LANDELIJKE BILDUNGS- CONFERENTIE VOOR LERARENOPLEIDERS · Expertise Persoonlijk Meesterschap (CEPM)...

LANDELIJKE BILDUNGS-CONFERENTIE VOOR LERARENOPLEIDERS

1 OKTOBER 2015

OPLEIDEN TOT GEBILDETE LERAAR

GedrevenExpertBeroepsbekwaamInspirerendLuisterendDenkvaardigErudietTijdsbewustEthisch

LudiekEsthetischReflexiefActueelAdaptiefResultaatgericht

LANDELĲKE BILDUNGSCONFERENTIE 2015

2

Organisatie

Deze conferentie is een initiatief van verschillende lerarenopleidingen van hbo’s en universiteiten en

van enkele bildungsorganisaties. Bij de organisatie zijn betrokken: Hogeschool Utrecht, Hogeschool

voor de Kunsten Utrecht, Hogeschool Arnhem Nijmegen, de Academie Pedagogiek & Onderwijs van

Saxion, Hogeschool Windesheim, Hogeschool InHolland, Universitaire Lerarenopleiding Tilburg,

Fontys Lerarenopleiding Tilburg, het Centrum voor Humanistisch Vormingsonderwijs, het Centre of

Expertise Persoonlijk Meesterschap (CEPM) en de Internationale School voor Wijsbegeerte (ISVW).

De organisaties hebben de krachten gebundeld om deze eerste landelijke bildungsconferentie voor

lerarenopleidingen te organiseren. De conferentie heeft als doel om te laten zien hoezeer bildung in

het huidige onderwijs al leeft en na te gaan hoe we verder vorm en inhoud kunnen geven aan

bildung in de verschillende lerarenopleidingen en op scholen in het werkveld.

Het organisatieteam bestaat uit:

Voorzitter: Mathi Vijgen – Hogeschool Utrecht ([email protected]).

Hanke Drop – Hogeschool voor de Kunsten Utrecht en Hogeschool Utrecht ([email protected])

Erno Eskens – Internationale School voor Wijsbegeerte ([email protected])

Thom Geurts – Hogeschool InHolland ([email protected])

Bart van Haaster – Saxion ([email protected])

Tom van den Hoek – Hogeschool Utrecht ([email protected])

Ruud Klarus – Hogeschool Arnhem-Nijmegen ([email protected])

Ibeline Polak – Centrum voor Humanistisch Vormingsonderwijs ([email protected])

Marijke van Meenen – Centrum voor Humanistisch Vormingsonderwijs ([email protected])

Cok Bakker – Hogeschool Utrecht ([email protected])

Henk Swart – Centre of Expertise Persoonlijk Meesterschap ([email protected])

Rob van Otterdijk – Lerarenopleiding Tilburg University ([email protected])

Marie-Louise Reijn – Hogeschool InHolland ([email protected])

Albert Smit – Hogeschool Utrecht ([email protected])

Gerard Van Stralen – Onderwijsadviseur ([email protected])

Karin Verouden – Fontys Lerarenopleiding Tilburg ([email protected])

Jan de Vlaming – Saxion ([email protected])

Ton Zondervan – Windesheim ([email protected])

Het congres is mede mogelijk gemaakt door de Faculteit Educatie van de Hogeschool Utrecht,

Centre of Expertise Persoonlijk Meesterschap, Hogeschool Arnhem Nijmegen, Windesheim,

InHolland.

