Vriendenmagazine 2012-2

september t/m december 2012 - jaargang 20 - nr 2

www.bachvereniging.nl

Vriendenmagazine

Interview Peter Harvey, gastdirigent “Ik geef de grote lijnen aan en de solisten kunnen die naar hartenlust inkleuren.”

TrauerodeClemens Romijn over het muzikale afscheid van een vorstelijk paar

8 11 13 16

inhoudsopgave

Bestuur Stichting Vrienden van De Nederlandse Bachvereniging

mr. Laetitia Griffith voorzittermr. Erik Habers secretarismr. Jacqueline van Zwol penningmeesterSiebe HenstraPim Mol BachfondsPol Schevernels

Voor alle informatie en bestellingen:Stichting De Nederlandse Bach verenigingAntwoordnummer 45453500 vg Utrecht(een postzegel is niet nodig)T 030 – 2 513 413 (op werkdagen tussen 10 en 16 uur)F 030 – 2 511 639E [email protected] – Rabobank 1685.1750.7www.bachvereniging.nl

Colofon

Redactie Robin Theel (Communicatiebureau De Kippen),

Siebe Henstra, Sabien Stols

Ontwerp Het Lab – grafisch ontwerpers BNO, Arnhem

Foto’s Jens van der Velde, Donald Bentvelsen e.a.

Oplage 3500 exemplaren

Het Vriendenmagazine is een uitgave van de Stichting

Vrienden van De Nederlandse Bachvereniging en

verschijnt twee keer per jaar. ISSN 1568-8615

3 Woord van de voorzitter

4 Trauerode: Muzikaal afscheid van een vorstelijk paar door Clemens Romijn

8 Concerto in Dialogo Peter Harvey over zijn gastdirigentschap

11 Messiah Toegelicht door Jos van Veldhoven

13 Activiteitenoverzicht

14 Nieuws

15 Uit de pers

16 Beats by Bach Nieuw educatief project

3 4

2 | Vriendenmagazine

Straal! Stel je voor dat je zelf overtuigd luthers bent en je echtgenoot bekeert zich tot het katho-lieke geloof om tot koning te kunnen worden gekroond. Op zich is zijn keuze te begrijpen, maar de consequenties waren in 1697 verre-gaand! Zij kon niet meer met hem samen-leven omdat hij naar het katholieke Polen verhuisde en zij wilde daar niet mee naar toe. Het overkwam Christiane Eberhardine van Brandenburg-Bayreuth. Als keurvorstin van Saksen bleef zij in Pretzsch aan de Elbe wo-nen terwijl haar man als koning August I (August der Starke) naar Dresden verhuisde. Christiane Eberhardine was mateloos popu-lair in Saksen en leefde net als haar man in een wereld van pracht en praal. Na haar over-lijden werd in Leipzig een herdenkingsdienst gehouden waarvoor Bach een cantate compo-neerde: Laß, Fürstin, laß noch einen Strahl. De ‘Trauerode’ van Bach werd een groot succes en straalde in alle opzichten. Waar het eerste deel over de dood gaat, wordt in het tweede deel het eeuwige leven gevierd. Nog geen zes jaar later overlijdt August. Ook voor zijn af-scheid wordt speciaal muziek gecomponeerd, in dit geval door een vriend van Bach: Jan Dismas Zelenka. Ik vind het bijzonder dat de herdenkingsmuziek van dit Poolse koninklijke paar binnenkort in één concert van De Neder-landse Bachvereniging te horen is. Alsof Christiane Eberhardine en August der Starke in oktober opnieuw even samen zijn.

In de tijd van Bach was niet alleen dit vorstenpaar populair. Ook het muziekgenre

‘dialogen’ was zeer geliefd. Bach heeft er enkele geschreven. Het liefdeslied tussen een smachtende ziel en haar grote vriend Christus in Liebster Jesu, mein Verlangen – is een prachtig voorbeeld van een ‘concerto in dialogo’. Niet alleen deze maar ook andere muzikale dialogen van bijvoorbeeld Heinrich Schütz en Johann Christoph Bach worden dit najaar door vocale en instrumentale solisten van De Nederlandsche Bachvereniging uitge-voerd onder leiding van Peter Harvey. Paul Janssen sprak met Harvey over deze muziek en over zijn nieuwe rol als gastdirigent. We kennen Peter Harvey natuurlijk als bas in zijn vertolking van bijvoorbeeld Christus in de Matthäus-Passion of als solist in de Messiah dit jaar tijdens de Kerstconcerten. Maar wat een mooie kans voor ons hem nu gelijktijdig als bas en dirigent aan het werk te zien.

