VOEDSEL

Speurles BO groep 3 en 4

InhoudsopgaveALGEMENE INFORMATIEHet doel van de les blz. 2Praktische zaken blz. 2

ACHTERGRONDINFORMATIEDe opbouw van de les blz. 3

VOORBEREIDING OP SCHOOL Lessuggesties blz. 5

BEZOEK AAN DE DIERENTUIN Plattegrond Diergaarde BlijdorpSpeurbladenAntwoordbladen

HEEFT U VRAGEN?Indien u ook na het lezen van dit projectblad nog vragen heeft, dan kunt u ons natuurlijk bellen. Bezoekersservice: 010-4431456 (maandag t/m vrijdag 09.30u - 16.30u)

1

HET DOEL VAN DE LES Deze speurles omvat een aantal activiteiten die tezamen helpen de volgende doelen te ver-wezenlijken:

- de leerlingen bewust maken van de verschillende soorten voedsel- de leerlingen wijzen op het feit dat niet iedereen hetzelfde eet- de leerlingen wijzen op het feit dat niet iedereen op dezelfde manier eet- de leerlingen “conclusies” laten trekken betreffende de verschillen en overeenkomsten tussen menselijke en dierlijke voedselgewoonten

PRAKTISCHE ZAKENHet thema “Voedsel” is een speurles. Dit houdt in dat u tijdens uw bezoek aan de Diergaarde GEEN begeleiding krijgt van een educatief medewerker/ster.

- Het bezoek aan de Diergaarde kan als een op zichzelf staande activiteit worden gezien. Het thema “Voedsel” sluit echter zo mooi aan op de belevingswereld van het kind, dat wij u nadrukkelijk aanraden er wat meer aandacht aan te besteden. In deze lesbrief vindt u een aantal lessuggesties die u hierbij kunnen helpen.- Schakel tijdens het bezoek aan de Diergaarde een aantal ouders in, zodat u uw leerlingen kunt verdelen in groepjes van ca. 6 kinderen. Zorg ervoor dat iedere begeleider een werk- blad en evt. antwoordblad heeft.- U dient de werkbladen zelf voor uw leerlingen te kopiëren!- Neem voldoende potloden mee voor de leerlingen. Ook is het verstandig per groepje een vlakgom mee te nemen.

2

Algemeneinformatie

DE OPBOUW VAN DE LESWij hebben er bij dit project voor gekozen een duidelijke relatie te leggen tussen mens en dier. Tijdens de voorbereidingen op school wordt aandacht besteed aan de voedselgewoonten van het kind en de dieren die het kind in zijn/haar onmiddellijke omgeving meemaakt. In de Diergaarde komt het voedsel (gedrag) van wilde dieren in gevangenschap aan de orde.

Met de les “Voedsel” willen wij de volgende aspecten onder de aandacht van de leerlingen brengen.

A WAAROM MOETEN MENSEN EN DIEREN ETEN? - energie, groei

B WELKE SOORTEN VOEDSEL ZIJN ER? - groente - fruit - zaden, noten - vlees - vis - insecten - etc.

C NIET IEDEREEN EET HETZELFDE. - planteneters eten alleen planten - vleeseters eten alleen vlees - er zijn ook dieren die alleen vis eten (viseters) - of vruchten (vruchteneters) - en zo zijn er ook zaadeters - en insecteneters - maar er zijn ook dieren die van alles wat eten: alleseters (de mens is ook een alleseter)

3

de gemaande miereneter leeft voornamelijk van ter-mieten, die hij met zijn lange kleverige tong oplikt.

Achtergrondinformatie

D MENSENBABY'S EN SOMMIGE PASGEBOREN DIEREN ETEN IETS ANDERS DAN HUN OUDERS. - mensenbaby's drinken de eerste tijd alleen melk - ook de jongen van zoogdieren (alle dieren met haren) drinken eerst alleen melk - hele jonge vogeltjes krijgen meestal voorverteerd voedsel van hun ouders - veel jonge dieren krijgen alleen hele kleine diertjes te eten of hun ouders scheuren het voedsel voor hen in stukjes

E HOE KOMEN MENSEN EN DIEREN AAN HUN VOEDSEL? - kopen in de winkel (mensen) - zelf zoeken (dieren en sommige mensen) - zelf vangen (dieren en sommige mensen) - zelf verbouwen (mensen)

F HOE ETEN WE? - in de mond stoppen met een lepel, vork of de handen (mens) - in de mond stoppen met de voorpoten (dieren) - direct met de mond pakken (dieren en sommige kinderen) - netjes een stukje afhappen, kauwen en inslikken (mensen en dieren) - met de tong oplikken (dieren) - schrokken (dieren en sommige mensen) - slurpen, smakken (dieren en sommige mensen)

4

Bij olifanten is de neus niet alleen geschikt om mee te ruiken; hij wordt ook gebruikt om mee te tasten, duwen, trekken, eten en drinken.

