is bij gebruik van dit programma niet onder behandeling van een zorgverlener

Waar te vindenhttpwwwnivelnlnieuwsartrose-minder-pijn-en-makkelijker-bewegen-door-internetprogrammawwwartroseinbewegingnl

ResultatenHieronder is een tabel te vinden in alfabetische volgorde met de interventiesproducten die wij hebben uitgewerkt Echter wij hebben ervoor gekozen om de interventies van de meest voorkomende chronische aandoeningen dieper uit te werken omdat wij verwachten dat deze op langere termijn veelvuldig gebruikt zullen worden door de zorgprofessionals en door de hoeveelheid patieumlnten met deze aandoeningen

Per eHealth interventie zijn ook de eHealth producten verwerkt Bij de interventies die alleen via het Internet werken staat NVT (niet van toepassing) vermeld aangezien hier geen fysieke producten van beschikbaar zijn

10

VZI

Nie

uwsb

rief

mei

201

4

eHealtH voor HBo-v

Project voor beschikbare interventies

Project eHealthHet doel van dit project is om een gestructureerd en duidelijk overzicht op te stellen over de beschikbare interventies per doelgroep die te gebruiken zijn door zowel patieumlnten als zorgprofessionals Om tot dit overzicht te komen is er informatie verkregen vanuit wetenschappelijke artikelen die evidence based zijn Deze informatie is nauwkeurig geanalyseerd en verwerkt in dit product

Door het brede aanbod en het relatief nieuwe concept is er bij het zoeken naar literatuur niet zozeer gekeken naar het jaargetal van de publicatie van het desbetreffende maar naar de nodige informatie die in het artikel vermeld wordt In principe zijn alle artikelen relevant aangezien eHealth vrij nieuw op de markt is Mochten er meer artikelen gevonden zijn over het desbetreffende onderwerp dan zal er uiteraard worden gekozen voor het meest relevante artikel

Afkomstig uit Nictiz eHealthmonitor 2015

Na een gesprek te hebben gehad met de opdrachtgevers is de tip gegeven om voornamelijk naar systematic reviews te zoeken Hierdoor zijn veel artikelen die in eerste instantie zijn gevonden in het Engels geschreven Echter zijn deze eHealth interventies ook toepasbaar in Nederland waardoor deze artikelen wel gebruikt zijn voor het uiteindelijk eindproduct

OnderzoekBepaalde artikelen leken op promotie artikelen van bedrijven omdat er in het artikel totaal geen knelpunten of nadelen te vinden zijn Vaak worden alleen de positieve berichten eruit gehaald Daarnaast is de interventie vaak op eacuteeacuten of twee plekken getest Het artikel is dan niet dusdanig betrouwbaar en daardoor niet bruikbaar Ook wordt er in dit product gekeken naar de datum van de artikelen die wij eventueel willen gebruiken Tijdens de zoektocht proberen we ten alle tijden de meest recente artikelen te gebruiken In de systematic reviews hebben wij veel interventies gevonden Het voordeel van de systematic reviews is dat het artikel betrouwbaar is omdat de interventies al een paar keer zijn getest in controlegroepen

Er zijn diverse indelingen die in de praktijk voor eHealth gebruikt worden Zo gebruikt de Raad voor Volksgezondheid en Zorg een indeling gebaseerd op het zorgproces Nictiz kijkt daarnaast ook naar de gebruiker en de soort technologie In dit artikel is voor geen van beide indelingen gekozen omdat beide indelingen erg ingewikkeld zijn voor patieumlnten of zorgprofessionals die eHealth een totaal nieuwe toepassing vinden De medische termen die in de indelingen worden gebruikt zijn erg ingewikkeld voor de patieumlnt Technische termen die voor beide partijen (ook zorgprofessionals) vaak nieuw zijn Ook geven de beide overzichten niet goed aan waar de gebruikers extra informatie kunnen vinden Ook is het niet altijd even duidelijk wat er allemaal mogelijk is mocht je een bepaald eHealth product willen gebruiken In het overzicht dat wij gemaakt hebben willen wij er voor zorgen dat het voor beide partijen makkelijk te raadplegen is Verder is het ook belangrijk dat het overzicht weinig medische of technische termen bevat zodat het voor iedereen begrijpelijk is En direct in de indeling opnemen waar extra informatie gevonden kan worden mocht een product de interesse hebben van een of beide partijen Uiteindelijk is de keuze gemaakt om voor een indeling te kiezen die voor zowel de zorgverlener als de patieumlnt duidelijk isOm bovenstaande reden is ervoor gekozen om de interventies te verdelen per ziektebeeld

