Infrastructuur, participatie en draagvlak

“Op zoek naar omgevingskwaliteit bij complexe projecten”

Inhoud presentatie

1) Aanleiding2) Regelgeving complexe projecten en nieuwe procesaanpak3) De routeplanner4) De verschillen met vandaag5) De stap naar omgevingskwaliteit6) Besluit7) Stellingen

Aanleiding project Versnelling Investeringsprojecten

Vaststellingen ondernemers - projectverantwoordelijken – overheid- Lange doorlooptijden door veelheid aan sequentiële procedures- Te weinig participatief en communicatief proces => maatschappelijk draagvlak?- Trage politieke besluitvorming

Regeerakkoord 2009 -2014 en Aanbevelingen Commissies Berx en Sauwens (2010)

Projectteam Versnelling Investeringsprojecten: decreet complexe projecten / uitvoeringsbesluit complexe projecten / routeplanner

Probleemanalyse

Nadruk op een erg technocratische oplossing

Nieuwe regelgeving: procesaanpak

Verkenningsfase: (via participatief traject) scherpstellen probleemomschrijving, formuleren projectdoelstellingen en opzetten partnerschappen

Startbeslissing: engagement tot onderzoek beste oplossing problematiek of opportuniteit

Onderzoeksfase: (via participatief traject) op geïntegreerde wijze komen tot weloverwogen afweging van alternatieven i.f.v. beste oplossing

Voorkeursbesluit: besluit houdende vaststelling van op strategisch niveau gekozen alternatief

Uitwerkingsfase: (via participatief traject) verder concretiseren tot realiseerbaar project Projectbesluit: besluit houdende vaststelling van op uitvoeringsniveau gekozen alternatief

(vergunningen + bestemmingswijziging)

Uitvoeringsfase en monitoring: projectuitvoering en checken voorspelde effecten

Procesaanpak Principes nieuwe procesaanpak (art.5 van het decreet):- Participatiebeginsel- Open communicatie en transparantie- Maatwerk inzake concrete invulling van proces- Geïntegreerde en oplossingsgerichte samenwerking- Gelijktijdige en geïntegreerde aanpak onderzoeken en inspraak- Procesregie die door de actoren wordt gedragen

Proces uitgetekend in “Routeplanner”:- Een methodiek i.f.v. kwaliteitsvolle procesaanpak- Evolutief op basis van concrete ervaringen (leerproces)- Ter beschikking te stellen op website

Vertaling proceskwaliteit Proces ipv procedure:

- Vier procesfases- Drie beslismomenten- Twee Openbare Onderzoeken (i.f.v. voorkeurs- en projectbesluit)

Evolutieve procesnota concretiseert procesaanpak en kwaliteitsprincipes

Participatie wordt informeel gehouden, naast de inspraak via de formele consultatie

Geïntegreerd effectenonderzoek in Onderzoeksfase en Uitwerkingsfase

Synthesenota geeft overzicht conclusies alle effectenonderzoeksrapporten

Integratie van procedures (bv. projectbesluit integreert bestemming en vergunning)

Toepassingsgebied Complexe projecten: cumulatieve voorwaarden in decreet ingeschreven

- Projecten van groot maatschappelijk en ruimtelijk-strategisch belang - Die geïntegreerd vergunningen- en ruimtelijk planproces vragen

Criteria opgenomen in memorie van toelichting van het decreet

Zowel publieke als private projecten; alle bestuursniveaus

In detail: het Voorkeursbesluit

Vaststelling van op strategisch niveau gekozen alternatief Inhoud:

- Motivering toepasselijkheid decreet (“complex project”) en aanwijzing bevoegde overheid- Motivering keuze van het alternatief (tegenover andere onderzochte alternatieven)- Gekozen alternatief op grafisch plan of tekstueel- Motivering ten opzichte van uitgebrachte opmerkingen, adviezen en overwegingen- Relatie met relevante beleidsplannen + evt. afwijkingen structuur- of uitvoeringsplannen- Monitoringsmaatregelen en gebeurlijke flankerende maatregelen- Gebeurlijke rechtsgevolgen

Beroepsmogelijkheid bij Raad van State (geïntegreerd plan- en vergunningenproces) Klikmoment – “point of no return”

In detail: het Projectbesluit (1)

