Inhoud

Inleiding .......................................................................................................................... 3 Bart Blanken (Directeur bij zorgverzekeraar IZZ) ......................................................... 3 Renske Leijten (tweede kamerlid namens de SP) ......................................................... 3 Gerrit-Jan Vos (ParnassiaBavo Groep-PBG).................................................................. 4 Zaaldiscussie .................................................................................................................. 4 Conclusie van de discussie ............................................................................................. 6 Afsluiting ......................................................................................................................... 6 Hoe gaan we verder? ...................................................................................................... 7 Bijlagen

Bijlage 1: Presentatie van Bart Blanken ........................................................................ 8 Bijlage 2: Presentatie van Renske Leijten ................................................................... 17 Bijlage 2: Presentatie van Renske Leijten ................................................................... 18 Bijlage 3: Presentatie van Gerrit-Jan Vos.................................................................... 23 Verslag workshop 1 Turbulentie in de Cure .............................................................. 31 Verslag workshop 2 Turbulentie in de Care .............................................................. 39 Verslag workshop 4 Beroepsinhoud en kwaliteit .................................................... 40

3

Inleiding

De zorg- en welzijnssector is in beweging. Nieuwe wetgeving, andere vormen van financiering, Diagnose Behandel Combinaties, Zorgzwaartepakketten. Zo kunnen we nog wel even doorgaan. Veranderingen die voor alle betrokken partijen gevolgen hebben. Op maandag 2 februari 2009 organiseerde CNV Publieke Zaak een symposium met als onderwerp ‘Turbulentie in Zorg en Welzijn’. Het doel van deze dag was niet alleen te signaleren wat er in de sector gebeurt, maar juist een stap verder te zetten. Te bezien hoe werknemers binnen zorg en welzijn zich in een veranderende omgeving het beste kunnen opstellen en welke rol de vakbond daarin heeft. Drie sprekers hebben vanuit verschillende invalshoeken een inleiding verzorgd over alle ontwikkelingen die momenteel binnen zorg en welzijn plaatsvinden. Vervolgens zijn de deelnemers in workshops zelf aan de slag gegaan om deze ontwikkelingen een plek te geven. Gericht op de diversiteit die ons zorgsysteem kent.

Bart Blanken (Directeur bij zorgverzekeraar IZZ)

IZZ zet in op de kwaliteit van de medewerker in de zorg om de turbulentie in de zorg het hoofd te bieden. Er is in dit kader aandacht voor de inzetbaarheid en vitaliteit van de medewerkers, vanuit de gedachte dat gezonde medewerkers betere kwaliteit zullen leveren. Gezondheidsmanagement is het motto. Door middel van een business case onderzoekt IZZ wat de kosten en baten van gezondheidsmanagment zijn. Hierbij dient de doelstelling van de betreffende organisatie leidend te zijn. Vervolgens is het belangrijk dat de organisatie het ook daadwerkelijk DOET. Volgens Bart Blanken zal de concurrentie op prijs en verzekeringspakketten gering zijn. Vooral op aanvullende verzekeringen, coulancebeleid en de zorginkoop wil IZZ zich gaan onderscheiden.

Renske Leijten (tweede kamerlid namens de SP)

In de discussies omtrent turbulentie in de zorg zou het moeten gaan om mensen die zorgen voor mensen. Hierbij dient kwaliteit van de zorg voorop te staan. Volgens Renske Leijten is er te weinig aandacht voor de medewerker die de kwaliteit moet leveren. Medewerkers kunnen niet de kwaliteit leveren die ze zouden willen en hebben last van de te hoge werkdruk. Ook vindt zij het gebruik van het woord cliënt om de volgende redenen onjuist: dit impliceert dat mensen keuze hebben. Patiënten hebben volgens haar niets te kiezen (en willen dit ook niet), kunnen hun geld bij ontevredenheid niet terugkrijgen en de term cliënt verondersteld onterecht dat zorg een product is.

4

Vooral het laatste en de financieringsstromen van zorg brengen met zich mee dat de verhouding tussen patiënt en medewerker scheef groeit. Renske vindt dat de vakbonden te weinig van zich hebben laten horen in de discussies rondom marktwerking.

Gerrit-Jan Vos (ParnassiaBavo Groep-PBG)

Gerrit Jan Vos noemt als belangrijkste probleem het betaalbaar en toegankelijk houden van de zorg. Hieraan ten grondslag ligt de toegenomen zorgvraag door de vergrijzing, technologische innovaties en het idee dat mensen recht hebben op zorg. Over de oplossingen lopen de meningen uiteen. Hij noemt zaken als: meer regie door de zorgverzekeraar, het uitkleden van het basispakket, meer belasting betalen, meer concurrentie tussen zorgaanbieders. Er zal echter nooit sprake zijn van vrije marktwerking, aangezien de overheid altijd invloed wil blijven uitoefenen. Gereguleerde marktwerking bestaat volgens Vos niet en leidt op dit moment tot teveel bureaucratie en stelselwijzigingen. Parnassia Bavo Groep zal inzetten op de professionalisering van de medewerker en inspraak van patiënten in de ontwikkelingen. Ook inspirerend leiderschap is volgens Vos een belangrijk punt.

