Visie Kind en Gezin over de inschakeling van tolken in de preventieve zorg

1. Situering

Communicatie bij diversiteit aan cliënten

Een kwaliteitsvolle dienstverlening begint bij toegankelijke en effectieve informatie. Succesvolle communicatie is als het ware een voorwaarde voor een kwaliteitsvolle dienstverlening. In de grote diversiteit aan cliënten merkt men echter dat bij sommigen onder hen de boodschap die Kind en Gezin wil geven niet aankomt. En dit omwille van diverse redenen: te moeilijke informatie, een te veel aan informatie, de informatie is geschreven, de informatie is in het Nederlands, …

Visie communiceren met maatschappelijk kwetsbare gezinnen

In 2006 werd dan ook gewerkt aan het ontwikkelen van een visie rond de communicatie naar maatschappelijk kwetsbare gezinnen. Dit maakt het mogelijk om alle bestaande initiatieven op elkaar af te stemmen, structureel een plaats te geven in het algemene communicatiebeleid en verder kwaliteitsvol uit te bouwen.

Operationaliseren visie

In 2007 werd gestart met het operationaliseren van de visie naar maatschappelijk kwetsbare gezinnen. In deze visie wordt het belang van een toegankelijke persoonlijke mondelinge communicatie toegelicht. Maatschappelijk kwetsbare groepen hebben vooral nood aan persoonlijke contacten. De schriftelijke communicatiedragers (pictografisch materiaal, vertaalde teksten,…) worden ter ondersteuning van die persoonlijke contacten gebruikt.

Het is de keuze van Kind en Gezin het gebruik van het Nederlands in deze contacten zoveel mogelijk te stimuleren, maar niettemin is het soms toch wenselijk om anderstalige gezinnen tegemoet te treden in hun eigen taal.

In dit kader werd een werkgroep opgericht die verantwoordelijk is voor het verder ontwikkelen en opvolgen van het werken met tolken. Dit dient uiteraard te gebeuren binnen de contouren van de visie communiceren met maatschappelijk kwetsbare gezinnen.

2. Visie en beleidskeuze Kind en Gezin

a. Nood aan een geëxpliciteerde visie op het werken met tolken.

Duidelijke keuze Een geëxpliciteerde visie is noodzakelijk om in de eerste plaats duidelijk te stellen dat Kind en Gezin ervoor kiest om tolken in te schakelen waar nodig.

Eenvormigheid Het onderzoek in 2005 maakte nog maar eens duidelijk dat het inschakelen van tolken in elke regio, in elke provincie op een andere manier gebeurt. Een geëxpliciteerde visie zorgt ervoor dat dit in alle provincies op een meer eenvormige manier gebeurt. Dit draagt bij tot een kwaliteitsvolle dienstverlening aan anderstalige gezinnen en gezinnen waar één of beide ouders doof zijn.

b. Algemene visie van Kind en Gezin met betrekking tot het inschakelen van tolken.

Algemene doelstelling

Met het oog op het bieden van een toegankelijke, effectieve en kwaliteitsvolle dienstverlening schakelt Kind en Gezin een tolk in wanneer taal een obstakel wordt en de dienstverlening niet mogelijk is en de verbale communicatie wordt bemoeilijkt

Bij wie?- sociaal tolken bij anderstalige gezinnen die de Nederlandse taal

niet of onvoldoende machtig zijn. - doventolken bij gezinnen waar één of beide ouders doof zijn.

Hierdoor wil Kind en Gezin mogelijke gezondheidsrisico’s en -verschillen wegwerken of voorkómen bij alle kinderen en ervoor zorgen dat hun ouders zich versterkt weten. Op deze wijze kunnen we onze missie om bij te dragen tot het bieden van zo veel mogelijk ontplooiingskansen voor hun kinderen, waar maken.

c. Beleidskeuze voor de inschakeling van sociaal tolken

BeleidskeuzesKind en Gezin maakt een aantal fundamentele beleidskeuzes met betrekking tot het inschakelen van sociaal tolken:

Kind en Gezin kiest ervoor om gezinnen die het Nederlands onvoldoende machtig zijn te woord te staan en te zorgen dat de kwalitatieve communicatie mogelijk blijft. Dit is geen vrijblijvende keuze en deze keuze is niet taalgebonden.