Introductie

De leraar en de lerarenopleidingen mogen zichverheugen in een grote belangstelling van demedia. De laatste tijd wordt daarbij de term‘bildung’ veel gebruikt. Meestal wordt bildung in verband gebracht met de zorg over de kwaliteitvan het onderwijs. Is de leraar of lerares welvoldoende geëquipeerd om de student of leerlingin zijn ontwikkeling voor te bereiden op detoekomstige samenleving? Beschikt de leraar/lerares hiervoor wel over voldoende kennis,inzichten en vaardigheden en heeft hij of zij de juiste houding om aan de eigen persoonlijkeontwikkeling en die van de student te werken? Binnen het HBO leeft die zorg over de kwaliteitvan het onderwijs al langer. De HBO-raadformuleerde in 2009 in zijn Green Paper: ‘Dehogescholen bieden geen ‘vocational training’aan, maar leiden beroepsbeoefenaren op hethoogste niveau op. Dit zijn geen toepassers, maarberoepsbeoefenaren die over een brede scopebeschikken, die relaties leggen met maatschap-pelijke en soms ethische vraagstukken, diebeschikken over een culturele bagage, die – in de ware betekenis van het woord – academischevorming hebben genoten.’ Burgerschap enbildung zijn de termen die hieraan gekoppeldworden. Signalen zijn er ook vanuit andere onderwijs-sectoren. De onderwijsraad bijvoorbeeldconstateert in zijn rapport Een smalle kijk op deonderwijskwaliteit1, dat er ‘te weinig visie is op wat het onderwijs leerlingen en studenten moetbijbrengen. In de afgelopen periode was deaandacht te eenzijdig gericht op meetbaredoelen, in het bijzonder op het verhogen van taal- en rekenprestaties’. De onderwijsraad wijst er nu uitdrukkelijk op dat ‘de samenleving vooralook behoefte heeft aan mensen met creativiteit,probleemoplossend vermogen, culturele enmorele sensitiviteit, zorgzaamheid en vakman-schap’ (Onderwijsraad, 2013, p.9). Ook minister J. Bussemaker van OCW wijst in de Lerarenagenda 2013-2020 rechtstreeks op denoodzaak tot persoonsvorming van de leraar enheeft haar standpunt in diverse interviews entoespraken uitgewerkt. Bildung hoort in het hart van het lerarenberoep te zitten. Onderzoek van de Onderwijsraad (Leraar zijn, 2013a) laat zien hoe veel leraren en

lerarenopleiders momenteel hun werk ervaren.Onderwijs, schoolorganisaties en het werk vanleraren zijn gedurende de afgelopen decenniaverzakelijkt. Dat gebeurde onder druk van deeconomie. Maar ook door directieve en opmeetbare resultaten gerichte managementstijlen.Te vaak verliezen leraren de waardigheid van hun beroep in toepassing en administratieveafwikkeling van dichtgetimmerde protocollen.Leraarschap botst met de beperking vanonderwijs tot meetbare doelen. Gelukkig lijkenpolitiek en samenleving nu aan leraren meerruimte te willen bieden voor de ontwikkeling van hun persoonlijke professionaliteit, die hetmogelijk maakt meer zelf keuzes te maken en te handelen. Hiervoor is bildung essentieel.

Voor de voorbereidingsgroep lerarenopleidingen(Lero) van de landelijke conferentie is dit allesvoldoende reden om een conferentie teorganiseren en elkaar op het thema bildung teontmoeten en informatie uit te wisselen, met alsdoel:• de betekenis van bildung voor de

lerarenopleiding te bespreken;• kennis te krijgen van wat er reeds gebeurt aan

bildung in de lerarenopleidingen; • vast te stellen wat de verdere stappen van

samenwerking kunnen zijn op het terrein vanbildung.

Voor 175 vertegenwoordigers die betrokken zijn bij de lerarenopleidingen is er gelegenheidom op deze conferentie over deze puntengeïnformeerd te raken en in debat te gaan:management, lerarenopleiders, studenten en beroepenveld. Minister Bussemaker is genodigd voor deconferentie.

Wij hopen u te mogen ontmoeten op 1 oktober 2015.

Dick de Wolff, voorloper bildung van deLerarenagenda

3



4

ProgrammaDagvoorzitter: Mathi Vijgen

09.00 uur Ontvangst met koffie/thee09.30 uur Opening Dick de Wolff10.00 uur Marli Huijer, Denker des Vaderlands over bildung en discipline (key note)10.35 uur Introductie workshops (Mathi Vijgen)10.40 uur Workshops rond good practices van bildung door leraren en lerarenopleiders

uit de secties po, vo, mbo, so en pabo

10.40 uur: Eerste ronde workshops 11.25 uur: Koffie/thee11.40 uur: Tweede ronde workshops

12.30 uur Lunch

13.30 uur Joep Dohmen over bildung (key note)14.00 uur Inleiding middagprogramma met uitleg agoramodel (Erno Eskens)14.20 uur Gesprekken over de relatie van het bildungsonderwijs met leven en wereld

14.20 uur: Eerste ronde 15.00 uur: Koffie/thee 15.20 uur: Tweede ronde

Relatie bildungsonderwijs met de levensferenPrivésfeer: o.l.v. Joep Dohmen Private sfeer: o.l.v. Arjo Klamer (uitgenodigd) Publieke sfeer: Spreker nog niet bekend Politieke sfeer: o.l.v. Jet Bussemaker (uitgenodigd)

Relatie bildungsonderwijs met de trainingspraktijken Religie: o.l.v. Cok Bakker Sport: o.l.v. Henk Oosterling Kunst: o.l.v. Peter Henk Steenhuis Filosofie/wetenschap: o.l.v. Kees Boele (uitgenodigd)

In de gang tref je, naast een boekenstand, ook de ideeënmuur (o.l.v. Dick Middelhoek). Plak jegeeltje met je idee met betrekking tot bildung in het onderwijs op de muur. De ideeën wordenaan de minister voorgelegd.