Tot slot verheug ik mij enorm op de start van het educatieve project Beats by Bach dat in samenwerking met de Rabobank tot stand is gekomen. Havo- en vwo-leerlingen maken met elkaar in de klas een echte film waarin ze de muziek van Bach gebruiken. Zij moeten zelfstandig aan de slag en zijn daarbij zelf het stralend middelpunt als acteur, regisseur, producer of cameraman. Als de film klaar is, zorgen de leerlingen via hun social media voor zoveel mogelijk stemmen. Uit de filmpjes met de meeste stemmen kiest een vakjury vervol-gens drie winnaars. In deze jury zit, naast iemand van de Rabobank en De Nederlandse Bachvereniging, ook een professional uit de film- of muziekwereld. Wat moet dat een leuke klus zijn.

Kortom, er staat ons veel moois te wachten in seizoen 2012-2013. Ik wens u veel plezier en hoop u binnenkort weer te ontmoeten.

Laetitia Griffith, voorzitter Stichting Vrienden van De Nederlandse Bachvereniging

woord van de voorzitter

3

concert

Muzikaal afscheidvan een vorstelijk paarMuziek en dood vormen al eeuwen lang een ijzersterke combinatie. De middeleeuwen en renaissance leverden een stroom van dodenmissen die nog nagalmde in de Requiems van Mozart, Cherubini, Bruckner, Brahms, Verdi, Dvorák, Fauré en Britten. De Franse en Duitse barok treurde bij tombeau’s voor klavecimbel van Louis Couperin en Johann Jakob Froberger en ‘Leichenmusiken’ van Schütz, Buxtehude en Bach. En ook in het negentiende-eeuwse Parijs vertrouwde Chopin een treurmars aan zijn toetsen toe. Arrangementen voor gammele blazers van die bekendste treurmars aller tijden zijn traditie geworden bij begrafenissen op Sicilië. Een van de bekendste liederen en strijkkwartetten van Schubert heeft de bloedstol-lende titel Der Tod und das Mädchen. In het lied weerklinkt de hevige doodsangst van een jong meisje. In opperste wanhoop smeekt zij Magere Hein haar te laten gaan. De Dood, die zich voordoet als een goedaardige vriend, probeert haar gerust te stellen: ‘Sei guten Muts. Ich bin nicht wild, sollst sanft in meinen Armen schlafen.’


De dood van August I ‘der Starke’Groots en indringend was de doodsmuziek die klonk na het heengaan in 1733 van een van de belangrijkste Europese vorsten van de achttiende eeuw, August I ‘der Starke’, de keurvorst van Saksen, koning van Polen en groothertog van Litouwen. De vorst was een gulle mecenas die onder meer Dresden uitbouwde tot de belangrijkste cultuurstad van Duitsland. Omdat August ook koning was van het katholieke Polen, was het keur-vorstelijk hof in Dresden sinds zijn aantre-den in 1694 eveneens katholiek, en werd voor de begrafenis van August een Latijns requiem en een reeks begrafenisriten be-steld bij Jan Dismas Zelenka (1679-1745), de ‘kerkcomponist’ in Saksische dienst. Zelenka moest alles bij elkaar een kleine twee uur muziek schrijven in slechts enkele dagen tijd, maar speelde het klaar een vol-ledig requiem plus een muzikale zetting van psalm 95 en een flink deel van het Bijbelse boek Job te toonzetten. Die laatste vormen het Officium defunctorum (het gebed voor de doden).

Florence aan de ElbeHet was dankzij August der Starke dat Dresden in de volksmond Florence aan de Elbe werd genoemd. Befaamd waren de prachtige Augustusbrücke over de Elbe, de brede voorname boulevards en talloze bouwwerken, en de kunstverzameling die zich al voor zijn tijd in het slot van Dresden bevond. Beroemd waren de schitterende uitvoeringen en de akoestiek van de barok-ke Dresdner Oper.

Vermaarde Saksische hofkapelBehalve de meest vooraanstaande kunst-minnaar van zijn tijd was August een vurig liefhebber van muziek en toneel. Onder zijn bewind en dat van zijn zoon en opvolger floreerden de Italiaanse opera, de virtuoze orkestmuziek en de lutherse en katholieke kerkmuziek. En dat alles met een rijkdom en op een niveau, zoals dat nergens elders in Duitsland geëvenaard werd. Zijn hofkapel was een internationaal virtuozenensemble dat tot in Italië werd bewonderd en begeerd en dat voortbestaat in de Staatskapelle Dresden. Antonio Lotti en Johann David Heinichen zwaaiden er de scepter als kapel-meesters, en de vioolvirtuozen Jean-Baptis-te Volumier, Johann Georg Pisendel en Francesco Maria Veracini dienden als con-certmeesters. Op de overige stoelen prijk-ten beroemde musici als de fluitisten Jo-hann Joachim Quantz en diens leraar Pierre-Gabriel Buffardin, de gebroeders Carl Heinrich en Johann Gottlieb Graun, de lui-tist Silvius Leopold Weiss en de bassist Jan Dismas Zelenka.

