VERENIGING VRIENDEN VAN DE ISVW Vriendenmagazine€¦ · Vrienden ook bereid zijn om nog veel meer...

VERENIGING VRIENDEN VAN DE ISVW

JAARGANG 24 • NUMMER 2 • DECEMBER 2018

VriendenmagazineMarthe Kerkwijk: “Arendtiaanse vriendenhebben de wereld”

22018

VRIENDENMAGAZINE • NUMMER 2 • DECEMBER 2018

Van oude en nieuwe bomenDe Vrienden zijn al ruim honderd jaar de steun en toeverlaat vande ISVW. Financiële bijdragen spelen daarbij een belangrijke rol.Die geef je tegenwoordig met een paar muisklikken. Je hoeft erbij wijze van spreken je stoel niet voor uit te komen. Tegen dieachtergrond is het elke keer een fantastische gewaarwording alsVrienden ook bereid zijn om nog veel meer te doen.

Zo vonden we deze zomer zonder enige moeite drie nieuwe en-thousiaste bestuursleden. Elders in dit magazine staan ze in despotlights. Zij zorgen voor nieuwe ideeën en dadendrang. Evenpositief was de reactie op een oproep voor een vertegenwoor-diger van de Vrienden in het ISVW-bestuur. Maar liefst tien kan-didaten meldden zich. Allen met indrukwekkende cv’s en veelervaring in ondernemend en bestuurlijk Nederland. Een dezerdagen zullen we een keuze maken en onze nieuwe vertegen-woordiger in het volgende magazine voorstellen.

Helemaal overweldigend was de intekening voor het nieuweVriendenbos. Door de stormen van de afgelopen winter moet inhet bos rondom het ISVW-Landgoed een deel van de beplantingworden vernieuwd. Vrienden hebben maar liefst vijftig nieuwebomen en ruim vijftig nieuwe struiken geschonken. Voorafgaandaan het Filosofische Café van 18 november is de eerste boomfeestelijk geplant. Tegelijk hebben we een paneel met eenprachtig gedicht onthuld. De eerste strofe weerspiegelt voor mijde geestdrift die steeds weer in onze vereniging oplaait:

Vriendenzijn als bomen,ze wachtentot je nog eens langs komten ze zijn onverstoorbaarals je wegblijft.Ook na maanden afwezigheid,kan je de draadweer opnemen,omdat ondertussenniets werd afgebroken.

Peter Jurgens, voorzitter

Van het bestuur

2

Rob Nagtegaal, penningmeester65 jaar geledenben ik geboren inIndonesië. Sindsmijn zesde woon ikin Nederland, voor-al in Amsterdamen Amersfoort. Inde jaren 70 stu-deerde ik econo-mie in Amsterdam.Sinds 1981 ben ikgetrouwd met In-grid. Samen heb-ben we drie kinde-ren.

Na mijn studie heb ik steeds functies vervuld in het bedrijfslevenals bestuurder op financieel en organisatorisch gebied. Hetlangst bij architectenbureau Inbo. Sinds 2012 was ik bestuurderof commissaris bij een tiental bedrijven en stichtingen op uit-eenlopend gebied. Van parkeerdiensten tot pensioenfondsen.Dat aantal bouw ik nu af en is inmiddels gereduceerd tot drie.Mijn vrije tijd besteed ik aan zaken: lopend of fietsend zwervenover de Veluwe, rijden op en rijdend houden van motoren uitde jaren 40, klussen in en om het huis, schaken op internet enaan lezen, onder andere over de Eerste Wereldoorlog.Al ongeveer 15 jaar doe ik regelmatig mee aan leesgroepen vanfilosoof Dries Boele. Daarnaast hebben we al bijna 10 jaar een ei-gen informele leesgroep bestaande uit 12 lezers van diverse plui-mage: jong-oud, man-vrouw, intensieve en extensieve filosofie-liefhebbers. Onze boeken kiezen we volgens strikte regels diegeen van ons kent. De diversiteit maakt de groep extra aantrek-kelijk. Ik lees ‘alles’ op het gebied van filosofie, maar voel mij hetmeest aangesproken door oude Chinezen als Zhuang Zi en LaoZI, door analytische filosofie en door vraagstukken als vrije wil enbewustzijn.ISVW ken ik eigenlijk niet zo heel goed; ik heb maar een beperktaantal cursussen gevolgd. Belangrijke doelstelling van de Vrien-den is het verwerven van gelden en doneren aan ISVW. Ik bennieuwsgierig hoe de relatie tussen een gever en een ontvangerwerkt. Je kunt iemand een dichtbundel van Heine geven als jevindt dat hij te weinig Duits leest of geld schenken om hem he-lemaal zelf te laten kiezen. De boekenbon en het verlanglijstjezijn tussenvormen. Wat past bij je verantwoordelijkheid en watdraagt bij aan een goed gevoel van gever en ontvanger?Mijn ambitie is via de Vrienden van ISVW filosofie voor een breedpubliek toegankelijk te maken.

weerd dat vrienden belangrijker zijn danvuur en water. Waarom is vriendschap zobelangrijk?

Ten eerste werkt een vriend als een spie-gel. Volgens Aristoteles is vriendschapeen ziel in twee lichamen. De karaktersvan echte goede vrienden lijken vaak opelkaar en we herkennen onszelf in onzegoede vrienden. Het goede in het karak-ter van mijn vriend kan mij dan tot dezelf-de deugden aansporen en een mindermooie karaktereigenschap van mijn

vriend kan mij aanleiding geven mijn ei-gen karakter op dat specifieke punt eensgoed onder de loep te nemen. Misschienherken ik in mijn vriend mijn eigen zwak-tes, of is niet mijn vriend maar ikzelf deoorzaak van de irritatie. Op die manier zor-gen vrienden voor verbetering van elkaarskarakter, en een goed karakter maakt ge-lukkig. “Om gelukkig te zijn, heeft menvoortreffelijke vrienden nodig”, zegt Aris-toteles dan ook.

Ten tweede is vriendschap noodzakelijk

“Arendtiaanse vriendenhebben de wereld”


Door Marthe Kerkwijk

Wat is vriendschap en waarom is hetzo belangrijk voor het menselijk be-staan? Die vraag leidt al minstenssinds Aristoteles tot een levendig de-bat onder filosofen. Volgens Aristote-les kan vriendschap op drie redenengebaseerd zijn: je kunt de anderwaarderen omdat je plezier aan haarontleent, omdat ze nuttig voor je is ofomdat je haar karakter waardeert.Daarvan vindt men de laatste redendoorgaans de beste, want alleen indat geval geef je om je vriendin omwie zij is en niet enkel om wat je aanhaar hebt.

Iemands karakter waarderen is echter nietvoldoende om te kunnen spreken vanvriendschap. Een verdere vereiste voorvriendschap is een wederzijdse betrok-kenheid op elkaar. In die zin verschiltvriendschap dan ook van liefde, wanthoewel je kunt houden van iemand diejou niet ziet staan, kan er geen onbeant-woorde vriendschap bestaan. Als je ie-mands karakter waardeert, maar zij hetjouwe niet, dan is er simpelweg geensprake van vriendschap. Kortom: hoewelvrienden om elkaar geven en er dus zekerwel een vorm van liefde komt kijken, isvriendschap niet eenvoudig een bepaaldsoort liefde. Liefde is, zo zou je kunnenzeggen, een houding die je hebt ten op-zichte van een ander, terwijl vriendschapeen specifiek soort relatie tussen mensenis.