1. het team zoekt naar een oplossing om het gezin in hun eigen taal te woord te staan en met inzet van ondersteunend materiaal (vertaald materiaal, KIB1, terminologielijsten)

2. het team zoekt naar een oplossing om het gezin via een gemeenschappelijk taal te woord te staan en met inzet van ondersteunend materiaal (vertaald materiaal, Kind in Beeld2, terminologielijsten)

1 zie ook handleiding Kind in Beeld2 zie ook handleiding KIB

3. indien er geen haalbare en kwaliteitsvolle oplossing is binnen het team, dan kiezen we ervoor – onafhankelijk van de taal - sociale tolken in te schakelen en met inzet van ondersteunend materiaal het gezin te woord te staan.

Deze overweging wordt genomen bij alle anderstalige gezinnen.

Kind en Gezin kiest er expliciet voor om sociaal tolken in te schakelen

1. via de officiële diensten voor sociaal tolken en vertalen omwille van de kwaliteitsgarantie

2. als er geen sociaal tolk ter beschikking is (taal niet gekend, tolk niet beschikbaar), wordt gezocht naar een volwaardig alternatief via de inschakeling van tolk3 op freelance basis volgens de vastgelegde procedure (van Kind en Gezin) opdat de kwaliteit gewaarborgd blijft.

Kind en Gezin kiest er niet voor samen te werken met ‘informele’ tolken omwille van de zeer geringe kwaliteitsgarantie zoals bv. kinderen die tolken voor hun ouders, vrienden van de cliënt, e.a.

Kind en Gezin kiest voor de inschakeling van sociaal tolken (telefoontolken en/of tolken ter plaatse) in alle facetten van de dienstverlening.

Kind en Gezin kiest voor een actieve doorverwijzing naar de Huizen van het Nederlands, in aanvulling op het inschakelen van tolken.

Tolken en inburgering sluiten elkaar niet uit!

Het beschikbaar stellen van taalbijstand verhindert de inburgering van anderstaligen niet, integendeel. Anderstaligen ervaren dit niet als een gemakkelijkheidsoplossing of een luxeproduct, maar als een vorm van afhankelijkheid die ze zo snel mogelijk willen ontgroeien. Sociaal tolken doorbreekt het maatschappelijk isolement en is een hefboom voor een volwaardige participatie aan het maatschappelijk gebeuren.(uit: Gezamenlijke positienota, onderschreven door de Sociaal tolkendiensten, de Huizen van het Nederlands en het overleg van de Onthaalbureaus.)

De meerwaarde van het vertalen en tolken is meervoudig. In de politieke aanbevelingen omtrent de sector van het sociaal tolken en vertalen4 vinden we een aantal argumenten:

Het sociaal vertalen en tolken draagt concreet bij tot de uitwerking van een diversiteitsbeleid binnen de gebruikersdiensten;

Het stimuleert de anderstaligen om één van de landstalen te leren;

Het isolement van de anderstaligen neemt af, het vermijdt dat ze zich terugplooien op zichzelf en hun eigen gemeenschap;

De participatiegraad van de etnisch-culturele minderheden verhoogt;

De anderstaligen worden gestimuleerd om in andere domeinen te participeren (bijv. de socio-culturele sector);

De kwaliteit van de dienstverlening door de gebruikers stijgt aanzienlijk;

De duur van de dienstverlening (alsook het aantal prestaties) neemt af en economisch gezien daalt de totale uiteindelijke kost: door vanaf het begin een beroep te doen op een sociaal tolk die instaat voor de communicatie en de goede verstandhouding tussen de dienstverlener en de begunstigde, ziet men de efficiëntie van de dienst verbeteren. Hierdoor daalt ook vaak het aantal prestaties die voor dezelfde begunstigde moeten worden

3 Tolk op freelance basis kan een beëdigde tolk, niet beëdigde tolk of student vertaler/tolk zijn.4 Uit Fosovet-Cofetis vzw. Politieke aanbevelingen omtrent de sector van het sociaal tolken en vertalen. Brussel oktober 2007

geleverd. Er werden al verscheidene onderzoeken gedaan betreffende de kwaliteitsverbetering bij afwezigheid van taalbarrières. Wat de financiële gevolgen betreft, is er sprake van een terugverdieneffect. Dit betekent dat de totale kost van een dienstverlening (bijvoorbeeld bij gezondheidszorg) lager ligt wanneer men vanaf het begin een sociaal tolk inschakelt (gelet op de vermindering van het aantal prestaties) dan wanneer men voor dezelfde dienst geen tolk inschakelt.

