Verslaving en Werk

Rolf Swens Peter Couvee

Programma

1.  Voormeting (vragenlijst) 2.  Voorkomen, risico en kosten 3.  Professioneel Handelen

1.  middelen, 2.  neurobiologie, 3.  interventies

4.  Hulpverlening 5.  Rol van de werkgever (opiniërend) 6.  Discussie en vragen

Omvang alcoholprobleem •  1,2 Miljoen probleemdrinkers in NL

•  720.000 werknemers heeft een alcoholprobleem (9% van de beroepsbevolking)

•  Onder werkende mannen vormen alcoholproblemen zelfs de meest voorkomende psychische stoornis (onder werkende vrouwen zijn dat depressie en fobie).

Gevolgen voor werkgever 1

•  Minder kwaliteit en productiviteit –  Kwaliteit neemt sterk af –  Productiviteit neemt af met maar liefst 10 tot 60%

•  Meer bedrijfsongevallen –  Werknemers onder invloed hebben 2 tot 4 keer meer kans om bij

een bedrijfsongeval betrokken te raken –  10% tot 30% van de bedrijfsongevallen hangt samen met het

gebruik van alcohol

Kosten voor werkgever Voordat probleem wordt onderkend

–  Duurt gemiddeld 6-10 jaar –  Productieverlies 25% o.b.v. € 50.000/jaar –  Kosten € 125.000

•  Nadat probleem is onderkend –  Poortwachter procedure (max 2 jaar) –  Verzuim, Productieverlies, Vervanging, Arbo –  Kosten € 121.000

•  Totale kosten voor 1 werknemer € 246.000

Type Middelen Middelen

•  Nicotine •  Alcohol •  Cannabis •  Cocaine •  Opiaten •  Tranquillizers/

Slaapmiddelen •  GHB

Indelingen •  Upregulerend •  Downregulerend

•  Invloed •  Onttrekkingsbeeld

•  Lichamelijk effect •  Psychogeen effect

Niet middelengebonden Gedragsverslavingen

–  Gokken –  Gamen –  Internet –  Eten –  Kopen –  Seks –  Werk ??

Hoe ontstaat verslaving

•  Blootstelling aan (niet natuurlijke) bekrachtiger •  Optelsom risico factoren •  Erfelijke belasting en biologische factoren:

familiare belasting, co- morbiditeit, ziekte •  Persoonlijke ontwikkeling/Ervaringen in leven;

opvoeding/ trauma/ scholing •  Omgeving (actuele situatie) •  karakter

Neurobiologie

•  Blijvende verstoring van neurobiologisch evenwicht

•  Dopamine= één van de betrokken neurotransmitters

•  Middelen hebben een effect op dopamine productie in de hersenen

•  Snelle stijging dopamine is bekrachtiging (niet de absolute waarde)

Evolutie in verslaving

•  Het beloningssysteem wordt ontregeld: •  “normale”beloningen verliezen hun effect •  Lichaam went aan middel; er is steeds

meer nodig om hetzelfde effect te bereiken; gewenning/ tolerantie

Evolutie verslaving •  Verbinding tussen beloningssysteem en andere

gebieden in de hersenen; geheugen en controlecentrum •  Beloningssysteem, geheugen en controle bepalen

samen welke keuzes iemand maakt •  In geheugen wordt vastgelegd dat middel zorgt voor

sterke beloning •  Aandacht wordt gericht op middelen gerelateerde stimuli •  Controle over gedrag neemt af

Evolutie verslaving

•  Na inname middel reactie van het middel om de stof in het lichaam te verwerken

•  Na verloop van tijd anticipeert het lichaam op inname stof

•  Door associatie leren; middel is in aantocht

•  Voorbereiding van het lichaam op inname middel= trek

Ander overlevingssysteem •  Andere neurotransmitters dominant

–  GABA en Glutamaat •  Plezier is geen drijfveer mee •  Legitimeert gedrag:

–  Obsessief, compulsief –  Liegen, bedriegen –  Manipuleren, chanteren

•  Onderdrukt Dopamine systeem nog verder •  Point of no return (controleverlies zonder behandeling/

begrenzing = definitief)

Signalering alcohol •  psychische of sociale problemen vaak gecombineerd

met slaapproblemen; •  aanwezigheid van een alcoholgeur of sterke geuren ter

maskering; •  frequent gebruik van en verzoek om tranquillizers en

hypnotica; •  klachten over moeheid, malaise, tremoren, palpitaties of

overmatig transpireren, maag-darmklachten, zoals refluxklachten en diarree;

•  frequente spreekuurbezoeken of frequente bezoeken aan eerste hulp

CAGE (gevalideerde vragenlijst)

•  Cutting down, •  Annoyance resulting from criticism, •  Guilt feeling, •  Eye opener

Bespreekbaar maken alcohol

CAGE (gevalideerde vragenlijst)

Gedrag •  meer drinken dan 14 alcoholische eenheden per week •  meer en meer alcohol nodig hebben om hetzelfde effect

te verkrijgen •  liegen over je alcoholgebruik, het probleem ontkennen •  verminderde interesse in sociaal contact •  ontwenningsverschijnselen vertonen bij gebrek aan

alcohol (transpireren, trillen, slecht slapen, prikkelbaarheid)

Co-morbiditeit

Dubbele Diagnose Psychiatrie & Verslaving: – 60-80% in Psychiatrie – 20-50% in Verslavingszorg Bij aanmelding altijd op beide punten screenen, maar ook gedurende behandeling

Waar kijk je naar ?

