Verslag workshop zuivel 6 september 2013

Inhoud

Blz.

Voorwoord 1

Hoofdstuk 1 Kernpunten uit de bijeenkomst 2

Hoofdstuk 2 Verslag bijeenkomst zuivelketens in opkomende markten 5

Bijlage 1 Deelnemerslijst 14

Bijlage 2 Trustfund duurzame logistiek 15

Uitgevoerd in opdracht van:

Ministerie van Economische Zaken

Buck Consultants International

Den Haag, 24 september 2013

Inspiratiebijeenkomst zuivelke-

tens in opkomende landen

Gespreksverslag

Buck Consultants International 1

Voorwoord

Opkomende landen in onder meer Afrika en Zuid-Amerika vormen een steeds belangrijker afzet-

markt en groeimarkt voor Nederlandse MKB bedrijven in verschillende agrifoodketens. Voedselze-

kerheid is een prioriteit van de regering, 870 miljoen mensen lijden dagelijks honger terwijl er in theo-

rie voldoende voedsel voor iedereen wordt geproduceerd. Ketenefficiëntie biedt enorme kansen voor

voedselzekerheid. Volgens de FAO gaat door inefficiënties in de keten wereldwijd een derde van het

voedsel verloren.

De expertise die Nederland heeft opgebouwd in agrologistiek, met name het verhogen van opbreng-

sten en het verminderen van keteninefficiënties, kan in belangrijke mate bijdragen aan oplossingen

voor het wereldvoedselvraagstuk. Het verbeteren van voedselzekerheid is dan ook een belangrijk

speerpunt in het overheidsbeleid, wat is vastgelegd in enkele brieven van het Kabinet aan de Twee-

de Kamer:

Brief over uitwerking voedselzekerheidsbeleid (oktober 2011)

Kamerbrief Toekomst Agrologistiek (januari 2013)

Nieuwe agenda voor hulp, handel en investeringen (april 2013)

Beleidsbrief Duurzame Voedselproductie (juli 2013)

Daarnaast blijkt uit vooronderzoek dat opkomende landen in onder meer Afrika, Azië en Zuid-

Amerika een steeds belangrijker afzet- en groeimarkt vormen voor Nederlandse bedrijven in verschil-

lende agrifoodketens. Om kansen in deze markten effectief te benutten en bedrijven daarbij te on-

dersteunen is er behoefte aan lokale kennis, (keten) samenwerking en internationale matchmaking.

Dit was ook de uitkomst van een verkennende bijeenkomst internationale agrologistiek op 13 sep-

tember 2012 en een workshop ontwikkeling van Agrifoodketens in opkomende landen’ van 22 febru-

ari 2013, waaraan brancheorganisaties, ondersteuningsorganisaties en individuele bedrijven hebben

deelgenomen.

Nederlandse bedrijven hebben met technologische en logistieke expertise veel te bieden voor het

optimaliseren van ketens in opkomende landen. Zij kunnen daarmee op een win/win wijze een be-

langrijke bijdrage leveren aan voedselzekerheid. Op 6 september 2013 heeft daarom, op initiatief van

het ministerie van Economische Zaken in samenwerking met het ministerie van Buitenlandse Zaken,

een workshop plaatsgevonden voor bedrijven die actief (willen) zijn in de zuivelketen in opkomende

landen. Hoofddoel van de bijeenkomst was het verkennen van een kansrijke product markt combina-

ties voor het realiseren van nieuwe business cases om zuivelketens te versterken en hiervoor initia-

tiefnemers bij elkaar te brengen.

Deze notitie omvat een samenvatting en gespreksverslag van deze workshop. Sommige besproken

punten zijn daarbij gestructureerd, vertaald of toegelicht voor meer inzicht. Daarbij is het belangrijk te

vermelden dat het geen letterlijk gespreksverslag is.

Den Haag, 24 september 2013

Mireille Boshuizen

Lucie Wassink

Geert Westenbrink

Peter Colon


Hoofdstuk 1 Kernpunten uit de bijeen-

komst

Met de inspiratiebijeenkomst “Zuivelketens in opkomende markten” zijn de ondernemers

uitgenodigd om suggesties en ideeën naar voren te brengen voor de opzet van pilots voor

de versterking van zuivelketens in opkomende markten in Afrika, Azië en Zuid-Amerika. De

bijeenkomst bestond uit een mix van pitches (ter inspiratie van de deelnemers) en werkses-

sie met ondernemers.

Doel

De workshop is benut om gezamenlijk met de deelnemers opties te verkennen voor concre-

te Nederlandse initiatieven in de zuivelketens in opkomende markten, het netwerk van on-

dernemers te versterken en waar mogelijk voor te sorteren op het samenbrengen van be-

drijven om deze ideeën verder uit te werken.