Complemen-tariteit

De sociale tolk- en vertaaldiensten, de Huizen van het Nederlands en de onthaalbureaus spelen een complementaire rol in het inburgeringbeleid. Tolken en Nederlands leren zijn namelijk complementair: ook wie pas aan zijn inburgeringtraject begint, moet kunnen communiceren met hulp- en dienstverleners.

d. Beleidskeuze voor de inschakeling van doventolken

BeleidskeuzesKind en Gezin maakt een aantal fundamentele beleidskeuzes met betrekking tot het inschakelen van doventolken:

Kind en Gezin kiest ervoor om gezinnen waar één of beide ouders doof zijn, te woord te staan en te zorgen dat de kwalitatieve communicatie mogelijk blijft.

- het team stelt de mogelijkheid van de inschakeling van een doventolk voor, op kosten van Kind en Gezin (en niet op kosten van het persoonlijk assistentiebudget van de ouders)

- het team zoekt naar een oplossing om het gezin te woord te staan met inzet van ondersteunend materiaal (bestaande informatiedragers, Kind in Beeld5).

Deze overweging wordt genomen in overleg met of op vraag van de (dove) ouders.

Kind en Gezin kiest er expliciet voor om doventolken in te schakelen

- via de officiële dienst (CAB – Vlaams Communicatie Assistentie Bureau voor Doven vzw) voor doventolken.

Kind en Gezin kiest voor de inschakeling van doventolken in alle (mogelijke) facetten van de dienstverlening.

5 zie ook handleiding Kind in Beeld

Bijlage 1: Achtergrondinformatie Sociaal tolken

Sociaal tolken

Definitie Sociaal tolken is een vorm van tolken: waarbij de mondelinge boodschap getrouw en volledig omgezet

wordt uit een brontaal naar een doeltaal teneinde kwaliteitsvolle reguliere sociale en openbare dienst- en

hulpverlening voor iedereen mogelijk te maken zodat het eenieder mogelijk wordt zijn/haar rechten zeker te stellen en zijn/haar plichten na te komen.

Verschillende vormen

1. (Sociaal) Telefoontolken: Dit is een vorm van sociale tolkhulp waarbij de sociaal tolk het gesprek tussen opdrachtgever en cliënt telefonisch tolkt.

2. (Sociaal) Tolken ter plaatse: Dit is een vorm van sociale tolkhulp waarbij de sociaal tolk zich ter plaatse begeeft om de tolkopdracht tussen opdrachtgever en cliënt tot een goed einde te brengen.

Wat is het belang van sociaal tolken? 6

Sociale en culturele realiteit

Zoals de meeste landen maakt België een belangrijke sociale en culturele evolutie door. De immigratie van mensen met verschillende achtergronden leidt tot een veelheid aan talen en levensstijlen. Deze diversiteit is een uitdaging, in het bijzonder voor de openbare instellingen en hulp- en dienstverleners.

Samen met die talen ontstaat soms echter ook taalverwarring en een taalkloof. Wanneer taal een obstakel wordt, wanneer dienstverlening niet mogelijk is omdat de communicatie stopt, wanneer de woorden stokken, is er nood aan een sociaal tolk.

Sociaal tolken bevordert toegankelijkheid

Het aanbieden van taalbijstand verzekert het recht7 op kwalitatieve bijstand in een sociale context. Door sociaal tolken ter beschikking te stellen, vergemakkelijken de SVTD’s8 de toegang tot de bestaande diensten voor de cliënt, in een sfeer van gelijkwaardigheid en effectuering van rechten.