Aristoteles

Het lijdt geen twijfel dat Aristotelesvriendschap bijzonder hoog in het vaan-del droeg. “Niemand zou ervoor kiezenzonder vrienden te leven, ook al bezat hijalle overige goede dingen”, schreef hij inzijn ‘Ethica Nicomachea’, waarin hij uitge-breid aandacht aan vriendschap besteedt.Naar verluidt zou hij zelfs hebben be-

voor het stichten van een gemeenschap.Volgens Aristoteles is de mens van natureeen politiek dier dat alleen in gemeen-schap met anderen gelukkig kan worden.Vriendschap is in die zin voor Aristoteleszelfs belangrijker dan rechtvaardigheid,want onder vrienden is rechtvaardigheidniet meer nodig. De vrienden geven na-melijk om elkaar omwille van elkaar, watmeningsverschillen weliswaar niet opheft,maar belangenconflicten wel binnen deperken houdt.

Primair intimiteit

In veel filosofische discussies over vriend-schap voert de eerstgenoemde reden deboventoon. Vriendschap behelst in demeeste theorieën een vorm van intimiteit.Aristoteles’ idee van zielsverwantschap -een ziel in twee lichamen – vormt nog al-tijd het vriendschapsideaal. Vriendschapwordt daarmee als een persoonlijke rela-tie stevig in de privésfeer geplaatst enonderscheiden van de relaties die we inde publieke sfeer onderhouden, zoals metonze collega’s, zakenpartners, partijgeno-ten of medeburgers. Vrienden delen eenbijzondere vertrouwensband die deze in-timiteit mogelijk maakt. Tegenover eenvriend kun je je zwaktes en kwetsbaarhe-den tonen, want bij een vriend kun jeerop vertrouwen dat zij je niet zal scha-den.

Hoe vriendschap intimiteit mogelijkmaakt, is onderwerp van discussie onderfilosofen. Komt dat doordat vrienden hundiepste gehei-men met elkaardelen, omdat zehet beste met el-kaar voorhebbenof omdat ze de-zelfde waardendelen? Dat intimiteit een centrale rolspeelt in vriendschappen staat echternauwelijks ter discussie, noch dat vriend-schappen vooral tot de privésfeer beho-ren.

Hannah Arendt

Een belangrijke filosoof die hierop eenuitzondering vormt, is Hannah Arendt.Terwijl liefde volgens Arendt een privé-

aangelegenheid is, is vriendschap juist bijuitstek een publieke zaak. Daarmee haaltze vriendschap met een grote zwaai uithet domein van de intimiteit. Terwijl inti-miteit alleen kan bestaan bij gratie vanbescherming tegen de buitenwereld isvriendschap volgens haar alleen mogelijkdoordat vrienden betrokken zijn op dewereld. In tegenstelling tot veel anderevolgelingen van Aristoteles benadruktArendt dan ook de tweede reden die voorAristoteles vriendschap zo belangrijkmaakt: voor de vorming van een ge-meenschap is vriendschap een vereiste.

Zo op het eerste gezicht lijkt het vreemdom vriendschap uit de privésfeer te halen- de sfeer van de intimiteit – en in de pu-blieke sfeer te plaatsen. Immers, het zijnjuist onze vrienden die we toelaten inonze persoonlijke omgeving: we nodigenvrienden thuis uit, ook als het een rom-meltje is, en we vertellen hen onze dro-men en angsten. Kortom, we delen metvrienden die aspecten van ons bestaandie we beschermen tegen het publiekeoog. Maar juist omdat we met vriendenvrijelijk kunnen delen hoe de wereld aanons verschijnt, heeft vriendschap publiekewaarde, volgens Arendt.

De menselijke conditie

Dat heeft te maken met de twee factorendie Arendt essentieel acht aan de mense-lijke conditie: nataliteit en pluraliteit. Na-taliteit is ons vermogen iets nieuws te be-ginnen. Het meest karakteristieke voor-

beeld hiervan is hetfeit dat we geborenworden. Door ge-boren te wordenbeginnen we ietsnieuws. We voegennamelijk ons leven

toe aan de wereld die er al is. Geborenworden is daarmee niet iets puur passiefs,ook al hebben we er geen keuze in. Dat iskenmerkend voor al ons handelen: wemoeten handelen, we kunnen niet an-ders. Niemand is in staat geen invloed inde wereld te hebben.

Een ander kenmerk van menselijk hande-len dat Arendt met haar term ‘nataliteit’benadrukt is het feit dat we de gevolgen

van ons handelen nooit helemaal kunnenoverzien. We handelen namelijk nooit inisolatie, maar altijd in de wereld die wemet anderen delen. Anderen, die op hunbeurt weer op telkens nieuwe manierenkunnen reageren op de handelingen vaneen ander. Op die manier is de wereldeen publieke ruimte van op elkaar reage-rende mensen. Ieder van hen heeft hetvermogen in die wereld opnieuw te han-delen en dus iets nieuws te beginnen,maar niemand weet waar het heen gaat.

Verbinding & afstandIn die wereld neemt ieder van ons eenunieke plek in. Dat betekent ook dat iedervan ons de wereld op een andere manierbeziet, maar ook dat ieder van ons op eenunieke manier aan de anderen verschijnt.De wereld is dan ook hetgeen tussen onsmensen in ligt, hetgeen we met ons han-delen samen vormgeven maar wat onstegelijkertijd van elkaar scheidt en met el-kaar verbindt. Arendt vergelijkt de wereldmet een tafel waaraan iedereen plaat-sneemt. Iedereen zit op een andere plekmet de tafel tussen hen in en iedereenbeschouwt de tafel van een iets anderekant, maar toch heeft iedereen dezelfdetafel met elkaar gemeen. De tafel verbindtiedereen die eraan plaatsneemt, maaromdat we allemaal aan tafel zitten – enniet bij elkaar op schoot, om het zo maarte zeggen – bepaalt de tafel ook de af-stand tussen ons. De wereld die mensendelen wordt dus gekenmerkt door plura-liteit: we zijn allemaal op een andere ma-nier betrokken op dezelfde wereld.

