Zuivel in cijfers 2015 - zuivelnl.org · 2 Zuivel in cijfers 2015 Zuivel in cijfers 2015 3...

14
Zuivel in cijfers 2015

Transcript of Zuivel in cijfers 2015 - zuivelnl.org · 2 Zuivel in cijfers 2015 Zuivel in cijfers 2015 3...

Zuivel in cijfers

2015

2 Zuivel in cijfers 2015 Zuivel in cijfers 2015 3

Nederland zuivellandModerne sectorNederland is een zuivelland. De productie en consumptie van melk, boter en kaas kent een lange traditie en het karakteristieke weidelandschap met koeien en windmolens is onlosmakelijk verbonden met de beeldvorming rond ons land. Achter dit beeld schuilt een moderne sector, die met oog voor mens, dier en omgeving, één van de grootste en meest vitale landbouwsectoren in Nederland vormt. Zij levert daarmee een belangrijke bijdrage aan de Nederlandse economie.

Van lokale traditie tot internationale businessHet huidige, sterk internationaal georiënteerde business model heeft zich de afge-lopen 150 jaar ontwikkeld vanuit een situatie waarin zuivelproductie in hoofdzaak een lokaal gerichte activiteit op de boerderij was. De schaalvergroting op boerderijniveau en vooral de mogelijkheid tot gekoeld transport waren belangrijke ijkpunten in de ontwikkeling van de Nederlandse zuivelindustrie. De zuivelfabrieken zagen hierdoor vanaf de jaren zestig hun actieradius en schaalgrootte sterk toenemen. Een grotere doelmatigheid in verwerking op steeds minder locaties werd de trend.

Quotering van grote invloedDe introductie van de melkquotering in Europa, begin jaren tachtig, betekende een nieuwe fase in de ontwikkeling van de zuivelsector. De quotering legde de producti-viteitsverbetering in de melkveehouderij via schaalvergroting en meer melk aan banden. Dit leidde tot een versnelde ontwikkeling in de bedrijfsefficiency en uitte zich in een gestaag teruglopende melkveestapel en een groeiende productie per koe. Investeringen in een doelmatiger ruwvoerwinning, verbeterde voederkwaliteit en genetische selectie via fokprogramma’s waren hiervoor verantwoordelijk.Bij de zuivelindustrie gaf de rem op de hoeveelheid melk een extra impuls aan het streven naar grotere doelmatigheid, waardoor de Nederlandse zuivelindustrie is uit-gegroeid tot één van de meest geconsolideerde ter wereld.

Einde quoteringDe (naderende) afschaffing van de melkquotering eind maart 2015 en de op lange termijn kansrijke ontwikkelingen op de mondiale zuivelmarkt hebben in de afgelopen jaren binnende melkveehouderij en zuivelindustrie een impuls aan nieuwe investe-ringen gegeven, gericht op capaciteitsgroei via modernisering, uitbreiding of nieuw-bouw. Verdere groei van de zuivelsector zal echter in sterke mate worden beïnvloed door het in werking treden van het fosfaatrechtenstelsel per 1 januari 2017.

Zuivel in cijfers 2015De publicatie Zuivel in cijfers biedt een cijfermatig overzicht van de belangrijkste ontwikkelingen in de Nederlandse zuivelsector in 2015 en is onderverdeeld in acht onderwerpen:

Nederland zuivelland Economische betekenis Marktbeeld Melkveehouderij Industrie Handel Consumptie Organisaties

Tabellen met gedetailleerde statistische informatie zijn te raadplegen op de website van ZuivelNL onder: Publicaties - Zuivel in cijfers.

De cijfers over het jaar 2015 hebben een voorlopig karakter, maar zullen weinig afwijken van de definitieve cijfers. Overname van gegevens uit deze publicatie is toegestaan met bronvermelding. Aan deze publicatie kunnen geen rechten worden ontleend.

ZuivelNL Benoordenhoutseweg 46 Postbus 934532509 AL Den Haag070 2191600 [email protected] 59667222