•  Is het een kenmerk van een psychiatrische stoornis of een kenmerk van verslaving ?

•  diagnose pas na abstinentie

Volgorde behandeling

•  Behandeling van verslaving als stap 1 •  Behandeling van beide stoornissen

tegelijkertijd, bij voorkeur niet bij één behandelaar echter.

•  Behandeling van psychiatrische stoornis verergert verslaving niet, maar verslaving wordt er ook niet minder door.

ADHD •  Behandeling met medicatie gecontra-indiceerd bij

actueel middelengebruik/ terugval •  Cliënten met verslaving profiteren mogelijk minder van

medicatie •  CGT; psycho-educatie, aanleren plannen en organiseren

vaardigheden, afleidbaarheid verminderen, omgaan neg. zelf evaluatie

•  ‘Protocol ADHD bij verslaving' van het Trimbos-instituut .

Persoonlijkheidsproblematiek

•  DGT ( groepsvaardigheidstraining, ind. therapie en tel. consultatie) bij borderline problematiek! minder alcohol, niet minder drugs

•  Specifieke protocollen voor middelenmisbruik/ DGT

•  Geen andere geïntegreerde behandelprotocollen •  Antisociale pers. st. profiteert van reguliere

behandeling verslaving.

Angst en Depressieve stoornissen

•  Behandeling van beide stoornissen parallel

•  Twee verschillende behandelaren. •  Rekening houdend met andere stoornis

PTSS •  Evidence based: exposure en EMDR •  Bij verslaving is behandeling gericht op verwerking

mogelijk = geen contra-indicatie •  Poliklinisch: geïntegreerde behandeling; •  Exposure in vivo, schrijftherapie, imaginaire

exposure,psychoeducatiePTSS/middelen-gebruik, protocol verslaving

RoderSana •  Behandeling bij vindt plaats volgens de richtlijnen van

het Trimbos Instituut •  Behandeling is gebaseerd op de visie van Rodersana

(verslaving is een chronische hersenziekte, verslaving benaderd vanuit biopsychosociale model

•  Klinische behandeling en of ambulante behandeling.

Doelgroep •  Middelenafhankelijkheid/ gedragsverslaving •  Event. met co-morbiditeit •  Exclusie criteria, open setting in kliniek •  Keuze zorgpad: intake en MATE (Meten van Addicties

voor Triage en Evaluatie) •  Kliniek met eigen bijdrage •  Privacy, kleine setting, snelle start behandeling, kwaliteit,

bejegening

Onderdelen van het zorgpad (1) Motiverende gespreksvoering: •  Motiverende gespreksvoering combineert een

empathische gespreksstijl met directiviteit •  om de ambivalentie van de patiënt tegenover •  zijn middelengebruik op niet-moraliserende •  wijze te onderzoeken en te beïnvloeden richting •  verandering. •  Verandertaal/ behoudtaal

Onderdelen van het zorgpad (2) •  Cognitieve gedragstherapie: -  Sociale vaardigheidstraining -  Zelfcontroletraining -  Systeemtherapie -  Psycho-educatie

Onderdelen van het zorgpad (2) •  Cognitieve gedragstherapie: -  Sociale vaardigheidstraining -  Zelfcontroletraining -  Systeemtherapie -  Psycho-educatie

Onderdelen van het zorgpad (3) •  Ervaringsdeskundige •  Zo nodig medicatie

What else ? •  Client community: een keer per maand •  Familiedag: een keer per maand •  Behandelplan en terugvalpreventieplan

What else ? •  Client community: een keer per maand •  Familiedag: een keer per maand •  Behandelplan en terugvalpreventieplan

Programma kliniek •  Groepen: -  Terugvalpreventie 2 keer pw -  Psycho-educatie 1 keer pw -  Ervaringsdeskundige 1 keer pw -  Sociale vaardigheidstraining 1 keer pw -  praktijkforum

Individuele programma in kliniek per week

•  Ervaringsdeskundige •  Casemanager/ coach •  Verslavingsarts •  Psychiater •  Klinisch psycholoog •  Systeemtherapie •  Drama en beeldende therapie •  Totale programma = 30 uur per week.

Disciplines in de kliniek •  Coaches (verpleegkundigen) 24/7 •  Casemanagers •  Psychiaters •  Klinisch psycholoog •  Psycholoog/ systeemtherapeut •  Neuropsycholoog •  verslavingsartsen

Disciplines in de kliniek 2 •  Ervaringsdeskundige •  Drama en beeldende therapeut •  sportcoach

Behandeling ambulant •  Behandelaar en hoofdbehandelaar •  Eventueel aangevuld met systeemtherapie of

vaktherapie of sport •  Diverse zorgpaden wb zorgintensiteit. •  Locaties: Goes, Breda, Oirschot, Arnhem, Den Bosch,

Groningen, Rotterdam, Houten

Behandeling ambulant •  Behandelaar en hoofdbehandelaar •  Eventueel aangevuld met systeemtherapie of

vaktherapie of sport •  Diverse zorgpaden wb zorgintensiteit. •  Locaties: Goes, Breda, Oirschot, Arnhem, Den Bosch,

Groningen, Rotterdam, Houten

Medicatie Detox

Afhankelijk up of downregulering

Behandeling

Co-morbiditeit Zuchtremming

Begrenzing

Werkgever

Stellingen

Discussie en vragen