Achtergrondinformatie

LESSUGGESTIESIn dit hoofdstuk geven wij u een aantal lessuggesties. Uiteraard kunt u deze naar eigen behoefte aanpassen en uitbreiden.

Daarnaast willen wij u er op wijzen dat het mogelijk is om bij een bibliotheek een pakket te laten samen stellen rondom een bepaald onderwerp.

Aansluitend op de les kunt u eventueel (in kleine groepjes) een bezoek brengen aan een supermarkt en een dierenwinkel. In het geval van de dierenwinkel is het raadzaam de eigenaar van te voren van uw voornemen op de hoogte te stellen. Misschien kunt u zelfs met hem/haar afspreken dat de kinderen een kleine uitleg krijgen.

Ook een bezoek aan een kinderboerderij behoort in dit kader tot de mogelijkheden.

LESSUGGESTIE 1

“LEKKER, ETEN”!Het is een leuk idee om, ter introductie van de les, de kinderen in een kring te plaatsen en hen een appel, een kaakje of een andere kleinigheid uit te delen. Terwijl zij dit opeten kunt u hen vertellen dat u het met hen gaat hebben over voedsel.Laat de kinderen vertellen wat zij wel en niet graag lusten. Bespreek waarom zij eigenlijk moeten eten en wat nu eigenlijk gezond is en wat niet.

LESSUGGESTIE 2

“MIJN LIEVELINGSDIER”Inventariseer welke dieren de kinderen thuis hebben en laat hen hun lievelingshuisdier in het midden van een groot vel tekenpapier tekenen. Kinderen die geen huisdier hebben kunnen het klassedier tekenen, of zij kiezen zelf een huisdier. De rest van het vel blijft voorlopig leeg!

Voorbereiding op school

5

LESSUGGESTIE 3

“WAT EET MIJN LIEVELINGSDIER?”Geef de kinderen van te voren de opdracht om thuis etiketten, advertenties en andere afbeel-dingen van het voedsel van hun huisdier te verzamelen en mee te nemen naar school. Tijdens deze les mogen zij het meegebrachte materiaal netjes uitknippen en op het vel rondom de tekening van hun lievelingsdier plakken.

LESSUGGESTIE 4

HET INRICHTEN VAN EEN TENTOONSTELLINGVanaf de start van deze les laat u de leerlingen platen van etende dieren verzamelen, evenals plaatjes van hun voedsel. Tijdens het inrichten van de tentoonstelling wordt ook het voedsel zelf, op schaaltjes (indien houdbaar), in blik, enz. tentoongesteld. Bij voorkeur worden alle door de leerlingen gemaakte tekening en collage, de afbeeldingen van het etende dier en datgene wat het eet en drinkt, bij elkaar gegroepeerd.Laat de kinderen, naar aanleiding van de tentoonstelling, tot de conclusie komen dat niet alle dieren hetzelfde eten. Sommigen eten alleen vlees (katten) en anderen eten alleen groenten, fruit en granen (konijn). Concludeer dat de mens eigenlijk van alles een beetje eet.

LESSUGGESTIE 5

“HOE EET MIJN DIER?”Bespreek met de kinderen hoe zij eten (van een bordje, met hun handen, met mes en vork, of met een lepel?). Constateer dat dieren in ieder geval niet met een vork en van een bordje eten. Hoe dan wel? Laat een aantal leerlingen uitbeelden hoe hun dier eet. Indien zij dit goed doen, mogen zij voor de klas komen en het voordoen, waarna alle leerlingen het nadoen. Op deze manier kunnen een aantal manieren van eten worden uitgebeeld:bijten, scheuren, schrokken, smikkelen, vermalen, likken, enz.

6

Voorbereiding op school

LESSUGGESTIE 6

“WE GAAN NAAR DIERGAARDE BLIJDORP”Bespreek het komende bezoek aan de Diergaarde met de leerlingen. Aan de orde komen:- Ervaringen van leerlingen die al eens in de Diergaarde zijn geweest.- Er gaan een aantal moeders en/of vaders mee naar de Diergaarde, de klas wordt in groepjes verdeeld.- In de Diergaarde wordt een aantal dieren bezocht (dus niet alle dieren) waar een opdracht over voeding bij gemaakt moet worden.- De dieren in de Diergaarde mogen niet worden gevoederd (het waarom sluit natuurlijk goed aan bij deze les). LESSUGGESTIE 7

DE VERWERKINGBespreek het werkblad met de leerlingen en laat hen de eventueel niet uitgevoerde opdrach-ten alsnog maken. Hebben de leerlingen verschillen en/of overeenkomsten gezien tussen de voedselgewoontes van hun huisdier en de dieren in de Diergaarde?Laat de leerlingen hun lievelings dierentuindier tekenen, samen met het voedsel van dit dier. Voeg deze tekeningen toe aan de tentoonstelling.Nodig de ouders van de leerlingen uit om de tentoonstelling in de klas te komen bekijken.

