Vervroegde uittreding in België: een ommekeer in zicht?

Karin Goyvaerts

Probleemverkenning

Aandeel werkende 55-plussers; België: laatste plaats in het Europese peloton (30%)

Bezorgdheid: Toekomstige betaalbaarheid socialezekerheidssysteem

Oorzaak: vergrijzing

Gevolgen: Loonkosten ↑ Aanbodtekorten; spanningen op arbeidsmarkt

& gevaar productiviteit

Op zoek naar verklarende factoren

Aantrekkingsfactoren & afstotingsfactorena) De vervroegde uittredingssystemen

- stimuleert inactiviteit- Belgisch pensioensysteem honoreert langere

loopbanen financieel onvoldoende

b) De vrije tijd als aantrekkingsfactoren - bloeiende vrijetijdsindustrie - hangt samen met negatieve

aspecten verbonden aan de werksituatie (precaire arbeidssituatie als afstotingsfactor)

c) Bedrijfsfactoren als afstotingsfactoren Agv. Economische transities

(overgang) effect op uitstoot oudere

werknemers (zie volgende dia)

Leeftijdsbeleid en leeftijdscultuur

Wijze waarop & mate waarin aantrekkings-en afstotingsfactoren werkzaam zijn verschilt van land

tot land Typologie van sociale beschermingssystemen !

1) Sociaal-democratische systeemSterkte sociale bescherming met sterk activerende arbeidsmarktpolitiek (‘recht op werk’)

2) Conservatief-corporatistische systeem (België)Sterke sociale bescherming en zwak arbeidsmarktbeleid(‘recht op inactiviteit en inkomensbescherming’)

3) Liberale systeemZwakke sociale bescherming met zwak arbeidsmarktbeleid

Op zoek naar verklarende factoren

c) Bedrijfsfactoren als afstotingsfactorenAgv. Economische transities (overgangen)

effect op uitstoot oudere werknemers;1) Gebrek aan aangepastheid van kennis &

ervaring2) Oudere werknemers kosten aanzienlijk meer

dan hun jongere collega’s3) Vervroegde uittrederegelingen voor

werkgever veelal financieel voordeliger dan ontslag

4) Sociale aanvaarding van vervroegde uittrederegelingen

Leeftijdsbeleid en leeftijdscultuur

Ommekeer eindeloopbaanbeleid België moeilijk te realiseren; Heel het sociale beschermingssysteem & principes

die aan de grondslag liggen opnieuw overdenken Samenleving moet anders denken over relatie

tussen ouderen & arbeid Centrale arbeidsactoren zullen zich moeten scharen

achter nieuwe doelstellingen

Remedies: hoe kan langer doorwerken gestimuleerd worden?

Eerste remedie: beperking van de genereuze vervroegde uittredestelsels

(& versterken financiële consequenties van vervroegde uittrede)

4 categorieën in Europa:- Systemen verbonden aan werkloosheid- Conjunctuurgebonden vervroegde uittrederegelingen- Arbeidsongeschiktheid- Vervroegde pensionering binnen het officiële

pensioensysteem

Remedies

Opmerking:1) Bij inperking van toegang

van een uittredestelsel moet de toegang tot andere

systemen bewaakt worden2) Ook een sterk activerend beleid moet gevoerd worden

Remedies

De maatregelen in het GeneratiepactArbeidsdeelname ouderen opkrikken door;

* toestroom in vervroegde uittredekanalen verder afremmen

* band tussen loopbaanduur en pensioeninkomen versterken

Nederland en België vergeleken* NL: met succes grondige

hervormingen; medewerking alle arbeidsactoren !

* België: probleem van ‘institutional stickness’

Remedies

Tweede remedie: ruimere activering- Oudere werknemers hun plek op

arbeidsmarkt laten behouden- Oudere werklozen reële kansen geven op een nieuwe job

beleid gericht op herintegratie van niet- actieve 50-plussers zeer moeilijk

! Preventieve aanpak op voorkomen vroegtijdige uitstroom

Remedies

Hoe? Outplacementbegeleiding gefinancierd door

de werkgever in geval van ontslag Subsidie aan werkgevers die werkloze 45-

plussers aanwerven Financiële stimulans voor werkloze 50-

plussers die weer aan het werk gaan Reductie van sociale lasten voor werkgevers

per tewerkgestelde 58-plusser Subsidiëring sectoren en bedrijven die

maatregelen nemen op het terrein van leeftijdsbewust personeelsbeleid

Remedies Derde remedie: werk maken van levenslang

leren Participatie oudere werknemers aan opleidingen

verhogen Vaststelling: kansenongelijkheid naar leeftijd op de

arbeidsmarkt is sterkt gerelateerd aan een kenniskloof tussen jong en oud

Gevolg: * productiviteit ↑ * competitief voordeel

Remedies

Vierde remedie: aanpassen van de leeftijdsgebonden loonschalen

Nadeel leeftijdsgebonden loonschalen: wordt niet gereflecteerd in corresponderende productiviteits↑

uitstoot oudere werknemers

Alternatief: - meer belonen naar vaardigheden & prestaties (! Levenslang leren)

- reducties van sociale lasten voor oudere werknemers

Remedies

Vijfde remedie: vergroten van deeltijd- en verlofmogelijkheden

Gevolg: men zal het langer volhouden op de arbeidsmarkt

Soorten ‘tijdskredietregeling’ (1-5 jaar):- werk volledig

onderbreken- halftijdse regeling- viervijfde regeling- deel

eindejaarspremie omzetten in bijkomende vakantiedagen

Conclusie

3 succesfactoren voor hervormingen: Hervormingen moeten integraal zijn;

alle factoren die aanzetten tot vervroegde uittrede aanpakken

Bestaande instrumenten en principes moeten herdacht worden in functie van nieuwe doelstellingen

Medewerking van alle centrale arbeidsactoren