Zuivel in cijfers 2015 - zuivelnl.org · 2 Zuivel in cijfers 2015 Zuivel in cijfers 2015 3...
Transcript of Zuivel in cijfers 2015 - zuivelnl.org · 2 Zuivel in cijfers 2015 Zuivel in cijfers 2015 3...
2 Zuivel in cijfers 2015 Zuivel in cijfers 2015 3
Nederland zuivellandModerne sectorNederland is een zuivelland. De productie en consumptie van melk, boter en kaas kent een lange traditie en het karakteristieke weidelandschap met koeien en windmolens is onlosmakelijk verbonden met de beeldvorming rond ons land. Achter dit beeld schuilt een moderne sector, die met oog voor mens, dier en omgeving, één van de grootste en meest vitale landbouwsectoren in Nederland vormt. Zij levert daarmee een belangrijke bijdrage aan de Nederlandse economie.
Van lokale traditie tot internationale businessHet huidige, sterk internationaal georiënteerde business model heeft zich de afge-lopen 150 jaar ontwikkeld vanuit een situatie waarin zuivelproductie in hoofdzaak een lokaal gerichte activiteit op de boerderij was. De schaalvergroting op boerderijniveau en vooral de mogelijkheid tot gekoeld transport waren belangrijke ijkpunten in de ontwikkeling van de Nederlandse zuivelindustrie. De zuivelfabrieken zagen hierdoor vanaf de jaren zestig hun actieradius en schaalgrootte sterk toenemen. Een grotere doelmatigheid in verwerking op steeds minder locaties werd de trend.
Quotering van grote invloedDe introductie van de melkquotering in Europa, begin jaren tachtig, betekende een nieuwe fase in de ontwikkeling van de zuivelsector. De quotering legde de producti-viteitsverbetering in de melkveehouderij via schaalvergroting en meer melk aan banden. Dit leidde tot een versnelde ontwikkeling in de bedrijfsefficiency en uitte zich in een gestaag teruglopende melkveestapel en een groeiende productie per koe. Investeringen in een doelmatiger ruwvoerwinning, verbeterde voederkwaliteit en genetische selectie via fokprogramma’s waren hiervoor verantwoordelijk.Bij de zuivelindustrie gaf de rem op de hoeveelheid melk een extra impuls aan het streven naar grotere doelmatigheid, waardoor de Nederlandse zuivelindustrie is uit-gegroeid tot één van de meest geconsolideerde ter wereld.
Einde quoteringDe (naderende) afschaffing van de melkquotering eind maart 2015 en de op lange termijn kansrijke ontwikkelingen op de mondiale zuivelmarkt hebben in de afgelopen jaren binnende melkveehouderij en zuivelindustrie een impuls aan nieuwe investe-ringen gegeven, gericht op capaciteitsgroei via modernisering, uitbreiding of nieuw-bouw. Verdere groei van de zuivelsector zal echter in sterke mate worden beïnvloed door het in werking treden van het fosfaatrechtenstelsel per 1 januari 2017.
Zuivel in cijfers 2015De publicatie Zuivel in cijfers biedt een cijfermatig overzicht van de belangrijkste ontwikkelingen in de Nederlandse zuivelsector in 2015 en is onderverdeeld in acht onderwerpen:
Nederland zuivelland Economische betekenis Marktbeeld Melkveehouderij Industrie Handel Consumptie Organisaties
Tabellen met gedetailleerde statistische informatie zijn te raadplegen op de website van ZuivelNL onder: Publicaties - Zuivel in cijfers.
De cijfers over het jaar 2015 hebben een voorlopig karakter, maar zullen weinig afwijken van de definitieve cijfers. Overname van gegevens uit deze publicatie is toegestaan met bronvermelding. Aan deze publicatie kunnen geen rechten worden ontleend.
ZuivelNL Benoordenhoutseweg 46 Postbus 934532509 AL Den Haag070 2191600 [email protected] 59667222
Consumptiemelk en -producten 8% Kaas 54%
Boter en boterolie 2%
Melkpoeder 13%
Gecondenseerde melk 6%
Overig 17%
8% bijdrage aan handelsbalans
1,6 mln melk- en kalfkoeien
0,3 mln melkgeiten
18 duizend melkveebedrijven
1,2 mln hectare grasland en snijmais
45 duizend fte's in melkveehouderij
en industrie
Melkverwerking
Exportwaarde € 6,3 mrd
Melk, kaas en yoghurt in de Schijf van Vijf
25 ondernemingen met54 zuivelfabrieken
Productiewaarde
bijna 30% oppervlakte Nederland
€ 6,5 mrd zuivelindustrie € 4,5 mrd melkveehouderij
Weidegang bij bijna 80% van de bedrijven
Koemelkproductie 13,3 mrd kg
Geitenmelkproductie0,3 mrd kg
45% binnen de EU
Export zuivelproducten
35% blijft in Nederland
20% buiten de EU
4 Zuivel in cijfers 2015 Zuivel in cijfers 2015 5bron: ZuivelNL, RVO.nl, CBS, Duurzame Zuivelketen, Voedingscentrum
Nederlandse zuivelsector in vogelvlucht
Totaal€ 378,0 mrd
Totaal€ 425,6 mrd
INVOER UITVOER
Zuivelproducten€ 2,6 mrd
Landbouwproducten€ 54,6 mrd
Landbouwproducten€ 79,4 mrd
Zuivelproducten€ 6,3 mrd
Nederlandse economie€ 596,7 mrd
Zuivel € 7,1 mrd (1,2%)
Agro & Food € 48,2 mrd (8,1%)
Agro & Food overig € 41,0 mrd (6,9%)
Zuivel in cijfers 2015 7
6 Zuivel in cijfers 2015
Nederland 315
EU12.470
bron: ZuivelNL
0 1.000
Overig EU 49,3
Frankrijk 29,2
IerlandNederland
DenemarkenBelgië
FrankrijkDuitsland
ItaliëSpanje
PolenVerenigd Koninkrijk
821 731 571 478 478 375 317 201198197
Duitsland 28,2
Italië 19,2
VerenigdKoninkrijk 10,2
Nederland 9,8
EU-28311
Nederland 13,8
EU 368,3
Economische betekenis
Agro & Food bijdrage aan de Nederlandse economie 2014
Kerncijfers zuivelindustrie NL – EU 2014
Aantal productielocaties
Aantal werknemers
Zuivelomzet per inwoner
Productiewaarde
Handelsbalans 2015
Inclusief producenten van consumptie-ijs, boerderijzuivel e.d.