16.00 uur Terugkoppeling van de belangrijkste conclusies en ideeën uit gespreksron-des (Van Eeden + Bierens de Haanzaal) en blik op de ideeënmuur

16.30 uur Minister Bussemaker in gesprek met Dick de Wolff over de bevindingen vandeze dag

17.00 uur Gelegenheid na te praten aan de bar

5


Cok Bakker is lector Normatieve Professionaliseringaan de Hogeschool Utrecht. Daarnaast is hijhoogleraar Didactiek van LevensbeschouwelijkeVorming aan de Universiteit Utrecht.

Kees Boele is portefeuillehouder onderwijs van deVereniging van Hogescholen. Hij publiceerdeonlangs het boek Onderwijsheid. Hij is tevensbestuursvoorzitter van de HAN.

Jet Bussemaker is minister van Onderwijs, Cultuuren Wetenschap. Ze studeerde politicologie en waseerder Kamerlid en staatssecretaris van Volks-gezondheid, Welzijn en Sport.

Joep Dohmen is emeritus-hoogleraar Wijsgerige enPraktijkgerichte Ethiek aan de Universiteit voorHumanistiek en lector Bildung aan het CentrumHumanistisch Vormingonderwijs. In oktoberverschijnt zijn nieuwste boek: Moderne bildung.

Erno Eskens is programmadirecteur van deInternationale School voor Wijsbegeerte. Hij waseerder (hoofd)redacteur van Filosofie Magazine enuitgever bij Veen Magazines.

Arjo Klamer is wethouder Werk en Inkomen,Participatie, Welzijn en Buurten in Hilversum enprofessor in de Economie van Kunst en Cultuur aande Erasmus Universiteit in Rotterdam. Zijnonderzoek gaat over de waarden van cultuur,waarbij cultuur zowel verwijst naar de kunsten alsnaar de waarden in een samenleving of organisatie.Hij richtte eerder de Academia Vitae op, waarbildungsonderwijs centraal stond.

Marli Huijer is Denker des Vaderlands, bijzonderhoogleraar Filosofie aan de Erasmus Universiteit en

lector Filosofie aan De Haagse Hogeschool. Zewerd opgeleid tot huisarts en filosoof, wascoördinator van de Junkiebond, promoveerde in defilosofie en was eerder hoogleraar Gender enBiomedische Wetenschappen aan de Universiteitvan Maastricht. Zij publiceerde meerdere spraak-makende boeken, onder meer over discipline enritme.

Henk Oosterling is hoogleraar Filosofie in Rotter-dam en was nationaal kampioen Japans zwaard-vechten (Kendo). Hij is oprichter van RotterdamVakmanstad, een plek waar Rotterdamse jongerenopgroeien tot verantwoordelijke ‘eco-socialeburgers’.

Peter Henk Steenhuis is filosofie-redacteur bijTrouw. Hij publiceerde over de taalontwikkeling vanzijn oudste zoon en over kunst en filosofie. ZijnFilosofie van het kijken en Denken over dichten(2011) kwamen op de shortlist van de SocratesWisselbeker. Met René Gude publiceerde hijonlangs het kunsten filosofieboek Door het beeld– Door het woord.

Mathi Vijgen is voorzitter van de programmaraadbildung FE/HU en voorzitter van de voorbereidings-groep landelijke bildungsconferentie.

Dick de Wolff is directeur van de Faculteit Educatievan Hogeschool Utrecht. Hij is voorloper bildungvan de Lerarenagenda en initiatiefnemer van delandelijke bildungsconferentie.

Over de sprekers en gespreksleiders

Daarom vind ik het belangrijk dat leraren leren om uitvinders te zijn. Uitvinders diezich willen en kunnen verwonderen. Die kennis en theorie leren relateren aan hoe zezichzelf zien als mens, als leraar. En die hun eigen achtergrond en overtuigingenkunnen verbinden met 21ste-eeuwse vaardigheden als onderzoeken, verbandenleggen, nieuwsgierigheid, creativiteit. De lerarenopleidingen moeten voor diehouding de basis leggen. En ruimte voor Bildung is daarbij in mijn ogen essentieel.