6 http://www.fosovet.be//cms_cofetis/files/File/070620%20-%20Beroepsprofiel%20-%20Sociaal%20tolk.pdf7 Dit recht moet evolueren van een principieel recht naar een juridisch afdwingbaar recht. (Uit Fosovet-Cofetis vzw. Politieke aanbevelingen omtrent de sector van het sociaal tolken en vertalen. Brussel oktober 2007 8 SVTD’s = sociale vertaal- en tolkdiensten

Bijlage 2: Achtergrondinformatie Doventolken

Doventolken9

Definitie De tolk VGT heeft een diploma behaald aan de tolkenopleiding te Gent of te Mechelen. De tolk VGT wordt ingeschakeld om een goede en vlotte communicatie te bewerkstelligen tussen een Dove en horende gesprekspartner.

De tolk is gebonden aan een deontologische code. Dat wil o.m. zeggen dat hij over zijn tolkopdrachten niets mag verder vertellen. Hij moet zich ook tijdens het tolken strikt neutraal opstellen.

Verschillende vormen

De tolk stemtolkt alles wat de Dove gesprekspartner in VGT meedeelt. Hij vertaalt alles in VGT (Vlaamse GebarenTaal) wat de horende gesprekspartner in gesproken taal zegt.

Er zijn dove mensen die liever een schrijftolk inzetten in plaats van een tolk VGT. Het zijn dove of slechthorende gebruikers die geen VGT kennen, of het zijn mensen die vinden dat geschreven taal in een bepaalde situatie voor hen toegankelijker is dan VGT. De schrijftolk noteert alles wat gezegd wordt.

Aanvraag en betaling van de tolk

Aanvraag van een tolk

Het CAB (centraal tolkenbureau) zoekt de tolken. Het bureau heeft informatie over alle tolken en kan hen snel contacteren. Dat is gemakkelijk, want de tolken zijn vaak weg van huis of reeds bezet. Het aanbod van tolken Vlaamse Gebarentaal en schrijftolken in Vlaanderen is jammer genoeg beperkt.

- de aanvraag kan online. Op de website onder de rubriek “Gebruikers”; “tolkaanvraagformulier Welzijn & Werk”. Een kopij van deze aanvraag wordt na het verzenden naar uw e-mailadres gestuurd.

- de aanvraag kan via een aanvraagformulier (in Word te downloaden). Het ingevulde formulier versturen per email naar tolkaanvraag@cabvlaanderen.be, of u kan het faxen.

- Dan zoekt het CAB naar een tolk die vrij is om te tolken. Het is verstandig om de aanvraag snel aan het CAB te bezorgen. Met “snel” wordt bedoeld : van zodra men weet wanneer en waar de tolkopdracht zal doorgaan. Zo krijgt Het CAB voldoende tijd om zoveel mogelijk stappen uit te voeren om een tolk te vinden.

Betaling Er wordt een onderscheid gemaakt tussen - het tolktarief voor dove cliënten die tolkuren hebben (zie ook recht op

tolkuren): de verplaatsingonkosten dienen steeds door de cliënt betaald te worden

- het tolktarief voor derden of cliënten die geen tolkuren hebben. In deze groep maakt men nog een onderscheid in 3 categorieën.

Kind en Gezin valt onder de tweede categorie.Dat betekent wij

- het honorarium van de tolk dat 31,07 euro per begonnen tolkuur bedraagt (prijs 01/09/2007)

- een bemiddelingskost waarbij volgende regel wordt toegepast: voor elke prestatie van één tolk per blok van één tot en met vier tolkuren wordt een bemiddelingskost van 17,73 euro betaald. Voorbeelden van de berekening leest u op onze website.

9 zie voor meer info www.cab.be

- de reiskost van de tolk die 0,25 euro/km bedraagt.

Het recht op tolkuren

Recht op tolkuren Een Vlaming die een ernstige auditieve beperking heeft, kan van het

Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) het recht op tolkuren bekomen. Er bestaan twee soorten tolkuren: tolkuren in de leefsituatie (L-uren) en tolkuren in de arbeidssituatie (A-uren).

Voorwaarden en aanvraag van de tolkuren

De aanvrager moet - ingeschreven zijn bij het Vlaams Agentschap voor Personen met

een Handicap.- moet aan medische voorwaarden voldoen

De aanvrager kan zich richten tot www.cab.be voor verdere informatie.