7

Voorbereiding op school

Plattegrond Voedsel

A Rivièrahal

B Dierenkliniek

C Taman Indah

1 Vissende katten

2 Wanderoes

3 Olifanten

4 Tijgers

5 Vosmangoesten

6 Maraboes

7 Afrikaanse savanne

8 Waarheen/waarvoor

De nummers op de plattegrond komen overeen met de nummers van de opdrachten op het speurblad. Wanneer u wilt kunt u ook een eigen route kiezen. Laat steeds één leerling de opdracht voorlezen. Op het antwoordblad vindt u naast de antwoorden, ook een aantal handige tips om de kinderen nog beter te begeleiden bij het beantwoorden van de vragen.

Veel speurplezier!

Ingang vanAerssenlaan

2

1

5

8

7

B

C

A

3

RichtingOceanium

46

Speurblad Voedsel

1Wat eet een vissende kat? Kleur de rondjes bij het juiste eten.

VISSENDE KATTEN 2 WANDEROES

Wat eet een Wanderoe?Zet een kruisje in de rondjes .

Speurblad Voedsel

Ik ben het grootste dier van de dierentuin. Ik kan erg veel eten. Weet jij wat ik eet?Kleur het rondje bij het juiste plaatje.

3

4

OLIFANTEN

Een olifant eet niet alleen heel veel, maar drinkt ook heel veel. Waar drinkt hij mee? Kies:

mond

slurf

TIJGERS

Ssssst, wees stil, ik ben op jacht! Hoe ik dat doe zie je aan de plaatjes. Wat doe ik het eerst? En wat daarna?

Schrijf de cijfers 1, 2, 3, 4, in de juiste volgorde, in de rondjes bij de plaatjes.

Speurblad Voedsel

5 VOSMANGOESTEN

Wat eet een pasgeboren vosmangoest?Zet een rondje om het goede plaatje.

Wat eten volwassen vosmangoesten?Teken een lijn naar de goede plaatjes.

6 MARABOES

Ik ben een maraboe. Weet jij welke snavel van mij is? Kleur het rondje bij de juiste snavel.

Ik eet graag:

A B C

CBA

Me l k

Veel vogels vliegen in de winter naar een plek buiten Nederland. Daar is het warmer en er is meer voedsel voor ze. Speel het spel waarheen/waarvoor in de kijkhut bij de weidevogels en ontdek wat de vogels het liefst eten.Trek daarna hieronder een lijn van de vogels naar zijn lievelingseten.

Speurblad Voedsel

Giraffen, zebra’s en antilopen eten allemaal planten. Toch is er genoeg voor hen allemaal. Teken een streep van hun mond naar de planten die zij eten.

7

8 WAARHEEN/WAARVOOR

AFRIKAANSE SAVANNE

wormen/ bodemdiertjesvliegende insecten visjeskleine insecten

lepelaar grutto kemphaan huiszwaluw

Antwoordblad Voedsel1

2

VISSENDE KATTEN

De vissende kat lijkt op de gewone huiskat. Toch komt hij hier niet in het wild voor. Onze huiskat is niet zo blij met water, maar de vissende kat wel. Die is gek op water. Daar haalt hij ook het meeste voedsel vandaan. Hij eet kreeft, vis, amfibieën en vogels.

De wanderoe is een aap en hij leeft in de bossen. Hier vindt hij lekkere blaadjes, knoppen, insecten en zaden om te eten. Hij propt dit eten eerst in zijn grote wangzakken om het later, op een rustig plekje, fijn te kauwen.

* Bekijk de dieren één voor één met de kinderen en laat hen de opdracht eerst bij de vissende kat en daarna bij de wanderoes uitvoeren. De vissende kat vindt u aan het begin van de Maleise Bosrand. Indien hij niet in zijn verblijf te zien is, kunt u de afbeelding op het informatiebord bij het verblijf gebrui-ken (of later nog eens terug komen). De wanderoes hebben een binnenverblijf in het Aziëhuis, maar ze zitten ook vaak buiten.