Minister Bussemaker ‘De kunst van het opleiden’, rede tijdens het Congres voor Lerarenopleiders 26 maart 2015.

“

”

Waarom is deze dag voor jou de moeite waard?

• Er is ruimte om je eigen voorbeelden van bildung uit je opleiding in te brengen en jemaakt kennis met good practices van andere opleidingen.

• Je ontmoet denkers over bildung en gaat onder leiding van deze denkers met elkaarin gesprek over specifieke aspecten van bildung en hun relevantie voor het onderwijs.

• Je inbreng wordt verwerkt op een site waarop je je ervaringen met bildung in het on-derwijs kunt plaatsen en waar je inspiratie kunt opdoen voor je eigen bildungsonder-wijs.

• Indien gewenst ontvang je een certificaat van deelname.

Schrijf je nu in!Inschrijven kan via: www.isvw.nl/bildungsconferentie. Toegang: € 85,- inclusief lunchbuffet,koffie/thee en het boek van Ruud Klarus en Fedor de Beer Waar, goed en schoon onderwijsISVW, 2015 (t.w.v. € 24,95). Voor studenten is de deelname gratis. (Als je student bent, dangraag een verzoek tot deelname per mail richten [email protected]. Graag kopie studentenkaartbijsluiten).

Bij overschrijding van het aantal aanmeldingen wordt bij de selectie met name rekening ge-houden met de spreiding van de vertegenwoordiging van de groepen die betrokken zijn bijde opleidingen: lerarenopleiders, docenten, studenten, management en vertegenwoordi-gers van het beroepenveld en de onderwijswereld.

Ter voorbereiding op de conferentie verdient het aanbeveling om de bijgevoegde teksten“Over bildung en de leraar en lerares” en over het “bildungsagoramodel” aandachtig doorte nemen. Ze bieden belangrijke achtergrond en discussiestof voor respectievelijk het och-tend en het middagprogramma.

Aanmelden: voor 1 september!Voor meer informatie en contact: [email protected], tel 033-4650700.


6

VOORBEREIDING OP DE CONFERENTIE OVER BILDUNG EN DE LERAAR/LERARES

Bildung, een sine qua non!Lerarenopleidingen werken samen aan leraren in Bildung

Geen beroep draagt méér bij aan de toekomst van de samenleving dan dat van de leraar.

Bildung“Onder bildung wordt het proces verstaan van persoonlijke ontwikkeling op basis van een bredebeschouwing van culturele en maatschappelijke verworvenheden en uitingen. Bildung is eenmiddel om mensen te stimuleren tot een open, betrokken en nieuwsgierige houding ten op-zichte van hun samenleving en cultuur. Een houding die hen beter in staat stelt tot het ontwik-kelen van morele en kritische oordelen. In die zin is bildung direct gerelateerd aan burgerschapen een voorwaarde voor de verdere ontwikkeling naar een samenleving, waarin mensen zichverantwoordelijk weten voor het beschavingspeil van de betreffende samenleving en cultuur.Iedere burger wordt geacht hier een bijdrage aan te leveren.”

Werken aan bildung: het hboDe Vereniging Hogescholen (VH) wijst de laatste jaren op het belang van het werken aan bildungbij studenten binnen de hogescholen. “Juist in tijden van crisis moet je werken aan hoogwaardigen ambitieus hoger onderwijs. En dan niet alleen maar vanwege de economische waarde, maarook de waarde van ontplooiing en ontwikkeling van zelfstandige en verantwoordelijke mensen:bildung!” De Bestuurscommissie Onderwijs van de VH heeft bildung vanwege het bij de instel-lingen opkomende debat over dit thema benoemd tot kennisdelingsthema.

7


Werken aan bildung: de lerarenopleidingen Het belang van bildung dat geldt voor studenten binnen het hoger onderwijs in het algemeen,geldt in nog sterkere mate voor studenten aan de lerarenopleidingen. Aankomende lerarenhebben op grond van hun professie een bijzondere taak en verantwoordelijkheid waar het bil-dung betreft. In Leraar zijn. Meer oog voor persoonlijke professionaliteit (Onderwijsraad, 2013a)wordt er op gewezen, dat persoonlijke professionaliteit van de leraar in de toekomst belangrijkis om verantwoord en evenwichtig te werken aan de kwalificatie, de socialisatie en persoons-vorming van leerlingen. De aankomende leraar moet zich ontwikkelen tot een persoonlijkheid,die beschikt over een brede maatschappelijke en culturele oriëntatie, een kritische onderzoe-kende houding, praktische wijsheid in onderwijszaken en vooral ook een drive om te werkenaan de educatieve en persoonlijke ontwikkeling van zijn leerlingen. De bildung van de leraar iseen voorwaarde voor de bildung van leerlingen.