Aan het eind van het tweede en begin van het derde jaar van de HBO verpleegkunde opleiding aan Hogeschool Inholland hebben HBO-V studenten in de vorm van een projectgroep gewerkt aan het project eHealth eHealth is nog een nieuw concept en nog volop in ontwikkeling Er is sprake van onzekerheid en kennistekort wat betreft de toepassing van eHealth door zorgprofessionals en patieumlnten Vijf HBO-v studenten schreven een verslag over hun uitgevoerde eHealth project

11

ResultatenHieronder is een tabel te vinden in alfabetische volgorde met de interventiesproducten die wij hebben uitgewerkt Echter wij hebben ervoor gekozen om de interventies van de meest voorkomende chronische aandoeningen dieper uit te werken omdat wij verwachten dat deze op langere termijn veelvuldig gebruikt zullen

Aandoening eHealth interventie eHealth ProductArtrose Persoonlijk beweegprogramma en kennispro-

grammaArtrose in beweging

Asthma Zelf-management programmarsquos inclusief tel-efoon en video support en thuismonitoring

peakflow en Smartinhaler

Acute en chronische somatische pijn

Internet support websites en zelf-management programmarsquos via het internet

NVT

Beroerte Zelf-management programmarsquos inclusief telefoon en video support

NVT

Borstkanker Het internet en interactieve computer geba-seerde educatie

CHESS

Cardiale arrythmia Internet monitor systemen voor thera-peutische cardiovasculaire geiumlmplanteerde elektronische apparaten

NVT

Chronische ziekten Interactieve websites thuismonitoring zelf-management programmarsquos en cardiale rehabillitatie

NVT

Chronische ziekten bij geriat-rische patieumlnten

Telesupport door middel van telefoon en video support en zelf-care trainingen

NVT

COPD Zelf-management programmarsquos inclusief telefoon en video support Het detecteert vroegtijdig opkomende COPD exacerbatie symptomen

NVT

TM (Telemedicine)

Diabetes Mellitus type 1 en 2 Internet lessen telefoon interventies gestruc-tureerde telefoon support en zelf-manage-ment programmarsquos via het internet

NVT

Hartfalen Thuis telemonitoring en gestructureerde telefoon support

Elektronische bloeddrukmeter

Hemofilie Online logboek tussen patieumlnt en behandel-centra

Helo Iphone en Android app

Hersenaandoening door trauma Zelf-management programmarsquos inclusief telefoon en video support

NVT

Hypertensie Thuis telemonitoring en computer gebaseerde educatie

PatieumlnTIME

Melanoom Telemonitoring met telefoon en video support Skinvision

Multiple sclerosis Het klinisch monitoren van de progressie van de ziekte MS

TM (Telemedicine)

Trombose Telemonitoring Coagucheck van Roche

worden door de zorgprofessionals en door de hoeveelheid patieumlnten met deze aandoeningen Per eHealth interventie zijn ook de eHealth producten verwerkt Bij de interventies die alleen via het Internet werken staat NVT (niet van toepassing) vermeld aangezien hier geen fysieke producten van beschikbaar zijn

eHealtH voor HBo-v

12

VZI

Nie

uwsb

rief

mei

201

4

ArtroseTitel productArtrose in beweging

Korte beschrijving productHet is een internetprogramma van acht weken die als doel heeft mensen meer te laten bewegen ondanks de pijn Ook biedt dit programma praktische informatie over moeilijkheden en het oplossen van problemen die mensen met artrose dagelijks ondervinden