Prikkelende inleidingen

De discussies zijn gebaseerd op inleidingen van de volgende sprekers.

Marcel Vernooij, ministerie van Economische Zaken, is ingegaan op de positionering

van voedselzekerheid in het beleid van het departement en de achtergronden van het

beleid.

Peter Colon, Buck Consultants International heeft de resultaten van de voorgaande

stappen in het onderzoek toegelicht.

Enkele sprekers zijn ter inspiratie van ondernemers ingegaan op lopende initiatieven

vanuit de WUR, het ministerie van Economische Zaken en NABC.

Hans Schiere (La Ventana en WUR) is ingegaan op de hoofdlijnen van de lopende

studie livestock West-Afrika

Peter Zuurbier (WUR), heeft de zuivelmarkt in Brazilië toegelicht en heeft bedrijven

uitgenodigd om deel te nemen aan de dairy-reis naar Brazilië op 4 en 5 november

2013

Arthur Vernooij (MFS) is ingegaan op de werkwijze van Netherlands Agro, Food &

Technology Centre aan de hand van dairytrajectten in India, China en Zuid Afrika

Bob van der Bijl (NABC) heeft aan de hand van het voorbeeld van het dairy consor-

tium Kenia/Oeganda de meerwaarde van samenwerking tussen bedrijven geschetst.


Peter Fopma van Mueller BV heeft zijn ervaringen met een dairy project in Afrika ge-

deeld met de zaal, met een schets van mogelijkheden en inzicht in de wijze waarop

knelpunten overwonnen kunnen worden;

Monique Calon van het ministerie van Buitenlandse Zaken is ingegaan op de ambities

en doelstellingen rond voedselzekerheid.

De mogelijkheden voor ondersteuning van Nederlandse bedrijven bij betreden van deze

markten zijn in kaart gebracht aan de hand van een korte introductie door Arie Bijl van

AgentschapNL.

Bart van Gogh van de WUR heeft een korte schets gegeven van de ambities van het

Post Harvest network of excellence om expertise van bedrijven, kennisinstellingen en

NGO’s op de terreinen van agroketens, agrologistiek en post-harvest technologie te

bundelen en beschikbaar te maken voor bedrijven.

De bijeenkomst is afgesloten door Marcel Vernooij van het Ministerie van Economische

Zaken.

Opbrengst werksessies

Aan de hand van de inspirerende voorbeelden uit de diverse pitches, zijn de deelnemers in

drie groepen aan het werk gegaan om mogelijke ideeën voor nieuwe activiteiten in de zui-

velketens te inventariseren en te verkennen welke coalities gevormd kunnen worden om de

ideeën om te zetten in actie. Het meest aansprekende idee is vervolgens in de plenaire

bijeenkomst naar voren gebracht, om dit in een tweede ronde uit te werken. Concrete idee-

en waren:

1 Opzetten van publiek-private structuren om kennis en competenties in deze markten

uit te breiden. Richt de marktbenadering dus niet alleen op productie, maar ook op uit-

breiden van kennis en competenties. Op die manier ontstaat een langdurige band en

stimuleren Nederlandse bedrijven de ontwikkeling van de consumptieketen. Dit brengt

een zichzelf versterkend proces op gang.

Om deze aanpak te operationaliseren kan meer gebruik gemaakt worden van stagiairs,

wat een goede samenwerking vraagt tussen kennisinstellingen en bedrijven (n.b. het

blijkt vaak moeilijk te zijn om met kennisinstellingen goede stagiairs te verkrijgen. Een

aantal bedrijven neemt zelf initiatieven om de kennis en vaardigheden van stagiairs te

vergroten (bijv. via bedrijfsbezoek elders). Ook worden stages aangeboden aan buiten-

landse studenten om daarmee een ‘Nederlandse ambassadeur’ voor het betreffende

land te ontwikkelen.

2 Investeren in kennisontwikkeling wordt gezien als een belangrijke eerste stap om

Nederlandse technologie te introduceren en te verkopen in opkomende landen. Het

wordt als noodzakelijk gezien om het kennisniveau bij lokale ondernemers op een hoger

plan te brengen, om zo mensen bewust te maken / te laten begrijpen wat bepaalde

technologie en investeringen kunnen opleveren in termen van hogere productie, betere

kwaliteit, e.d.

De meningen verschillen over op welke producentengroep de aandacht moet worden

gericht: kleinere subsistence producenten of de wat meer professionele producenten, de

formele of de informele productstromen en – markten.


3 Opzetten van lokale verwerkingsunits voor halffabricaten en/of eindproducten. De

technologie is beschikbaar, maar er moeten coalities met lokale producenten en afne-

mers gevormd worden om de randvoorwaarden te creëren (aanvoer van grondstoffen,

organiseren van producenten opzetten van keten naar de markt). Dit kan door nauwe

samenwerking met NGO’s en andere partijen die de lokale structuren kunnen organise-

ren.