€
mrd €
x 1.000
bron: Eurostat, CBS
bron: LEI
bron: CBS
Positief saldo handelsbalansTotaal € 47,5 mrdLandbouwproducten € 24,9 mrd
Zuivelproducten € 3,7 mrd
0
50
100
150
200
250
0
30
60
90
120
150jan
-10
jul-1
0
jan-1
1
jul-1
1
jan-1
2
jul-1
2
jan-1
3
jul-1
3
jan-1
4
jul-1
4
jan-1
5
jul-1
5
jan-1
6mr
t-16
2010 2011 2012 2013 2014 2015
jan-1
0
jul-1
0
jan-1
1
jul-1
1
jan-1
2
jul-1
2
jan-1
3
jul-1
3
jan-1
4
jul-1
4
jan-1
5
jul-1
5
jan-1
630
50
70
90
110
130
Zuivel in cijfers 2015 9
8 Zuivel in cijfers 2015
MarktbeeldMarktprijzenIn 2015 werd het marktbeeld bepaald door het mondiaal fors toegenomen aanbod en een structureel tegenvallende vraag. Dit leidde tot een algeheel laag prijsniveau.
In het eerste kwartaal was nog sprake van een positief sentiment en stijgende prijzen. Dit werd mede veroorzaakt door de afremming van de melkaanvoer in de EU vanwege de dreigende superheffing en onzekerheid over de ontwikkeling van de Nieuw-Zeelandse melkproductie. Bovendien zorgde de ten opzichte van de dollar zwakker wordende euro voor een betere concurrentiepositie van Europese producten op de wereldmarkt.
De afschaffing van het melkquotum resulteerde vanaf 1 april 2015 in een forse groei van de melkproductie in de EU. Tegelijkertijd bleef de vraag sterk achter. De afgenomen koopbereidheid van China door lagere economische groei en hoge voorraden en de Russische importban (ingesteld vanaf augustus 2014) speelden daarbij een belangrijke rol. Bovendien zorgde de lage olieprijs ervoor dat grote olieproducerende landen de hand op de knip hielden en minder zuivel importeerden. Deze combinatie van factoren leidde ertoe dat de marktprijzen vanaf het tweede kwartaal onder druk kwamen te staan en sterk daalden.
In september en oktober herstelden de prijzen kortstondig. De prijsstijgingen in deze periode waren echter vooral sentiment gedreven. De fundamenten in de markt, de reeds langere tijd achterblijvende mondiale vraag en het te grote aanbod, bleken namelijk onveranderd. Vanaf november gingen de prijzen daarom weer naar beneden.
Het gemiddelde prijsniveau was in 2015 aanzienlijk lager dan in 2014. Vooral de gemid-delde note ringen van mager melkpoeder (-30%), weipoeder (-27%) en vol melkpoeder (-22%) deden een flinke stap terug. De gemiddelde notering voor boter daalde ook, hoewel de afname (-11%) iets minder sterk was. Bij de gemiddelde indicatieve waarde voor Gouda kaas was de daling ook fors (-22%).