Zaaldiscussie

In de zaaldiscussie die op de inleidingen volgde, kwamen een aantal tegengestelde meningen aan de orde:

• Overheidsregulering versus decentralisatie: Enerzijds is er de mening dat als de overheid zich voortdurend in de zorg blijft mengen en steeds opnieuw zaken blijft veranderen, de veranderingen geen kans krijgen om te wortelen. Het probleem zit hem niet in de voorgestelde maatregelen, maar in het feit dat we geen tijd krijgen om deze maatregelen onder de knie te krijgen, omdat er dan weer nieuwe maatregelen zijn. Anderzijds wordt gezegd dat al 10 jaar geleden kritische zorgprofessionals zich afzetten tegen de decentralisatie en de vermeende terugtrekkende beweging van de overheid. Destijds werd gezegd dat gekeken moest worden naar de kansen. Nu blijken deze kansen tegen te vallen. We betalen de tol van het (semi) loslaatgedrag van de overheid. De overheid laat instellingen los, maar gaat als reactie daarop wel veel controle uitoefenen, omdat het eng is de boel echt los te laten. Als we kijken naar overheidsbemoeienis, zien je dat in de tweede kamer vaak tot op detail vragen gesteld worden over incidenten, wat uiteindelijk weer leidt tot een controlemiddel en daarmee tot bureaucratie.Misschien is het beter te kiezen voor wat minder los maar hetgeen wordt losgelaten ook echt los te laten en daarmee wat minder controlebureaucratie.

• Hebben we echt een probleem of maken we een probleem: Er zijn geluiden dat we met z’n allen een doemsenario maken. De maatschappij vergrijst wel, maar dat betekent ook dat mensen pas later zorg nodig hebben. Het vraagt een goede organisatie, maar als we dat met z’n allen

5

willen, hoeft het geen problemen op te leveren. Niemand kan in een glazen bol kijken, maar je kunt wel leren van landen waar de vergrijzing al verder is, zoals Denemarken. Het gaat niet om ontkennen, maar om politieke keuzes maken. Bijvoorbeeld betaald zorgverlof om voor je ouders te zorgen. Of een beetje vreemd zijn niet direct medicaliseren, maar juist weel normaliseren. Het onderwerp van betaalbaarheid en van goede en toegankelijke gezondheidszorg is vandaag de dag een andere dan over 10 jaar. De praktijk leert dat de vraag naar zorg in Publieke Functies toeneemt, enerzijds door vergrijzing, maar ook door toegenomen behandelmogelijkheden en een toegenomen behandelvraag. We weten dat er de komende 20 jaar een aantal fundamentele vragen op ons af gaan komen, die deels ook de zorg aan gaat. Het heeft geen zin dit te ontkennen.

• De rol van de professional: De rol van de professional blijft in de discussie onderbelicht. Gesproken is over het belang van personeelstevredenheid en dit te meten. Het belang van opleidingen, professionaliseren. Allemaal belangrijk. Maar onder welke client kun je de tijd die dit alles kost wegschrijven? Het werk moet toch gedaan worden. Wat kunnen we met elkaar doen dat de professional invloed heeft op de kwaliteit van zorg? Wat kunnen we met elkaar doen dat de professional meegehoord wordt in de vraag wat is kwaliteit. Wat je in de zakelijke dienstverlening bij succesvolle ondernemingen ziet is dat er altijd een relatie wordt gelegd tussen passie en praktijk. De zorg wordt gedreven door passie. Maar dat verdampt snel en we zitten in de kale werkelijkheid. Zaak is hoofd en hart te verbinden. Zaak is de passie met de uitvoering en regelgeving verbinden. Het gaat om wie en wat je bent. Niet om de handboeken, maar op de professional. Hou daar aan vast. Het is heel belangrijk om als werknemer in de zorg de weg naar het management te kunnen vinden. Het zou goed zijn als bestuurders dichter bij de werknemer zouden staan. Je moet samen optrekken om eruit te komen. Het is cruciaal dat degene die de instelling runt, weet waar zijn werknemers tegenaan lopen. Dat is niet meer zo. Onafhankelijke bureaus gaan de dingen meten. Managers lopen tegen dezelfde problemen op. Het hart en de bedrijfsvoering moet aan elkaar geknoopt. Maar de knooppunten die managers tegenkomen, zijn dezelfde als die van werknemers. Als managers zelf kunnen besluiten hoe ze verantwoorden, zou binnen een jaar de helft van de bureaucratie verdwijnen.