Zelenka had zich ergens in 1710 in Dresden gevestigd. Naast zijn functie als violone-speler aan het hof van August der Starke, bekleedde hij de functie van kerkmuziek-componist. Zelenka was een van de vele Boheemse musici die hun opleiding kregen

5

aan Praagse Jezuïetencolleges en vervol-gens hun heil elders zochten. Niet voor niets werd Bohemen destijds het ‘conserva-torium van Europa’ genoemd.

Bach en ZelenkaIn de glorietijd van Zelenka’s carrière in Dresden werkte zo’n honderdtwintig kilome-ter noordwestelijker Johann Sebastian Bach als cantor van de Thomaskirche in Leipzig. Vast staat dat Zelenka Bach en zijn oudste zonen persoonlijk heeft gekend en dat Bach hem tot de belangrijkste componisten van zijn tijd rekende. Het tijdstip van de eerste ontmoeting is onbekend. Zelenka bezocht Bach in Leipzig, en Bach werd door de Bohe-mer geholpen toen hij in 1733 met de Dres-dense hofkapel zijn Hohe Messe uitvoerde. Wat Bach in Zelenka’s muziek zo aansprak, was het gebruik van doorwrocht contrapunt, de gewaagde harmonieën, de grote expressi-viteit en diepzinnigheid. Die uitdrukkingsvol-le stijl had Zelenka ontwikkeld in zijn studie-jaren in Wenen en Italië bij zijn leermeesters Johann Joseph Fux en Antonio Lotti.

Zelenka’s dodengebed voor August der StarkeZelenka’s belangrijkste taak in Dresden was om samen met kapelmeester Johann David Heinichen de muziek te verzorgen voor de hofkerk van August der Starke. Door hun toedoen groeide Dresden vanaf 1720 uit tot het centrum van katholieke kerkmuziek in de Duitstalige landen. En het is ook daarom dat van de ongeveer honderdvijftig werken van Zelenka’s oeuvre het merendeel bestaat uit kerkmuziek. Zelenka opent zijn muzikaal dodengebed voor August der Starke op indringende wij-

ze. In het Invitatorium ‘Regem, cui omnia vivunt’ in duister c-klein nodigt hij de gelo-vigen uit te bidden voor de overledene. Dat gaat gepaard met dramatische pijnscheuten in de strijkers, indrukwekkende koorzang, expressieve begeleide recitatieven voor de alt, spannend akkoordgebruik, sterke tekstuitbeelding en vindingrijke instrumen-tatie. Al met al kwaliteiten die het hele werk

gedurende een uur op spanning houden, negen paren van lezingen en responsoria (antwoordgezangen) lang.

Bachs Trauerode “In een plechtige optocht, terwijl de kerk-klokken luidden, gingen de stedelijke hoog-waardigheidsbekleders, de rector en de hoogleraren van de universiteit de Pauliner-kirche binnen, waar vele anderen al aanwe-zig waren, namelijk vorsten en andere per-sonen van hoge rang, en bovendien ministers, leden van het hof en andere ede-len, niet alleen uit Saksen maar ook daarbui-


Niet voor niets werd Bohemen destijds het ‘conservatorium van Europa’ genoemd.

ten, met vele dames. Toen dan iedereen ge-zeten was, en op het orgel een prelude was gespeeld, en de Ode van Rouw, geschreven door Magister Johann Christoph Gottsched, lid van het Collegium Marianum, door de kosters onder de aanwezigen was uitge-deeld, werd al spoedig de treurmuziek tot klinken gebracht die dit keer door Kapel-meester Johann Sebastian Bach in Italiaanse stijl was gecomponeerd, met een Clave di Cembalo dat de heer Bach zelf bespeelde, orgel, viola da gamba’s, luiten, violen, blok-fluiten, dwarsfluiten &c., de helft vóór en de helft na de oratie van lof en rouw.”