Consumptiemelk en -producten 8% Kaas 54%

Boter en boterolie 2%

Melkpoeder 13%

Gecondenseerde melk 6%

Overig 17%

8% bijdrage aan handelsbalans

1,6 mln melk- en kalfkoeien

0,3 mln melkgeiten

18 duizend melkveebedrijven

1,2 mln hectare grasland en snijmais

45 duizend fte's in melkveehouderij

en industrie

Melkverwerking

Exportwaarde € 6,3 mrd

Melk, kaas en yoghurt in de Schijf van Vijf

25 ondernemingen met54 zuivelfabrieken

Productiewaarde

bijna 30% oppervlakte Nederland

€ 6,5 mrd zuivelindustrie € 4,5 mrd melkveehouderij

Weidegang bij bijna 80% van de bedrijven

Koemelkproductie 13,3 mrd kg

Geitenmelkproductie0,3 mrd kg

45% binnen de EU

Export zuivelproducten

35% blijft in Nederland

20% buiten de EU

4 Zuivel in cijfers 2015 Zuivel in cijfers 2015 5bron: ZuivelNL, RVO.nl, CBS, Duurzame Zuivelketen, Voedingscentrum

Nederlandse zuivelsector in vogelvlucht

Totaal€ 378,0 mrd

Totaal€ 425,6 mrd

INVOER UITVOER

Zuivelproducten€ 2,6 mrd

Landbouwproducten€ 54,6 mrd

Landbouwproducten€ 79,4 mrd

Zuivelproducten€ 6,3 mrd

Nederlandse economie€ 596,7 mrd

Zuivel € 7,1 mrd (1,2%)

Agro & Food € 48,2 mrd (8,1%)

Agro & Food overig € 41,0 mrd (6,9%)

Zuivel in cijfers 2015 7

6 Zuivel in cijfers 2015

Nederland 315

EU12.470

bron: ZuivelNL

0 1.000

Overig EU 49,3

Frankrijk 29,2

IerlandNederland

DenemarkenBelgië

FrankrijkDuitsland

ItaliëSpanje

PolenVerenigd Koninkrijk

821 731 571 478 478 375 317 201198197

Duitsland 28,2

Italië 19,2

VerenigdKoninkrijk 10,2

Nederland 9,8

EU-28311

Nederland 13,8

EU 368,3

Economische betekenis

Agro & Food bijdrage aan de Nederlandse economie 2014

Kerncijfers zuivelindustrie NL – EU 2014

Aantal productielocaties

Aantal werknemers

Zuivelomzet per inwoner

Productiewaarde

Handelsbalans 2015

Inclusief producenten van consumptie-ijs, boerderijzuivel e.d.

mrd €

x 1.000

bron: Eurostat, CBS

bron: LEI

bron: CBS

Positief saldo handelsbalansTotaal € 47,5 mrdLandbouwproducten € 24,9 mrd

Zuivelproducten € 3,7 mrd

0

50

100

150

200

250

0

30

60

90

120

150jan

-10

jul-1

0

jan-1

1

jul-1

1

jan-1

2

jul-1

2

jan-1

3

jul-1

3

jan-1

4

jul-1

4

jan-1

5

jul-1

5

jan-1

6mr

t-16

2010 2011 2012 2013 2014 2015

jan-1

0

jul-1

0

jan-1

1

jul-1

1

jan-1

2

jul-1

2

jan-1

3

jul-1

3

jan-1

4

jul-1

4

jan-1

5

jul-1

5

jan-1

630

50

70

90

110

130

Zuivel in cijfers 2015 9

8 Zuivel in cijfers 2015

MarktbeeldMarktprijzenIn 2015 werd het marktbeeld bepaald door het mondiaal fors toegenomen aanbod en een structureel tegenvallende vraag. Dit leidde tot een algeheel laag prijsniveau.

In het eerste kwartaal was nog sprake van een positief sentiment en stijgende prijzen. Dit werd mede veroorzaakt door de afremming van de melkaanvoer in de EU vanwege de dreigende superheffing en onzekerheid over de ontwikkeling van de Nieuw-Zeelandse melkproductie. Bovendien zorgde de ten opzichte van de dollar zwakker wordende euro voor een betere concurrentiepositie van Europese producten op de wereldmarkt.

De afschaffing van het melkquotum resulteerde vanaf 1 april 2015 in een forse groei van de melkproductie in de EU. Tegelijkertijd bleef de vraag sterk achter. De afgenomen koopbereidheid van China door lagere economische groei en hoge voorraden en de Russische importban (ingesteld vanaf augustus 2014) speelden daarbij een belangrijke rol. Bovendien zorgde de lage olieprijs ervoor dat grote olieproducerende landen de hand op de knip hielden en minder zuivel importeerden. Deze combinatie van factoren leidde ertoe dat de marktprijzen vanaf het tweede kwartaal onder druk kwamen te staan en sterk daalden.

In september en oktober herstelden de prijzen kortstondig. De prijsstijgingen in deze periode waren echter vooral sentiment gedreven. De fundamenten in de markt, de reeds langere tijd achterblijvende mondiale vraag en het te grote aanbod, bleken namelijk onveranderd. Vanaf november gingen de prijzen daarom weer naar beneden.

Het gemiddelde prijsniveau was in 2015 aanzienlijk lager dan in 2014. Vooral de gemid-delde note ringen van mager melkpoeder (-30%), weipoeder (-27%) en vol melkpoeder (-22%) deden een flinke stap terug. De gemiddelde notering voor boter daalde ook, hoewel de afname (-11%) iets minder sterk was. Bij de gemiddelde indicatieve waarde voor Gouda kaas was de daling ook fors (-22%).