• Financien: Veel lijkt te draaien om financieen. Als je gaat kijken hoe de middelen op dit moment worden aangewend, valt daar nog wel wat geld vrij te krijgen. Daarnaast moet je je afvragen hoeveel we met z’n allen willen betalen voor goede zorg. De AWBZ wordt gefinancierd van overheidsgeld. De overheid is wel in staat mensen uit het bankwezen keihart aan te pakken. Maar als het in de gezondheidszorg op bestuurlijk niveau fout gaat, wordt niet of nauwelijks ingegrepen. Dat geeft een fout signaal naar de samenleving.

• Concurrentie: Je ziet dat daar waar de meeste concurrentie zit, de meeste bestuurders

6

sneuvelen. Falende bestuurders en toezichthouders moeten vertrekken. Het is schokkend dat dit niet gebeurt of dat ze zelf hun plaatsvervangers mogen aanwijzen. Het argument dat bestuurder in de zorg een risicovol beroep is en dat je daarom meer mag verdienen, is een nonargument.

Conclusie van de discussie

In de discussie komen verschillende punten naar voren. Geconstateerd wordt dat de medewerker in de drie verhalen onderbelicht is gebleven. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat de medewerker inspraak heeft in goede zorg, kwaliteit en professionalisering? Ook wordt de slechte aansluiting tussen management en werkvloer genoemd als probleem. Daar wordt tegenin gebracht dat de werkgever onmachtig is tegen de regels die worden gesteld door de overheid. Ook wordt falend management op bestuursniveau genoemd en de noodzaak om hierop beter toezicht te houden. Als brug naar de middag wordt afgesloten met de uitspraak dat we passie en professie moeten verbinden. We moeten ook kijken naar de kansen die er bestaan.

Afsluiting

Naar aanleiding van de het ochtendgedeelte en de terugkoppeling van de workshops worden de volgende speerpunten door Eric de Macker genoemd: • Kwaliteit van het management is een belangrijk aandachtspunt • Het is belangrijk om onze rol als vakbond helder te hebben. Ons probleem is niet

het betaalbaar en toegankelijk houden van de zorg. Onze rol ligt met name in het faciliteren van de medewerker in zorg en welzijn: wat heeft een medewerker nodig om het werk goed en met plezier te kunnen doen? Dit vullen we in door het afdwingen van goede en innovatieve arbeidsvoorwaarden. Dit in samenwerking met de werkgever en de politiek en meer aanwezigheid in de OR-en.

• Eigen verantwoordelijkheid is belangrijk: mensen veranderen niet, het is de omgeving die verandert. We moeten zelf onze keuzes maken en prioriteiten stellen.

• Toezicht houden op ondernemerschap. Ook namens de medewerkers moet er een toezichthoudend orgaan zijn.

7

Hoe gaan we verder?

Naar aanleiding van het symposium zijn de volgende speerpunten voor de komende periode vastgesteld: 1. Toezichthouders in de zorg:

Het is belangrijk dat het toezicht in de zorg goed geregeld wordt. En dat werknemersvertegenwoordigers hierbij betrokken worden. Alleen op die manier kunnen we waarborgen dat de kwaliteit van zorg geen slachtoffer wordt van de (economische) turbulentie. CNV Publieke Zaak gaat zich de komende periode hard maken om deze invloed van werknemerspartijen in het toezicht te regelen en te waarborgen.

2. SER advies marktwerking De Sociaal Economische Raad is gevraagd om de overheid een advies te geven over de marktwerking. CNV Publieke Zaak heeft geregeld dat zij hier, via de vakcentrale CNV bij betrokken wordt. In deze betrokkenheid zal zij de uitdagingen en zorgen die deze dag naar voren zijn gekomen vertolken. Onder andere op deze wijze zullen wij ook op politiek niveau de stem van onze leden laten horen.

3. Werknemers toerusten voor het werken in een bedrijfseconomisch krachtenveld: weerbaarheid en professionaliteit van werknemers in Zorg en Welzijn Wat hebben werknemers nodig om als professional te kunnen werken? De komende periode zal CNV Publieke Zaak diverse activiteiten ondernemen om haar leden hierin te ondersteunen. Om ze op die wijze in staat te stellen zich professioneel op te stellen binnen alle huidige ontwikkelingen. Mogelijkheden zijn het ontwikkelen van een toetsingsinstrument voor goede werkgevers, het ontwikkelen van een inhoudelijke lesmodule voor leden met betrekking tot de weerbaarheid van werknemers, etc.