Wij, lerarenopleidingen, willen met bildung aankomende leraren stimuleren en helpen om inbildung te zijn en te blijven voor goed en toekomstbestendig onderwijs, voor hun eigen per-soonlijke groei, motivatie en carrièremogelijkheden. Zo gaan ze binnen hun school functionerenals ‘leraren in bildung’ die op hun beurt een bijdrage leveren aan de vorming en bildung vanhun leerlingen.

De leraar in bildung: een profielschets

Bij het werken aan bildung binnen de lerarenopleidingen is een profielschets van de leraar inbildung noodzakelijk. De profielschets, die hieronder volgt, geeft aan welke kwaliteiten we bijhet werken aan bildung bij onze studenten beogen. Hij is ook bedoeld als een kader waarbinnende studenten werkend aan hun bildung eigen keuzes kunnen maken. In de toekomst moet deprofielschets, in al of niet gewijzigde vorm, geïntegreerd worden in een nieuw beroepsprofielvan de leraar, waaraan nieuwe eindkwalificaties kunnen worden ontleend.

Voorlopige schets van de leraar in bildung

1. De leraar in bildung is nieuwsgierig en heeft een open, onderzoekende houding tenopzichte van mens en maatschappij, kunst en natuur; hij stimuleert deze nieuwsgie-righeid en openheid ook bij zijn leerlingen.

2. De leraar in bildung differentieert zijn onderwijs vindingrijk en oplossingsgericht naarde onderwijsbehoeften en diversiteit van zijn leerlingen, met oog voor hun persoonlijkeontwikkeling: hij realiseert hiermee echt passend onderwijs.

3. De leraar in bildung heeft inzicht in de eigen traditie en cultuur en zicht op andere cul-turen en denkwijzen en levert door kritische overdracht van waarden en cultuur eenbijdrage aan de opvoeding van leerlingen tot betrokken democratische (wereld)bur-gers.


8

4. De leraar in bildung denkt zelfstandig en interdependent en volgt kritisch actuele ennieuwe ontwikkelingen op maatschappelijk, politiek, wetenschappelijk en cultureel ge-bied, ook binnen de jeugdcultuur. Hij trekt hieruit consequenties voor zijn handelenals leraar in het besef dat hij leerlingen moet voorbereiden op een toekomstige, nogonbekende samenleving.

5. De leraar in bildung werkt aan zijn “normatieve professionalisering”. Dit betekent dathij op basis van een open waardenoriëntatie bewust normen – richtsnoeren – ontwik-kelt, verfijnt en verinnerlijkt om op een persoonlijke en verantwoorde wijze een bij-drage te leveren aan de educatie en morele vorming van leerlingen. Vanuit dezehouding kan hij ook bij conflicten binnen de klas of bij confrontatie met morele dilem-ma’s als vanzelf goed en verantwoord handelen.

6. De leraar in bildung gaat geregeld een open gesprek aan met zijn leerlingen over ac-tuele kwesties en neemt hun opvattingen serieus. Hij stimuleert ze, door hen in aan-raking te brengen met de opvattingen van anderen en door kritisch onderling vragente stellen, om zelf open en kritisch te ontdekken wat voor hun waarheid, schoonheiden goedheid is. Zo helpt hij leerlingen om zich te ontwikkelen tot een authentiek per-soon met een eigen levens- en wereldbeschouwing. Hij ervaart die gesprekken ookzelf als verrijkend.

7. De leraar in bildung werkt zelfstandig, in interactie met zijn leerlingen en in teamver-band en binnen de bredere onderwijsomgeving aan zijn persoonlijke professionaliteitals leraar en weet als autonome professional zijn handelen te verantwoorden naar leer-lingen, collegae, ouders, besturen en andere betrokkenen.

Bildung van leraren in de lerarenopleidingenBildung kan op verschillende manieren vertaald worden. Daarbij gaat het om een gelijktijdigheid(en – en) en samenhang (niet óf – óf):

• strategisch: opgenomen in missie en visie van de instelling;• cultureel: als onderdeel van de kwaliteitscultuur in een instelling en/of opleiding;• gemeenschappelijk: door (informele) bildungscommunities van leren en werken;• sociaal: door interactie en samenwerking met educatieve, culturele en

wetenschappelijke instellingen in de omgeving; • personeel: in het HRM-beleid zichtbaar en voelbaar als opgave voor docent en

medewerker;• curriculair: door verwevenheid in het opleidingsprogramma;• extra-curriculair: in extra keuzeonderdelen, bijvoorbeeld via honoursprogramma’s of

Studium Generale.