2010 2011 2012 2013 2014 2015

100

200

300

400

500

jan-0

5

jul-0

5

jan-0

6

jul-0

6

jan-0

7

jul-0

7

jan-0

8

jul-0

8

jan-0

9

jul-0

9

jan-1

0

jul-1

0

jan-1

1

jul-1

1

jan-1

2

jul-1

2

jan-1

3

jul-1

3

jan-1

4

jul-1

4

jan-1

5

jul-1

5

jan-1

6

boter: max € 437,00

boter: min € 205,00

mager melkpoeder: max € 383,00

mager melkpoeder: min € 150,00

260

270

280

290

300

4

6

8

10

12

melkproductie top-6 exporteurs naar China

melkproductie mrd kg import mrd kg

import China (in melkequivalenten)

mager melkpoederboter

2010 2011 2012 2013 2014 2015

1000

200

300

400

500

jan-0

5

jul-0

5

jan-0

6

jul-0

6

jan-0

7

jul-0

7

jan-0

8

jul-0

8

jan-0

9

jul-0

9

jan-1

0

jul-1

0

jan-1

1

jul-1

1

jan-1

2

jul-1

2

jan-1

3

jul-1

3

jan-1

4

jul-1

4

jan-1

5

jul-1

5

jan-1

6

boter mager melkpoederboter: max € 437,00

boter: min € 205,00

mager melkpoeder: max € 383,00

mager melkpoeder: min € 150,00

260

270

280

290

300

4

6

8

10

12

Melkproductie top-6 exporteurs naar China

Import China (in melkequivalenten)

melkproductie (mrd kg) import China (mrd kg)

Kaasexport EU naar de Russische Federatie

Ruwe olieprijzen: Europa, Brent Spotprijs FOB

bron: ZuivelNL

bron: ZuivelNL, nationale statistieken bron: EIA

bron: Eurostat

Nederlandse notering boter en mager melkpoeder

Melkproductie (top-6 exporteurs) versus import China

€ per 100 kg, exclusief btw, af fabriek

Top-6 exporteurs: Argentinië, Australië, Europese Unie, Nieuw-Zeeland, Uruguay en Verenigde Staten

$ per vat olie

mln kg

NederlandEU

20

30

40

35

25

45

jan-0

5

jul-0

5

jan-0

6

jul-0

6

jan-0

7

jul-0

7

jan-0

8

jul-0

8

jan-0

9

jul-0

9

jan-1

0

jul-1

0

jan-1

1

jul-1

1

jan-1

2

jul-1

2

jan-1

3

jul-1

3

jan-1

4

jul-1

4

jan-1

5

dec-

15

jan-1

6

95

100

105

110

consumptiemelk* yoghurt kaas en kwark boter totaal bestedingen

*Verse halfvolle en magere melk

2013 2014 2015

NederlandEU

10 Zuivel in cijfers 2015 Zuivel in cijfers 2015 11

MelkprijzenIn lijn met het lage prijsniveau op de zuivelmarkt lag de aan melkveehouders uitbetaalde melkprijs in 2015 gemiddeld circa 22% onder het relatief (hoge) niveau van het vooraf-gaande jaar.

De prijsdaling die begon na de zomer van 2014 heeft zich in 2015 flink doorgezet. Na het recordjaar 2014 is de gemiddelde melkprijs in 2015 teruggevallen naar het laagste niveau sinds jaren. Alleen in 2009 was de melkprijs nog (veel) lager.