2010 2011 2012 2013 2014 2015
100
200
300
400
500
jan-0
5
jul-0
5
jan-0
6
jul-0
6
jan-0
7
jul-0
7
jan-0
8
jul-0
8
jan-0
9
jul-0
9
jan-1
0
jul-1
0
jan-1
1
jul-1
1
jan-1
2
jul-1
2
jan-1
3
jul-1
3
jan-1
4
jul-1
4
jan-1
5
jul-1
5
jan-1
6
boter: max € 437,00
boter: min € 205,00
mager melkpoeder: max € 383,00
mager melkpoeder: min € 150,00
260
270
280
290
300
4
6
8
10
12
melkproductie top-6 exporteurs naar China
melkproductie mrd kg import mrd kg
import China (in melkequivalenten)
mager melkpoederboter
2010 2011 2012 2013 2014 2015
1000
200
300
400
500
jan-0
5
jul-0
5
jan-0
6
jul-0
6
jan-0
7
jul-0
7
jan-0
8
jul-0
8
jan-0
9
jul-0
9
jan-1
0
jul-1
0
jan-1
1
jul-1
1
jan-1
2
jul-1
2
jan-1
3
jul-1
3
jan-1
4
jul-1
4
jan-1
5
jul-1
5
jan-1
6
boter mager melkpoederboter: max € 437,00
boter: min € 205,00
mager melkpoeder: max € 383,00
mager melkpoeder: min € 150,00
260
270
280
290
300
4
6
8
10
12
Melkproductie top-6 exporteurs naar China
Import China (in melkequivalenten)
melkproductie (mrd kg) import China (mrd kg)
Kaasexport EU naar de Russische Federatie
Ruwe olieprijzen: Europa, Brent Spotprijs FOB
bron: ZuivelNL
bron: ZuivelNL, nationale statistieken bron: EIA
bron: Eurostat
Nederlandse notering boter en mager melkpoeder
Melkproductie (top-6 exporteurs) versus import China
€ per 100 kg, exclusief btw, af fabriek
Top-6 exporteurs: Argentinië, Australië, Europese Unie, Nieuw-Zeeland, Uruguay en Verenigde Staten
$ per vat olie
mln kg
NederlandEU
20
30
40
35
25
45
jan-0
5
jul-0
5
jan-0
6
jul-0
6
jan-0
7
jul-0
7
jan-0
8
jul-0
8
jan-0
9
jul-0
9
jan-1
0
jul-1
0
jan-1
1
jul-1
1
jan-1
2
jul-1
2
jan-1
3
jul-1
3
jan-1
4
jul-1
4
jan-1
5
dec-
15
jan-1
6
95
100
105
110
consumptiemelk* yoghurt kaas en kwark boter totaal bestedingen
*Verse halfvolle en magere melk
2013 2014 2015
NederlandEU
10 Zuivel in cijfers 2015 Zuivel in cijfers 2015 11
MelkprijzenIn lijn met het lage prijsniveau op de zuivelmarkt lag de aan melkveehouders uitbetaalde melkprijs in 2015 gemiddeld circa 22% onder het relatief (hoge) niveau van het vooraf-gaande jaar.
De prijsdaling die begon na de zomer van 2014 heeft zich in 2015 flink doorgezet. Na het recordjaar 2014 is de gemiddelde melkprijs in 2015 teruggevallen naar het laagste niveau sinds jaren. Alleen in 2009 was de melkprijs nog (veel) lager.
Internationale melkprijsvergelijking
Consumentenprijzen
bron: CBS
Gemiddelde Nederlandse consumentenprijzen
Ontwikkeling Nederlandse consumentenprijsindices
bron: CBS
2010 2014 2015 Belegen Goudse kaas (1 kg) 8,80 9,24 7,19
Halfvolle melk (1 liter) 0,64 0,80 0,77
Roomboter, ongezouten (250 gr) 1,04 1,33 1,28
Vanillevla (1 liter) 0,86 0,92 0,96
Gemiddelde 2013=100
index
€
€ per 100 kg
NederlandEU
20
30
40
35
25
45
jan-0
5
jul-0
5
jan-0
6
jul-0
6
jan-0
7
jul-0
7
jan-0
8
jul-0
8
jan-0
9
jul-0
9
jan-1
0
jul-1
0
jan-1
1
jul-1
1
jan-1
2
jul-1
2
jan-1
3
jul-1
3
jan-1
4
jul-1
4
jan-1
5
dec-
15
jan-1
6
95
100
105
110
consumptiemelk* yoghurt kaas en kwark boter totaal bestedingen
*Verse halfvolle en magere melk
2013 2014 2015
NederlandEU
bron: Europese Commissie
Uitbetaalde melkprijs
€ per 100 kg
Onderneming Land 2014 2015 2015/2014
Hämeenlinnan O. Finland 45,91 39,43 -14,1%
Granarolo (Noord) Italië 44,67 38,93 -12,9%
Dairy Crest (Davidstow) Verenigd Koninkrijk 39,45 34,44 -12,7%
FrieslandCampina Nederland 41,14 33,22 -19,3%
Sodiaal (Pas de Calais) Frankrijk 38,42 33,16 -13,7%
Danone (Pas de Calais) Frankrijk 37,95 33,07 -12,9%
Bongrain (Basse Normandie) Frankrijk 38,32 32,69 -14,7%
Lactalis (Pays de la Loire) Frankrijk 37,52 31,67 -15,6%
Arla Foods DK Denemarken 39,42 30,50 -22,6%
Milcobel België 36,16 28,45 -21,3%
Kerry Agribusiness Ierland 36,15 28,29 -21,7%
Müller (Leppersdorf) Duitsland 36,60 28,16 -23,1%
First Milk (compositional) Verenigd Koninkrijk 36,52 27,89 -23,6%
DMK Duitsland 36,72 27,36 -25,5%
Glanbia Ierland 36,11 26,58 -26,4%
DOC Cheese Nederland 36,52 26,54 -27,3%
Gemiddelde melkprijs 38,60 31,27 -19,0%
Dairygold Ierland 27,85
Emmi Zwitserland 50,94 51,69 1,5%
Fonterra Nieuw-Zeeland 28,71 21,34 -25,7%
Verenigde Staten klasse III Verenigde Staten 41,47 35,82 -13,6%
Opmerking: standaardmelk 4,2% vet en 3,4% eiwit (exclusief btw en inclusief nabetalingen) bron: LTO (www.milkprices.nl)
12 Zuivel in cijfers 2015 Zuivel in cijfers 2015 13
MelkveehouderijMelkproductieHet jaar 2015 zal de geschiedenis ingaan als het jaar waarin de melkquotering eindigde. Voor de Nederlandse zuivelsector is deze regeling altijd een remmende factor geweest, wat ook wel blijkt uit het feit dat er slechts in drie quotumjaren geen superheffing is betaald. Vooruitlopend op de afschaffing van het melkquotum eind maart 2015 heeft de Nederlandse melkveehouderij fors geïnvesteerd in uitbreiding van de melkstallen en de melkveestapel. Uit de CBS landbouwtelling van 2015 (stand begin april) bleek dat het aantal melk- en kalfkoeien ten opzichte van 2014 met 3% was toegenomen tot ruim 1,6 miljoen stuks. En begin december 2015 telde Nederland al meer dan 1,7 miljoen melk- en kalfkoeien.