Bijvangst

Naar aanleiding van de verschillende bijdragen van deelnemers en de daarop gebaseerde

discussies, zijn de volgende hoofdlijnen te trekken.

1 Deelnemende bedrijven zijn op zoek naar nieuwe contacten en mogelijkheden om in

opkomende landen actief te worden. Een bijeenkomst als deze biedt een uitstekend

platform om de bedrijven bij elkaar te brengen en ontwikkelingen op gang te brengen;

2 Er was veel energie en enthousiasme bij de deelnemers, veel bedrijven willen aan de slag of zoeken samenwerking. Samen met de deelnemende bedrijven is gewerkt aan de concretisering van ideeën en coalities.

3 Nederlandse bedrijven willen aanhaken bij bestaande lokale netwerken, omdat ze dit

niet in hun eentje kunnen organiseren. Er is duidelijk behoefte aan een overzicht op lo-

pende activiteiten. Hier kunnen de NGO’s, organisaties als NABC, de Topsector Agri-

food en AgentschapNL een rol spelen.


Hoofdstuk 2 Verslag bijeenkomst zuivel-

ketens in opkomende mark-

ten

1 Opening

A Introductie Marcel Vernooij, Ministerie van Economische Zaken

Een belangrijk thema voor de ministeries van Economische Zaken en Buitenlandse Zaken

is voedselvoorziening en voedselzekerheid. Een groot deel van de wereldbevolking lijdt

honger of heeft onvoldoende voedsel. Het aanpakken van deze problemen draagt bij aan

de ontwikkeling ter plaatse, maar biedt ook mogelijkheden voor het Nederlandse bedrijfsle-

ven.

Er is een sterk groeiende middenklasse, met groeiende bestedingen. Daar liggen kansen

voor Nederland. We kunnen Nederlandse bedrijven en bedrijven in de betreffende landen

helpen bij het ontwikkelen van meer variatie, meer bundeling, meer productie. Dit met min-

der druk op het milieu, hoge eisen aan arbeidsomstandigheden, natuur en welzijn. Het is

verbijsterend te zien dat bijvoorbeeld lokale supermarkten in Afrika vol liggen met van ver

geïmporteerde producten die ook in het betreffende land zelf geproduceerd worden.

Het ministerie van EZ heeft ketenefficiency in agrologistiek ruim tien jaar gestimuleerd door

steun te geven aan het Platform Agrologistiek. Dit heeft geleid tot goede ontwikkelingen.

Tevens werd duidelijk dat we de opgebouwde kennis en expertise kunnen exporteren en

delen. Op 22 februari is een grote bijeenkomst met brancheorganisaties gehouden, waaruit

naar voren kwam dat er meer specifieke keuzes gemaakt moesten worden: kies landen en

productgroepen en combinaties en zet pilots op. De zuivelketen kwam nadrukkelijk naar

voren. Nederland is al ruim een eeuw bezig met het optimaliseren van het traject tussen

boer en consument, Nederland heeft veel expertise die ook in opkomende landen meer-

waarde heeft en geld waard is. Dat is de aanleiding voor de huidige bijeenkomst.

Wat doen we in de verschillende schakels van de zuivelketen, zoals dierhouderij, logistiek

en verwerking? Er is veel ervaring, expertise en kennis opgebouwd rondom duurzaamheid.

In deze bijeenkomst zoeken we naar kruisbestuiving tussen dierhouderij en zuivelketen.

Waar liggen kansen? Wat kan de overheid hieraan bijdragen? Praat vrijuit en kom met

ideeën.


B Inventarisatie deelnemers en mogelijke opbrengst uit de workshop

Bij de start van de bijeenkomst is onder de deelnemers een kennismakingsronde gehou-

den, waarbij ook is ingegaan op de redenen voor de deelnemers om aan de bijeenkomst

deel te nemen. Er bleek een grote overeenkomst voor de achterliggende motieven. De

deelnemers zoeken nieuwe contacten en potentiele partners voor samenwerking, ze zoe-

ken informatie over landen en markten en over nieuwe technologische ontwikkelingen. Ook

zijn de deelnemers geïnteresseerd in trajecten om bij aan te sluiten, bijvoorbeeld door sa-

menwerking in een deelsector of land.

C Introductie Peter Colon Buck Consultants International

Enkele aandachtspunten:

Peter Colon legt uit dat bij deze interactieve bijeenkomst verschillende typen bedrijven

aanwezig zijn uit de zuivelketen: productie, machinebouw, verwerking, branches, advies

en opleiding, kennisinstellingen en het Rijk. Zuivellogistieke bedrijven zijn helaas niet

aanwezig. Op interactieve wijze willen we goede ideeën oppakken, die we hierna verder

kunnen ontwikkelen.