4. Inzichtelijk maken van de verantwoordelijkheden en de activiteiten van CNV Publieke Zaak richting politiek. CNV Publieke Zaak onderneemt momenteel al veel actie richting politiek. Denk aan alle activiteiten op het gebied van de WMO en van de AWBZ. Uit het symposium bleek echter dat deze activiteiten voor onze leden niet altijd even inzichtelijk zijn. De komende periode gaan we kijken hoe we onze leden beter op de hoogte kunnen houden van de activiteiten die we ondernemen en hoe we hen hier op strategisch handige momenten bij kunnen betrekken.

8

Bijlage 1: Presentatie van Bart Blanken

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

Bijlage 2: Presentatie van Renske Leijten

Zorgen om de zorg. Mijn naam is Renske Leijten. Sinds Agnes Kant fractievoorzitter werd, ik heb de eer om voor de SP in de Tweede Kamer het woord te voeren op zorg en welzijn. En eigenlijk voelde ik mij de eerste tijd een behoorlijke ‘Alice in Wonderland’. Mijn ervaring met en in de zorg lagen op persoonlijk vlak. Mijn oma werd liefdevol verzorgd in de laatste tijd van haar leven, toen ze steeds minder oma was door haar dementie. Het verpleeghuis waar ze woonde was er geen met witte jassen, de zusters, zoals mijn oma en ik ze noemden, hadden dagelijkse kleding aan. Dat gaf huiselijkheid. Wanneer wij ook langskwamen werd er koffie gezet en was het gezellig om te kunnen pim pam petten met oma en haar medebewoners. In die tijd had ik al drie jaar een bijbaantje in een Klooster Bejaardenoord. Ik was als 17-jarige aangenomen als voedingsassistente bij de zorgpost. In het klooster bejaardenoord woonden uiteraard nonnen, het was een gemixte groep. Jongere vrouwen van zestig, die spraken over de oudjes van negentig. Er woonden zusters die vanwege lichamelijke klachten zorg nodig hadden, maar het kon ook gaan om dementie of psychiatrie. De vrouwen hoorden daar, ze waren er begonnen als novice en zouden hier ook sterven. Allemaal hadden ze een maatschappelijk leven gehad. Op mijn werk leerde ik ontzettend veel, ik kreeg van mijn collega’s die verpleegkunde hadden gestudeerd of als verzorgende waren opgeleid heel veel uitleg. “Niet over de hoofden van een zieke heen praten met collega’s”. “Tegen zusters kun je niet alles zeggen, zoals je dat tegen je vriendinnen zegt”. “Rustig lopen op de gang”. Maar ook werd ik meegenomen in de belevingswereld van de oude zusters die er woonden en om wie de zorg draaide. De een vond het prettig om wat later te eten dan wellicht voor de ronde handig was, dan deden we dat. De ander vond het prettig als je een citroengeurtje aandeed als je het eten kwam brengen. Weer een ander las ik de kranten stukjes voor als dat over zorg of Duitsland ging. Ik leerde in die tijd vooral dat zorg mensenwerk is. Woordvoerder worden op de zorg was voor mij een eer, maar ik realiseerde me wel dat ik enorm veel moest leren, zien en ervaren om echt te weten wat het is. Mijn doel is om wekelijks op werkbezoek of stage te gaan, ik haal het niet altijd, maar het is zo belangrijk. Zorg is namelijk iets wat gebeurt tussen mensen en niet een kwestie van papieren formules. Het vindt plaats doordat er mensen zijn die zorgen voor mensen die dat nodig hebben. En juist deze kern mis ik in Den Haag. Afgelopen weekend nam ik de debatten door die ik het afgelopen half jaar heb gevoerd. Ze gaan over ‘pakketmaatregelen in de AWBZ’; ik noemde dat gewoon bezuinigingen, pakketmaatregel klinkt zo afgezwakt. We hadden het over de zorgzwaarte pakketten. Iemand bij de bakker uitleggen wat dat is, is nog een hele klus. Hoe kunnen we het noemen? Rugzakjes voor mensen die zorg nodig hebben? Maar zijn die rugzakjes dan vol genoeg? En de meest cruciale vraag is natuurlijk, werkt dit? Ik heb gedebatteerd over de WMO, over waar de schuld moet liggen voor het failliet gaan van deze sector als eentje waar je goed kunt werken en je salaris