Inhoud:- Motivering aanwijzing bevoegde overheid- Motivering keuze van het project- Gekozen alternatief op grafische plannen of tekstueel (RUP = herkenbaar onderdeel)- Motivering ten opzichte van uitgebrachte opmerkingen, adviezen en overwegingen- Relatie met relevante beleidsplannen + evt. afwijkingen structuur- of uitvoeringsplannen- Gebeurlijke wijzigingen aan “Vlaamse beschermingen” (art. 41)- Gebeurlijke acties, maatregelen, voorwaarden, lasten of instrumenten bij het gekozen

alternatief- Monitoringsmaatregelen en gebeurlijke flankerende maatregelen- Rechtsgevolgen- Gebeurlijke fasen van uitvoering en aanvangsdatum van elke fase

In detail: het Projectbesluit (2)

Projectbesluit integreert vergunningen én bestemmingswijziging Voorkeursbesluit kan via meerdere Projectbesluiten ingevuld worden Specifieke regeling voor integratie van wijzigingen of opheffingen van “Vlaamse beschermingen”

(o.a. onroerend erfgoed, bos- en natuurreservaten, afbakening VEN - 1e fase): indien Projectbesluit van lokale overheid bekrachtiging door Vlaamse Regering nodig

Beroepsmogelijkheid bij Raad van State

Versnelling?

• Procedures op zich zijn niet altijd de grote vertragers. Door studies parallel ipv sequentieel te voorzien kan tijdswinst geboekt worden. Door betere afstemming is er winst in kwaliteit.

• Samenbrengen van openbare onderzoeken is tijdswinst, maar betekent bovenal een meerwaarde inzake vereenvoudiging en helderheid naar burger en inspreker. De inspraak kan op die manier veel efficiënter georganiseerd worden.

• Beter proces levert tijds- en kwaliteitswinsten op• Participatie vergt tijd.

13

Intern werk-document Plan-MER

A102/R11bis:

participatie vergt tijd

Omgeving & project

D&C-contract

Taakstellende planning

Wettelijke maatregelen /

precedent

Insteek participatie Waarom is iets wel/niet bespreekbaar?

Budget

Ambitie routeplanner

Wel– Beschrijven principes kwaliteitsvolle procesaanpak, doch maatwerk nodig per

proces– Ontwikkelen gemeenschappelijke taal ten behoeve van procesaanpak

Niet– Handboek op maat– Geeft geen garanties

Inhoud routeplanner

• Uitgebreide uitleg bij de verschillende processtappen:bv. dat je tijdens de verkenningsfase een stakeholderanalyse maaktbv. taken en competenties van projectleider en procesbegeleiderbv. tips inzake opmaak van een procesnotabv. de voordelen van een (publieke) kennisdatabank bv. de regelmatige evaluatie van een risico-analyse bv. spelregels inzake participatie

• Praktijkvoorbeelden

Lessons learned uit A2 Maastricht

1. Betrek burgers tijdig obv een gedetailleerd plan2. Probeer de oplossing als een proces te accepteren 3. Vertrouwen / duurzame samenwerkingsverband tussen het A2 Buurtenplatform en

Projectbureau A2 4. Stem verwachtingen vooraf goed af5. Creëer ruimte zowel in het plan, als de planning, als het planologisch besluit, als in de

budgetten (omgevingsbudget), als in het contract. 6. Indien die ruimte er niet is, doe dan geen andere participatie dan “informeren”

Voorbeeldscherm

• Geef participatie een duidelijke plaats in het planningsproces• Participatie is maatwerk, maar dient wel ingebed te zijn in het planningsproces. Geef duidelijk aan waar, hoe en in welke mate

participatie een invloed zal hebben op de besluitvorming. Voorzie voldoende tijd en middelen. Eenmaal gestart met een participatief traject, moet dit gedurende het hele project verder gezet worden en is een blijvende terugkoppeling noodzakelijk. Het is evident dat participatie afgestemd moet zijn op de fase in het proces. Communiceer steeds helder waarover de participatie wel en niet gaat, gezien dit verschilt per procesonderdeel.

• Infomarkten, interactieve werkvergaderingen, ronde tafelgesprekken, burgerevenementen kunnen productiever zijn dan de klassieke inspraakprocedure omdat er meer doelgroepen worden bereikt. Bij complexe maatschappelijke vraagstukken is deze werkwijze zeer zinvol. Een dergelijk samenwerkingsmodel vergt evenwel een meer doorgedreven organisatie, management en engagement van alle betrokkenen in het proces.