Zo luidde het verslag van de plechtige rouw-dienst in Leipzig zes jaar eerder voor Chris-tiane Eberhardine, de echtgenote van Au-gust der Starke, op 17 oktober 1727. De treurmuziek die in het verslag genoemd wordt, is Bachs Trauerode, ook wel bekend als Cantate 198 ‘Lass Fürstin, noch einen Strahl’. Delen uit deze droef gestemde mu-ziek zouden bekendheid krijgen in enkele andere werken van Bach. Hij gebruikte de muziek hiervan niet alleen voor zijn verloren gegane Markus-Passion, maar ook voor een andere Trauerode (openingskoor), geschre-ven voor prins Leopold von Anhalt-Cöthen, zijn broodheer in Köthen, én voor de Hohe Messe. De inleidende maten van het ope-ningskoor uit de Trauerode voor de keurvor-stin werden overgeplant als het inleidende Adagio voor het Kyrie. Bach componeerde de Trauerode voor de keurvorstin in op-dracht van de universiteit van Leipzig. Het libretto was geschreven door Johann Chris-toph Gottsched, hoogleraar filosofie en poë-zie. De plechtige begrafenisceremonie vond plaats in de Paulinerkirche, de universiteits-kerk van Leipzig. Het hoofdbestanddeel van de dienst, de begrafenisrede, werd voorafge-gaan door de eerste helft van de Trauerode (nrs 1-7). De tweede helft (nrs 8-11) volgde

na de rede. Bach toonzette Gottscheds ne-gen nogal eenvormige verzen in elf delen, en in zogenaamde Italiaanse stijl, met reci-tatieven en aria’s, en met een toepasselijke begrafenisbezetting met vier vocale solisten, vierstemmig koor, twee fluiten, twee oboi d’amore, twee viola da gamba’s, luit en bas-so continuo. Vanachter het klavecimbel leid-de Bach zelf de succesvolle uitvoering ter nagedachtenis van de Saksische vorstin.

Clemens Romijn

7

programmajohann sebastian bach (1685-1750)

– Lass, Fürstin, lass noch einen Strahl, BWV 198 Trauerode

– Sinfonia en openingskoor uit Weinen, Klagen, Sorgen, Zagen, BWV 12

jan dismas zelenka (1679-1745)– Invitatorium uit het Officium Defuncto-

rum, ZWV 47– Miserere in c, ZWV 57

uitvoerenden De Nederlandse Bachvereniging koor en orkest Jos van Veldhoven dirigent

Maria Keohane sopraan

Carlos Mena alt

Charles Daniels tenor

Jelle Draijer bas

concertdata oktober 2012 wo 10 Amsterdam – Muziekgebouw

aan ’t IJ, www.muziekgebouw.nl do 11 Naarden – Grote Kerk

www.bachvereniging.nl vr 12 Leeuwarden – Grote Kerk

www.bachvereniging.nl za 13 Kampen – Bovenkerk

www.bachvereniging.nl zo 14 Alkmaar – Grote Kerk

www.theaterdevest.nl

interview

Gastdirigent Peter Harvey over Concerto in Dialogo

De bas-bariton en dirigent Peter Harvey is bij De Nederlandse Bachvereniging een graag geziene gast. In november keert hij als dirigent terug voor het pro-gramma Concerto in Dialogo. Daarnaast zingt hij ook de baspartij van de Bachcantate Liebste Jesu, mein Verlangen. Ter inleiding spreekt hij over de dialoog-vorm en over het verschil tussen dirigeren en zingen en de combinatie van die twee.


“De dialoog was in de barokke periode in de dramatische wereldlijke muziek zeer ge-bruikelijk,” zegt Peter Harvey. “In de religi-euze muziek was het als dramatisch middel in eerste instantie minder gangbaar, maar de dialoog, de dualiteit is natuurlijk geheel verweven met de stijl van de barok. Het idee van verschillende instrumentale kleu-ren tegenover elkaar, van vraag en antwoord is nauw verweven met de vorm van veel ba-rokmuziek, dus de dialoog als stijlmiddel is eigenlijk vanzelfsprekend.”En dat blijkt, want ook in het religieuze re-pertoire schreven componisten sinds de vroege zeventiende eeuw muzikale dialogen, werken waarin twee karakters of later, meer in metaforische zin, Christus en de Christe-lijke gemeenschap aan het woord zijn. En ook in dit ‘genre’ is veel muziek onder het stof der vergetelheid beland. “Jos van Veld-hoven heeft een grote collectie muziek waar enorme schatten tussen zitten,” zegt Harvey. “We hebben ons samen over het programma gebogen en Dixit Dominum van Johann Ro-senmüller en de Dialogo del Maddalena van Domenico Mazzochi waren ook voor mij nieuw. Het is geweldige muziek. Onvoorstel-baar dat dit zo lang verborgen blijft.”