Een gedeelde wereld

Vriendschap is bij uitstek de intermense-lijke relatie, volgens Arendt, die nataliteiten pluraliteit met elkaar verenigt. Vrien-den erkennen elkaar als nieuwe, uniekeindividuen en waarderen elkaar als zoda-nig, omwille van elkaar. Daarnaastwaarderen vrienden elkaars verschillen,omwille van elkaar. Omdat ik mijn vriendals uniek individu waardeer, heb ik inte-resse in hoe de wereld aan haar verschijnt,juist als dat anders is dan mijn manier vantegen de wereld aankijken. Het is bij gra-tie van onze vriendschap dat we in staatzijn van elkaar te verschillen zonder dat

VRIENDENMAGAZINE • NUMMER 2 • DECEMBER 2018 4

Volgens Hannah Arendtheeft vriendschap publieke waarde


dat onze gedeelde wereld bedreigt. Omde metafoor van de tafel maar weer te ge-bruiken: vrienden blijven door dik en dunbij elkaar aan tafel zitten, hoe verhit dediscussies er ook aan toe mogen gaan. Op die manier is vriendschap noodzakelijkvoor gemeenschapszin. En dat is voorArendt misschien wel het allerbelangrijkst.Belangrijker, zelfs,dan waarheid ofrechtvaardigheid.Want het is niet zoerg om over recht-vaardigheid radi-caal van mening teverschillen en hetis ook niet erg vanje eigen gelijk overtuigd te zijn, maar hetis verschrikkelijk als je van tafel wegloopten uit naam van de waarheid weigert dewereld met een ander te delen.

Totalitarisme

Pas als dat gebeurt kan het allerergste watArendt kent een voet tussen de deur krij-gen: totalitarisme. Totalitarisme dreigt,volgens Arendt, als de menselijke conditie– nataliteit en pluraliteit – ondergeschiktwordt gemaakt aan een enkele, sluitendeideologie. Het is de vriendschap, de inter-menselijke relatie die gemeenschapszinin een pluralistische wereld mogelijkmaakt, die ons daartegen beschermt.Arendt ageert dan ook tegen het oudegezegde ‘ik heb Plato lief, maar de waar-heid liever’. Ook haar eigen vriendschap-pen met mensen met wie ze het sterk on-eens was, tonen hoezeer ze vriendschapbelangrijker dan haar gelijk acht. Arendt volgt Aristoteles dan ook in zijnopmerking dat de mens van nature een

politiek dier is. Politiek, niet in de zin vanmachtswellust, maar in de zin van betrok-ken op de wereld. Om een gedeeldewereld in stand te houden is vriendschapnodig, en daarmee is vriendschap bij uit-stek een politieke deugd.

Vrienden in hart en nieren

De vriendschap die Arendt voorstaat isveeleisend. Zou u het kunnen, bevriendblijven met iemand die over een onder-werp dat u heel belangrijk acht precies demening voorstaat die u het meest be-zwaarlijk vindt? Ik stel mezelf die vraagweleens en denk dan graag aan tweevrienden die ik tijdens mijn promotietijdin Londen had: Chris en Miroslav. Beideheren en ik kwamen regelmatig bijeenom samen te koken en over ons filosofie-onderzoek te spreken. Het duurde nooitlang voordat de politiek ter tafel kwam.Chris, een tory in hart en nieren, en Miros-

lav, een marxist zo-als je ze zeldenmeer tegenkomt,waren het nooit,maar dan ooknooit, met elkaareens. Beiden ver-weten elkaar eenonderdrukkend re-

gime (kapitalisme en stalinisme, respec-tievelijk) voor te staan en snapten werke-lijk van elkaar niet hoe de ander zo stomkon zijn en tegelijkertijd intelligent ge-noeg om te promoveren in de filosofie.Maar na het dessert namen ze altijd warmafscheid en spraken snel weer af elkaarweer te ontmoeten. Zelfs de Brexit konhun vriendschap niet deren.

Waarachtige vrienden

Vrienden van de ISVW zijn voorbeeldenvan vrienden in de Arendtiaanse zin. Zijkunnen over elk denkbaar onderwerp elkdenkbaar standpunt innemen en daarinradicaal van elkaar verschillen, maar doorbij te dragen aan de ISVW als publiek do-mein – als de tafel waaraan iedereen kanplaatsnemen – tonen zij zich waarachtigvriendschappelijk.

Marthe Kerkwijk is filosoof en programma-coördinator bij de ISVW.

Vrienden van de ISVWzijn voorbeelden vanvrienden in de Arendtiaanse zin

Gij zult spinazieeten‘Spinazie’ is het filosofiecafé dat iFiloso-fie, het multimediale tijdschrift van ISVW,in de Openbare Bibliotheek Amsterdamorganiseert. Marthe Kerkwijk, Erno Es-kens en Mark Leegsma ontvangengasten uit de wereld van de filosofie enbespreken nieuwe boeken en persoon-lijke en maatschappelijke onderwerpen. https://www.oba.nl/actueel/filosofie.html

Gerard Geerlings, bestuurslid

Ruim een jaar geleden heb ik de basisopleiding ‘Filosofie in dePraktijk’ bij de ISVW gevolgd en heb ik mij verdiept in de grond-beginselen van de filosofie, maar ook kennis gemaakt met eenaantal praktische methoden die, gebaseerd op filosofische the-orieën, direct toepasbaar zijn. Een nieuwe wereld ging voor meopen en ik besefte al gauw dat deze cursus maar een eerste stapwas in de omvangrijke wereld van de filosofie. Er liggen nog veelschatten en nieuwe inzichten verborgen in al die filosofieboekenen in de breinen van filosofen.

Na mijn opleiding bij de ISVW heb ik een aantal filosofische cafésvan de ISVW bezocht en ben ik Vriend van de ISVW geworden:ik wil dit unieke instituut graag ondersteunen. Sinds juni ben ikbenoemd tot bestuurslid van de Vrienden met als missie doordigitale tools in te zetten nieuwe, vooral jongere publieksgroe-pen aan de Vrienden van de ISVW te binden.


Door Annemarie Sijens, secretaris

Mijn opa droomde ervan om mooie kasten te bouwen. Opzijn vijftiende investeerde hij in zijn toekomst als timmer-man en kocht hij een duimstok. Voor hem was dat meerdan een meetinstrument. Die aanschaf vertegenwoordig-de zijn passie voor een ambacht, zijn toekomstideaal.

Als we over onze idealen praten, verlaten we de vaste grond vande ratio en laten we ons verleden met al het meet- en telbareachter ons. Toekomstdromen wortelen in chaos. In de hete wer-veling van losgeslagen elementen waar goden hun werkenscheppen. Daarom vestigde de Griekse God Hephaistos zijnsmidse niet op het aardoppervlak, maar in de gloeiende buik vande aarde. Onder een vulkaan waar steen in magma smelt.

Niet alleen goden, ook mensen beschikken over scheppings-kracht. Wij kunnen delen van de wereld herscheppen. Sinds welang geleden het paradijs verlieten, doen we dat ook. Van verza-melaars werden we jagers, veehouders, handelaars en landbou-wers. We ontgonnen het land. Brachten de natuur in cultuur.Ploegend en bouwend vormden we lappendekens van lande-rijen, dorpen en steden. Van verzamelaars die de natuur intactlieten, werden we drieste scheppers van de toekomst.