Door de sterke uitbreiding van de melkveestapel en een hogere gemiddelde melkgift per koe nam de melkproductie in 2015 toe met bijna 7%. Het volume bereikte een recordhoogte van ruim 13,5 miljard kg. Het oude record stamde uit 1983 (13,2 miljard kg), het jaar voor het in werking treden van de melkquotering.
Melkproductie en melkveestapel in Nederland
1.300
1.400
1.500
1.600
1.700
10.000
11.000
12.000
13.000
14.000
2005 2006 2007 2008 2009 2011 2012 2013 20142010 2015
Melkproductie
Melk- en kalfkoeien
Melk- en kalfkoeien (x 1.000) Melkproductie (mln kg)
Aantal melkveebedrijven in 2005: 23.527
Aantal melkveebedrijven in 2010: 19.805
Aantal melkveebedrijven in 2015: 18.264
1-<30 koeien1.761 bedrijven
67,5%
3,0%
14,8%
5,8%7,0%
1,9%
visgraat melkstal
zij-aan-zij melkstal
automatische melksystemen
grupstal
tandemmelkstal
draaimelkstal
swingover melkstal
situatie2005
situatie2015
42,8%19,0%
20,6%
7,4%4,6% 3,4% 2,1%
30-<70 koeien5.699 bedrijven
70-<100 koeien4.788 bedrijven
100-<150 koeien4.092 bedrijven
150 en meer koeien1.924 bedrijven
bron: CBS
bron: CBS, RVO.nl, ZuivelNL
Melk- en kalfkoeien per bedrijf 2015
Structuurcijfers Nederland 2015
Koemelk Geitenmelk Schapenmelk Buffelmelk Totaal
Melkproductiemln kg 13.513 270 4 2 13.789
Melkveebedrijven 18.264 546 30 7 18.847
Melkveestapelx 1.000 1.622 328 7 1 1.957
Gemiddelde melkgiftper dier, in kg 8.333 824 500 2.200
Indeling naar type melk
bron: ZuivelNL, RVO.nl, CBS, LTO
SchaalgrootteDe structuurontwikkeling binnen de melkveehouderij kenmerkt zich door een afnemend aantal bedrijven en een voortgaande schaalvergroting. In 2015 daalde het aantal melk-veehouders volgens het CBS met 1,7% tot ruim 18 duizend bedrijven. De gemiddelde melkproductie per bedrijf kwam als gevolg van de uitbreiding van de melkveestapel en de hogere melkgift per koe uit op een volume van 740 duizend kg, 8,6% hoger dan in 2014.
De schaalvergroting blijkt ook uit het aantal melkveehouders met meer dan 150 melk-koeien. In 2015 nam het aantal bedrijven in deze categorie toe van bijna 1.700 naar ruim 1.900.
1-<30 koeien1.761 bedrijven
30-<70 koeien5.699 bedrijven
70-<100 koeien4.788 bedrijven
100-<150 koeien4.092 bedrijven
150 en meer koeien1.924 bedrijven
2015 69,9% 21,7%8,4%
2014 70,1% 22,2%7,7%
2013 72,2% 20,0%7,8%
2012 73,6% 18,8%7,6%
Volledige weidegang Deelweidegang Geen weidegang
mln kg
SE -7,4%
FI+0,2%
EE+17,7%
LT-3,7%
PL+12,3%
-2.000 tot -1.000-1.000 tot 00 tot 1.0001.000 tot 2.0002.000 tot 3.0003.000 tot 4.0004.000 tot 5.000
CZ+7,4% SK
-11,9%
HU -0,9%
AT+13,5%
LU+27,0%
DE+14,2%
DK+16,7%
VK+6,8%
BE+27,2%
FR+4,0%
ES+7,9%
IT+1,3%
PT-2,8%
IE+29,8%
RO -22,1%
EL-3,1%
CY+10,2%
MT+0,4%
BG-13,8%
LV+19,8%
HR-11,2%
SI-2,8%
NL+24,7%
Melkproductie Europese UnieAbsolute en relatieve ontwikkeling 2015 t.o.v. 2005
bron: Eurostat, RVO.nl, nationale statistieken
14 Zuivel in cijfers 2015 Zuivel in cijfers 2015 15
1-<30 koeien1.761 bedrijven
67,5%
3,0%
14,8%
5,8%7,0%
1,9%
visgraat melkstal
automatische melksystemen
zij-aan-zij melkstal
grupstal
draaimelkstal
tandemmelkstal
swingover melkstal
situatie2005
situatie2015
42,8%19,0%
20,6%
7,4%4,6% 3,4% 2,1%
30-<70 koeien5.699 bedrijven
70-<100 koeien4.788 bedrijven
100-<150 koeien4.092 bedrijven
150 en meer koeien1.924 bedrijven
bron: Stichting KOM
bron: Duurzame Zuivelketen, ZuivelNL
Melkstallen Nederland
Weidegang in Nederland
Indeling naar soort melkstal
Bij volledige weidegang lopen de melkgevende koeien op jaarbasis gedurende ten minste 120 dagen en ten minste 6 uur per dag buiten
Zuivel in cijfers 2015 17
16 Zuivel in cijfers 2015
IndustrieMelkverwerkingDe Nederlandse melkaanvoer nam in 2015 met 6,9% toe tot een volume van 13.3 miljard kg. Na de afschaffing van het melkquotum eind maart 2015 kwam de groei van de melk-aanvoer al spoedig in een stroomversnelling terecht. In de tweede helft van het jaar was sprake van een uitzonderlijk hoge groei.De extra melk kwam voor een groot deel in de kaasbak terecht. In 2015 nam de Neder-landse kaasproductie met maar liefst 10% toe tot een volume van 850 miljoen kg. Ook werd er fors meer boter en -olie, mager melkpoeder en gecondenseerde melk geprodu-ceerd. Alleen van niet-mager melkpoeder werd minder gemaakt.