Dat geldt ook voor Johann Christoph Bach; een oom van Johann Sebastian en iemand die Harvey al lang geleden omarmd heeft. “Johann Christoph werd door de grote Bach zeer hoog geacht. Hij was in zijn tijd ook een belangwekkend componist. Johann Sebasti-an Bach had veel muziek van zijn oom in zijn huisbibliotheek. Bach deed sowieso zijn best om de muziek van zijn familie in ere te houden. Het is ook vooral dankzij Bach dat we veel van zijn familie en hun composities weten. En Johann Christoph is echt een fan-tastische componist. Ook de twee stukken die we bij dit programma op de lessenaar hebben, Fürchte dich nicht en Herr wende

dich und sei mir gnädig, zijn echt spectaculair. Johann Christoph kan enerzijds heel vrolijk zijn, maar vaker is hij diep, donker en heel intens en deze stukken laten die beide kan-ten goed horen. Fürchte dich nicht is daarbij echt een dialoog: de lage stemmen nemen de rol van Christus op zich en de solo-sopraan is de vertegenwoordiger van de gemeente die verlichting zoekt.”

Volgens Harvey geeft het programma goed weer welke dialoogvormen een rol speelden in de religieuze muziek. Van een samen-spraak tussen Maria Magdalena en Jezus tot meer metaforische ‘discussies’ tussen Christus en de gelovige gemeenschap. Dat zijn tenminste ook de hoofdpersonen in Bachs concerto in dialogo Liebster Jesu, mein Verlangen BWV 32. Bijzonder hierbij is dat Harvey niet alleen de zangers en de musici dirigeert, maar zelf de rol van Chris-tus op zich neemt. “Ik doe dit vaker met mijn eigen gezelschap, het Magdalena Con-sort, en het leek ons leuk het hier ook eens zo te doen. Al geef ik direct toe dat het niet de makkelijkste combinatie is. Als dirigent heb je veel meer controle over het eindre-sultaat als je zelf niet ook nog eens een so-lorol hebt. Als je zingt of viool speelt, ben je primair op je eigen noten, je eigen lijn ge-concentreerd. Daarbij ook nog dirigeren is niets anders dan een kwestie van vertrou-wen. Want je kunt de anderen echt niet op-timaal in de gaten houden.”

Harvey geniet van beide disciplines. “Als dirigent heb je meer verantwoordelijkheid voor het eindresultaat, terwijl je als zanger of instrumentalist veel meer een intieme relatie hebt met die ene lijn die je uitvoert. De kunst van de combinatie is de balans tussen die twee zien te vinden. Wel vind ik het een groot voordeel dat ik mijn ervaring als solist meeneem als ik dirigeer. ☛

9

Ik probeer de instrumentalisten en de zan-gers ook te laten reageren zoals ik reageer als musicus. Ik ben daarom ook geen voor-stander van een dominante en vergaand controlerende rol. Juist in deze zeer contra-puntische barokmuziek ben ik er van over-tuigd dat de beste uitvoeringen plaatsvin-den als de musici een zekere vrijheid voelen. Ik geef de grote lijnen aan en de so-listen kunnen die naar hartenlust inkleuren. Ik moedig ze ook aan om die mogelijkhe-den te benutten. Dat doe ik ook als solist.”Het is logisch, vindt hij. “Ik heb mijn voor-keur voor bepaalde fraseringen. Gewoon omdat de woorden en de melodielijn dan voor mijn gevoel natuurlijker overkomen. Ik houd niet van een instrumentale en ver-gaand gecontroleerde articulatie van vocale lijnen. Daar moet een natuurlijkheid, een vanzelfsprekendheid in zitten. En daarin zit weer een stukje individualiteit. Mijn frase-ring is niet per definitie die van een ander. Die verschillen laat ik toe. Dat maakt het ook interessant.”

Ook om die reden is Peter Harvey graag te gast bij de Nederlandse Bachvereniging. Niet alleen als dirigent, maar zeker ook als solist. “Als ik in december in The Messiah zing, weet ik dat Jos van Veldhoven mij de vrijheid geeft. The Messiah van Handel is ook zeer dramatische muziek. Daarbij kan het niet anders dan dat de solist in de aria’s de ‘leiding’ neemt als het om expressie en frasering gaat. Wat er in het koor gebeurt, is anders. Daar is sturing en leiding nodig om de frasering zo uniform mogelijk te maken. Maar als het om solostemmen en contra-punt gaat, is vrijheid voor mij het belang-rijkste woord.”