Wie gebruikt het Het product kan gebruikt worden door mensen tussen de 50-70 jaar met artrose in de heup of in de knie en die niet onder behandeling zijn bij een fysiotherapeut of specialist

Hoe wordt het gebruikt op dit momentMomenteel wordt het product alleen maar gebruikt door mensen die ook deelnemen aan het onderzoek Zonder deelname is het product nog niet beschikbaar Het is een online beweegprogramma waarbij de deelnemer wekelijks een opdracht krijgt om uit te voeren Op deze manier is er sprake van een stapsgewijze opbouw

Knelpunten Geen

Meerwaarde patieumlntDe patieumlnt zal door dit online beweegprogramma leren om te gaan met artrose door bepaalde vaardigheden te leren De patieumlnt kan hierbij de artrose de baas zijn Bovendien krijgt de patieumlnt meer inzicht over de inhoud van artrose als ziektebeeld en over het medicijngebruik

Hoe gebruikt de patieumlnt het product De patieumlnt moet zich eacuteeacutenmalig aanmelden voor het onderzoek waarbij een vragenlijst ingevuld moet worden Aan de hand van de ingevulde vragenlijst zal het programma van start gaan De patieumlnt mag zelf een leuke activiteit kiezen om te doen en deze activiteit uitvoeren met behulp van verkregen opdrachten

Meerwaarde zorgprofessional Geen want de patieumlnt is bij gebruik van dit programma niet onder behandeling van een zorgverlener

Waar te vindenhttpwwwnivelnlnieuwsartrose-minder-pijn-en-makkelijker-bewegen-door-internetprogrammawwwartroseinbewegingnl

ResultatenHieronder is een tabel te vinden in alfabetische volgorde met de interventiesproducten die wij hebben uitgewerkt Echter wij hebben ervoor gekozen om de interventies van de meest voorkomende chronische aandoeningen dieper uit te werken omdat wij verwachten dat deze op langere termijn veelvuldig gebruikt zullen worden door de zorgprofessionals en door de hoeveelheid patieumlnten met deze aandoeningen

Per eHealth interventie zijn ook de eHealth producten verwerkt Bij de interventies die alleen via het Internet werken staat NVT (niet van toepassing) vermeld aangezien hier geen fysieke producten van beschikbaar zijn

11

ResultatenHieronder is een tabel te vinden in alfabetische volgorde met de interventiesproducten die wij hebben uitgewerkt Echter wij hebben ervoor gekozen om de interventies van de meest voorkomende chronische aandoeningen dieper uit te werken omdat wij verwachten dat deze op langere termijn veelvuldig gebruikt zullen

Aandoening eHealth interventie eHealth ProductArtrose Persoonlijk beweegprogramma en kennispro-

grammaArtrose in beweging

Asthma Zelf-management programmarsquos inclusief tel-efoon en video support en thuismonitoring

peakflow en Smartinhaler

Acute en chronische somatische pijn

Internet support websites en zelf-management programmarsquos via het internet

NVT

Beroerte Zelf-management programmarsquos inclusief telefoon en video support

NVT

Borstkanker Het internet en interactieve computer geba-seerde educatie

CHESS

Cardiale arrythmia Internet monitor systemen voor thera-peutische cardiovasculaire geiumlmplanteerde elektronische apparaten

NVT

Chronische ziekten Interactieve websites thuismonitoring zelf-management programmarsquos en cardiale rehabillitatie