19

kunt verdienen. We hadden het vorige week over de gehandicaptenzorg – probeer dan maar eens in vier minuten alles te behandelen. We hebben vooral veel gesproken over de zeven patiëntenrechten en het zorgen voor meer kwaliteit. En die kwaliteit krijgen we door productieafspraken, door efficiënter werken en vooral door productdifferentiatie. Het klinkt wellicht gek, maar ik had al snel door dat het in Den Haag niet gaat over de kern. De kern die ik betitelde als ‘mensen die zorgen voor mensen’. Wanneer we uitgaan van goed opgeleid personeel dat gekozen heeft voor het zorgende beroep, dan moet het toch niet moeilijk zijn om deze mensen vast te houden? Uit onderzoek blijkt dat juist ervaren krachten de langdurige zorg verlaten. Wellicht gaan ze werken in het ziekenhuis, maar de ouderen en gehandicaptenzorg is ze wel kwijt. Eén van de redenen die genoemd wordt is de bureaucratie. Velen in de zorg, en u zult dat wel herkennen, zijn meer dan de helft van hun tijd bezig met registreren, formulieren en andere soort van overdracht. Iemand die op de werkvloer wordt uitgescholden en bedreiging ervaart, moet een formulier invullen van 5 pagina’s. Ik snap heel goed dat je dit moet aangeven, maar vijf pagina’s? De verpleegkundige met wie ik meeliep legde haar dilemma uit: “Nu moet ik achter de computer en melding maken. Dat is nodig om aan te geven dat dit een zware groep is, dus melding van het gescheld is nodig voor de financiële middelen. Maar ga ik nu een uur achter de computer zitten, dan kan ik geen aandacht geven wat wellicht een echte woedeaanval kan voorkomen”. Een andere frustratiebron zijn de certificeringen waarvoor van alles geregistreerd moet worden. Het certificaat is nodig voor het zorgkantoor en dus weer voor de financiële middelen, maar de tijd dat het kost gaat wel af van de tijd om te zorgen. De meest aangegeven reden om de zorg te verlaten is het gevoel dat er geen kwaliteit meer gegeven kan worden. Uit een onderzoek van rondom tien bleek dat van de ondervraagde mensen die werken in verzorg en verpleeghuizen 65 procent erg graag het werk deed wat ze deden. Maar ook bleek dat 60 procent van de ondervraagden aangaf niet zelf oud te willen worden in het huis waarin ze zelf werkten. Ik vind dit cijfers om koud van te worden. Je bent trots op je werk, doet het graag, maar toch is het niet genoeg voor jezelf om ook mee oud te worden. Dat is zo wrang. En dit gevoel van onvrede leidt er toe dat mensen de zorg de rug toe keren. Ze gaan iets anders doen, dat wellicht ook nog beter betaald. En waarom, vraag ik mij af, zijn dit soort zaken geen onderwerpen die in de Tweede Kamer breed besproken worden? De staatssecretaris vond het onderzoek niet representatief dus wilde er niet op in gaan. Het CDA, de PvdA en de VVD, de drie andere grote partijen, vinden dit een zaak voor de werkgevers en niet voor de politiek. De SP wel. Want de redenen zijn oplosbaar. Het is mogelijk de bureaucratie drastisch te verminderen en het is mogelijk om meer kwaliteit te geven aan ouderen en gehandicapten. Of dat nu thuis is of in een instelling. Het zijn mensen die zorgen voor mensen, maar in Den Haag dringen eigenlijk alleen de mensen door die zorg krijgen. De patiënten, de bewoners, de ouderen, de gehandicapten of chronisch zieken. Zij hebben goede belangenbehartigers die ons