Doelstellingen voor vandaag: kunnen we concrete ideeën identificeren en omzetten

naar stappen om deze gezamenlijk tot uitvoering te brengen?

Toelichting op een voorafgaande enquête onder de deelnemers van de workshop. Deze

laat zien dat er veel interesse en belangstelling is om zaken te doen in opkomende

markten. Er zijn 27 enquêtes ingevuld: 60% respondenten geeft aan dat ze meer aan-

dacht willen besteden aan opkomende markten, waarbij 90 % hun product geschikt

vindt voor export. Als rollen voor de overheid wordt vooral gedacht aan internationale

matchmaking, financiering en gezamenlijke marktbenadering.

(Zie ook presentatie)

2 Inspiratie uit lopende initiatieven

Introductie 1 hoofdlijnen resultaten studie lifestock West-Afrika,

Hans Schiere (La Ventana/ WUR)

La Ventana voert in opdracht van het ministerie van Economische Zaken een studie uit naar de mo-

gelijkheden om de life stock ketens in West-Afrika te versterken.

Aan de hand van de resultaten van de lopende studie schetst Hans Schierede belangrijkste

lessen voor bedrijven die actief willen worden in agroketens in West Afrika.

Door in te zetten op betere veeteelt, kan een forse bijdrage aan versterking van de

voedselzekerheid geboden worden. Daarbij is er sprake van interactie met andere agra-

rische activiteiten (de akkerbouw en groenteteelt). Veeteelt volgt dan vaak de ontwikke-

lingen in deze activiteiten.


Trade is een belangrijke factor voor voedselzekerheid. Je moet niet alleen op productie

inzetten, maar ook de handelspaden goed effenen. Een voorbeeld hoe het mis kan

gaan is de hongersnood in Ierland terwijl er volop voedsel werd geëxporteerd.

Er moet duidelijkheid zijn, ook voor de lange termijn. Dit betekent dat ondernemers aan

de toekomst moeten denken, kansen moeten grijpen maar niet direct moeten verwach-

ten hier een goed rendement op te maken.

Naast Nederland komen er meer spelers op de markt.

Gebruik variatie in handel; er zijn veel soorten (zuivel)ketens, mengvoederindustrie,

dierziektebestrijding, enz. Kijk buiten je eigen specialisatie.

Combineer aid en trade.


Introductie 2 Workshop dairy Brazilië 4 en 5 november 2013

Peter Zuurbier (WUR),

Peter Zuurbier is verantwoordelijk voor Latijns Amerika en Caraïben binnen de WUR. Hij is vanuit de

Topsector AgriFood gevraagd om publieke private partnerships in Brazilië te ontwikkelen.

Peter Zuurbier geeft een schets van de kenmerken van de zuivelmarkt (productie en con-

sumptie in Brazilië.

Het land staat op de 5e plek van melk producerende landen.

Minas Gerais is dé zuivel provincie van Brazilië. Het gaat dan vooral om UHT-melk,

weinig om melkproducten.

The Brazilian team (cluster bedrijven) zoekt naar mogelijkheden voor Publiek Private

Samenwerking (PPS) en organiseert daarvoor een workshop op 4 en 5 november in

Brazilië, waar wordt gekeken naar gezamenlijke belangen en projecten en mogelijkhe-

den voor PPS.

Deelname van de vandaag aanwezige bedrijven is nog mogelijk en wordt zeer op prijs

gesteld. Geïnteresseerden kunnen contact opnemen met Petra Schlooz van de WUR(e-

mailadres: [email protected]). De uitnodiging voor deze reis is als bijlage bij dit ver-

slag gevoegd.


Introductie 3 Dairy traject Zuid Afrika door Arthur Vernooij (MFS)

NAFTC is een onafhankelijk stichting die de lokale vertegenwoordiging vormt voor de Nederlandse

A&F sector in groeimarkten. De stichting biedt individuele ondersteuning van ‘stakeholders’ bij busi-

ness development, creëert clusters, zoals Dutch Dairy Centre, promoot ketenoplossing bij lokale

overheid en voert programma’s en projecten i.s.m. onderwijs, kennisinstellingen, lokale partijen uit.

Het bedrijfsleven is hierbij ‘in de lead’

NAFTC is opgericht om meer specialistische kennis aan te bieden, dit naast de rol die de

landbouwraden van de Nederlandse ambassades spelen. De organisatie heeft ervaring met

mailto:[email protected]


het opzetten van stichtingen van bedrijven in India en China, waarbij deelnemende bedrij-

ven in het bestuur van de stichting zitten. Zo’n stichting kan als semi-overheid op een ander

niveau zaken doen dan een individueel bedrijf.