Voor het vormgeven van bildung kan men in deze opsomming een zekere hiërarchie zien: alseen instelling echt kiest voor bildung, is het van belang dat men in alle lagen van de organisa-tie en in relatie met de omgeving al deze lagen van bildung beleeft.

9


Bildungsagoramodel

Bildung als ‘proces van de eigen innerlijke ontwikkeling op basis van een brede oriëntatie opsamenleving en cultuur’ beoogt de totale persoonlijkheid – hoofd, hart en handen – te ontwik-kelen. Hierbij zijn nieuwsgierigheid, betrokkenheid, empathie, discipline en het vermogen totkritisch oordelen belangrijke voorwaarden om zoveel kennis, inzicht en zelfstandigheid te ver-werven dat de persoon zijn eigen ontwikkeling kan sturen. De verschillende hogescholen enuniversiteiten hanteren hun eigen methoden om dit proces op gang te brengen. Het bildung-sagoramodel, is o.a. door René Gude, de onlangs overleden Denker des Vaderlands, ontwikkeldom organisaties2 hierbij te helpen. Het model helpt vooral om mogelijke vormen van bildung inkaart te brengen. De werkelijkheid waarin we leven is in navolging van Peter Sloterdijk ingedeeldin sferen waarin we ons als mensen begeven, vaak ook tegelijkertijd. Het gaat hier om:


10

Vier levenssferen:• 1. privé, de eigen thuissituatie, het eigen persoonlijke leven;• 2. privaat, de economie, de wereld van het werk;• 3. publiek, de samenleving, de participatie in maatschappelijke organisaties en

ontwikkelingen; • 4. politiek, de (rechts)staat, haar bestuur en beheer, de staatsburger.

Vier trainingssferen waarbinnen mensen zich kunnen trainen in kwaliteiten om binnen de vier levenssferen adequaat en zinvol te acteren:• 5. religie en wereldbeschouwing: oefening in verwondering, sensitiviteit,

betrokkenheid, zingeving; • 6. sport, spel en humor: oefening in discipline, doelgerichte samenwerking,

sportiviteit, relativeren;• 7. kunst en cultuur: oefening in creativiteit, expressiviteit, inlevingsvermogen, kritisch

oordelen;• 8. filosofie/wetenschap: oefening in openheid, kritisch denken, onderzoeken,

zelfkennis, wijsheid.

Het bildungsagoramodel wijst op mogelijke trainingsprogramma’s voor het onderwijs en biedttegelijkertijd een model om zelfstandig en gedisciplineerd te zoeken naar dwarsverbindingentussen de sferen zodat men meer zicht en greep krijgt op (de eigen verhouding tot) de werke-lijkheid.

Centraal in het agoramodel staat de zielenwagen van Plato symbool voor de gebildete persoon.Deze probeert in de sferen om hem heen zo breed mogelijk zicht te krijgen op de materiëlewerkelijkheid (het zwarte paard, de fysica) in relatie tot rationele ordeningsprincipes (het wittepaard, de logica) en tot ideële doelstellingen (de wagenmenner, de ethica). Zo oefent hij zichook om eigen fysieke behoeften (handen), gevoel (hart) en verstand (hoofd) in evenwicht te hou-den.

Voorbeeld hoe je sport (6) door middel van vragen kunt relateren aan andere levenssferen

(1) Welke betekenis heeft sport in je persoonlijk leven? (2) Wie hebben er zoal economisch belang bij sport? (3) Welke maatschappelijke functies vervult sport? (4) In hoeverre is de politiek geïnteresseerd in sport? (5) Is sport een surrogaat voor religie? (6) Hoe is de verhouding tussen sport en schoonheidsbeleving? (7) Is er sprake van verwetenschappelijking van de sport?