20

opzoeken en aan de beltrekken als er iets misloopt. Of jullie goed vertegenwoordigd worden, nee eigenlijk niet. Maar daarom vind ik het een uitdaging om daar vandaag met u verandering in aan te brengen. Ik weet dat het gewoon is in de zorg, om mensen die zorg krijgen cliënten te noemen, maar om heel eerlijk te zijn; ik krijg het niet over mijn lippen. Want een cliënt, een klant, kan bij onvrede over een product klagen of ruilen. Of beslissen om niet meer naar een bepaald restaurant te gaan. Dit mechanisme is de zorg vreemd. Iemand heeft zorg nodig, kan daarvoor niet kiezen en staat daardoor per definitie in een afhankelijke verhouding met diegene die de zorg verleent. Dat hoeft geen probleem te zijn, als er genoeg ruimte is om te bespreken wat mensen willen binnen de grenzen van wat kan. Een klachtenprocedure moet er natuurlijk zijn, maar het woord cliënt is naar mijn mening pertinent verkeerd. Niet alleen omdat mensen die zorg nodig hebben daar niet voor kiezen, maar ook omdat er iets anders in besloten ligt. Namelijk dat de cliënt een product consumeert. Een product, dat is wat de zorg is in politiek Den Haag. Bij de zorgkantoren. Bij de zorgverzekeraars. Maar het is heel gevaarlijk om de zorg als een product te zien. En ik zal u uitleggen waarom de SP dat vindt. Een product kent een opbouw uit bepaalde bestanddelen en die bestanddelen worden geproduceerd. Efficiënt produceren is één de goedkoopste prijs, maar wel voor twee de best mogelijke kwaliteit. Een product als een televisie wordt heden ten dage geproduceerd over geheel de wereld. Grondstoffen en halfproducten aan de andere kant van de wereld, dan verschepen naar India of hier waar het in elkaar gezet wordt. De controle op de grondstoffen, halfproducten en het eind resultaat is groot, want schade of slecht werkende televisies, zijn zeer slecht voor het imago van een merk. En dat merk zal alles doen om die imagoschade te beperken. Het opbouwen van de zorg in product eenheden is gevaarlijk. Dat is bijvoorbeeld te zien in de thuiszorg. Omdat het niet efficiënt is, luister goedkoop, om een verpleegkundige te laten wassen, wordt de kostprijs voor wassen gelegd op het loon van een verzorgende. Of hiermee de mensen in de zorg gediend zijn, is nog maar de vraag. De verzorgende komt bij vele mensen binnen om te douchen en bijvoorbeeld te eten. Maar als dat ontbijt pas kan na de medicijnen is er een probleem als de verpleegkundige die daarvoor moet komen later komt. Ook bij douchen is dat zo. Stel iemand moet verbonden en ontsmet worden vanwege wondjes, dan is het niet handig om na of te ver voor de verpleegkundige te komen. En voor de mensen die thuiszorg krijgen is het ook een vreselijke carrousel, want hoe lief de meisjes die komen helpen ook zijn, het zijn er als je pech hebt wel velen op een dag. Zeker als je ook nog eens de huishoudelijke zorg via de WMO meeneemt. Of het efficiënt is, kunnen we ons ook afvragen. Nog een voorbeeld van de productprijzen: steunkousen aantrekken is vijf minuten. Douchen is 15 minuten. Niet langer, dan werk je niet efficiënt. Maar er wordt niet een product in elkaar gezet wat lopende band werk kan zijn, het gaat hier om zorg voor mensen. Een praatje maken hoort er gewoon ook bij. Kunt u doen, maar dan wel eigen tijd en geen financiering. Want in de AWBZ zit geen product dat aandacht heet. Dat is namelijk niet efficiënt.

21

Nog een voorbeeld dan. In het verpleeg en verzorgingshuis is de financiering geregeld op het product. Namelijk dat wat er in het zorgplan staat op basis van het zorgzwaarte pakket. Een aantal keer naar het toilet, naar bed brengen, wekken en opstaan. Enz. Wat er niet is meegenomen is het gegeven dat de mensen die er werken moeten lopen van kamer naar kamer. In Groningen heeft een verzorgingshuis eens een week opgemeten wat de meiden – want dat zijn het toch vaak – liepen per dag en dat was 8 kilometer gemiddeld op een dag. Laat zeggen dat je dat loopt in 2 uur, dan betekent dat dus dat er dus feitelijk twee uur onderproductie is en er geen geld binnenkomt bij de instelling. Productdenken en de laagste kostprijs voor het product vergt wel wat, namelijk registreren en meten. Want als je niet registreert, dan weet je niet of het goedkoper kan. Of dat het werk efficiënt genoeg gedaan wordt. Dames en heren, ik besprak net de praktische problemen en gevolgen die we zien op de werkvloer en in het huishoudboekje van de instelling als het gaat over het productdenken. Maar nu de achterkant er van, en dit is vooral heel handig voor de politiek. De zorgkantoren die het geld voor de langdurige zorg verdelen in een regio kunnen de zorginstellingen tegen elkaar uitspelen. Degene die het werk kan doen voor een lagere prijs wordt de maat voor allen. En die laagste prijs die de maat is voor allen, kent ook nog eens een efficiëntie korting. Wat doe je dan als instelling? Je neemt mensen aan voor het werk die een lagere opleiding hebben en dus goedkoper zijn. De verpleegkundige krijgt de leidinggevende rol en moet vooral administratief werk gaan doen, in plaats van het werk waarvoor diegene koos: het zorgen voor mensen. Productdenken, clienten in de zorg, zorgzwaartefinanciering. Het is beter, zo zeggen de bedenkers, dat mensen een rugzakje met een zorgzwaarte meekrijgen. Dan kunnen ze kiezen voor de zorg die ze willen. En kiezen doen ze dan op zorgbeter.nl. Ik heb de staatssecretaris gevraagd: “dus mensen mogen niet meer komen klagen over slechte zorg, dan hadden ze maar beter moeten kiezen?” De zorgzwaartefinanciering, los van het feit dat de pakketten niet kloppen en zeker de prijs niet, leidt tot een extra verschraling en dat vooral voor het personeel. Want, wat als er iemand vertrekt met een hoge financiering of wat als er iemand overlijdt? Dan stopt de financiering. En dan is geld voor personeel een probleem. Dus is het toverwoord: het personeel in de zorg zal flexibel moeten worden. Flexibel? Denk ik dan. Iemand in de zorg is zo flexibel als wat, dat moet je wel zijn als je werkt met mensen. Maar ook door bijvoorbeeld de wisselende diensten die inherent zijn aan de het werk. Die zorgzwaarte pakketten gaan nog een hoop problemen opleveren. Maar, heb ik de vakbonden hier over gehoord? Nee. Er zijn vele mensen naar mij toegekomen over de ZZP’s, maar niet de bonden. En hier zit het probleem wat er is. De lobby in de Tweede Kamer draait op volle toeren. En ik als een Alice in Zorgland zie ze allemaal langs komen. In persoon of per mail. In de krant of met een manifest. De HKZ, de dementievereniging, de zorginstellingen, de verzekeraars, ze weten ons