Internationale melkprijsvergelijking

Consumentenprijzen

bron: CBS

Gemiddelde Nederlandse consumentenprijzen

Ontwikkeling Nederlandse consumentenprijsindices

bron: CBS

2010 2014 2015 Belegen Goudse kaas (1 kg) 8,80 9,24 7,19

Halfvolle melk (1 liter) 0,64 0,80 0,77

Roomboter, ongezouten (250 gr) 1,04 1,33 1,28

Vanillevla (1 liter) 0,86 0,92 0,96

Gemiddelde 2013=100

index

€ per 100 kg

NederlandEU

20

30

40

35

25

45

jan-0

5

jul-0

5

jan-0

6

jul-0

6

jan-0

7

jul-0

7

jan-0

8

jul-0

8

jan-0

9

jul-0

9

jan-1

0

jul-1

0

jan-1

1

jul-1

1

jan-1

2

jul-1

2

jan-1

3

jul-1

3

jan-1

4

jul-1

4

jan-1

5

dec-

15

jan-1

6

95

100

105

110

consumptiemelk* yoghurt kaas en kwark boter totaal bestedingen

*Verse halfvolle en magere melk

2013 2014 2015

NederlandEU

bron: Europese Commissie

Uitbetaalde melkprijs

€ per 100 kg

Onderneming Land 2014 2015 2015/2014

Hämeenlinnan O. Finland 45,91 39,43 -14,1%

Granarolo (Noord) Italië 44,67 38,93 -12,9%

Dairy Crest (Davidstow) Verenigd Koninkrijk 39,45 34,44 -12,7%

FrieslandCampina Nederland 41,14 33,22 -19,3%

Sodiaal (Pas de Calais) Frankrijk 38,42 33,16 -13,7%

Danone (Pas de Calais) Frankrijk 37,95 33,07 -12,9%

Bongrain (Basse Normandie) Frankrijk 38,32 32,69 -14,7%

Lactalis (Pays de la Loire) Frankrijk 37,52 31,67 -15,6%

Arla Foods DK Denemarken 39,42 30,50 -22,6%

Milcobel België 36,16 28,45 -21,3%

Kerry Agribusiness Ierland 36,15 28,29 -21,7%

Müller (Leppersdorf) Duitsland 36,60 28,16 -23,1%

First Milk (compositional) Verenigd Koninkrijk 36,52 27,89 -23,6%

DMK Duitsland 36,72 27,36 -25,5%

Glanbia Ierland 36,11 26,58 -26,4%

DOC Cheese Nederland 36,52 26,54 -27,3%

Gemiddelde melkprijs 38,60 31,27 -19,0%

Dairygold Ierland 27,85

Emmi Zwitserland 50,94 51,69 1,5%

Fonterra Nieuw-Zeeland 28,71 21,34 -25,7%

Verenigde Staten klasse III Verenigde Staten 41,47 35,82 -13,6%

Opmerking: standaardmelk 4,2% vet en 3,4% eiwit (exclusief btw en inclusief nabetalingen) bron: LTO (www.milkprices.nl)

12 Zuivel in cijfers 2015 Zuivel in cijfers 2015 13

MelkveehouderijMelkproductieHet jaar 2015 zal de geschiedenis ingaan als het jaar waarin de melkquotering eindigde. Voor de Nederlandse zuivelsector is deze regeling altijd een remmende factor geweest, wat ook wel blijkt uit het feit dat er slechts in drie quotumjaren geen superheffing is betaald. Vooruitlopend op de afschaffing van het melkquotum eind maart 2015 heeft de Nederlandse melkveehouderij fors geïnvesteerd in uitbreiding van de melkstallen en de melkveestapel. Uit de CBS landbouwtelling van 2015 (stand begin april) bleek dat het aantal melk- en kalfkoeien ten opzichte van 2014 met 3% was toegenomen tot ruim 1,6 miljoen stuks. En begin december 2015 telde Nederland al meer dan 1,7 miljoen melk- en kalfkoeien.

Door de sterke uitbreiding van de melkveestapel en een hogere gemiddelde melkgift per koe nam de melkproductie in 2015 toe met bijna 7%. Het volume bereikte een recordhoogte van ruim 13,5 miljard kg. Het oude record stamde uit 1983 (13,2 miljard kg), het jaar voor het in werking treden van de melkquotering.

Melkproductie en melkveestapel in Nederland

1.300

1.400

1.500

1.600

1.700

10.000

11.000

12.000

13.000

14.000

2005 2006 2007 2008 2009 2011 2012 2013 20142010 2015

Melkproductie

Melk- en kalfkoeien

Melk- en kalfkoeien (x 1.000) Melkproductie (mln kg)

Aantal melkveebedrijven in 2005: 23.527

Aantal melkveebedrijven in 2010: 19.805

Aantal melkveebedrijven in 2015: 18.264

1-<30 koeien1.761 bedrijven

67,5%

3,0%

14,8%

5,8%7,0%

1,9%

visgraat melkstal

zij-aan-zij melkstal

automatische melksystemen

grupstal

tandemmelkstal

draaimelkstal

swingover melkstal

situatie2005

situatie2015

42,8%19,0%

20,6%

7,4%4,6% 3,4% 2,1%

30-<70 koeien5.699 bedrijven

70-<100 koeien4.788 bedrijven

100-<150 koeien4.092 bedrijven

150 en meer koeien1.924 bedrijven

bron: CBS

bron: CBS, RVO.nl, ZuivelNL

Melk- en kalfkoeien per bedrijf 2015

Structuurcijfers Nederland 2015

Koemelk Geitenmelk Schapenmelk Buffelmelk Totaal

Melkproductiemln kg 13.513 270 4 2 13.789

Melkveebedrijven 18.264 546 30 7 18.847

Melkveestapelx 1.000 1.622 328 7 1 1.957

Gemiddelde melkgiftper dier, in kg 8.333 824 500 2.200

Indeling naar type melk

bron: ZuivelNL, RVO.nl, CBS, LTO

SchaalgrootteDe structuurontwikkeling binnen de melkveehouderij kenmerkt zich door een afnemend aantal bedrijven en een voortgaande schaalvergroting. In 2015 daalde het aantal melk-veehouders volgens het CBS met 1,7% tot ruim 18 duizend bedrijven. De gemiddelde melkproductie per bedrijf kwam als gevolg van de uitbreiding van de melkveestapel en de hogere melkgift per koe uit op een volume van 740 duizend kg, 8,6% hoger dan in 2014.

