1. Transitie naar duurzaam Voedingssysteem

• Bussum

• 10 Oktober 2011

• www.twitter.com/janrotmans

2. Urgentie

• blijvend hoge voedselprijzen komende jaren

• semi-permanente voedselcrisis

• klimaatverandering, droogte, ziektes, plagen

• kan mondiaal voedselsysteem crashen

• VN, oktober 2011

3. Urgentie

• klimaatverandering

• biodiversiteit milieudruk landgebruik

• dierenwelzijn cultuurlandschap

• gezondheidsrisicos

4. Scheve Verhoudingen

• in 2010 waren er voor het eerst meer mensen die te veel

• eten hadden (1.5 miljard) dan te weinig (925 miljoen)

5. Persistent Probleem

• Productie

• productieketen grootschalig, complex, ondoorzichtig geworden

• toelevering van grondstoffen en materialen boerenbedrijven transport - verwerking in slachterijen of zuivelfabriek - distributie naar groothandel detailhandel - winkel en supermarkt - consument

• veel risicofactoren in schakels van productieketen ingebouwd

• het op grote afstand verplaatsen van dieren, veevoer en vlees ; zo goedkoop

• mogelijk produceren ; zo dicht mogelijk op elkaar zetten van dieren

• crises zijn symptomen van structuur, cultuur, werkwijze

6. Economisering Voedselsysteem

• economisering leidt tot schaalvergroting

• leidt tot optimalisering en schaalvergroting

• leidt tot ongewenste neveneffecten

7. Verbroken Verbinding

• relatie tussen mens en voedsel is verbroken

• veel mensen hebben geen idee

• waar voedsel vandaan komt

8. Persistent Probleem

• Consumptie

• eisen die consument stelt aan kwaliteit en veiligheid

• van voedsel worden steeds hoger

• consument wil gezond, milieuvriendelijk en diervriendelijk voedsel

• consument kiest nog steeds voor goedkoopste stukje vlees

• gruwelen van beelden van besmette kippen en varkens, maar denken

• tegelijkertijd dat die bacillen er echt wel uitgaan

• consument in verwarring over wat duurzame producten zijn fair trade, puur en eerlijk, ecologisch, biologisch

9. wereldwijde hang naar lokale worteling kringlopen voor energie, voedsel, afval gemeenschappen streekmarkten overal een succes Glocalisering

10.

• decentraal duurzaam wordt d trend

• gemeenschappen gaan energie opwekken / beheren

• energie maar ook voeding, water, afval, zorg

• bedrijven, organisaties, burgers, wijken, buurten, straten

• ca. 400 plannen voor lokale energiecoperaties

• provincies, gemeenten, energiebedrijven, burgers

• • combinatie van zon/wind/warmte en smart grid

Decentraal Duurzaam

11. D producent bestaat niet

• groeiende groep koplopers

• Ben & Jerry, Cono, Lonely Chocolonely, Meatless

• Mars, Verkade, Cadbury

• peloton

• Jamin, Albert Heijn, Jumbo, Hema, Lidl

• achterblijvers

• Aldi

12. D consument bestaat niet

• groep van ca. 100.000 die al duurzaam leeft

• groep van ca. 2.5 miljoen die duurzaam wil leven

• maar een duidelijk handelingsperspectief mist

• groep van ca. 10 miljoen die voorlopig afwacht

• groep van ca. 2.5 miljoen die aversie heeft tegen duurzaamheid

13. Transitie naar duurzame voeding

• van prijsgedreven voedselsysteem

• naar duurzaam voedselsysteem waarin

• energie, klimaat, pesticiden, vervuiling

• arbeid, leefomstandigheden een rol spelen

14. Status Transitie

• Consumptie

• afgelopen decennia

• heeft verandering in perceptie plaatsgevonden

• heeft verandering in attitude plaatsgevonden

• heeft nog geen gedrags verandering plaatsgevonden

• aantal vegetarirs toegenomen tot ca. 6%

15. Perceptieverandeirng

• Vleeseters

• Nederlanders eten gemiddeld tijdens hun leven 734 dieren:

• 4 koeien

• 5 schapen

• 34 varkens

• 690 kippen

• 1 kalf

16. Perceptieverandeirng

• Jongeren

• 89% jongeren wil dat voedsel duurzaam geproduceerd wordt

• dierenwelzijn en milieu zijn belangrijke factoren bij keuze voedsel

• 75% akkoord met vervanging broodje ham door duurzaam broodje

• grote behoefte aan praktische tips om eetgewoonten te verbeteren

• jongeren willen duurzaam voedsel

• Voedingscentrum

17. Status Transitie

• Productie

• afgelopen decennia

• aantal groene voedingsproducten significant toegenomen

• is duurzaam ondernemen doorgebroken

• is duurzaamheid een commercile troef geworden

• 10-20% groei per jaar in groene voedingsproducten

18. Doorbraak naar duurzaam voedingssysteem Wijdverspreide toepassing van het nieuwe paradigma Tijd Opbouw van duurzame samenlevingl Consolidatie 20 - 30 jaar Doorontwikkelingsfase Voorontwikkelingsfase 20 - 30 jaar Kantelpunt Strijd tussen het oude en nieuwe paradigma Afbraak en opbouw van instituties We zitten hier

19. Multi-level analyse Voedingssector Macro-niveau - globalisering - WTO + klimaatverandering + voedselcrisis + dierziekten Meso-niveau - EU-landbouwbeleid - voedingsregime Nederland - schaalvergroting + duurzaam ondernemen - belangenorganisaties Micro-niveau + biologische landbouw + consumentenvoorkeuren + toename vegetarirs + niche-markt vleesvervangers + nieuwe netwerken

20. Inschatting

• er is een lange voorontwikkelingsfase geweest

• er is al veel gexperimenteerd

• er is al eiwitdialoog gestart

• er zijn platforms opgericht

• [ taskforce biologische landbouw ]

• nog geen duidelijke visie

21. Conclusie

• transitie naar duurzaam voedingssysteem

• staat aan de rand van een doorbraak

22. Transitie = Machtsstrijd

• • regime: dominante structuur, cultuur en werkwijzen

• • met macht en gevestigde belangen

• • niche: opkomende, afwijkende structuur, cultuur en

• • werkwijzen op klein schaalniveau

• • niche wil macht ontwikkelen en het bestaande regime

• • overnemen; regime beschermt zich daartegen door de