NVT

Chronische ziekten bij geriat-rische patieumlnten

Telesupport door middel van telefoon en video support en zelf-care trainingen

NVT

COPD Zelf-management programmarsquos inclusief telefoon en video support Het detecteert vroegtijdig opkomende COPD exacerbatie symptomen

NVT

TM (Telemedicine)

Diabetes Mellitus type 1 en 2 Internet lessen telefoon interventies gestruc-tureerde telefoon support en zelf-manage-ment programmarsquos via het internet

NVT

Hartfalen Thuis telemonitoring en gestructureerde telefoon support

Elektronische bloeddrukmeter

Hemofilie Online logboek tussen patieumlnt en behandel-centra

Helo Iphone en Android app

Hersenaandoening door trauma Zelf-management programmarsquos inclusief telefoon en video support

NVT

Hypertensie Thuis telemonitoring en computer gebaseerde educatie

PatieumlnTIME

Melanoom Telemonitoring met telefoon en video support Skinvision

Multiple sclerosis Het klinisch monitoren van de progressie van de ziekte MS

TM (Telemedicine)

Trombose Telemonitoring Coagucheck van Roche

worden door de zorgprofessionals en door de hoeveelheid patieumlnten met deze aandoeningen Per eHealth interventie zijn ook de eHealth producten verwerkt Bij de interventies die alleen via het Internet werken staat NVT (niet van toepassing) vermeld aangezien hier geen fysieke producten van beschikbaar zijn

eHealtH voor HBo-v

12

VZI

Nie

uwsb

rief

mei

201

4

ArtroseTitel productArtrose in beweging

Korte beschrijving productHet is een internetprogramma van acht weken die als doel heeft mensen meer te laten bewegen ondanks de pijn Ook biedt dit programma praktische informatie over moeilijkheden en het oplossen van problemen die mensen met artrose dagelijks ondervinden

Wie gebruikt het Het product kan gebruikt worden door mensen tussen de 50-70 jaar met artrose in de heup of in de knie en die niet onder behandeling zijn bij een fysiotherapeut of specialist

Hoe wordt het gebruikt op dit momentMomenteel wordt het product alleen maar gebruikt door mensen die ook deelnemen aan het onderzoek Zonder deelname is het product nog niet beschikbaar Het is een online beweegprogramma waarbij de deelnemer wekelijks een opdracht krijgt om uit te voeren Op deze manier is er sprake van een stapsgewijze opbouw

Knelpunten Geen

Meerwaarde patieumlntDe patieumlnt zal door dit online beweegprogramma leren om te gaan met artrose door bepaalde vaardigheden te leren De patieumlnt kan hierbij de artrose de baas zijn Bovendien krijgt de patieumlnt meer inzicht over de inhoud van artrose als ziektebeeld en over het medicijngebruik

Hoe gebruikt de patieumlnt het product De patieumlnt moet zich eacuteeacutenmalig aanmelden voor het onderzoek waarbij een vragenlijst ingevuld moet worden Aan de hand van de ingevulde vragenlijst zal het programma van start gaan De patieumlnt mag zelf een leuke activiteit kiezen om te doen en deze activiteit uitvoeren met behulp van verkregen opdrachten

Meerwaarde zorgprofessional Geen want de patieumlnt is bij gebruik van dit programma niet onder behandeling van een zorgverlener

Waar te vindenhttpwwwnivelnlnieuwsartrose-minder-pijn-en-makkelijker-bewegen-door-internetprogrammawwwartroseinbewegingnl

ResultatenHieronder is een tabel te vinden in alfabetische volgorde met de interventiesproducten die wij hebben uitgewerkt Echter wij hebben ervoor gekozen om de interventies van de meest voorkomende chronische aandoeningen dieper uit te werken omdat wij verwachten dat deze op langere termijn veelvuldig gebruikt zullen worden door de zorgprofessionals en door de hoeveelheid patieumlnten met deze aandoeningen