NAFTC is bezig een dergelijk initiatief te ontwikkelen in Zuidelijk Afrika. In de presentatie is

een overzicht opgenomen van de dairy markt in deze regio, waar grote kansen voor het

Nederlandse bedrijfsleven zijn.

Het zuivelcluster ‘Orange dairy’ komt op 17 september bij elkaar bij De Heus diervoeders in

Ede.


Introductie 4 Meerwaarde van samenwerking, voorbeeld project zuivel Oost-

Afrika Dairydoor Bob van der Bijl (NABC)

The Netherlands African Business Council (NABC) is een platform voor Nederlandse bedrijven die

ondernemen in Afrika of in de toekomst willen ondernemen in Afrika. NABC zet zich in om de eco-

nomische betrekkingen tussen Afrika en Nederland te versterken.

In Afrika wordt een enorme bevolkingsgroei verwacht, vooral in Midden-Afrika. De mid-

denklasse komt op, waardoor een grote groei in vraag naar zuivelproducten wordt ver-

wacht. Hierdoor ontstaan grote uitdagingen in alle onderdelen van de zuivelketen. Het

motto is: promote farming as a business.

Half 2012 is een consortium opgericht voor een pilotproject in Kenia en Oeganda. Het

consortium bestaat uit 10 commerciële bedrijven, 2 kennisinstellingen en 2 NGO’s en

houdt zich onder andere bezig met marktonderzoek, matchmaking, handelsmissies, ge-

zamenlijke communicatie.

Aandachtspunten voor ondernemers die actief willen worden op deze markten: het is

een kwestie van lange adem, besef dat de ontwikkeling in kleine stapjes gaat, begin met

handelstransacties.


3 Inspiratie uit bedrijfsinitiatieven

Mueller BV, Peter Fopma

Mueller is producent van rvs oplossingen voor de voedingsindustrie. Het bedrijf werkt voor verschil-

lende markten, o.a. voor de bierindustrie (kelderbiertanks en procestanks), horeca (waarbij de hore-

ca wordt bediend door de Mueller dochter Ntray) en specials. Een belangrijke markt is dairy farm

equipment. Het hoofdaandeel is melkkoeltanks. Mueller werkt wereldwijd in meer dan 50 landen.

Peter Fopma schetst de mogelijkheden aan de hand van een case rond de levering van

kleinschalige koelinstallaties op basis van zonne-energie aan Ethiopië (voor gebieden waar

geen elektriciteitsnetwerk is). In Ethiopië werkt Mueller samen met BoPinc. en LEI Wage-


ningen UR. BoP heeft drie pilot projecten opgezet die tot doel hebben om business te cre-

eren voor het Nederlandse bedrijfsleven met oplossingen waar de allerarmsten een beter

inkomen door krijgen. LEI faciliteert hierbij en heeft in Ethiopië het probleem gedefinieerd,

een netwerk opgezet van mogelijke stakeholders, partner opgezocht voor de technische

oplossing (Mueller) en helpt nu zoeken naar partners om het ontwikkelde product te ver-

markten. Voor Mueller is dit deels een kans om in de markt binnen te komen en voor een

groot deel past dit ook binnen het MVO beleid.

De situatie in Ethiopië is totaal anders dan we gewend zijn en als leverancier moet je hier

back to basic. Dit betekent ook dat veel praktische problemen overwonnen moeten worden.

Het duurt soms 3 maanden voordat producten door de douane worden vrijgegeven, er zijn

taalproblemen, in rurale gebieden is infrastructuur zeer gebrekkig, de kennis van commer-

ciële melkveehouderij en melkkwaliteit staat nog in de kinderschoenen. Door het tekort aan

buitenlandse valuta loopt het betalingsverkeer vaak moeizaam. Alhoewel er veel knelpunten

overwonnen moeten worden, is Ethiopië een prima zuivelland, met grote mogelijkheden.


4 Brainstorm initiatieven in opkomende markten

Voorafgaand aan de bespreking in kleineren groepen, gaan enkele sprekers nog kort in op

relevante ontwikkelingen en mogelijkheden bij hun organisaties.

A Monique Calon, Ministerie van Buitenlandse Zaken

Monique is betrokken bij het bevorderen van regionale markten in Afrika en de handel tus-

sen landen in Afrika. Internationale agrologistiek is hierbij een speerpunt met verschillende

projecten om ketenefficiency te verbeteren. De komende 2 jaar is er ruimte en budget voor

pilotprojecten en voor studies en consultaties.

Versterken van voedselzekerheid is een belangrijk speerpunt in het Nederlandse beleid.