• Een projectwebsite is een vooraanstaande vorm van moderne communicatie. Het voordeel is dat veel stakeholders snel en op verschillende wijze bereikt kunnen worden. Velen willen louter een zicht verwerven op wat waar en wanneer gerealiseerd zal worden en op de voor hen relevante flankerende maatregelen. Andere actoren wensen dan weer inzicht te verwerven in het waarom van het project, de onderzoeken, de procesaanpak of de gemaakte keuzes. Voor een groep van betrokkenen is toezicht op het complexe project van belang. Zij wensen het planningsproces van nabij op te volgen en te weten hoe zij, formeel of informeel, kunnen inspreken.

Voorbeeldscherm

•Belangrijk is dat een projectwebsite beschikbaar is vanaf het prille begin van het complexe project, nog voor enige besluitvorming, tot na de uitvoeringsfase. Draagvlakopbouw begint immers best zo vroeg mogelijk. De inzet van andere communicatiemiddelen mag echter niet verwaarloosd worden. De projectwebsite leent zich bijvoorbeeld minder tot direct stakeholdercontact •De ervaring leert dat lokale besturen zich bij grote projecten vaak opzij geschoven voelen. Ze ervaren weinig impact te hebben op het besluitvormingsproces. Daarom is het als lokaal bestuur belangrijk om op een constructieve manier aan te geven dat men bereid is oplossingsgericht mee te werken (liefst zo vroeg mogelijk in het proces). Dit kan door de eigen ambities en belangen duidelijk in kaart te brengen of door bijvoorbeeld zelf een studie op te starten m.b.t. een deelproblematiek van het complex project. •Hiermee samenhangend moet er bij actoren de bereidheid zijn om te luisteren naar de lokale besturen en waardevolle inzichten mee te nemen in het verdere proces.•Als men beleid enkel op papier zou uittekenen, dan zou het sneller gaan zonder participatie. Dat beeld leeft bij velen. De praktijk toont echter een ander beeld. De vertragingen ontstaan als er geen of te laat overleg is georganiseerd. Er ontstaat dan protest en juridsche procedures worden opgestart. Participatie gaat niet over gelijk krijgen of gelijk hebben, maar wel over het vinden van een goede oplossing. Het is het opbrengen van wederzijds begrip en verantwoordelijkheid opnemen.

• Kies voor doelgerichte communicatie• Zorg voor regelmatige en consequente informatie • Wees zo concreet mogelijk • Maak maximaal gebruik van de bestaande informatiekanalen • Ook communicatie verdient een plaats in het planningsproces. Eén van de doelstellingen van communicatie is informatie doorspelen.

Door te communiceren creëer je duidelijkheid, beantwoord je vragen, schets je een stand van zaken, neem je ongerustheid weg. • In het traditionele communicatie- en participatieplan wordt vooraf bepaald welk resultaat men wil behalen en welke aanpak je daarbij

volgt. Dat werkt echter alleen als je alle omgevingsvariabelen onderweg onder controle houdt, en dat kan inzake complexe projecten bijna nooit. Het moet dus veel flexibeler en je moet er continu mee bezig zijn om het goede momentum aan te voelen.

• De evaluatie vindt plaats tijdens het hele proces. In de eerste stappen gaat men geen strikt kwantitatieve doelstelling formuleren, maar werken met een richtinggevende ambitie, die is gebaseerd op de opdracht en de eerste analyses van de omgeving en de stakeholders.

• Tracht ter voorbereiding van belangrijke participatiemomenten reeds met een of meer actoren van de doelgroep te overleggen zodat je een goed zicht hebt op hun verwachtingen. Probeer te groeien naar vormen van partnerschap met de doelgroep tot wie je je richt in een specifieke stap. De grootste kans om partnerschappen te vormen krijg je door zo vroeg mogelijk in het proces actief te communiceren en participatie in gang te zetten. Uiteraard is het dan wel zo dat de betrokken doelgroep goed op de hoogte moet zijn van de vroege betrokkenheid en wat dit concreet betekent voor het project.