Per eHealth interventie zijn ook de eHealth producten verwerkt Bij de interventies die alleen via het Internet werken staat NVT (niet van toepassing) vermeld aangezien hier geen fysieke producten van beschikbaar zijn

12

VZI

Nie

uwsb

rief

mei

201

4

ArtroseTitel productArtrose in beweging

Korte beschrijving productHet is een internetprogramma van acht weken die als doel heeft mensen meer te laten bewegen ondanks de pijn Ook biedt dit programma praktische informatie over moeilijkheden en het oplossen van problemen die mensen met artrose dagelijks ondervinden

Wie gebruikt het Het product kan gebruikt worden door mensen tussen de 50-70 jaar met artrose in de heup of in de knie en die niet onder behandeling zijn bij een fysiotherapeut of specialist

Hoe wordt het gebruikt op dit momentMomenteel wordt het product alleen maar gebruikt door mensen die ook deelnemen aan het onderzoek Zonder deelname is het product nog niet beschikbaar Het is een online beweegprogramma waarbij de deelnemer wekelijks een opdracht krijgt om uit te voeren Op deze manier is er sprake van een stapsgewijze opbouw

Knelpunten Geen

Meerwaarde patieumlntDe patieumlnt zal door dit online beweegprogramma leren om te gaan met artrose door bepaalde vaardigheden te leren De patieumlnt kan hierbij de artrose de baas zijn Bovendien krijgt de patieumlnt meer inzicht over de inhoud van artrose als ziektebeeld en over het medicijngebruik

Hoe gebruikt de patieumlnt het product De patieumlnt moet zich eacuteeacutenmalig aanmelden voor het onderzoek waarbij een vragenlijst ingevuld moet worden Aan de hand van de ingevulde vragenlijst zal het programma van start gaan De patieumlnt mag zelf een leuke activiteit kiezen om te doen en deze activiteit uitvoeren met behulp van verkregen opdrachten

Meerwaarde zorgprofessional Geen want de patieumlnt is bij gebruik van dit programma niet onder behandeling van een zorgverlener

Waar te vindenhttpwwwnivelnlnieuwsartrose-minder-pijn-en-makkelijker-bewegen-door-internetprogrammawwwartroseinbewegingnl

ResultatenHieronder is een tabel te vinden in alfabetische volgorde met de interventiesproducten die wij hebben uitgewerkt Echter wij hebben ervoor gekozen om de interventies van de meest voorkomende chronische aandoeningen dieper uit te werken omdat wij verwachten dat deze op langere termijn veelvuldig gebruikt zullen worden door de zorgprofessionals en door de hoeveelheid patieumlnten met deze aandoeningen

Per eHealth interventie zijn ook de eHealth producten verwerkt Bij de interventies die alleen via het Internet werken staat NVT (niet van toepassing) vermeld aangezien hier geen fysieke producten van beschikbaar zijn

13

ConclusieWij kwamen er al vrij vroeg achter dat het zoeken naar wetenschappelijk onderbouwde artikelen een stuk lastiger was dan wij verwachtten Dit komt mede omdat het een redelijk nieuw concept betreft Hierdoor waren lang niet alle interventies wetenschappelijk onderbouwt of is er nog niet voldoende research naar gedaan

Ten tweede kwamen wij er achter dat volledige objectiviteit over de beschreven eHealth interventies en producten nog niet overal is toegepast Het werd ons al snel duidelijk dat sommige interventiesproducten alleen door het producerende bedrijf worden beschreven waardoor snel een verbloemend beeld wordt geschept Wel hebben wij geprobeerd om zo veel mogelijk door dit vertekende beeld te lezen en alsnog een zo objectief mogelijk product te creeumlren

Ook kwamen wij in het begin wat lastiger op gang omdat wij dachten dat het verschil tussen consumenten- en professionele eHealth duidelijker was gedefinieerd Dit bleek echter vaak nog een grijs gebied te zijn waardoor het vinden van de juiste en toepasbare informatie lastig was