Nog steeds hebben 1 miljard mensen honger en zijn 2 miljard mensen ondervoed. Om dit

probleem op te lossen, is het van belang om niet alleen te werken aan verbetering van de

agroketens, maar ook om de lokale burgers in staat te stellen om inkomen te verwerven

voor het kopen van voedsel. Het gaat er om dat we de juiste businessmodellen vinden om

de ketens te versterken, inkomens te genereren voor lokale spelers in de ketens en daar-

mee de lokale economie te laten groeien.

Het is van belang dit niet alleen vanuit MVO te benaderen, maar de aandacht voor deze

markt ook te zien als een deel van de corebusiness van de bedrijven. De bijdrage aan de

lokale economie geeft deze bedrijven een ‘license to operate’ in die landen.

Het is van belang om ook de kleinere bedrijven (boeren, handelaren) een rol te geven in dit

proces.


B Toelichting Bart van Gogh (WUR, Network of Excellence Postharvest

Food Losses)

Wageningen Universiteit en Research Center werkt samen met de ministeries van Econo-

mische Zaken en Buitenlandse Zaken aan een expertise netwerk met als doel om voedsel-

verlies in het begin van de keten terug te dringen. Het gaat dan om bijv. na-oogst-

technologie. Nederland heeft grote expertise op dit vlak. Er wordt aan een ketengerichte

aanpak gewerkt.

Het “Network of Excellence Postharvest Food Losses” heeft als doel bestaande kennis op

het gebied van postharvest technologie en keten efficiëntie in versketens te ontsluiten en

deze beschikbaar te maken aan bedrijven in Nederland en aan vragende partijen uit ont-

wikkelende landen. Het onderliggende doel is om productverliezen in versketens te reduce-

ren die in ontwikkelende landen met name in het postharvest deel van versketens. Via het

netwerk organiseert Wageningen UR expertise die noodzakelijk is bij het oplossen van

knelpunten in versketens in ontwikkelende landen. Dit zal zij doen in samenwerking met

andere stakeholders, waaronder andere kennisinstellingen en opleidingscentra, bedrijfsle-

ven, intermediaire organisaties, en ngo’s die betrokken zijn bij ontwikkelingsvraagstukken.

C Toelichting AgentschapNL, Arthur Bijl

AgentschapNL ondersteunt actief in het ondernemen in opkomende markten. Hiervoor zijn

verschillende regelingen beschikbaar:

De regeling Private Sector Investeringsprogramma (PSI) loopt op het eind, maar gaat

nog één keer open. Advies is voorafgaand aan het indienen van een aanvraag contact

op te nemen met AgentschapNL over de exacte invulling. Doe dit wel op korte termijn,

want de vorige tender was ver overvraagd.

De Faciliteit Duurzame Ondernemen en Voedselzekerheid (FDOV) stimuleert publiek-

private samenwerking op het gebied van voedselzekerheid en private sector ontwikke-

ling in ontwikkelingslanden en is nog wel beschikbaar. Ideeën zijn welkom.

Het BEP programma voor demonstratieprojecten, haalbaarheidsstudies, kennisontwik-

keling in opkomende landen. Dit biedt mogelijkheden voor nieuwe investeringen.

Voor deelnemers aan de bijeenkomst zijn flyers beschikbaar met aanvullende informatie

over de regelingen. Arthur Bijl is ook in de zaal aanwezig om een toelichting te geven.


D Resultaat van drie deelsessies:

De resultaten zijn in detail in bijlage 1 opgenomen. Hieronder de belangrijkste uitkomsten

van de drie sessies (kernpunten uit de discussie en vervolgactiviteiten die in de drie sessies

zijn geïdentificeerd):

Groep 1

Kernpunten uit de discussie

Het is belangrijk om betrouwbare lokale partners te vinden. Veel bedrijven worstelen

met de vraag hoe zij moeten vaststellen of een (buitenlandse) partij betrouwbaar is.

Sommige bedrijven maken duidelijke keuzes in welke landen ze willen investeren. Aan

andere landen wordt dan geen aandacht besteed.

De overheid zou het netwerken verder kunnen stimuleren. Kijk daarbij ook hoe andere

landen het doen. China werkt veel samen met lokale projecten en communities en

kweekt daarmee veel goodwill. De Chinese overheid investeert veel geld in Afrika.

Als er een samenwerkingsverzoek komt, is het verstandig een goede afweging te ma-

ken of deze samenwerking meerwaarde voor het eigen bedrijf oplevert.

Het is van belang om actief te zijn en ontwikkelingen zelf opgang te brengen of te ver-

snellen. Daarbij moet je uitgaan van je eigen kracht, c.q. meerwaarde.

Ondersteun elkaar bij het opbouwen van een netwerk. Houdt niet teveel vast aan eigen

structuren; pas je aan.