StructuurDe Nederlandse zuivelindustrie bestond eind 2015 uit 25 ondernemingen met in totaal 54 productielocaties. Hiervan zijn vijf bedrijven coöperaties. Zij verwerken de melk in 28 fabrieken. Als gevolg van het fors lagere prijsniveau op de zuivelmarkt daalde de productiewaarde in 2015 met ruim 8% tot € 6,5 miljard, ondanks de sterke toename van de verwerkte melkplas. Per 100 kg verwerkte melk kwam de productiewaarde uit op een niveau van € 48,27, 14% lager dan in 2014.
Meppel
Rouveen
Limmen
Gerkesklooster
Bolsward
Nunspeet
Gorinchem
Workum
Ommen
Hengelo
Zelhem
Katwoude
Dalfsen
Schoonrewoerd
Zoetermeer
Cuijk
Rijkevoort
Bedum
Lutjewinkel
Bleskensgraaf
Maasdam
Rotterdam
Nuenen
Den Bosch
MolenschotVeghel
Born
MarumNoordwijk
Leeuwarden
Beilen
BalkbrugKampen
Borculo
Lochem
Nijkerk
Steenderen
Hoogeveen
Coevorden
Lelystad
Zeewolde
Boxmeer Etten-Leur
Sloten
Heerenveen
Well
Beek
Beemster
Scharsterbrug
Dronrijp
FrieslandCampina 22Ausnutria Hyproca 2A-ware 2Bel Leerdammer 2DOC Kaas 2Henri Willig 2Nutricia 2Rouveen Kaasspecialiteiten 2Vreugdenhil Dairy Foods 2Arla Foods - Nijkerk CONO Kaasmakers - Beemster Delta Milk - Bleskensgraaf Den Eelder - WellDVNutrition - HoogeveenEijssen Dairy - BeekFarm Dairy - LelystadFonterra - HeerenveenGlobemilk - BoxmeerHochwald - BolswardNestlé - NunspeetKaasmakerij Özgazi - Etten-LeurSloten - SlotenVecozuivel - ZeewoldeVIV Buisman - ZelhemZuivelhoeve - Hengelo
Industriële zuivelproductie Nederland
bron: RVO.nl, ZuivelNL
2014 2015* 2015/2014
Melk afgeleverd aan fabrieken 12.473 13.330 6,9%
Voor verwerking beschikbare melk 12.608 13.465 6,8%
Consumptiemelk en -producten(exclusief toevoegingen, inclusief room) 1.036 990 -4,4%
Kaas (inclusief kwark) 772 850 10,0%
Boter en boterolie 207 212 2,8%
Niet-mager melkpoeder 140 138 -1,6%
Mager melkpoeder 65 69 5,3%
Gecondenseerde melk(inclusief koffiemelk) 382 408 6,7%
Geografische spreiding zuivelindustrie
bron: RVO.nl, ZuivelNL
mln kg
* gebaseerd op de ontwikkeling van de maandcijfers
2013 2014 2015Ondernemingen(die meer dan 10 miljoen kg (rauwe) melk, room en/of wei verwerken)
22 23 25
Totaal fabrieken 51 53 54
- Coöperatief 29 29 28
- Niet-coöperatief 22 24 26
Verwerkte melk (mln kg) 12.385 12.608 13.465
Productiewaarde (€ mln) 7.143 7.100 6.500
Kengetallen
Situatie per 31-12-2015
Mondiale productie: ruim 22 mrd kgNederlandse productie: 0,85 mrd kg
Nederlandse productie in % van de wereld: 4%
Duitsland 10%
Frankrijk 8%
Italië 5%
Nederland 4%
Polen 3%
Verenigd Koninkrijk 2%
Denemarken 2%Overig EU 7%
Verenigde Staten 26%
Overig 22%
Brazilië 3%
Turkije 3%
Argentinië 2%
Russische Federatie 3%
EU 41%
-1
0
1
2
3+2,0%
+1,3%
+2,2% +1,5% -2,0%-1,4%
mrd kg
Nederland Europese UnieConsumptiemelk en -producten 7,8%
Kaas 54,0%
Boter en boterolie 1,6%
Melkpoeder 12,8%
Condens 6,4%
Overig 17,4%
Consumptiemelk en -producten 30,5%
Kaas 39,2%Boter en boterolie 1,5%
EU-28 Verenigde Staten Australië Argentinië Uruguay Nieuw-Zeeland
Melkpoeder 16,4%
Condens 1,5%
Overig 10,8%
18 Zuivel in cijfers 2015 Zuivel in cijfers 2015 19
InternationaalDe zuivelmarkt werd in 2015, net als in het jaar daarvoor, sterk beïnvloed door een toename in de melkaanvoer. Per saldo nam het volume in de EU met 2,9 miljard kg (+2%) toe. Naast Nederland werd onder andere ook in Ierland, België, Polen, het Verenigd Koninkrijk en Denemarken fors meer gemolken. De melkaanvoer in Duitsland en Frankrijk groeide bescheiden. Buiten de EU nam ook de melkaanvoer in de VS, Australië en Argentinië toe. In Nieuw-Zeeland en Uruguay werd iets minder melk geproduceerd.