Geestelijk fundament

Ik ben opgeleid om daaraan mee te werken. Aan de TU-Delftleerde ik meer dan ontwerpen, meten en rekenen. Daar leerdeik dat architecten ruimten scheppen en dat elk gebouw naasteen fysiek ook een geestelijk fundament heeft. In de vorm vande trappiramide in Saqqara beeldde architect Imhotep de hië-roglief rechtvaardigheid uit. Abt Suger nam het idee ‘God is licht’als uitgangspunt voor de eerste gotische kathedraal in Saint-De-nis. Le Corbusier bouwde met La Chapelle een beeldhouwwerkvan puin en beton, glas en licht. Immateriële waarden en ideeënverleenden deze gebouwen hun geestelijke fundament. Bouw-meesters met een stoutmoedige fantasie durfden ze in nieuwevormen uit te drukken en vonden daartoe nieuwe bouwtech-nieken uit. Ze verwerkelijkten geest in stof. Techniek, de meestdorre tak van de ratio, staat in dienst van die scheppingskracht.

Onze passie voor een gedroomde toekomst vertegenwoordigteen enorme stuwende kracht. Als we anderen enthousiast overonze idealen vertellen, kan de vonk overspringen. Zo brengenwe geld en menskracht bijeen. Samenwerkend aan een ge-meenschappelijk doel bouwden we kerken, scholen en culturen

Ruimte scheppen

Van het bestuur

op. Ook de ISVW kwam zo honderd jaargeleden tot stand.

Reflectie

Na de Verlichting kwamen wetenschapen techniek in een stroomversnelling. Nukregen we de wind pas goed in de zeilen.Dromen en verlangens realiserend, her-schiepen we het aardoppervlak. En pas-sant de elementen vervuilend. Dit il-lustreert dat passies en verlangens ookschaduwkanten hebben. Buiten het afge-paalde terrein van de ratio loert verlei-ding, steken ondeugden als hoogmoed,woede en hebzucht de kop op. Vaak han-delen we dan als Kaïnszonen, adeptenvan een smalle toekomst: die van onszelf.

Van de mythe over Kaïn en Abel valt mis-schien juist iets leren. De akkerbouwerKaïn sloeg zijn broer dood en trok daarnaweg. Na die gewelddadige start wonnenakkerbouw en stedenbouw terrein ophet oorspronkelijk Arcadië. Kijken we naardeze tijd, dan bewandelen wij Kaïns padnog steeds. Onze eigen verlangens reali-serend, offeren we het overkoepelendebelang (klimaat, flora, fauna en dergelijke)op. Gaan we zo door dan eindigt het An-tropoceen met een opgesoupeerdeaarde, dor en asgrauw. Daarom is het be-langrijk dat we onze blik regelmatig ver-ruimen en ons serieus afvragen of we ookde neveneffecten van onze dromen wil-len realiseren. Reflectie en een goed ge-sprek, het ideële fundament van de ISVW,kunnen ons daarbij helpen.

De Aarde met haar flora en fauna vertegenwoordigt in zekerezin de Abel in ons. Slapend wellicht, maar zeker niet dood. Alswe de hechte band tussen onze verlangens (onze buik) en detechniek (ons hoofd) doorbreken, scheppen we weer ruimtevoor het grotere geheel. Voor het voelen van ons hart.

Als we iets nieuws willen scheppen, creëren we dat op grondvan onze ideeën en waarden. Ook aan ons hart kunnen we ide-alen ontlenen. Wat let ons om mee te werken aan een veer-krachtige natuur, een circulaire economie, evenwicht tussengroei en ontwikkeling, tussen welvaart en welzijn. Als we onzeverbeeldingskracht inschakelen en wat gewoonten veranderenkomen we een heel eind.

Mijn biografie

Mijn opa werd geen timmerman. Zijn vader nam hem het roeruit handen en schreef hem in voor de kweekschool. Toch blevenmijn opa’s waarden dezelfde: omkasten en behoeden. Zijn fan-tasie vond andere vormen. Mijn biografie lijkt op die van mijnopa. Hij werd geen timmerman, ik geen architect. Net als hij hebik de essentie van mijn vak behouden: • bouwen is het scheppen van ruimte, in ons hoofd en voor ons

hart;• elke schepping heeft een geestelijk, immaterieel fundament.

Graag zet ik dat in om binnen ISVW aan samen leven te bouwen.


Door Mark Leegsma

Hoe kwam je erbij dat ‘L’évolution créa-trice’ nu maar eens vertaald moest wor-den?“Dat was niet mijn idee, maar dat van deuitgever, Erno Eskens. Een aantal jaren ge-leden besloot ik samen met een school-genote die ik bij de ISVW had ontmoet endie toen de opleiding tot literair vertalervolgde, ter oefening een tekst te vertalen.We kozen een essay uit een boek dat ikmaar liefst tweemaal op de plank hadstaan, ‘La pensée et le mouvant’ van HenriBergson. Naderhand heb ik Jan Bor, eenvan Nêerlands grootste Bergsonkenners,die vertaling laten lezen en die vond hemheel aardig. Sterker nog, zo opperde hij, ikzou er nog een paar kunnen vertalen dieniet eerder in het Nederlands waren ver-schenen en er dan een bundeltje voorpublicatie van kunnen maken. Zo gezegd,zo gedaan. Jan zocht uit welke tekstenniet eerder in het Nederlands waren ver-taald, ik heb me vervolgens over die tek-sten ontfermd en ze uiteindelijk aan Ernoaangeboden en die wilde ze wel uitge-ven. Dat is de bundel ‘Essays over bewust-zijn en verandering’ (ISVW uitgevers, 2014)geworden.”

En toen kwam je bij de Évolution?“De eerste en enige Nederlandse vertalingis heel oud, uit 1928 geloof ik, en boven-dien niet meer te krijgen. Erno vond detijd rijp om zo’n belangrijk werk opnieuwbeschikbaar te maken en vroeg me of iker iets in zag het te vertalen. Ik heb hettoen aangeschaft met de bedoeling heteerst eens op mijn gemak te bekijken,maar ben toch vrijwel meteen aan de slaggegaan. Wat ik fijn vond is dat de uitgeve-rij me geen deadline oplegde. Ik kon zo

Interview met Joke van Zijl:“Bergson praat tegen me”


werk vertalen, dan moet je wel weten water verder zoal werd gezegd. Dat is heel in-tensief.”

Hoe heb je je op dat enorme karwei voor-bereid?“Waar ik veel aan heb gehad is ‘Evolutio-nair denken’ van Chris Buskes (UitgeverijNieuwezijds, 2006), dat gaat over hoeevolutie eigenlijk in alles zit. Als ik erovernadenk, is het bijna in de sfeer van Berg-son, namelijk dat er telkens iets nieuwsontstaat en dat dat almaar doorgaat. Nietdat Buskes dat in navolging van Bergsonzegt, maar goed.”

Kreeg je een soort Eureka-gevoel wan-neer je eenmaal de juiste manier om ietste vertalen had gevonden?“Pas veel later. Gewoonlijk vertaal je eenboek – ik heb er zo’n vijftien vertaald inmijn leven – door gewoon te beginnen,zonder het eerst helemaal te lezen. Daar-na ga je er goed Nederlands van maken,dan je vertaling nalezen en vaak nóg eenkeer nalezen. Ik heb dit boek wel vijf, zeskeer nagelezen, omdat ik er elke keerméér inkwam, méér wist en het dus mak-kelijker kon formuleren. Maar als ik danweer veel had veranderd, dacht ik: numoet ik er nóg eens doorheen.”