11


Alvast ter inspiratieBildung is…

…denken (onderwijs), verbinden (religie), verbeelden (kunst), spelen (sport), zorgen (privésfeer),werken (private sfeer), organiseren (publieke sfeer) en vooruitzien (politieke sfeer). Hoe kunnen we deze activiteiten nog beter in ons onderwijs krijgen? En hoe leren we deze ac-tiviteiten zo te combineren dat we out-of-the-box gaan denken. Kunnen we onszelf en onze leer-lingen aanleren om originele verbanden te leggen tussen de genoemde activiteiten? Oefen zelfmaar alvast. Hoe zie jij in je leven en in je onderwijs de relatie tussen bijvoorbeeld:

• denken en werken in een door consumentisme gedreven kennissamenleving?• spelen en organiseren in de multiculturele samenleving?• verbinden in en vooruitzien in de populistische samenleving?• zorgen en spelen in de technologie gestuurde samenleving?• verbeelden en organiseren in de radicaliserende samenleving?• zorgen en denken in een antropocene welvaartssamenleving?• denken en verbeelden in de geïndividualiseerde participatiesamenleving?• werken en zorgen in een gesegregeerde samenleving?• spelen en vooruitzien in een netwerksamenleving?• verbinden en organiseren in een globaliserende samenleving?• ……………………………..

Gedachten over Bildung

Vorming en bildungBildung is eigenlijke vorming: levenlange zelfvorming en zelfontplooiing in dynamische relatiemet een wijde sociale en culturele omgeving.

Doel van bildung: “learning to be”Bildung vooronderstelt een fundament van algemene kennis en competenties om sociaal tefunctioneren en bouwt daarop voort. Het gaat om de verwerving van begrip en persoonlijk in-zicht met betrekking tot de werkelijkheid en om de ontwikkeling van persoonlijke kwaliteitenom daarin zelfbewust en zinvol te leven. Doel is “learning to be” (UNESCO).

Nieuwsgierigheid en bildung Gedisciplineerde nieuwsgierigheid lijkt voor het werken aan bildung essentieel. Het gaat hierniet enkel om gericht zoeken naar nieuwe wetenswaardigheden, indrukken, ervaringen en con-tacten om je leefwereld te verwijden, maar ook om het alert en kritisch zoeken naar onverwachteaspecten, dwarsverbanden of dimensies in de schijnbaar vanzelfsprekende wereld om je heen.Zonder nieuwsgierigheid blijf je opgesloten in een beperkte en oppervlakkige leefwereld.Nieuwsgierigheid is een voorwaarde voor vrij mens zijn.


12

De artes liberales en bildungEr wordt van vrije kunsten gesproken omdat zij in oorsprong niet de beroepsopleiding maar de“opleiding van de vrije mens” beogen. Kunst biedt een schat aan mogelijkheden om zich alleenof samen met anderen in een veilige omgeving en op een onderhoudende manier te trainen inkwaliteiten als creativiteit, expressiviteit, verbeeldingskracht, inlevingsvermogen, harmonischesamenwerking, oordeelskundigheid, die essentieel zijn voor vrijheidsbeleving en bildung. Dezedoor middel van de kunst en gecultiveerde persoonlijke kwaliteiten kunnen dan ook worden in-gezet binnen het privédomein, de beroepsuitoefening, de publieke en de politieke sfeer.

Hoe bijdragen aan bildung?Bildung is vrij, persoonlijk, uniek: je kunt het een ander niet aanleren of opdringen. Wel kun jebildung faciliteren door een veilige en rijke leef- en leeromgeving en stimuleren door trainingvan persoonlijke kwaliteiten zoals zelfdiscipline, kritische denken taalvaardigheden, het ver-mogen tot verwondering, empathie, oordeelsvorming en zelfreflectie. Belangrijk is ook het bie-den van inspirerende voorbeelden van bildung.

Noten

1 Onderwijsraad (2013). Een smalle kijk op onderwijskwaliteit, Den Haag, Onderwijsraad.2 …En Denken! Bildung voor Leraren’, Van Stralen & Gude, 2012, p. 19. Deze definitie is ook te vinden

in: Verenigde Hogescholen (VH), Cahier 2, De betekenis van Bildung.3 Uit de inleiding van voorzitter Thom de Graaf bij het HBO-discours over bildung in het Hoger

Onderwijs, 16 januari 2013.4 Vereniging Hogescholen (VH), Cahier 1, Definitie van bildung en waarom.5 Deze paragraaf is ontleend aan Vereniging Hogescholen (VH), Cahier 1, Definitie van Bildung en

waarom. Alleen de sociale invalshoek is toegevoegd. 6 Het model is ook bruikbaar voor verbanden, organisaties of instellingen door de persoon te

vervangen door het betreffende verband etc.

13


Literatuur en nota’s

Bakker, C. & Wassink, H. (2015). Leraren en het goede leren; Normatieve professionalisering in het on-derwijs. Utrecht: Hogeschool Utrecht.