22

allen te vinden. Natuurlijk ook de belangenbehartigers voor mensen die zorg krijgen. Maar mondjes maat komen de vakbonden langs. Als ze al komen, dan zijn het niet de groten. De Abva van FNV of CNV publieke zaak zien wel niet. Hier ligt een groot probleem. Als zorg namelijk draait om mensen die zorgen voor mensen, dan is het een groot probleem als de mensen die het werk doen niet goed vertegenwoordigd worden. Ja, ik heb hoop op meer geluid en inspraak op veranderingen in de zorg door de mensen die het werk doen. Allereerst omdat ik natuurlijk als toch wel grote criticaster van de vakbonden in de zorg hier uitgenodigd wordt. Maar ook omdat ik merk dat mensen op de vloer het zat zijn. Protesten tegen te hoge topsalarissen, protest tegen een lager loon. De werkers van de zorg komen weer in beweging. En ook al is staken in de zorg not done en ook moeilijk, volgens mij zijn er mogelijkheden. De toestand in de zorg en de toestand van de zorg, kan enkel veranderd worden door de mensen die het werk doen. De mensen die zorg krijgen worden als ze geluk hebben wel vertegenwoordigd. Maar u moet laten horen of het nog wel kan. Ook u moet meedenken en meepraten over pakketmaatregelen in de AWBZ of iets raars als die zorgzwaarte pakketten. U zult moeten laten zien dat zorg gaat om mensen die zorgen voor mensen en dat het niet gaat om productdenken en registratiedrift. Gewoon omdat het mensenwerk en geen productiewerk is. Renske Leijten, 2 februari 2009

23

Bijlage 3: Presentatie van Gerrit-Jan Vos

24

25

26

27

28

29

30

31

Bijlage 4:

Verslag workshop 1 Turbulentie in de Cure

32

33

34

35

36

37

38

39

Verslag workshop 2 Turbulentie in de Care

In deze workshop is vooral gekeken naar hoe werknemers binnen de Care weerbaar en wendbaar kunnen worden en blijven in de huidige turbulentie. Uitgangspunt was plezier in het werk. Aan de hand van de film ‘fish’ werd duidelijk gemaakt hoe plezier de kwaliteit van arbeid en van klantgerichtheid kan verbeteren. Vervolgens werd met behulp van een spel gesproken over de uitdagingen die de zorg, en met name de care, momenteel kent. Verdere invulling door Lizelotte (of iemand die de workshop heeft bijgewoond)