Paul Janssen

☛


programmajohann rosenmüller (ca.1619-1684)

– Dixit Dominus (eerste uitvoering in Nederland)

domenico mazzocchi (1592-1665)– Dialogo della Maddalena

heinrich schütz (1585-1672)– Dialogo per la Pascua ‘Weib, was

weinst du?’, SWV 443– Ich hebe meine Augen auf, SWV 31

johann christoph bach (1642-1703)– Fürchte dich nicht– Herr wende dich und sei mir gnädig

johann sebastian bach (1685-1750)– Liebster Jesu, mein Verlangen, BWV

32 Concerto in Dialogo

uitvoerenden De Nederlandse Bachvereniging vocale en

instrumentale solisten

Peter Harvey dirigent, bas

concertdata november 2012wo 7 Utrecht – Geertekerk

www.bachvereniging.nldo 8 Maastricht – Onze Lieve Vrouwe

Basiliek, www.bachvereniging.nlvr 9 Rotterdam – Prinsekerk

www.bachvereniging.nlza 10 Amsterdam – Waalse Kerk

www.bachvereniging.nlzo 11 Middelburg – Oostkerk

www.bachvereniging.nl

In december staat Jos van Veldhoven voor zijn Nederlandse Bach vereniging om de kerstdagen in te luiden met Handels Messiah. Voorafgaand aan deze reeks concerten praat de dirigent over het kerstgehalte van de Messiah, de uitvoeringspraktijk en zangers die het voortouw nemen.

“We maken er geen nieuwe traditie van,” zegt dirigent Jos van Veldhoven over de uitvoering van Handels Messiah tijdens de kerstperiode. “We programmeren ook niet elk jaar het Weihnachtsoratorium van Bach. Ik vond al snel dat we tegenover de sterke traditie van de Matthäus-Passion in de paas-tijd een periode moesten zetten met wat meer vrijheid waar we wat variatie aan kun-nen brengen.”Vandaar dat De Nederlandse Bachvereni-ging in de decembermaand geregeld de grote kerstwerken speelt zoals het Weihnachtsoratorium, de Mariavespers en de Messiah, maar ook vele andere stukken zo-als de Weihnachts Historie van Schütz en de kerstcantates van Bach. “Die zijn vaak net zo mooi als het Weihnachtsoratorium.”

Dat het nu de Messiah is geworden, heeft er alles mee te maken dat dit oratorium van Handel toch ergens uitgevoerd moet worden. “Ik heb er eigenlijk niet zo’n kerst-gevoel bij,” zegt Van Veldhoven eerlijk. “Ja, misschien bij het eerste deel dat over de profetieën en de geboorte van Christus gaat. Het libretto van Charles Jennens gaat verder met het lijden en sterven van Christus in het tweede deel en de wederopstanding in het derde. Het werk raakt daarmee de kern van het geloof. Vooral het tweede deel bouwen Jennens en Handel wel heel zorgvuldig op. Het culmineert in het beroemde Halleluja, waarmee ze maar zeggen willen dat het lei-den van Christus zin heeft gehad.”Dat het werk uitmuntend in elkaar zit staat voor Van Veldhoven als een paal boven

Paul Janssen spreekt met Jos van Veldhoven over de

Messiah van Handel

interview

11

water. “Handel heeft voordat hij aan de Mes-siah begon meer met Jennens samenge-werkt. Saul, Belshazzar, Israel in Egypt, de beste oratoria schreef Handel met Jennens als librettist. Je kunt ze zo ensceneren. Pure opera. Vergeleken bij die werken zit de Mes-siah meer tegen de liturgie aan. Het is een minder spannend verhaal. Maar als je dan weer hoort wat voor noten Handel erbij schrijft… Hij neemt de luisteraar echt onont-koombaar mee van moment naar moment.”Omdat Handel nu eenmaal Handel is, zal Van Veldhoven de Messiah ook niet zo snel met een kleine bezetting uitvoeren. “Handel is wat dat aangaat heel anders dan Bach. Bij Bach komen de solisten uit het koor. Handel schreef voor solisten, voor echte diva’s. Bovendien wisselt hij juist grootse tutti met kleinere bezettingen af. Ik heb mij eigenlijk maar één vrijheid veroorloofd. Handel heeft de Messiah ooit een keer uitgevoerd met hoorns die de trompetpartijen dubbelden. Dat staat niet in de partituur, maar het geeft zo’n prachtig extraverte klank dat ik daarom van de partituur afwijk, maar wel in de geest van Handel blijf.”En natuurlijk kan hij bogen op een prachtig solistenkwartet met Dominique Labelle, Clare Wilkinson, Charles Daniels en Peter Harvey. “Het leuke is dat Peter Harvey in de periode voor de Messiah de Nederlandse Bachvereniging leidt in een programma met werken van onder anderen Rosenmüller en Bach. Wat dat aangaat is de wereld van de oude muziek weer aan het openbreken. Steeds meer vocalisten gaan zelf projecten leiden en dat is een goede ontwikkeling. We kennen het verschijnsel vanuit de instru-mentale wereld al, maar op het vocale vlak gebeurde het eigenlijk nauwelijks, terwijl het voor de vocale muziek zo belangrijk is dat zangers hun stempel er op gaan drukken.”En dat geldt in enkele gevallen ook als ze alleen als vocalist actief zijn. “Vooral op het