De schaalvergroting blijkt ook uit het aantal melkveehouders met meer dan 150 melk-koeien. In 2015 nam het aantal bedrijven in deze categorie toe van bijna 1.700 naar ruim 1.900.

1-<30 koeien1.761 bedrijven

30-<70 koeien5.699 bedrijven

70-<100 koeien4.788 bedrijven

100-<150 koeien4.092 bedrijven

150 en meer koeien1.924 bedrijven

2015 69,9% 21,7%8,4%

2014 70,1% 22,2%7,7%

2013 72,2% 20,0%7,8%

2012 73,6% 18,8%7,6%

Volledige weidegang Deelweidegang Geen weidegang

mln kg

SE -7,4%

FI+0,2%

EE+17,7%

LT-3,7%

PL+12,3%

-2.000 tot -1.000-1.000 tot 00 tot 1.0001.000 tot 2.0002.000 tot 3.0003.000 tot 4.0004.000 tot 5.000

CZ+7,4% SK

-11,9%

HU -0,9%

AT+13,5%

LU+27,0%

DE+14,2%

DK+16,7%

VK+6,8%

BE+27,2%

FR+4,0%

ES+7,9%

IT+1,3%

PT-2,8%

IE+29,8%

RO -22,1%

EL-3,1%

CY+10,2%

MT+0,4%

BG-13,8%

LV+19,8%

HR-11,2%

SI-2,8%

NL+24,7%

Melkproductie Europese UnieAbsolute en relatieve ontwikkeling 2015 t.o.v. 2005

bron: Eurostat, RVO.nl, nationale statistieken

14 Zuivel in cijfers 2015 Zuivel in cijfers 2015 15

1-<30 koeien1.761 bedrijven

67,5%

3,0%

14,8%

5,8%7,0%

1,9%

visgraat melkstal

automatische melksystemen

zij-aan-zij melkstal

grupstal

draaimelkstal

tandemmelkstal

swingover melkstal

situatie2005

situatie2015

42,8%19,0%

20,6%

7,4%4,6% 3,4% 2,1%

30-<70 koeien5.699 bedrijven

70-<100 koeien4.788 bedrijven

100-<150 koeien4.092 bedrijven

150 en meer koeien1.924 bedrijven

bron: Stichting KOM

bron: Duurzame Zuivelketen, ZuivelNL

Melkstallen Nederland

Weidegang in Nederland

Indeling naar soort melkstal

Bij volledige weidegang lopen de melkgevende koeien op jaarbasis gedurende ten minste 120 dagen en ten minste 6 uur per dag buiten

Zuivel in cijfers 2015 17

16 Zuivel in cijfers 2015

IndustrieMelkverwerkingDe Nederlandse melkaanvoer nam in 2015 met 6,9% toe tot een volume van 13.3 miljard kg. Na de afschaffing van het melkquotum eind maart 2015 kwam de groei van de melk-aanvoer al spoedig in een stroomversnelling terecht. In de tweede helft van het jaar was sprake van een uitzonderlijk hoge groei.De extra melk kwam voor een groot deel in de kaasbak terecht. In 2015 nam de Neder-landse kaasproductie met maar liefst 10% toe tot een volume van 850 miljoen kg. Ook werd er fors meer boter en -olie, mager melkpoeder en gecondenseerde melk geprodu-ceerd. Alleen van niet-mager melkpoeder werd minder gemaakt.

StructuurDe Nederlandse zuivelindustrie bestond eind 2015 uit 25 ondernemingen met in totaal 54 productielocaties. Hiervan zijn vijf bedrijven coöperaties. Zij verwerken de melk in 28 fabrieken. Als gevolg van het fors lagere prijsniveau op de zuivelmarkt daalde de productiewaarde in 2015 met ruim 8% tot € 6,5 miljard, ondanks de sterke toename van de verwerkte melkplas. Per 100 kg verwerkte melk kwam de productiewaarde uit op een niveau van € 48,27, 14% lager dan in 2014.