Ging het om enkele woorden?“Nee, ik begon te begrijpen wat Bergsonbedoelt en kon het steeds iets meer inmijn eigen woorden zeggen. Je moet hetje eerst eigen maken, wil je het kunnenzeggen. Dat is bij dit boek bij mij stapsge-wijs gebeurd. Op den duur ga je denkenals Bergson. Althans, ik heb de indruk datik dat zo af en toe benaderde.”

Ook in alledaagse dingen?“Jazeker! Bijvoorbeeld dat het leven elkedag iets nieuws voortbrengt. Dat allesmet alles samenhangt, dat de scheppingaltijd maar doorgaat. De ‘duur’ is dat, hè?De duur is een tijd die anders is dan deklokkentijd, het is de tijd die je beleeft.Daar zit ook de verandering in die er per-manent is en die nieuwe dingen schept.Ik geloof dat ik dat de belangrijkste bood-

snel en langzaam gaan als ik zelf wilde.Het moment dat ik het zelf ook wel eenswilde gaan afronden kwam vanzelf, maaralles bij elkaar heb ik dat boek jaren metme meegesleept.”

Hoelang dan?“Dat weet ik niet precies en eigenlijk wil ikhet ook niet weten! Enfin, ik zal er eind2015, begin 2016 aan zijn gaan werken.Vóór de zomer van dit jaar heb ik het eerstaan Hein van Dongen, ook een grootBergsonkenner hier te lande, voorgelegd.En daarna heb ik het, eindelijk, bij de uit-gever ingeleverd. Dat is lang, hoor: heel2016 en ’17 en een deel van 2018. Het isook een dik en moeilijk boek.”

Wat vond je er moeilijk aan?“Het vereist specialistische kennis. Als je al-leen uitgaat van de woordenboekbeteke-nis van bepaalde woorden, kun je er nietmee spelen. Zo heb ik heel nauwkeuriguit moeten zoeken hoe de evolutionaireontwikkeling van het oog bij de mens ende gewervelde dieren lijkt op die van dekammossel! En dat moest ik niet één,maar wel drie, vier keer opnieuw uitzoe-ken, telkens als ik het tegenkwam bij hetopnieuw doorlezen van het boek.”

“Waar ik me ook in heb verdiept, is de we-tenschappelijke discussie over evolutie inBergsons tijd, het begin van de twintigsteeeuw. Als we tegenwoordig aan evolutiedenken, dan plakken we daar als vanzelf-sprekend de naam Darwin op, maar toenwas het speelveld veel opener. Je hadnaast Darwins evolutietheorie die van La-marck en Spencer, je had de determi-nisten versus de vitalisten. En toen kwam‘De creatieve evolutie’, Bergsons heel ei-gen bijdrage aan die discussie. Wil je zo’n

Binnenkort komt bij ISVW uitgevers een geheel nieuwe vertaling uitvan ‘De creatieve evolutie’, door velen beschouwd als het meester-werk van de Franse filosoof Henri Bergson (1859-1941). In 1907 brakhij daarmee wereldwijd door. Reden voor een goed gesprek met ver-taalster Joke van Zijl, over in de duur gaan zitten, hoe abstract den-ken is begonnen en het oog van de kammossel.


schap vind: de onvoorspelbaarheid vande toekomst. “De weg ontstaat gaande-weg de handeling die erop plaatsvindt,omdat hij niet meer is dan de richting vandie activiteit”, zegt Bergson ergens. Datvind ik ontzettend mooi. Ik moet daarbijerg aan het Taoïsme denken, wat me bij-zonder bevalt. Ik dacht steeds dat Bergsonhet Taoïsme kende, maar het schijnt dathij daar niets van afwist.”

“Om te voelen wat duur is moet je eringaan zitten, maar dat is haast niet te rij-men met onze rationele, analytische ma-nier van denken. Wij kunnen alleen eenverandering zien als we zeggen: dit is nu,dat is dan, enzovoorts. Maar zo blijf je op-splitsen – en dan is het de beweging ofde evolutie niet meer! De beweging iseen geheel van gebeurtenissen. Zelfs hetwoord ‘gebeurtenissen’ zou je hier moe-ten weglaten omdat dat alweer scheidin-gen aanbrengt in iets ondeelbaars. Dathet almaar dóórgaat, dáár zit juist de ver-andering in. Dit beseffen is heel belangrijkom wakker te blijven, om niet in de ratio-nele denkwijze te verstarren. Als het nietbewezen kan worden via de ratio, danklopt het niet, denken we al gauw, maarwaar het gaat om het denken van bewe-ging en dus ook van evolutie graaft de

analytische denkwijze zijn eigen valkuil.”

Welke andere passages in ‘De creatieveevolutie’ hebben je bijzonder aangespro-ken?“Ik vind het heel mooi hoe hij het beginvan abstract denken bij de mens be-schrijft. Mensen en dieren hebben taalnodig om gemeenschappelijke handelin-gen uit te kunnen voeren, samen te wer-ken, etcetera. Bij dieren is dat anders danbij mensen. Die hebben tekens die vast bijiets moeten horen, omdat ze het niet methun verstand maar met hun instinct inter-preteren. Er wordt niet over nagedacht,dus het moet steeds hetzelfde en herken-baar zijn. Wat het teken bij de mens zobijzonder maakt is dat het beweeglijk is.Belangrijker dan dat een teken arbitrair is,dat het bij ongeacht welk ding kan horen,is dat het kan bewegen: vandaag bete-kent het ‘tafel’, morgen iets anders. Tus-sen generaties verschuiven betekenissenvan woorden en zelfs van persoon totpersoon zullen de grenzen nooit dezelfdezijn.”

“Dan geeft Bergson prachtig aan wat hetbegin is van abstract denken. Eerst is demens een handelend wezen: hij is met dematerie bezig en geeft er een naam aan,

omdat hij het uit het geheel scheidt; hij ishelemaal niet abstract bezig. Aanvankelijkkon je daarom niet benoemen wat niet inde buurt is, maar omdat het woord be-weeglijk is, kun je op een gegeven mo-ment iets benoemen wat je niet meer ziet.Dan zegt Bergson: “Alleen omdat hetwoord beweeglijk is en van het ene dingovergaat op het andere, moest het ver-stand het vroeg of laat halverwege zijntochten opvangen terwijl het nergens bij-hoort, om het toe te passen op een ob-ject dat geen ding is en, tot dan toe ver-borgen, wachtte op het woord om het tehelpen vanuit het duister in het licht tetreden.” Dat is echt Bergson, hè?”