gebied van de versieringen in de da capo-aria’s laat ik ze graag het voortouw nemen. Niet alleen Peter maar ook Charles Daniels is daar een absolute meester in. Ik heb wel meegemaakt dat we een serie concerten deden zoals nu met de Messiah en dat ze iedere keer weer met andere versieringen kwamen. Dat is zo indrukwekkend. Daar verheug ik mij echt op.”


programmageorge frideric handel (1685-1759)

- Messiah, an Oratorio, HWV 56

uitvoerendenDe Nederlandse Bachvereniging koor en orkest Jos van Veldhoven dirigent Dominique Labelle sopraan Claire Wilkinson alt Charles Daniels tenor Peter Harvey bas

concertdata december 2012di 11 Rotterdam – De Doelen

www.dedoelen.nldo 13 Kampen – Bovenkerk

www.bachvereniging.nlza 15 Amsterdam – Muziekgebouw

aan ’t IJ, www.muziekgebouw.nlzo 16 Maastricht – Theater aan het Vrijthof,

www.theateraanhetvrijthof.nlma 17 Groningen – Martinikerk

www.bachvereniging.nl di 18 Leeuwarden – De Harmonie

www.harmonie.nldo 20 Utrecht – Vredenburg Leidsche Rijn,

www.vredenburg.nlvr 21 Eindhoven – Muziekgebouw Frits Phi-

lips, www.muziekgebouweindhoven.nlza 22 Haarlem – Philharmonie

www.theater-haarlem.nlzo 23 Tilburg – Concertzaal

www.theaterstilburg.nl

Vriendenrepetities 2012 - 2013Dit seizoen organiseren wij twee avon-den waarbij u als vriend kunt ervaren wat er nodig is voor De Nederlandse Bachvereniging om tot een uitvoering te komen. Jos van Veldhoven opent de avond om 18.30 uur met een uitleg over het programma en het repetitieproces. Aansluitend begint om 19.00 uur de repetitie. De avond is om ongeveer 22.00 uur afgelopen.

Geertekerk, Utrechtmaandagavond 8 oktober 2012 (oktoberprogramma ‘Trauerode’)

woensdagavond 23 januari 2013 (januariprogramma ‘Tweemaal Ein Deut-sches Requiem’)

Opgave: u kunt zich aanmelden door een e-mail te sturen naar [email protected] met daarin de gewenste datum en het aantal personen (max. 2).

activiteitenoverzicht

Vriendenconcert 2012De Bachvereniging begon het nieuwe seizoen feestelijk met het jaarlijkse be-sloten Vriendenconcert. De belangstel-ling voor dit concert was overweldigend en op zondag 2 september was de Gro-te Kerk van Naarden dan ook uitbun-dig gevuld. Dirigent Jos van Veldhoven

en het orkest hadden zichtbaar plezier in Handels spetterende Water Music en sopraan Maria Keohane straalde in prachtige aria’s van Mozart en Handel. Haar smakelijke toelichtingen en de gratis versnaperingen waren eveneens een traktatie!

13

BanierenTer gelegenheid van het 90-jarig Jubileum werd op initiatief van Jos van Veldhoven de trompet van de Nederlandse Bachvereni-ging feestelijk voorzien van een banier. Deze is speciaal voor de Bachvereniging gemaakt en draagt van het monogram van Bach. De letters JSB zijn aan weerszijden (gespiegeld) te lezen. In het midden zijn ze in elkaar geschoven en vormen ze het mo-nogram. Het gebruik van banieren of vaan-dels stamt uit de tijd dat bazuinen (voorlo-pers van de trompet) werden voorzien van het wapen van een burchtheer of ridder om aan te geven namens wie het (militaire) signaal werd gegeven. Trompettist Robert Vanryne voelt zich vereerd dat zijn instru-ment nu het monogram van Bach draagt.