• Stem de inhoud van de boodschap af op de doelgroep • Bepaal de volgorde van de doelgroepen die je wil bereiken. Hou er rekening mee dat rechtstreeks betrokkenen de informatie liefst uit

eerste hand krijgen • Het is belangrijk bij een ruimtelijk project te beseffen dat een burger met een andere bril naar het project kijkt dan een uitvoerder. Aan

technische plannen, studies en rapporten hebben de meeste mensen weinig tot niets. Een goede visualisatie kan wel zorgen voor meer draagvlak. Je moet in het hoofd van de stakeholders kruipen

• Verduidelijk de doelstelling van de communicatie en geef duidelijk aan op welke wijze de doelgroep kan reageren • Wees eerlijk, consequent en consistent in je communicatie

Website complexe projecten

• Bevat de ganse beschrijving van de routeplanner• Zal tegen de zomer online gaan (www.complexeprojecten.be)• Bevat praktijkvoorbeelden met leerervaringen: bv. “Het gevoelen achteraf is dat door de

buurtbewoners te betrekken er niet alleen tijd is gewonnen, maar dat men ook tot een beter ontwerp is gekomen. Uiteraard kon de projectontwikkelaar niet zomaar aan alle wensen van de buurt voldoen, maar daar was ook begrip voor.”

• Bevat ook oplijsting van de complexe projecten

Extra acties

• Codes goede praktijk participatie en adviesverlening geven aanbevelingen aan, als één van de bronnen van de noodzakelijke cultuurverandering

• Organisatie vorming voor projectleiders, medewerkers in multidisciplinaire projectteams,…

• Routeplanner website actueel houden

Waar zitten de verschillen met vandaag?

• Door een beter proces stijgt de kwaliteit van plan en project• Focus op een brede verkenningsfase• Alternatievenonderzoeksnota ipv de MER-kennisgevingsnota • Door een betere afstemming van studies stijgt de waarde van de studieresultaten. • Door o.m. de synthesenota krijg je een betere afstemming qua resultaten• Een kennisdatabank op de projectwebsite• Het kostenplaatje wordt vroeger in beeld gebracht• Aandacht voor antwoordennota’s nav inspraak

Waar zitten de verschillen met vandaag?

• De ervaring (bv. overlegstructuren haven van Antwerpen) leert dat een goed samenwerkend team de muren tussen beleidsdomeinen en bestuursniveaus doet verdwijnen. En dat dat mee de basis vormt voor een beter participatief traject

• In de beslismomenten naast het eigenlijke projectalternatief ook een pakket van aanvullende maatregelen mee goedkeuren (flankerend beleid, milderende maatregelen,…)

• Een publiek gemaakte en evolutieve procesnota

Proces én omgevingskwaliteit

• Naast een meer procesmatige manier van werken is tevens nood aan omgevings-management om complexiteit beheersbaar te houden:

een infrastructuurproject inpassen in zijn omgeving

Plan

(oud)

Plan

(nieuw)

GGB (geïntegreerd gebiedsgericht beleid)

• Nevendoelstellingen integreren met de hoofddoelstelling (belang vroegtijdige inspraak)

• Breder dan louter ruimtelijke ingrepen: naast natuur, landschap,… ook geluid, gezondheid, beleving, leefkwaliteit,….

• Inzetten op integratie van adviezen: per beleidsdomein (Uitvoeringsbesluit Complexe Projecten )

• Nood aan meerjarengebiedsagenda / investeringskalender

Besluit:

DRAAGVLAKDRAAGVLAK

Maatwerk (geen unieke formule)Maatwerk (geen unieke formule)Voldoende kennis ontwikkelen bij

alle doelgroepen

Voldoende kennis ontwikkelen bij

alle doelgroepen

Openheid en transparantie in communicatie

naar alle actoren

Openheid en transparantie in communicatie

naar alle actoren

Werkwoord (komt niet vanzelf

Werkwoord (komt niet vanzelf

Zoektocht naar geloofwaardigheidZoektocht naar geloofwaardigheid

Een investering in tijd en personeel

Een investering in tijd en personeel

Eerlijkheid over alle

(negatieve) effecten

Eerlijkheid over alle

(negatieve) effecten

Evolutief proces (geen momentopname)

Evolutief proces (geen momentopname)

Integratie van doelstellingen en belangen

Integratie van doelstellingen en belangen

Participatie van begin tot eindeParticipatie van begin tot einde

Kloof tussen individueel en

maatschappelijk belang

overbruggen

Kloof tussen individueel en

maatschappelijk belang

overbruggen

Stellingen

• Er is geen nood aan wetgevende kwaliteitscontroles voor een goed proces.

• Vlaanderen moet keuzes maken in een meerjareninvesteringskalender ruimte, transport en leefmilieu. Een kwalitatief planningsproces en focus op participatie vergen immers een investering in middelen, tijd,…

• Een participatief proces verkleint de kloof tussen overheid en de betrokken belangengroep en beperkt zo het aantal juridische procedures.

• Projecten moeten ingebed zijn in coherente gebiedsgerichte strategische visies

Dank voor uw aandacht!