Als laatste ondervonden wij ook dat er beduidend meer informatie te vinden is over eHealth interventiesproducten voor de GGZ en veel minder voor de AGZ

Toen wij echter een beter beeld kregen hoe eHealth in elkaar zit werd het onderzoeken naar dit concept steeds gemakkelijker en interessanter

Het doel van de opdrachtgevers is om uiteindelijk een database te hebben met eHealth toepassingen op ziektebeeld Deze database zal een continue onderhoud nodig hebben maar zal tevens zeer waardevol zijn voor patieumlnten en zorgverleners

Amber SchaapDionne ten Velden

Jorina Rust Naouar Ajrir

Niels Kamphuis 3e Jaars studenten HBO-v Inholland

14

VZI

Nie

uwsb

rief

mei

201

4

uitslag van poll op vampvn septeMBer 2015

Wat vinden VampVN leden van eHealth

Antwoord Aantal stemmen Percentage

Ja ik ben altijd actief bezig mijn kennis en kunde over eHealth te vergroten

64 45

Ja maar verdiep me er alleen in als mijn werkgever scholing aanbiedt

50 35

Nee ik wacht rustig af tot het niet meer anders kan

23 16

Nee ik wil me er niet in ver-diepen

5 4

Totaal 142 stemmen

VampVN heeft op haar website een poll uitgezet met eHealth als onderwerp Dit waren de antwoorden

Steeds meer clieumlntenpatieumlnten ervaren dat hun zorg met eHealth makkelijker veiliger en toegankelijker wordt Er bestaan mooie oplossingen voor lastige

problemen Inmiddels hoort het bij de zorg Mee eens Verdiep jij je in eHealth

14

VZI

Nie

uwsb

rief

mei

201

4

uitslag van poll op vampvn septeMBer 2015

Wat vinden VampVN leden van eHealth

Antwoord Aantal stemmen Percentage

Ja ik ben altijd actief bezig mijn kennis en kunde over eHealth te vergroten

64 45

Ja maar verdiep me er alleen in als mijn werkgever scholing aanbiedt

50 35

Nee ik wacht rustig af tot het niet meer anders kan

23 16

Nee ik wil me er niet in ver-diepen

5 4

Totaal 142 stemmen

VampVN heeft op haar website een poll uitgezet met eHealth als onderwerp Dit waren de antwoorden

Steeds meer clieumlntenpatieumlnten ervaren dat hun zorg met eHealth makkelijker veiliger en toegankelijker wordt Er bestaan mooie oplossingen voor lastige

problemen Inmiddels hoort het bij de zorg Mee eens Verdiep jij je in eHealth

15

uitslag van poll op vampvn septeMBer 2015 Clieumlnten hebben graag toegang tot hun eigen zorggegevens Dat is een verandering en vraagt veel van zorgprofessionals en clieumlnten Wat vind jij van elektronische inzage van een clieumlnt in zijn dossier

Antwoord Aantal stemmen PercentageIk vind het een positieve ontwikkeling

178 87

Ik vind het een negatieve ontwikkeling

13 6

Ik heb er geen mening over 8 4

Ik weet niet wat het inhoudt 5 2

Antwoord Aantal stemmen PercentageIk ben nog helemaal niet digivaardig

124 28

ik ben beginnend digivaardig met wat hulp kom ik er wel uit

158 35

Ik ben digivaardig genoeg om alle toepassingen te gebruiken

77 17

ik ben helemaal digivaardig en kan anderen daarbij helpen

90 20

Totaal 204 stemmen

Verpleegkundigen en verzorgenden gaan steeds meer actief aan de slag met eHealth Dat vraagt om

vaardigheden om met eHealth-toepassingen om te gaan Voor de ene zorgprofessional is dat makkelijker dan

voor de andere Hoe lsquodigivaardigrsquo ben jij

Totaal 449 stemmen