Meppel

Rouveen

Limmen

Gerkesklooster

Bolsward

Nunspeet

Gorinchem

Workum

Ommen

Hengelo

Zelhem

Katwoude

Dalfsen

Schoonrewoerd

Zoetermeer

Cuijk

Rijkevoort

Bedum

Lutjewinkel

Bleskensgraaf

Maasdam

Rotterdam

Nuenen

Den Bosch

MolenschotVeghel

Born

MarumNoordwijk

Leeuwarden

Beilen

BalkbrugKampen

Borculo

Lochem

Nijkerk

Steenderen

Hoogeveen

Coevorden

Lelystad

Zeewolde

Boxmeer Etten-Leur

Sloten

Heerenveen

Well

Beek

Beemster

Scharsterbrug

Dronrijp

FrieslandCampina 22Ausnutria Hyproca 2A-ware 2Bel Leerdammer 2DOC Kaas 2Henri Willig 2Nutricia 2Rouveen Kaasspecialiteiten 2Vreugdenhil Dairy Foods 2Arla Foods - Nijkerk CONO Kaasmakers - Beemster Delta Milk - Bleskensgraaf Den Eelder - WellDVNutrition - HoogeveenEijssen Dairy - BeekFarm Dairy - LelystadFonterra - HeerenveenGlobemilk - BoxmeerHochwald - BolswardNestlé - NunspeetKaasmakerij Özgazi - Etten-LeurSloten - SlotenVecozuivel - ZeewoldeVIV Buisman - ZelhemZuivelhoeve - Hengelo

Industriële zuivelproductie Nederland

bron: RVO.nl, ZuivelNL

2014 2015* 2015/2014

Melk afgeleverd aan fabrieken 12.473 13.330 6,9%

Voor verwerking beschikbare melk 12.608 13.465 6,8%

Consumptiemelk en -producten(exclusief toevoegingen, inclusief room) 1.036 990 -4,4%

Kaas (inclusief kwark) 772 850 10,0%

Boter en boterolie 207 212 2,8%

Niet-mager melkpoeder 140 138 -1,6%

Mager melkpoeder 65 69 5,3%

Gecondenseerde melk(inclusief koffiemelk) 382 408 6,7%

Geografische spreiding zuivelindustrie

bron: RVO.nl, ZuivelNL

mln kg

* gebaseerd op de ontwikkeling van de maandcijfers

2013 2014 2015Ondernemingen(die meer dan 10 miljoen kg (rauwe) melk, room en/of wei verwerken)

22 23 25

Totaal fabrieken 51 53 54

- Coöperatief 29 29 28

- Niet-coöperatief 22 24 26

Verwerkte melk (mln kg) 12.385 12.608 13.465

Productiewaarde (€ mln) 7.143 7.100 6.500

Kengetallen

Situatie per 31-12-2015

Mondiale productie: ruim 22 mrd kgNederlandse productie: 0,85 mrd kg

Nederlandse productie in % van de wereld: 4%

Duitsland 10%

Frankrijk 8%

Italië 5%

Nederland 4%

Polen 3%

Verenigd Koninkrijk 2%

Denemarken 2%Overig EU 7%

Verenigde Staten 26%

Overig 22%

Brazilië 3%

Turkije 3%

Argentinië 2%

Russische Federatie 3%

EU 41%

-1

0

1

2

3+2,0%

+1,3%

+2,2% +1,5% -2,0%-1,4%

mrd kg

Nederland Europese UnieConsumptiemelk en -producten 7,8%

Kaas 54,0%

Boter en boterolie 1,6%

Melkpoeder 12,8%

Condens 6,4%

Overig 17,4%

Consumptiemelk en -producten 30,5%

Kaas 39,2%Boter en boterolie 1,5%

EU-28 Verenigde Staten Australië Argentinië Uruguay Nieuw-Zeeland

Melkpoeder 16,4%

Condens 1,5%

Overig 10,8%

18 Zuivel in cijfers 2015 Zuivel in cijfers 2015 19

InternationaalDe zuivelmarkt werd in 2015, net als in het jaar daarvoor, sterk beïnvloed door een toename in de melkaanvoer. Per saldo nam het volume in de EU met 2,9 miljard kg (+2%) toe. Naast Nederland werd onder andere ook in Ierland, België, Polen, het Verenigd Koninkrijk en Denemarken fors meer gemolken. De melkaanvoer in Duitsland en Frankrijk groeide bescheiden. Buiten de EU nam ook de melkaanvoer in de VS, Australië en Argentinië toe. In Nieuw-Zeeland en Uruguay werd iets minder melk geproduceerd.