Zijn er zaken die het Frans van Bergsontyperen?“Hij is duidelijk iemand die de klassiekengelezen heeft. Ik dacht af en toe dat hijbezig was met een homerische vergelij-king! Bergson was een voortreffelijk rede-naar en zo populair dat de collegezalenuitpuilden; de ladders stonden buiten te-gen de muren om door de ramen nogmee te kunnen genieten! Als ik dat boeklees, dan is het Frans zo dat hij tegen mepraat. Hij overtuigt me – juist daaromhoud ik me aan de tekst zoals hij daarstaat. Ik denk dat zijn Frans ook een soort

Terugblik op deVriendendag 2018Door Ellie Teunissen

Op 17 juni hield ISVW haar jaarlijkse Vriendendag. De dag startte al vroeg meteen bijeenkomst van de Gold Card-houders en één vertegenwoordiger van deleesgroepen ISVW, waarna voorzitter Peter Jurgens om 11.00 uur de Algeme-ne Ledenvergadering opende. Met 39 vrienden konden we van een mooie op-komst spreken. Naast de vaste agendapunten bracht het bestuur de volgendebeleidspunten onder de aandacht: het gastheerschap en gastvrouwschap, hetwervingsbeleid en de fiscale status van de Vrienden. Het gesprek met de ledenverliep geanimeerd.

Afscheid

Tijdens de ALV namen we afscheid van interim-secretaris Ellie Teunissen en penning-meester Gerard Teunissen. Zij werden uitvoerig bedankt en kregen elk een boekenbonen een bos bloemen. Ter vergadering benoemden de leden drie nieuwe bestuursleden.Rob Nachtegaal is benoemd tot penningmeester, Gerard Geerlings tot algemeen be-stuurslid met de portefeuille Interactieve communicatie met de leden en AnnemarieSijens tot secretaris. Het volledige verslag van de ALV, met de genomen besluiten vindtu op http://vrienden-isvw.nl

Het Vriendenbos

Na de broodmaaltijd volgde het inhoudelijke middagprogramma. Dit stond geheel inhet teken van het thema bomen. Het bos op het landgoed van de ISVW heeft onderrecente stormen geleden en is toe aan herstel en onderhoud. Dit was aanleiding voorhet bestuur van de Vrienden om actie te nemen en de in het bos ontstane gaten weerop te laten vullen. Stefan Steenkamp presenteerde daarom het Vriendenbos, een planom de Vrienden nieuw te planten bomen te laten adopteren. Daarna vertelde boom-deskundige Kassim Revoort de leden welke bomen er gezien klimaat en ligging vanhet bos in aanmerking komen. Er bleek genoeg te kiezen, van hoog opgroeiende eikenen beuken tot de bescheiden kornoelje.

Intelligent & bezield

Om ons verder te enthousiasmeren, leidde Erno Eskens ons vervolgens het wood-wide-web in. Bomen blijken met elkaar te communiceren, wisselen informatie uit. Dat wijstin de richting van intelligentie. Aandoenlijk waren de tot film gemonteerde foto’s vantwee ontkiemende bonen die beide naar dezelfde ‘stut’ hengelden. Zodra een van bei-de de stut vasthad, was de teleurstelling van de tweede bonenplant die nu een anderestut moest zoeken, bijna voelbaar. Het riep de vraag op of ook planten een ziel heb-ben.Na de pauze gaf Vriendin Myrjam Bakker-Boone een creatieve workshop tekenen opmuziek. Het was mooi om te ervaren dat verschillende muzieksoorten tot heel anderetekeningen leiden. Tegen vijven rondden we de dag af met een feestelijke borrel in delounge.


redevoering is, hij maakt mooie volzinnen.Soms onbegrijpelijk [lacht], maar dat mag:ik hoef niet alles te begrijpen, toch?”

“Nu kun je zeggen dat die stijl niet vandeze tijd is, maar dan moet je Bergsonüberhaupt niet vertalen. Die is namelijkwel heel erg van Bergson. Hij vertelt hetop een bepaalde manier, dat vormt eengeheel en dat moet je niet splitsen. Zoalsje een muziekstuk niet uit elkaar kunt ha-len, zoals Bergson zegt, net zo kun je ditniet van Bergson afhalen. Het hoort erbij.”

Ga je Bergson missen?“Bergson was een aangename metgezel.Al las ik hem opnieuw en opnieuw, hetwas prettig. Hij heeft een soort argumen-tatie waar hij de tijd voor neemt, hijneemt de tijd om het jou uit te leggen. Ikvond het nooit erg om weer te gaan ver-talen; ik vond het zelfs een beetje thuisko-men. Nou is vertalen voor mij altijd al eenbeetje thuiskomen, maar Bergson waseen heel prettige metgezel, jarenlang.”

De creatieveevolutie

Henri Bergson

ISVW UITGEVERS

weliswaar met alle politieke vrijheden, maar geen mogelijkhe-den om daar iets mee te doen.

Wat moet er gebeuren?

‘Wat op dit moment het liberale streven blokkeert, is de opvat-ting dat het bereiken van idealen als vrijheid, de ontwikkelingvan je persoonlijkheid en het middel van georganiseerde maat-schappelijke inspanning onverenigbaar zijn. Het vroege libera-lisme beschouwde de afzonderlijke en concurrerende econo-mische handelingen van individuen als het geëigende middelom het ideaal van sociaal welbevinden te bereiken. Nu moetenwe het perspectief omdraaien en inzien dat gesocialiseerde eco-nomie het middel is om het ideaal van een vrije persoonlijkeontwikkeling te bereiken.’ (‘Liberalisme en maatschappelijk han-delen’, blz. 102)

John Dewey: ‘Liberalisme en maatschappelijk handelen’Vertaling: Kees Hellingman. Met een voorwoord van Bas deGaay Fortman. ISVW uitgevers, 2017


Door Kees Hellingman

Over het liberalisme zijn in de loop van de laatste tweeeeuwen veel boeken geschreven, het meest nog in delaatste halve eeuw. Waarom dan aandacht besteden aanhet boekje ‘Liberalisme en maatschappelijk handelen’ vande humanistische filosoof John Dewey uit 1935?

Na de Eerste Wereldoorlog, en speciaal na de beurskrach van1929, ging Dewey, inmiddels zeer beroemd geworden als filo-soof van onderwijs, opvoeding en democratie, zich meer metsociale en maatschappelijke filosofie bezig houden. Zijn ‘Libera-lism and Social Action’, nu vertaald en bij de ISVW uitgegeven,vormt de neerslag van een drietal lezingen die hij in opdrachtaan de universiteit van Virginia heeft gegeven. Het boekje heeftinmiddels vele herdrukken gehad, bij verschillende uitgevers.Het verschil met de meeste andere boeken over dit onderwerpis dat Dewey in zijn bondige beschrijving van de geschiedenisvan het liberalisme de filosofische lijn volgt, zodat de lezer eeninkijkje krijgt in denken en doen van hervormers als Adam Smith,Jeremy Bentham en John Stuart Mill, terwijl denkers als Hegel enComte eveneens de revue passeren.

Vrijheid als economische betekenis

In de filosofie van John Locke, de vader van het liberalisme, ginghet om bescherming van de burgerrechten tegen de toenmali-ge usurpatie van een feodale politieke macht: dominante klassen(adel en leenheren) bepaalden het werk en de werkomstandig-heden van ‘horigen’. Bevrijding hiervan was Lockes bedoeling.Zijn denkbeelden waren in de Franse Revolutie van groot belangen lagen ten grondslag aan de Amerikaanse Onafhankelijkheids-verklaring van 1776: vrijheid, gelijkheid, broederschap. Bij deovergang van een grotendeels agrarische naar een meer dyna-mische, industriële maatschappij kreeg het begrip vrijheid, datin het woord liberalisme besloten ligt, een nieuwe, meer op eco-nomie gerichte betekenis. Voor de rijke industriëlen kreeg hetals betekenis: vrijheid van ondernemerschap, waarbij de zeggen-schap en de winsten aan de ondernemer toekomen.