Op 27 april ontving het echtpaar Beun-Kroonenburg in de Grote Kerk van Naarden een koninklijke onderscheiding uit handen van burgemeester Joyce Sylvester. Al vele jaren zorgen zij bij de entree van onze con-

certen in Naarden voor een enthousiaste ontvangst en assisteren zij - samen met het echtpaar Berkhout - De Nederlandse Bach-vereniging bij de kaart controle en de ver-koop van programmaboekjes.

nieuws

Lintje voor vrijwilligers De Nederlandse Bachvereniging


Het concert ‘Bach na Bach’Jesu Meine Freude, Bachs grootste motet, stond als een huis, met de deuren en vensters precies op de goede plaats. De uitvoering was helder van dictie, de tekstuitdrukking kreeg pakkend gestalte. Dat Spanjaard een geweldige koordirigent is, wisten we al langer. Hij bewees het opnieuw.Thiemo Wind, Telegraaf, jan 2012

Concert ‘Pasen, Hemelvaart en Pinksteren op één dag’Het werk bestaat enkel uit dialogen met een sterk dramatisch karakter. Zowel sopraan Maria Keoha-ne, als tenor Marcel Beekman en alt James Laing boeiden door de intense en doorleefde wijze waar-op ze die uitvoerden. Opvallend was daarin hun sterke tekstexpressie, een sterk punt in dit concert. Ontroerend mooi was in de sopraanaria het prach-tige samenspel tussen de sopraan en traverso.Gerben Bergstra in Friesch Dagblad, juni 2012

‘Matthäus-Passion’ Dirigent Jos van Veldhoven levert als altijd een zeer ver-zorgde uitvoering, met ruimte voor bespiegeling alsook een paar extra accenten, zoals de uitgesproken ongeduldi-ge cellosolo in de Geduld-aria. En de rijkdommen die Bach in dit werk uitstalt en inkleurt met opulente gam-ba’s, blokfluiten en drie verschillen de soorten hobo’s zijn als altijd overstelpend.Frits van der Waa, Volkskrant, mrt 2012

uit de pers

De Nederlandse Bachvereniging is ook actief op diverse sociale media. We nodigen u uit om mee te praten op:

www.youtube.com/bachverenigingwww.twitter.com/Bachvereniging www.facebook.com/bachsociety

15

Wij gaan weer naar school!Na maanden van productie en pilots op twee middelbare scholen is het lespakket Beats by Bach klaar voor het echte werk. Dit schooljaar zullen scholen in heel Nederland werken met het nieuwe pakket dat De Nederlandse Bachvereniging heeft ontwikkeld in samenwerking met de Rabobank. Het gezamenlijke doel is om jongeren in aanraking te brengen met klassieke muziek in het algemeen, en met het werk van Bach in het bijzon-der. De eerste filmresultaten uit deze pilots zijn te bewonderen op de website www.beatsbybach.nl.

LipdubMet Beats by Bach verandert een klas voor vijf CKV-lessen in een filmset. Leer-lingen worden acteurs, regisseurs, edi-tors, producers en cameramensen. De muziek van Bach vormt de leidraad voor een film die leerlingen zelf maken. Deze zelfgemaakte videoclip wordt ook wel een ‘lipdub’ genoemd. Zij playbacken in de film de zangpartij van een fragment uit het Weihnachtsoratorium. Om de leerlin-gen extra te motiveren, doen alle filmpjes

mee aan een landelijke wedstrijd. Aan het einde van het schooljaar zal een jury, bestaande uit een klassieke muziek ken-ner en iemand van De Nederlandse Bach-vereniging, de winnaars van de eerste, tweede en derde prijs bepalen. Komend schooljaar bestaat de prijs voor de win-nende klas uit iTunes-tegoedkaarten waarmee ze - op legale wijze - muziek kunnen downloaden.

SpotlightsHet lespakket is speciaal ontwikkeld voor havo- en vwo-leerlingen tussen de 15 en 18 jaar en is met de duidelijke handleidin-gen, camera, website en usb-sticks direct te gebruiken. De leerlingen werken bijna geheel zelfstandig aan het project. Een docent meldt zijn of haar klas aan op de (afgeschermde) projectwebsite en het systeem verdeelt de leerlingen vervolgens in groepen. Daarvoor vullen de leerlingen een talenten- en voorkeurenquiz in. De een staat immers graag in de spotlights, terwijl een ander uitblinkt als regisseur.

StemmenWilt u helpen om uw favoriete filmpje te laten winnen in de landelijke wedstrijd? Stem dan via www.beatsbybach.nl op het filmpje van uw keuze. Na het stemmen kunt u ook uw stem delen via diverse social media, zoals Facebook en Twitter.

educatie

LespakketWilt u een school attenderen op Beats by Bach? Wijs de school dan op de website www.beatsbybach.nl of laat de speciale informatiebrochure opvra-gen bij De Nederlandse Bachvereni-ging via [email protected].


Vriendenmagazine 2012-2

Documents

Transcript of Vriendenmagazine 2012-2