Ideeën voor ontwikkeling business

Opzetten van publiek-private structuren om kennis en competenties in deze markten uit te

breiden. Richt de marktbenadering dus niet alleen op productie, maar ook op uitbreiden van

kennis, en competenties. Op die manier ontstaat een langdurige band en stimuleren Neder-

landse bedrijven de ontwikkeling van de consumptieketen. Dit brengt een zichzelf verster-

kend proces op gang.

Toewerken naar uitbouw van het gemeenschappelijk element van Kennisdelen: via kennis

bedrijven aan juiste nieuwe mensen helpen. Vanuit NL situatie mensen opleiden voor lokale

behoefte. Dit ondersteunen met een website voor het bieden van een overzicht van lopende

initiatieven. Het ministerie van EZ presenteert de website www.livestockinternational.nl voor

het einde van het jaar.

Groep 2

Kernpunten van de discussie

Algemene consensus bestaat dat het kennisniveau bij lokale ondernemers op een hoger

plan kan worden gebracht om mensen bewust te maken / te laten begrijpen wat bepaal-

de technologie en investeringen kunnen opleveren in termen van hogere productie, be-

tere kwaliteit, e.d. Investeren in kennisontwikkeling wordt gezien als een belangrijke

eerste stap om NL technologie te introduceren en te verkopen in opkomende landen.

http://www.livestockinternational.nl/


De meningen verschillen over op welke producentengroep de aandacht moet worden

gericht: kleinere subsistence producenten of de wat meer professionele producten, de

formele of de informele productstromen en – markten?


Er zijn suggesties gedaan die kunnen worden onderzocht. Er is veel interesse en moti-

vatie om nieuwe dingen te proberen en nieuwe markten te ontginnen, maar men weet

niet goed waar te beginnen. Suggesties zijn:

Kennis is belangrijk: kennis van het product bij lokale ondernemers is nodig om

technologie te gebruiken en te verkopen.

Segmentering van de sector (grote/kleine bedrijven, formele/informele markten):

benut ook de informele melkstroom.

Meten & kwaliteit: stel de vraag centraal met welke koe verdien je het meeste

geld? Management Informatie Systeem, data, en het combineren van data moeten

inzicht geven in de systemen die leiden tot verbetering.

Omdenken, markt van de andere kant bekijken: betrek partijen die kunnen mee-

denken in de lokale omstandigheden, vraag gestuurd.

Groep 3

Kernpunten van de discussie

Nederlandse bedrijven leveren technologie en kennis die een duidelijke meerwaarde

kunnen bieden aan de onderkant van gefragmenteerde ketens. Denk daarbij aan agra-

rische gemeenschappen met veel kleinere veehouders (1-2 koeien) met een lage op-

brengst per koe. Vooral door ondersteuning bij ophogen van de productie en het realise-

ren van eerste koeling en verwerking zijn grote stappen te zetten.

In de discussie is ingegaan op de vraag op welke wijze Nederlandse MKB bedrijven op

deze markten kunnen participeren en opschalen. Zij kunnen dit niet alleen. Wat nodig is,

is lokale bewustwording dat er meer mogelijk is met Nederlandse technologie. Daar-

naast is het nodig dat er een lokaal netwerk van lokale producenten wordt georgani-

seerd. De Nederlandse bedrijven zouden hun gezamenlijke belangen kunnen verken-

nen en punten van samenwerking kunnen benoemen (investeringen, opleiding). De be-

drijven kunnen technologie leveren, maar voorwaarde hiervoor is dat in de regio zelf al

een eerste begin is gemaakt met het opzetten van een organisatiestructuur van lokale

ondernemers. De eerste stap is een markt te creëren waar de bedrijven hun producten

kunnen afzetten. Hiervoor moet georganiseerd worden (consortiumvorming) en onder-

zoek worden gedaan (in samenwerking met een lokale partij).


Grootste kansen lijken te liggen in het bieden van de volgende opties door een keten van

leveranciers:

Lokaal verwerken naar eindproducten.


Lokaal verwerken naar halffabrikaten (bijvoorbeeld het houdbaar maken van melk door

een basisproduct maken waar meerdere producten van gemaakt kunnen worden.

Conclusie: met een consortium van bedrijven onderzoek doen naar de lokale behoefte

aan Nederlandse expertise in een Afrikaans land, met als doel om schaalgrootte te krij-

gen door bundelen.

5 Afsluiting door Marcel Vernooij, ministerie van Economische

Zaken

Marcel Vernooij sluit af met een samenvatting van de ideeën die zijn geopperd. Hij bespeurt

veel ambitie en enthousiasme om aan de slag te gaan. Bij ontwikkelende landen moeten we

niet terug naar het Nederland van zo’n 80 jaar geleden, maar juist met de huidige kennis en

technologie samen met lokale partners werken aan een verbetering van de situatie.