Productiemiddelen

De ideeën van Locke waren niet goed toegerust voor deze nieu-we situatie. In een economie waarin inkomen, noch vermogen,noch erfenis aan enige bovengrens gebonden is, leidde dit inenkele generaties tot een bovenklasse van rijken en superrijken,nog maar kort geleden zo vaardig beschreven door de Franseeconoom Piketty. Zo begon er in plaats van een tijdperk van vrij-heid voor allen, naar het idee van de vroegere liberalen, een tijd-perk van economische macht voor enkelen. Door toenemendewelvaart en de groei van een representatieve democratie zagenliberalen van het beginnende industriële tijdperk, zoals Benthamen Mill, niet dat de private macht over de nieuwe productiemid-delen, die het leven van allen beïnvloedden, op dezelfde manierzou gaan werken als de private politieke macht zonder controle.Het gevolg was het ontstaan van een nieuwe verarmde klasse,

Het Liberalisme: waarheen?


met onze cultuur en onze omgangsvor-men kennis te laten maken. Net als allevluchtelingen wordt van Fiston en Ghe-dam verwacht dat ze onze taal leren spre-ken en zich aan onze gewoontes aanpas-sen. Er is dus sprake van eenrichtingsver-keer. Dat neemt niet weg dat vluchtelin-gen ook zo hun ideeën over ons hebbenen dat hun ervaringen ons aan het den-ken kunnen zetten.

Bijvoorbeeld over onze vooroordelen. Diehebben we niet, toch? Op weg naar deplek waar ik Fiston en Ghedam die zon-dag zou ophalen, betrapte ik me op degedachte dat ze weleens niet op tijd zou-den zijn. Afrikanen zijn toch niet zo punc-tueel als wij Nederlanders? Ik was blij datik ze al in de verte zag staan, een paar mi-nuten vóór de afgesproken tijd zelfs!

Tolerantie

Twee enigszins gespannen mannen stap-ten in. Een Congolees en een Eritreeër sa-men met een Nederlandse in een auto,drie verschillende culturen op zoek naar

Door Annelies Veen

In de Frederik van Eedenlezing 2018riep Mogobe Ramose ons dringendop om met vreemdelingen en an-dersdenkenden een dialoog te voe-ren. De Vrienden hebben zijn adviester harte genomen.

Zondag 16 september organiseerden zehet Filosofisch Café met twee prachtigemensen uit Afrika. Joost Vullings - politiekcommentator van onder andere Eén Van-daag maar vooral mijn zoon - ging in ge-sprek met de vluchtelingen Fiston Runy-emera uit Congo en Ghedam Ghirmay uitEritrea. Hoe kijken ze tegen onze samen-leving aan, wat kunnen we van ze leren,kunnen ze ons een spiegel voorhouden?

Fiston (30) en Ghedam (27) ken ik door detaalcoaching die ik voor beide mannenverzorg binnen de Organisatie Taalcoa-ching Utrechtse Heuvelrug. Bij mijn coa-ching gaat het er niet alleen om op infor-mele manier met de Nederlandse taal teoefenen, maar ook om mijn leerlingen

Hoe zien zij ons? een manier om samen te leven. BeideAfrikanen hebben een eigen vluchtver-haal. Ze maakten bij hun aankomst in eenAZC totaal anders kennis met ons land.Voor de een was de eerste ontmoetingeen kille bejegening, voor de ander eenogenschijnlijk gastvrij gebaar: “Meneer, ukunt overal naar toe.” Wordt er ook al opland van herkomst gediscrimineerd?,vraag ik me af. Zijn we wel zo tolerant als we denken?Bieden onze strenge toelatingseisenruimte aan de unieke situatie van asiel-zoekers? Omdat Congo niet meewerkt,wacht Fiston al negen jaar op een ver-blijfsvergunning, terwijl Ghedam uit Er-itrea hier al vrij snel legaal was en aan zijndroom kon gaan werken.

Wij zijn gezellig

Want een droom hebben ze. Fiston wil,als de omstandigheden in Congo dit toe-laten, weg uit ons land waar hij, zo ver-wacht hij, zich nooit helemaal thuis zalvoelen. Hij wil met alle opgedane kennisen ervaring terug naar zijn land van her-


Filosofisch Café over VeerkrachtZe leken verdwenen, uitgeroeid: indianen, de oorspronkelijke bewonersvan Amerika, en met hen hun culturen, talen en verhalen. Maar ze tonenveerkracht en laten weer van zich horen.

Op 18 november, na het planten van de eerste nieuwe boom in het Vriendenbos,deed Serv Wiemers, schrijver en freelance diplomaat, daar verslag van. Voor zijnboek ‘Veerkracht‘ (ISVW uitgevers) bezocht hij dertig indianenreservaten en sprakindiaanse leiders. Ongeveer 45 Vrienden discussieerden met Serv over het onrechtdat de indianen is aangedaan en over de misschien wel onoverbrugbare verschillenin cultuur en leefstijl tussen indianen en ons, westerse mensen.

Tegelijk met het Filosofisch Café voor volwassenen verzorgde Brenda Raa weer eengoedbezocht Kidscafé voor jongeren.

komst waar hij het veel gezelliger vindtdan bij ons. Ghedam, die in Eritrea de on-vrijheid van de dictatuur aan den lijveheeft ondervonden, denkt er niet over omooit terug te gaan. Hij geeft de voorkeuraan de vrijheid en de kansen die Neder-land biedt. Het woord is gevallen: gezellig. Voor onsNederlanders is het een begrip, gezellig-heid is een onlosmakelijk deel van onzecultuur, vinden we. Fiston en Ghedamverbazen zich daarover. Ze vertellen overhun ervaring met het voetbalteam waarinze spelen. Hier gaan de spelers direct nade wedstrijd weg. Nog wat lekker napra-ten en wat drinken is er niet bij, laat staandat ze samen eten. Zowel in Congo als inEritrea is dat anders: veel gezelliger. Zemissen dat. De Vrienden hebben weerwat geleerd: onze gezelligheid is ook nietalles.

Moedig

Met enige ontroering keek ik tijdens hetgesprek naar Fiston en Ghedam die demoed hadden in een vreemde omgevingzo open hun verhaal te doen, aangemoe-digd door de vragen en houding vanJoost en het geïnteresseerde gehoor vanzo’n vijftig Vrienden. Ze waren opgeluchten heel blij met alle aandacht voor hunverhaal. Op weg naar mijn huis stond hetgesprek niet stil, evenals aan mijn eettafeldaarna. Samen eten en praten, elkaar res-pecteren ondanks afkomst en huidskleur!Ik vind het een voorrecht ze te mogen be-geleiden.