Melkaanvoer internationaal 2015

Bestemming melk 2015

Positie Nederlandse kaasproductie in de wereld 2015

Top-10 grootste zuivelconcerns

Concern Land Zuivelomzet (€ mrd)

1 Nestlé Zwitserland 20,9

2 Lactalis Frankrijk 14,7

3 Danone Frankrijk 14,6

4 Fonterra Nieuw-Zeeland 13,9

5 Dairy Farmers of America Verenigde Staten 13,5

6 FrieslandCampina Nederland 11,1

7 Arla Foods Denemarken/Zweden 10,3

8 Saputo Canada 7,4

9 Dean Foods Verenigde Staten 6,8

10 Yili China 6,5

bron: Rabobankbron: Eurostat, IDF, nationale statistieken, RVO.nl, ZuivelNL

bron: RVO.nl, Eurostat, IDF, FAO, USDA, nationale statistieken

bron: Eurostat, nationale statistieken

Absolute en relatieve ontwikkeling melkaanvoer in belangrijkste exporterende landen in de wereld t.o.v. 2014

Omzet in 2014 + fusies en acquisities tussen 1 januari en 15 juni 2015

Productie van fabriekskaas, exclusief informele productie

Boter en boterolie

Gecondenseerde melk

Kaas

Mager melkpoeder

Melk en room

Niet-mager melkpoeder

Overig

Afrika€ 497 mln

EU€ 4.429 mln

Noord-Amerika€ 129 mln

Oceanië€ 37 mln

Midden- en Zuid-Amerika

€ 148 mln

OverigeEuropese landen

€ 62 mln

33%

52%

71%

18%3% 1% 1% 6%

30%

4%4%1%1% 8%

59%

44%

13%5%3%

1%1%

33%

16%

11%3% 2% 2% 7%

48%

14%

14%

10%2%

12%

Azië€ 886 mln

21%

20%

18%8%

8%

4%

21%

31%

25%

6% 1% 4%

20 Zuivel in cijfers 2015 Zuivel in cijfers 2015 21

UitvoerIn lijn met de lagere prijzen op de zuivelmarkt liet de totale Nederlandse uitvoerwaarde in 2015 een scherpe daling zien van 13%, uitkomend op een bedrag van € 6,3 miljard. Met uit-zondering van wei en weiproducten werd bij alle productgroepen een afname in de waarde gerealiseerd.

De uitvoerwaarde van kaas nam, ondanks het fors hogere volume, als gevolg van het gemiddeld veel lagere prijsniveau sterk af. De waardedaling betrof vooral de intrahandel. De waarde van de derde landenexport daalde licht, wat met name het gevolg was van een sterke uitbreiding van het exportvolume richting Azië en ook Afrika. Hiermee werd de negatieve impact van de Russische importban grotendeels gecompenseerd. Ook de export-waarde van boter en -olie en niet-mager melkpoeder nam af bij stijgende volumes. De handel in mager melkpoeder daalde zowel in volume als in waarde.

In 2015 was de EU structureel de belangrijkste afzetregio voor Nederlandse zuivelproduc-ten, goed voor ruim 70% (€ 4,4 miljard) van de totale uitvoerwaarde. Hiervan werd respectie-velijk 36% en 20% in de buurlanden Duitsland en België gerealiseerd en 13% in Frankrijk.Nederland is daarnaast van alle lidstaten het meest actief op de wereldmarkt, met een aandeel van bijna 5% in de wereldhandel. Buiten de EU zijn China (inclusief Hong Kong), Verenigde Staten en Saudi-Arabië de belangrijkste bestemmingen.

Handel

Nederlandse uitvoerwaarde naar bestemming 2015

Exportwaarde Nederlandse zuivelproducten 2015

Wei en weiproducten, gefermenteerde producten en producten met melkbestanddelen

Europese Unie€ 4,4 mrd

Derde landen€ 1,9 mrd

Duitsland 36%

Overige derde landen 55%

België 20% Nigeria 5%

Saudi-Arabië 6%

Koeweit 3% Egypte 3%

Zuid-Korea 5%

Verenigde Staten 6%

Japan 5%

Verenigde Arabische Emiraten 5%

China (incl. Hong Kong) 7%

Frankrijk 13%

Spanje 5%

Griekenland 4%

Zweden 3%

Italië 5%

Verenigd Koninkrijk 4%

Overig EU 10%

bron: CBS, Eurostat bron: CBS, Eurostat

Duitsland België Frankrijk Verenigd Koninkrijk Overig

DuitslandIerland FrankrijkBelgië Overig

Duitsland België Tsjechië Frankrijk Overig

0

40

80

120

160

0

10

20

30

40

0

40

80

120

160

mln kg

mln kg

mln kg

Verenigd Koninkrijk 6%

België 18%

Ierland 7%

Overig 19%

Frankrijk 10%

Duitsland 40%

Invoerwaarde2015: € 2,6 mrd

Melk en room (in consumenten verpakking)Totale invoer: 309 mln kg

Boter en boterolieTotale invoer: 117 mln kg

KaasTotale invoer: 304 mln kg

Zuivel in cijfers 2015 23

22 Zuivel in cijfers 2015

Nederlandse zuivelexport Invoer

Herkomstlanden Nederlandse invoer

Nederlandse export kindervoeding naar China

Naast de export van reguliere zuivel worden er ook veel producten verhandeld met een hoog zuivelbestanddeel. Hieronder valt ook kindervoeding. Voor de Nederlandse zuivel-sector levert de export van kindervoeding een belangrijke bijdrage aan de omzet. In 2015 werd bijna 194 duizend ton kindervoe ding geëxporteerd. Hiervan werd 86 duizend ton richting China (inclusief Hong Kong) verscheept.