WANDEROES

OLIFANTEN3 Olifanten eten uitsluitend plantaardig materiaal (bladeren, vruchten, boombast, takken, enz.). Dit stoppen zij met hun slurf in hun bek. Water zuigen zij eerst op met hun slurf, waarna zij het in hun bek spuiten. Door hun grote lichaam hebben olifanten veel voedsel en drinkwater nodig. Een olifant in Diergaarde Blijdorp krijgt per dag ongeveer 14 emmers water en anderhalve baal hooi, 5 kilo hardvoer (granen en brokken), 7 kilo groenvoer (groente en fruit) en een flinke hoeveelheid (wilgen) takken. In totaal qua volume te vergelijken met drie balen hooi.

* Geef de kinderen even de tijd om rustig naar de olifanten te kijken. Wijs hen op de manier waarop een olifant voedsel in haar bek stopt en kauwt. Lees vervolgens de opdracht op het werkblad met hen door en laat hen de opdracht maken. LET OP: een olifant eet per dag dus een hoeveelheid voedsel die qua volume vergelijkbaar is met de stapel van drie hooibalen. Bespreek met de kinderen dat een olifant in het echt natuurlijk niet alleen maar hooi eet.

4 TIJGERS

Tijgers zijn roofdieren, zij vangen vrij grote prooidieren (herten, wilde varkens, e.d.). Zodra een honge-rige tijger een mogelijke prooi ontdekt, maakt hij zich zo klein mogelijk en sluipt naar zijn prooi toe. Pas wanneer hij heel dichtbij is, bespringt hij de prooi. Vaak sleept een tijger zijn prooi hierna mee naar een rustige plek om te eten.

* Vraag aan de kinderen of zij weten hoe een tijger op jacht gaat en spreek met hen af dat zij zo zacht-jes mogelijk naar de muur van het tijgerterras sluipen. (Let er op dat zij niet over de muur heen gaan hangen!) Laat hen vervolgens de opdracht maken door hen de nummers 1 tot en met 4 in de juiste volgorde in de rondjes bij de plaatjes te laten schrijven.

1. 2. 3. 4.

Antwoordblad Voedsel

AFRIKAANSE SAVANNE7

WAARHEEN/WAARVOOR8

Giraffen, zebra's en antilopen eten allemaal hetzelfde: groenvoer. Toch is er genoeg voor hen allemaal. Dit komt omdat zij niet allemaal hetzelfde soort groen eten. De giraf eet de blaadjes uit de bovenkant van de boom. De antilope eet de blaadjes van struiken en lage planten. En de zebra eet gras!

* Loop naar de giraffen en bekijk de dieren met de kinderen. Waarom zit er allemaal gaas om de bomen in hun verblijf? (Anders eten zij de bast van de boom en gaat de boom dood.) En waarom zit dit zo hoog? Vertel dat de giraffe, net als de zebra en de antilope, groenvoer eet. Vraag of zij weten welk groenvoer deze dieren eten en laat hen op het werkblad een streep trekken van de mond van ieder dier naar het groen dat het eet. Weten zij ook waarom zij niet allemaal hetzelfde eten?

Trekvogels trekken in de herfst naar zuiderlijker gelegen gebieden om aan de slechte omstandigheden(bijv. voedselgebrek) in hun broedgebied te ontkomen. De tegenhanger van trekvogels zijn strand vogels. Deze vogels overwinteren wel in hun broedgebied.

* Als het trekvogel spel goed wordt gespeeld, krijg je de volgende uitkomst:de grutto eet wormen en bodemdiertjesde huiszwaluw eet vliegende insectende kemphaan eet kleine insecten, larven en slakjesde lepelaar eet visjes.

De maraboe heeft een lange puntige snavel (B) en slanke poten (C).De maraboe is een grote neef van de ooievaar. Het is een jager op levende dieren zoals vissen, kleine vogels en ratten, maar ook een aaseter (dode dieren). Wanneer hij zijn nek in het lijf van een dood dier stopt, hoeft hij niet bang te zijn dat zijn veren vuil worden, want zijn nek is kaal.

5 VOSMANGOESTEN

De groep stokstaartjes wisselt het hele jaar door. Al gravend zoeken deze dieren de hele dag naar voedsel. Het zijn echte alleseters. Zo houden zij bijvoorbeeld van eieren van vogels en hagedissen, van slangen en slakken, van vetplanten en vruchten, maar ook zijn ze dol op schorpioenen. Jonge stok-staartjes eten dit voedsel nog niet, die worden eerst gezoogd. Na ongeveer 6 weken eten de kleintjes voor het eerst vast voedsel.

* Kijk met de kinderen naar de stokstaartjes en laat ze tellen hoeveel grote en hoeveel kleine stokstaart-jes er zijn. Voer daarna de opdracht met hen uit. Zou een klein stokstaartje echt van zijn moeder melk uit een fles met een speen krijgen?

6 MARABOES

Tekst: afdeling EducatieIllustraties: afdeling EducatieVormgeving: Stephanie Mol

Datum: juni 2012