Melkaanvoer internationaal 2015
Bestemming melk 2015
Positie Nederlandse kaasproductie in de wereld 2015
Top-10 grootste zuivelconcerns
Concern Land Zuivelomzet (€ mrd)
1 Nestlé Zwitserland 20,9
2 Lactalis Frankrijk 14,7
3 Danone Frankrijk 14,6
4 Fonterra Nieuw-Zeeland 13,9
5 Dairy Farmers of America Verenigde Staten 13,5
6 FrieslandCampina Nederland 11,1
7 Arla Foods Denemarken/Zweden 10,3
8 Saputo Canada 7,4
9 Dean Foods Verenigde Staten 6,8
10 Yili China 6,5
bron: Rabobankbron: Eurostat, IDF, nationale statistieken, RVO.nl, ZuivelNL
bron: RVO.nl, Eurostat, IDF, FAO, USDA, nationale statistieken
bron: Eurostat, nationale statistieken
Absolute en relatieve ontwikkeling melkaanvoer in belangrijkste exporterende landen in de wereld t.o.v. 2014
Omzet in 2014 + fusies en acquisities tussen 1 januari en 15 juni 2015
Productie van fabriekskaas, exclusief informele productie
Boter en boterolie
Gecondenseerde melk
Kaas
Mager melkpoeder
Melk en room
Niet-mager melkpoeder
Overig
Afrika€ 497 mln
EU€ 4.429 mln
Noord-Amerika€ 129 mln
Oceanië€ 37 mln
Midden- en Zuid-Amerika
€ 148 mln
OverigeEuropese landen
€ 62 mln
33%
52%
71%
18%3% 1% 1% 6%
30%
4%4%1%1% 8%
59%
44%
13%5%3%
1%1%
33%
16%
11%3% 2% 2% 7%
48%
14%
14%
10%2%
12%
Azië€ 886 mln
21%
20%
18%8%
8%
4%
21%
31%
25%
6% 1% 4%
20 Zuivel in cijfers 2015 Zuivel in cijfers 2015 21
UitvoerIn lijn met de lagere prijzen op de zuivelmarkt liet de totale Nederlandse uitvoerwaarde in 2015 een scherpe daling zien van 13%, uitkomend op een bedrag van € 6,3 miljard. Met uit-zondering van wei en weiproducten werd bij alle productgroepen een afname in de waarde gerealiseerd.
De uitvoerwaarde van kaas nam, ondanks het fors hogere volume, als gevolg van het gemiddeld veel lagere prijsniveau sterk af. De waardedaling betrof vooral de intrahandel. De waarde van de derde landenexport daalde licht, wat met name het gevolg was van een sterke uitbreiding van het exportvolume richting Azië en ook Afrika. Hiermee werd de negatieve impact van de Russische importban grotendeels gecompenseerd. Ook de export-waarde van boter en -olie en niet-mager melkpoeder nam af bij stijgende volumes. De handel in mager melkpoeder daalde zowel in volume als in waarde.
In 2015 was de EU structureel de belangrijkste afzetregio voor Nederlandse zuivelproduc-ten, goed voor ruim 70% (€ 4,4 miljard) van de totale uitvoerwaarde. Hiervan werd respectie-velijk 36% en 20% in de buurlanden Duitsland en België gerealiseerd en 13% in Frankrijk.Nederland is daarnaast van alle lidstaten het meest actief op de wereldmarkt, met een aandeel van bijna 5% in de wereldhandel. Buiten de EU zijn China (inclusief Hong Kong), Verenigde Staten en Saudi-Arabië de belangrijkste bestemmingen.