Boele, K. (2015). Onderwijsheid, Terug naar waar het echt om gaat. Klement – Pelckmans: Zoetermeer.

Bussemaker, J. (2015). De leraar als uitvinder. Rede gehouden op 26 maart op het Velon-congres.http://www.rijksoverheid.nl/regering/bewindspersonen/jet-bussemaker/toespraken/2015/03/26/de-leraar-als-uitvinder.html.

Dohmen, J. (2015). Moderne Bildung. Hoe jongeren hun leven vorm kunnen geven. Ambo: Amsterdam(verschijnt in oktober 2015).

HBO-raad/Vereniging Hogescholen. (2009). Greenpaper. Den Haag: Vereniging Hogescholen.

Klarus, R. & Beer, de F. (2015). Waar, Goed en Schoon Onderwijs. ISVW Uitgevers: Leusden.

Ministerie OCW. (2013). De leraar maakt het verschil. Kamerbrief minister en staatssecretaris van OCW,kamerstuk 04-10-2013 (p.11).

Onderwijsraad. (2013). Een smalle kijk op onderwijskwaliteit. Den Haag: Onderwijsraad.

Onderwijsraad. (2013a). Leraar zijn. Meer oog voor persoonlijke professionaliteit. Den Haag: Onderwijs-raad.

Oosterling, H. (2013). ECO3. Doendenken. Heijningen: Japsam Books.

Sissing, H (2015). 3000 jaar denken over onderwijs. Uitgeverij Boom: Amsterdam.

Stralen, G. & Gude, R. (red.) (2012). ‘…EN DENKEN! Bildung voor leraren’, ISVW Uitgevers: Leusden.

Swart, H. (2015). Jongeren in de verleiding van radicalisering. Katholieke Pabo: Zwolle.

Unesco-rapport. (1996). ‘Learning:treasure within’ van de International commission of education for the

twenty-first century. Deel 2 (principles), hoofdstuk 4, Jacques Delors.


14

Wat, waar en hoe

Wat?1e bildungsbergconferentie

Waar?Internationale School Voor Wijsbegeerte (ISVW)Dodeweg 8, 3832 LeusdenTel. [email protected]

Wanneer?Aanvang 9.00 – einde 17.00 uur

Hoe meld ik mij aan?Via de site: www.isvw.nl/cursussen/landelijke-bildungsconferentie-2015of telefonisch: 033-4650700

Hoe kom ik er?

Met de OV-fiets (vanaf station Amersfoort) Bij rijwielshop en fietsenstalling Eckman op het stationsplein kun je voor € 6,- perdag een fiets huren. Je dient een legitimatiebewijs mee te nemen en een borg van€ 50,- te betalen.

Met de Shuttlebus (vanaf station Amersfoort)Via www.stationsshuttle.nl boek je op voorhand uw rit van het station naar Land-goed ISVW. Ook de terugweg dien je op voorhand te boeken. De shuttle is beschik-baar van 08.00-10.00 uur en van 16.00-19.00 uur tegen een tarief van € 6,00 perpersoon. Je kunt dit afrekenen bij de chauffeur. Je vindt de shuttle bij de uitgangaan de Barchman Wuytierslaan. Op het perron verwijzen borden naar de ‘uitgangBarchman Wuytierslaan’, je loopt de andere kant op dan naar de stationshal en gaatvia de spoorbrug naar de uitgang. Daar vind je de taxihalte waar, afhankelijk van deaanvragen, een Bestax busje of een Bestax taxi komt om u naar de ISVW te bren-gen.

Met de Regiotaxi (vanaf station Amersfoort)De Regiotaxi is een prima vervoersmiddel voor ongeveer € 5,00 per persoon per rit.Indien je vanaf het station een regiotaxi naar de ISVW wilt bestellen kun je tot 1 uurvan tevoren bellen met de regiotaxi (tel. 0900-1122445). Indien je een regiotaxi naarhet station wilt bestellen kun je dit bij de receptie van de ISVW melden. Houd inbeide gevallen rekening met een wachttijd van ongeveer 30 minuten.

Met de auto De ISVW vind je naast de A28 op de Dodeweg 8 te Leusden. Neem afslag Leusden-Zuid. Er is ruime parkeergelegenheid.

15


LANDELIJKE BILDUNGS- CONFERENTIE VOOR LERARENOPLEIDERS · Expertise Persoonlijk Meesterschap (CEPM)...

Documents

Transcript of LANDELIJKE BILDUNGS- CONFERENTIE VOOR LERARENOPLEIDERS · Expertise Persoonlijk Meesterschap (CEPM)...