Bijlage 1 Deelnemerslijst

Naam Organisatie

Herjan Bekamp PTC+

Arie Bijl AgentschapNL

Mireille Boshuizen Ministerie van Economische Zaken

Monique Calon Ministerie van Buitenlandse Zaken

Peter Colon Buck Consultants International

Jan Willem Drijver Lely

Hilde Duns NABC

Peter Fopma Mueller BV

Chris Gerritsen Nedap N.V.

Frank Gruijthuijsen Interfood BV

Robin Hansen Trioliet-Mullos BV

Wytze Heida The Friesian

Roy Kools Befeko Techniek BV

Nico Maat Van den Heuvel Dairy and Food Equipment

Ibrahim Palaz Cordaid

Tamara 't Riet Ministerie van Economische Zaken

Hans Schiere La Ventana

Petra Schlooz WUR

Simon Slob Vink Koeltechniek

Gijs Van Abeelen Van Abeelen

Huib van Akkeren FrieslandCampina

Willie Van den Broek Topsector Agrifood International

Peter Van der Velde Delta Instruments

Niek Van Dijk Bopinc

Bart Van Gogh WUR

Menko Van Gorkum Mueller BV

Jan Van Zanten Van Kempen

Remon Verburg C. van 't Riet Zuiveltechnologie bv

Marcel Vernooij Ministerie van Economische Zaken

Arthur Vernooij MFS

Paul Vriesekoop CRV BV

Lucie Wassink Ministerie van Economische Zaken

Gerard J. Wellenberg Gezondheidsdienst voor Dieren

Geert Westenbrink Ministerie van Economische Zaken

Bert Wolters Buck Consultants International

Peter Zuurbier WUR


Bijlage 2 Trustfund duurzame logis-

tiek

Op vrijdag 13 september ondertekenden het Ministerie van Buitenlandse Zaken en de We-

reldbank een driejarige overeenkomst voor een nieuw trustfund dat de ontwikkeling van

duurzame logistiek in lage- en middeninkomenslanden ondersteunt. Het Ministerie van In-

frastructuur & Milieu draagt bij door detachering van een medewerker in het Global Expert

Team van de Wereldbank.

De doelstelling van dit fonds is in lijn met de brug die Minister Ploumen (Buitenlandse Han-

del en Ontwikkelingssamenwerking) slaat tussen hulp en handel. Hierin staat zorg voor be-

tere en duurzame logistiek in ontwikkelingslanden centraal. Betere logistiek zorgt voor meer

regionale en internationale handel, waarmee economische groei en armoedebestrijding kan

worden bewerkstelligd. Deze activiteiten dragen niet alleen bij aan de Nederlandse doelstel-

lingen, maar ook aan die van de Wereldbank: het verminderen van armoede en het bevor-

deren van gedeelde welvaart.

Het fonds richt zich op drie sporen waar Nederland veel expertise heeft; a) agrologistiek; b)

urbane logistiek en havens en c) groene supply chains. Daarnaast wordt er een 'global

knowledge network' over duurzame logistiek opgezet. Ook worden er andere donorlanden

gezocht om het fonds te versterken. De Nederlandse overheid steunt het fonds met 2 mil-

joen euro over een periode van drie jaar.

Bijdrage partners

Dankzij de expertise van de Nederlandse logistieke sector en de ervaring van de Wereld-

bank op deze gebieden kunnen er tal van logistieke verbeteringen in ontwikkelingslanden

plaatsvinden, met als doel de economische slagkracht van een land, het (lokale) bedrijfs-

klimaat en ook de leefomstandigheden te verbeteren. Bijvoorbeeld:

het verbeteren van de distributie van lokale producten van het achterland naar de ha-

vens voor export door verbeteringen in efficiëntie, verlaging van kosten en het verbete-

ren versheid van levensmiddelen;

verbeteren van stedelijke distributie in metropolen door bijvoorbeeld efficiënter met

vrachtwagens om te gaan en hogere beladingsgraden te realiseren;

ontwikkelen van een beleidsvisie op vrachtvervoer die aan duurzaamheidseisen voldoet.

Het Dutch Institute for Advanced Logistics (Dinalog) ondersteunt het fonds als waarnemend

lid van de programmaraad en door het verbinden van Nederlandse expertise aan de ver-

schillende programmalijnen.


Bedrijven en instellingen kunnen opdrachten uitvoeren in advies-, trainings- of implementa-

tietrajecten. Daarnaast zijn projecten die voortkomen uit dit fonds voor bedrijven interessant

vanwege de positieve positionering van Nederlandse expertise op het gebied van logistiek

in het buitenland. Uiteindelijk is er een voordeel voor bedrijven door het opbouwen van ken-

nis in die markt en 'first mover advantages' voor de toekomst bij verdere ontwikkeling van

die markt.

Verslag workshop zuivel 6 september 2013

Documents

Transcript of Verslag workshop zuivel 6 september 2013