Handel
Nederlandse uitvoerwaarde naar bestemming 2015
Exportwaarde Nederlandse zuivelproducten 2015
Wei en weiproducten, gefermenteerde producten en producten met melkbestanddelen
Europese Unie€ 4,4 mrd
Derde landen€ 1,9 mrd
Duitsland 36%
Overige derde landen 55%
België 20% Nigeria 5%
Saudi-Arabië 6%
Koeweit 3% Egypte 3%
Zuid-Korea 5%
Verenigde Staten 6%
Japan 5%
Verenigde Arabische Emiraten 5%
China (incl. Hong Kong) 7%
Frankrijk 13%
Spanje 5%
Griekenland 4%
Zweden 3%
Italië 5%
Verenigd Koninkrijk 4%
Overig EU 10%
bron: CBS, Eurostat bron: CBS, Eurostat
Duitsland België Frankrijk Verenigd Koninkrijk Overig
DuitslandIerland FrankrijkBelgië Overig
Duitsland België Tsjechië Frankrijk Overig
0
40
80
120
160
0
10
20
30
40
0
40
80
120
160
mln kg
mln kg
mln kg
Verenigd Koninkrijk 6%
België 18%
Ierland 7%
Overig 19%
Frankrijk 10%
Duitsland 40%
Invoerwaarde2015: € 2,6 mrd
Melk en room (in consumenten verpakking)Totale invoer: 309 mln kg
Boter en boterolieTotale invoer: 117 mln kg
KaasTotale invoer: 304 mln kg
Zuivel in cijfers 2015 23
22 Zuivel in cijfers 2015
Nederlandse zuivelexport Invoer
Herkomstlanden Nederlandse invoer
Nederlandse export kindervoeding naar China
Naast de export van reguliere zuivel worden er ook veel producten verhandeld met een hoog zuivelbestanddeel. Hieronder valt ook kindervoeding. Voor de Nederlandse zuivel-sector levert de export van kindervoeding een belangrijke bijdrage aan de omzet. In 2015 werd bijna 194 duizend ton kindervoe ding geëxporteerd. Hiervan werd 86 duizend ton richting China (inclusief Hong Kong) verscheept.
bron: Eurostat bron: Eurostat
Positie Nederlandse zuivelexport op de wereldmarkt 2015
Kindervoeding: HS-code 190110; China: inclusief Hong Kong
Inclusief intrahandel, in mln kg
Herkomstlanden Nederlandse invoer per product 2015
Overig 17,7%
Nieuw-Zeeland 26,6%
Verenigde Staten 14,2%
Australië 6,3%
Argentinië 2,6%Wit-Rusland 5,4%
EU 27,2%
Nederlandse export naar derde landen: 3,4 mrd kgIn % van de wereldhandel: 4,8%
Nederland 4,8%
Duitsland 4,7%
Frankrijk 4,7%
België 2,3%
Denemarken 1,6%
Polen 2,0%
Overig EU 7,1%
mln kg
0
20
40
60
80
100
2010 2011 2012 2013 2014 2015
2005 2010 2015 Kaas 561 735 845
Melk en room 554 729 606
Gecondenseerde melk 235 279 312
Boter en boterolie 185 199 261
Niet-mager melkpoeder 163 167 158
Mager melkpoeder 60 109 97
Exportaandelen belangrijkste zuivelexporteurs (wereldhandelstotaal 2015: 70,2 mrd kg melkequivalent)
bron: Eurostat
bron: CBS, Eurostat, Comtrade, ZuivelNL
Duitsland België Frankrijk Verenigd Koninkrijk Overig
DuitslandIerland FrankrijkBelgië Overig
Duitsland België Tsjechië Frankrijk Overig
0
40
80
120
160
0
10
20
30
40
0
40
80
120
160
mln kg
mln kg
mln kg
Verenigd Koninkrijk 6%
België 18%
Ierland 7%
Overig 19%
Frankrijk 10%
Duitsland 40%
Invoerwaarde2015: € 2,6 mrd
Melk en room (in consumenten verpakking)Totale invoer: 309 mln kg
Boter en boterolieTotale invoer: 117 mln kg
KaasTotale invoer: 304 mln kg
Zuivel in de nieuwe Schijf van Vijf
met melk, kaas en yoghurt
Goudse 52,0%
Edammer 0,6%
Halfvolle melk 84,4%Volle melk 9,0%
Magere melk 6,6%
Andere binnenlandse natuurkaas 24,3%Zacht 5,8%
Vers 7,3%
Smeerkaas 3,3%
Overige soorten 6,7%
Huishoudelijke aankopen kaas in 2015: 1.885 kg per 100 huishoudingen
Supermarkten 90,1% Markt 4,4% Versspeciaalzaken 2,6% Overige afzetkanalen 2,9%
Huishoudelijke aankopen consumptiemelk in 2015:
7.227 liter per 100 huishoudingen
Zuivel in cijfers 2015 25
24 Zuivel in cijfers 2015
ConsumptieAfzetkanalen huishoudelijke aankopen kaas 2015
Huishoudelijke aankopen kaas Huishoudelijke aankopen consumptiemelk
Nederland heeft een lange traditie van zuivelconsumptie. Melk, kaas, yoghurt en zuiveldesserts vormen voor veel Nederlanders onderdeel van het dagelijkse voedingspatroon. Dat zuivel ook gezond is, wordt ondersteund door het gegeven dat het Voedingscentrum zuivel een prominente plek heeft gegeven in de nieuwe Schijf van Vijf. De Schijf van Vijf wordt gebruikt bij voor-lichting over gezonde voeding.
De Nederlandse kaasconsumptie per hoofd van de bevolking beweegt zich al jaren boven het Europese gemiddelde. Gemiddeld eet een Neder lander ongeveer 20 kg kaas per jaar.Het aandeel van zuivel in de consumptieve beste-dingen van Nederlandse huishoudens aan voeding en niet-alcoholische dranken is met 14% al jaren min of meer stabiel. In 2014 was daarmee ruim € 4,8 miljard gemoeid, ofwel 1,6% van het totaal aan consumptieve bestedingen.
