Verslaafden? Wie zijn ze? Wat doen ze? Wat drijft hen?

Ellen ExcelmansPsycholoog/psychotherapeut

Overzicht

• Enkele cijfers• Screening en diagnostiek• Complicaties• Oorzaken• Aanpak van middelenmisbruik in de praktijk

Verborgen epidemie?

4

Symptomen problematisch gebruik

• Het gebruik van een psychoactieve stof in grote hoeveelheden of voor een langere periode dan waarvoor ze bedoeld is

• Willen stoppen met het gebruik van de psychoactieve stof, maar hiertoe niet in staat zijn

• Veel tijd spenderen aan het verkrijgen, gebruiken of herstellen van het gebruik van de psychoactieve stof

• Hunkering en drang ondervinden naar de psychoactieve stof• Het niet kunnen verderzetten van taken op het werk, in het

huis of op school omwille van het gebruik van de psychoactieve stof

• Verder gebruiken van de stof, ook wanneer dit problemen veroorzaakt in relaties

Symptomen problematisch gebruik (2)

• Het opgeven van belangrijke sociale, werkgerelateerde of recreationele activiteiten vanwege het gebruik van een psychoactieve stof

• Het blijven verder gebruiken van de stof, ondanks dat het problemen kan veroorzaken

• Het verder gebruiken van de psychoactieve stof, zelfs wanneer er weet is van een fysiek of psychisch probleem dat mogelijks door het gebruik wordt veroorzaakt of dit erger maakt

• Meer nodig hebben van de psychoactieve stof om een effect te verkrijgen (tolerantie)

• Het ondervinden van ontwenningsverschijnselen

Me-ASSIST

Complicaties

• Somatische problemen (CAVE: combigebruik)• Intoxicatie• Ontwenningsverschijnselen• Neuropsychiatrische problemen– Neurocognitieve stoornissen– Angst- en stemmingsstoornissen– Middelengerelateerde psychoses

Oorzaken

Middel

Milieu

Dual proces model

Gedrag is een samenspel tussen automatische en gecontroleerde processen

• Langzaam, gecontroleerd, reflectief systeem (met beperkte capaciteit)

• Snel associatief, automatisch, impulsief systeem

Verslaving

Verstoorde balans door:

• Relatief sterke automatische cognitieve processen

• Zwakke motivatie• Beperkingen in de cognitieve mogelijkheden

om automatische impulsen te reguleren

Metafoor van de ruiter en het paard

Automatische processen

• Aandachtsbias: selectieve aandacht• Automatische geheugenassociaties• Automatische actietendens

-> Paard temmen

Gecontroleerde processen

• Executieve functies (werkgeheugen)• Besluitvorming• Motivatie

-> ruiter sterker maken

Aanpak in de praktijk

Wat werkt niet?

Waarom niet?

Zelfdeterminatietheorie

Autonomie

Competentie

Verbondenheid

Wat werkt wel?

Motiverende gespreksvoering

• Practice-based model• Wijze van communiceren die gericht is op

(gedrags)verandering– Activeren van de eigen motivatie van de patiënt– Verkennen en oplossen van ambivalenties– Semi-directief: combinatie van volgen en sturen

• Eerder een communicatiestijl dan een bundel van gesprekstechnieken

Haaks op de reparatiereflex

De persoon redden door hem het juiste gedrag voor te schrijven- Adviseren- Overtuigen- Argumenteren- Doen toegeven/ afdwingen

Activeren van de eigen motivatie tot verandering- Exploreren- Informeren- Uitlokken- Autonomie/eigen verantwoordelijkheid

HET PLEIDOOI VOOR VERANDERING KOMT VAAK UIT DE VERKEERDE MOND

Vijf A’s

1. Ask: vraag naar middelengebruik2. Assess: stel de ernst van het gebruik vast3. Advise: geef het advies om te stoppen of te

minderen4. Assist: geef ondersteuning of verwijs door5. Arrange follow-up

Dansen maar…

Honger naar meer: http://learn2act.fikket.com