(Tekst m.m.v. Paul Troost)

“Op internet las ik dat het verplantenvan een boom veel schade kan veroor-zaken aan de boom en het advies luiddedan ook: laat een boom staan waar hijstaat. Chinezen zijn heel wat reëler ensoepeler en zeggen: de beste tijd omeen boom te planten was twintig jaargeleden. De op één na beste tijd is nu.”

“De hier geplante boom is een moeraseik,een ‘quercus palustris’. De naam van demoeraseik is misleidend. De boom wil he-lemaal niet in een moeras staan, maar lie-ver in wat drogere grond. Hij doet hetoverigens ook heel goed in de bebouwdekom als laanboom. We zien hem nu kaal,maar in het voorjaar krijgt hij grote, diepingesneden bladeren en een volle pirami-devormige kroon met horizontale takkendie pas een beetje gaan buigen als deboom ouder wordt en de takken dus lan-ger. Indrukwekkend is dan het horizontaledak onder de kroon van de boom, het ef-fect van die horizontale takken. Degenedie deze boom uitgekozen heeft, moetgedacht hebben: wat een indrukwekken-

de boom, wat een mooie, indrukwekken-de grote boom, wat een boom van eenboom!”

“Mijn enige zorg was dat hij alleen is. Hoegaat hij zorgen voor een nageslacht? Hijis eenhuizig, dat wil zeggen dat hij zowelmannelijke als vrouwelijke bloemendraagt. Maar zichzelf bestuiven is ookvoor een boom niet goed. Nu heb ik ge-lezen dat bepaalde eenhuizige bomenhet stuifmeel dat op de stempels terecht-komt, onderzoeken om te kijken of dit vanhenzelf is. Komt het van de boom zelf,dan wordt het tegengehouden waarnahet sterft. Maar daarmee heeft hij noggeen stuifmeel van een andere boom. Ikhoopte daarom van harte dat er al ergenseen moeraseik staat of dat stuifmeel zichover een heel grote afstand kan versprei-den.”

“Een boom ten geschenke krijgen is ietsbijzonders. Een boom ten geschenke ge-ven is extra bijzonder en helemaal als jedie aan de ISVW schenkt waar alle bomen

“Een boom is een heel trouwe vriend”


zo toegankelijk zijn. Ik heb nog nooit eer-der een boom aan iemand cadeau gege-ven. Ik denk dat dat voor de meesten vanu ook geldt. Het bijzondere van eenboom als geschenk is dat je iets levendsschenkt en vooral iets langlevends. Dekans is groot dat lang nadat wij allemaal –iedereen die hier nu getuige is van dekomst van de nieuwe bomen – van dezeaardbodem verdwenen zijn dat deze bo-men en struiken hier nog rustig staan nate denken.”

“Bijzonder is ook dat het niet alleen voorde ontvanger, maar ook voor de schen-kers een unieke ervaring is, althans dat ishet voor mij. Je geeft iets concreets dat jezelf hebt uitgekozen. Hierdoor krijg je ereen band mee. Je kunt teruggaan naar jegeschenk en gaan kijken hoe het ermeegaat, of ze al een beetje willen groeien, ofze een beetje leuk met elkaar omgaan.Vervolgens kun je in hun schaduw of, ingeval van de moeraseik onder zijn mooiehorizontale dak, in het gras gaan zittenom met andere vrienden een stevige filo-


Eugeen Laridon stamde uit eennotabele familie in Diksmuide. Hijwerd geboren in 1929 en priestergewijd in 1954. In 1976 werd hij tothulpbisschop van het bisdomBrugge benoemd. Als vicaris-generaal was Laridon onder andereverantwoordelijk voor media,cultuur en toerisme. Hij stierf in 1999en werd begraven op het kerkhofvan Diksmuide. De Belgische stadRoeselare heeft een Mgr. EugeenLaridonstraat. Hij schreef diversepastorale en religieuze teksten.Laridon was geen bijzonderproductief auteur, maar stond inBelgië bekend als een zeerverdienstelijk dichter. Een van zijngedichten is ‘Vrienden zijn alsbomen’ dat wij met toestemmingvan zijn familie voor het paneel vanons Vriendenbos mogen gebruiken.

sofische boom op te zetten. Zoiets heb jeniet met de meeste andere cadeaus, bij-voorbeeld als je meebetaalt aan een ge-zamenlijk cadeau dat bedoeld is voor eenreisje naar Indonesië, Nieuw-Zeeland ofAustralië of voor een duur meubelstuk ofkunstwerk. Die geschenken verdwijnenuit het oog van de schenker. Een boomdaarentegen is een heel trouwe vriend.Zelfs als je jaren niets van je laat horen ofzien, staat hij als je terugkomt, gewoonnog te wachten en mag je opnieuw inzijn schaduw gaan zitten. Een boom tengeschenke geven aan de ISVW is eenvriend ten geschenke geven én eenvriend krijgen.”

Toespraak van Joke van Zijl, uitgesprokenbij het planten van de eerste nieuweboom in het Vriendenbos

Bestuur Vrienden:Peter Jurgens, voorzitter | [email protected] Sijes, secretaris | [email protected] Nagtegaal penningmeester | [email protected] Geerlings, bestuurslid | [email protected] Troost, bestuurslid communicatie | [email protected] Steenkamp, bestuurslid | [email protected]

Redactie Vriendenmagazine: Paul Troost Bijdragen: bestuursleden Vrienden; Joke van Zijl, Mark Leegsma,Marthe Kerkwijk, Annelies Veen; Kees Hellingman; erfgenamenEugeen Laridon; ISVW uitgeversFoto’s: Paul Troost, Joke van Zijl, Mark LeegsmaVormgeving: Henk Droog

Colofon


Website VriendenInformatie over de Vrienden en deleesgroepen vindt u op de websitehttp://vrienden-isvw.nl/

FacebookBezoek de Vrienden op facebook on-der Vereniging Vrienden van de ISVW

iFilosofieAbonneer u gratis op iFilosofie, hetdigitale magazine van ISVW, met arti-kelen, interviews en recensieshttp://www.ifilosofie.nl/

Filosofische wandeling LeidenDenkend aan Descartes en andere denkers en zieners ziet rondleider Florian Jacobs (foto) voor de voor-malige verblijfplaats van de oude wijsgeer vele vergezichten, methoden en twijfels. Samen met MartheKerkwijk en Erno Eskens verzorgde hij op 21 oktober de jaarlijkse filosofische wandeling, dit keer doorLeiden. 75 vrienden liepen of slenterden mee en beleefden de plaatsen waar Leidse filosofen ooit woon-den, leefden of hun wijsgerige en theologische disputen uitvochten. Na afloop werd in het Grand Cafévan de Hortus druk nagepraat en werden de uitgedroogde kelen al dan niet met een alcoholische ver-snapering nat gehouden.

VERENIGING VRIENDEN VAN DE ISVW Vriendenmagazine€¦ · Vrienden ook bereid zijn om nog veel meer...

Documents

Transcript of VERENIGING VRIENDEN VAN DE ISVW Vriendenmagazine€¦ · Vrienden ook bereid zijn om nog veel meer...