0
5
10
15
20
25
30
35
Voeding en niet-alcoholische dranken
€ 33,6 mrd
Totale consumptieve bestedingen
€ 296,1 mrd
Aardappelen, groenten en fruit € 6,2 mrdVlees en vleesproducten € 6,3 mrdBrood en graanproducten € 7,2 mrd
Zuivel, eieren, oliën en vetten € 4,8 mrdOverige voedingsmiddelen € 9,1 mrd
bron: CBS
bron: GfK
bron: GfK
Consumptieve bestedingen Nederlandse huishoudens 2014
Goudse 52,0%
Edammer 0,6%
Halfvolle melk 84,3%Volle melk 9,0%
Magere melk 6,6%
Andere binnenlandse natuurkaas 24,3%Zacht 5,8%
Vers 7,3%
Smeerkaas 3,3%
Overige soorten 6,7%
0
25
50
75
100
Huishoudelijke aankopen kaas in 2015: 1.885 kg per 100 huishoudingen
Huishoudelijke aankopen consumptiemelk in 2015:
€ 7.227 liter per 100 huishoudingen
Supermarkten 90,1%
Markt 4,4% Versspeciaalzaken 2,6% Overige afzetkanalen 2,9%
%
Zuivel in cijfers 2015 27
26 Zuivel in cijfers 2015
OrganisatiesBelangenbehartigingDe Nederlandse zuivelsector is sterk georganiseerd. Iedere schakel in de productie keten heeft zijn eigen belangbehartigende organisatie(s). Een groot deel van de melkveehouders wordt vertegenwoordigd door de Land- en Tuinbouworganisatie (LTO Nederland), in het bijzonder door de LTO vakgroep Melkveehouderij. Daarnaast is er de Nederlandse Melkveehouders Vakbond (NMV). De industrie wordt vertegenwoordigd door de Nederlandse Zuivel Organisatie (NZO), de handel door branchevereniging Gemzu en de detailhandel door de Vereniging Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (CBL).
Ketenorganisatie ZuivelNLOp initiatief van NZO en LTO is in januari 2014 de private ketenorganisatie ZuivelNL opgericht. ZuivelNL is een vereniging van NZO, LTO en NMV, waarin andere aan de zuivel-sector gelieerde organisaties kunnen participeren. De missie van ZuivelNL is het versterken van de Nederlandse zuivelketen met respect voor milieu en maatschappij.ZuivelNL is actief op terreinen waar samenwerking tussen de schakels in de zuivelketen tot meerwaarde leidt. ZuivelNL faciliteert de Nederlandse zuivelketen op het gebied van:
Voedselveiligheid Monitoring en onderzoek
Diergezondheid Bestrijding dierziekten, monitoring en onderzoek
Duurzaamheid Duurzame Zuivelketen, KringloopWijzer, Stichting Weidegang
Onderzoek en innovatie Praktijkonderzoek en ontwikkeling van de melkveehouderij
Arbeid Platform voor arbeidsaangelegenheden in de zuivelsector
Export Coördinatie veterinaire handelsproblemen bij export zuivel naar derde landen
Marktinformatie Nederlandse zuivelnoteringen, internationale melkprijsvergelijking, statistiek
Onderwijs Zuivelacademie, Zuivel Werkt!, lesmateriaal, boerderijbezoek, Platform Boerderijeducatie Nederland
Zuivel in cijfers 2015 27
Primaire sector
LTO NederlandLand- en Tuinbouworganisatie: ondernemers- en werkgevers organisatie voor de agrarische sector
www.lto.nl
NMVNederlandse Melkveehouders Vakbond:belangenbehartigingsorganisatie voor en door melkveehouders
www.nmv.nu
BBZBond voor boerderijzuivelbereiders:organisatie voor belangenbehartiging van zelfzuivelende melkveehouders en voor productpromotie
www.boerderijzuivel.nl
Industrie en handel
NZONederlandse Zuivel Organisatie: branchevereniging van de Nederlandse zuivelindustrie
www.nzo.nl
Gemzu Branche- en ondernemersorganisatie voor de Nederlandse zuivelhandel www.gemzu.nl
CBLCentraal Bureau Levensmiddelenhandel: branchevereniging voor de supermarkt-branche en food service bedrijven
www.cbl.nl
Overig
ZuivelNL
Ketenorganisatie voor de zuivel: vereniging van LTO, NMV en NZO, actief op thema’s waar samenwerking tussen de schakels in de zuivelketen meerwaarde biedt
www.zuivelnl.org
COKZCentrale organisatie voor kwaliteits-toezicht in de zuivel: uitvoerende contro-leorganisatie gespecialiseerd in kwali-teitsborging in de zuivelketen
www.cokz.nl
QLIP Private instelling voor analyse en certifi-cering in de zuivelketen en agrofood www.qlip.nl
GDGezondheidsdienst voor dieren: dienstverlener op het terrein van o.a. programma’s voor dierziektebestrijding
www.gddiergezondheid.nl
Wageningen UR Livestock Research
Onderzoeksorganisatie actief in onder-zoek op voor melkveehouderij relevante thema’s
www.wageningenur.nl
NIZO Food Research Onderzoeksinstituut voor ondermeer pro-ducttechnologie en de kwaliteit van melk www.nizo.com
RVORijksdienst voor Ondernemend Neder-land: onderdeel van het ministerie van Econo mische Zaken gericht op de ondersteuning van ondernemers
www.rvo.nl