40

Verslag workshop 4 Beroepsinhoud en kwaliteit

De discussie wordt opgehangen aan het onderzoek van CNV Publieke Zaak naar ‘zorgelijk handelen’ onder zorgprofessionals. In hoeverre ben je verantwoordelijk voor het handelen van de ander en wat is de verantwoordelijkheid van de manager? Iedereen is zelf verantwoordelijk voor zijn eigen handelen. Altijd. Maar ook het bewaken van de professionaliteit van collega’s hoort bij het vak. De leidinggevende heeft hier niet alleen een taak in. Het is ook maar de vraag of de leidinggevende het altijd merkt of iemand onprofessioneel bezig is. Wat jouw rol is naar je collega hangt ook af van wat het onprofessionele gedrag inhoudt. Hoe nagatief is het? Betrokkenheid is bijvoorbeeld niet negatief. Maar teveel betrokkenheid kan wel onprofessioneel zijn. Of het niet werken volgens protocol. Dit kan juist heel professioneel zijn, omdat mensen zelf nadenken en niet standaard een protocol volgen. Zaak is de dingen bespreekbaar te houden. Of je zelf een collega aanspreekt of dat je naar de leidinggevende gaat, hangt af van de mate van onprofessionaliteit en de gevolgen ervan. In de praktijk blijkt wel vaak dat, als gekozen wordt zich tot de leidinggevende te wenden, de reactie van de leidinggevende teleurstellend is. Er is vaak weinig zicht op welke actie wordt ondernomen. Daarin speelt ook een rol wat jouw verwachtingen richting je leidinggevende zijn. Welke actie verwacht je en welke terugkoppeling hiervan mag je verwachten? Een leidinggevende heeft de belangen van alle werknemers en van de organisatie te behartigen. Het kan zijn dat hij of zij naar beste kunnen handelt, maar zelf in een mangel zit. Het is wel belangrijk dat geopperde zaken zorgvuldig worden afgehandeld. Daarbij hoeft niet tot in detail te worden teruggegeven wat ergens mee gedaan is, maar dient wel terugkoppeling plaats te vinden dat er iets mee gedaan is. De aanwezigen zijn het erover eens dat kritiek naar collega’s vaak moeilijker is dan naar leidinggevenden. Tegelijkertijd herkennen ze het beeld dat, vooral jongere, onervaren, collega’s, het moeilijk vinden hun leidinggevende te bekritiseren. Vaak is het voor iemand die jong en onervaren is moeilijk zich kritisch op te stellen, natuurlijk ook mede afhankelijk van de cultuur die op de afdeling heerst. Assertief gedrag van professionals leidt tot meer kwaliteit. Je moet durven kiezen en prioriteiten durven stellen. Ook een assertieve leidinggevende, die zich (gemotiveerd) af durft te zetten tegen ‘regels van hogerhand’ maakt dat zorgprofessionals betere kwaliteit kunnen leveren. In sommige sectoren zie je vaak assertieve medewerkers en assertieve leidinggevenden, bijvoorbeeld in de GGZ. In andere sectoren, waaronder de VVT, zie je dit minder. Soms wordt ook bewust een leidinggevende aangesteld door het hogere management, die niet TE assertief en mondig is, omdat e.e.a. wel te handelen moet zijn. Of mensen komen in het management als gevolg van vriendjespolitiek en niet omdat ze de juiste competenties hebben.

41

In de thuiszorg loop je bovendien nog tegen het probleem aan dat er weinig teamsaamhorigheid is als gevolg van het solistische werken. Dat maakt dat je wel erg alleen staat in je mondigheid. Het vergt daar (nog meer dan elders) moed om assertief te zijn. Conclusie die uit de workshop getrokken wordt:

- Als professional heb je de taak te blijven staan voor minimale acceptabele zorg. Daar waar collega’s murw zijn of nog jong en onervaren, heb jij een voorbeeldfunctie.

- Een professional moet weigeren iets te doen wat ten koste gaat van de basiszorg.

- Het helpt als je werkzaam bent in een bottum-up organisatie. Top-down management betekent in de praktijk vaak minder betrokkenheid van de professional en daarmee een groter obstakel je assertief op te stellen. In de praktijk zie je vaak de hoger opgeleidde in de bottum-up organisatie en de minder hoog opgeleide in de top-down organisatie.

- Het werk is op zich niet moeilijker geworden en papierwerk was er in het verleden ook al. Wel heeft de Turbulentie in de zorg geleid tot nog meer papierwerk en bureaucratie. Zaak is prioriteiten te stellen, te kiezen voor de patient. Soms ook binnen de patientenzorg; dus liever 9 tevreden en 1 ontevreden klant dan 10 ontevreden klanten.

- Het is belangrijk als team keuzes te maken waar je voor gaat en je collega’s hierop aan te spreken. Draag je eigen verantwoordelijkheid over op je collega’s.

- Als de leidinggevende onvoldoende is toegerust voor zijn taak, maak dit bespreekbaar. Durf de confrontatie met de leidinggevende en/of de directie aan te gaan. Professionals hebben ook hierin een verantwoordelijkheid.

- De zorg is in toenemende mate ‘ren je rot- show’. Maak een pas op de plaats. De rol van de vakbond is:

- duidelijk in kaart brengen waar de schoen wringt - zoeken naar oplossingen en hiervoor gaan:

* meer geld * meer of andere opleidingen * afspraken in de arbeidsvoorwaarden

- knelpunten bespreekbaar maken bij werkgever en politiek. - Samen met werkgever optrekken richting politiek - Zorgen dat werkgevers zich aan (arbeidsvoorwaarden)afspraken houden

OF JE NU 20 JAAR BENT OF 50 JAAR, 1 JAAR IN HET VAK ZIT OF 40 JAAR, DE PATIENT BLIJFT CENTRAAL STAAN. ALLEEN JE EIGEN STRATEGIE VERANDERT. EEN ERVAREN PROFESSIONAl MOET HET VOORBEELD GEVEN.