bron: Eurostat bron: Eurostat

Positie Nederlandse zuivelexport op de wereldmarkt 2015

Kindervoeding: HS-code 190110; China: inclusief Hong Kong

Inclusief intrahandel, in mln kg

Herkomstlanden Nederlandse invoer per product 2015

Overig 17,7%

Nieuw-Zeeland 26,6%

Verenigde Staten 14,2%

Australië 6,3%

Argentinië 2,6%Wit-Rusland 5,4%

EU 27,2%

Nederlandse export naar derde landen: 3,4 mrd kgIn % van de wereldhandel: 4,8%

Nederland 4,8%

Duitsland 4,7%

Frankrijk 4,7%

België 2,3%

Denemarken 1,6%

Polen 2,0%

Overig EU 7,1%

mln kg

0

20

40

60

80

100

2010 2011 2012 2013 2014 2015

2005 2010 2015 Kaas 561 735 845

Melk en room 554 729 606

Gecondenseerde melk 235 279 312

Boter en boterolie 185 199 261

Niet-mager melkpoeder 163 167 158

Mager melkpoeder 60 109 97

Exportaandelen belangrijkste zuivelexporteurs (wereldhandelstotaal 2015: 70,2 mrd kg melkequivalent)

bron: Eurostat

bron: CBS, Eurostat, Comtrade, ZuivelNL

Duitsland België Frankrijk Verenigd Koninkrijk Overig

DuitslandIerland FrankrijkBelgië Overig

Duitsland België Tsjechië Frankrijk Overig

0

40

80

120

160

0

10

20

30

40

0

40

80

120

160

mln kg

mln kg

mln kg

Verenigd Koninkrijk 6%

België 18%

Ierland 7%

Overig 19%

Frankrijk 10%

Duitsland 40%

Invoerwaarde2015: € 2,6 mrd

Melk en room (in consumenten verpakking)Totale invoer: 309 mln kg

Boter en boterolieTotale invoer: 117 mln kg

KaasTotale invoer: 304 mln kg

Zuivel in de nieuwe Schijf van Vijf

met melk, kaas en yoghurt

Goudse 52,0%

Edammer 0,6%

Halfvolle melk 84,4%Volle melk 9,0%

Magere melk 6,6%

Andere binnenlandse natuurkaas 24,3%Zacht 5,8%

Vers 7,3%

Smeerkaas 3,3%

Overige soorten 6,7%

Huishoudelijke aankopen kaas in 2015: 1.885 kg per 100 huishoudingen

Supermarkten 90,1% Markt 4,4% Versspeciaalzaken 2,6% Overige afzetkanalen 2,9%

Huishoudelijke aankopen consumptiemelk in 2015:

7.227 liter per 100 huishoudingen

Zuivel in cijfers 2015 25

24 Zuivel in cijfers 2015

ConsumptieAfzetkanalen huishoudelijke aankopen kaas 2015

Huishoudelijke aankopen kaas Huishoudelijke aankopen consumptiemelk

Nederland heeft een lange traditie van zuivelconsumptie. Melk, kaas, yoghurt en zuiveldesserts vormen voor veel Nederlanders onderdeel van het dagelijkse voedingspatroon. Dat zuivel ook gezond is, wordt ondersteund door het gegeven dat het Voedingscentrum zuivel een prominente plek heeft gegeven in de nieuwe Schijf van Vijf. De Schijf van Vijf wordt gebruikt bij voor-lichting over gezonde voeding.

De Nederlandse kaasconsumptie per hoofd van de bevolking beweegt zich al jaren boven het Europese gemiddelde. Gemiddeld eet een Neder lander ongeveer 20 kg kaas per jaar.Het aandeel van zuivel in de consumptieve beste-dingen van Nederlandse huishoudens aan voeding en niet-alcoholische dranken is met 14% al jaren min of meer stabiel. In 2014 was daarmee ruim € 4,8 miljard gemoeid, ofwel 1,6% van het totaal aan consumptieve bestedingen.

0

5

10

15

20

25

30

35

Voeding en niet-alcoholische dranken

€ 33,6 mrd

Totale consumptieve bestedingen

€ 296,1 mrd

Aardappelen, groenten en fruit € 6,2 mrdVlees en vleesproducten € 6,3 mrdBrood en graanproducten € 7,2 mrd

Zuivel, eieren, oliën en vetten € 4,8 mrdOverige voedingsmiddelen € 9,1 mrd

bron: CBS

bron: GfK

bron: GfK

Consumptieve bestedingen Nederlandse huishoudens 2014

Goudse 52,0%

Edammer 0,6%

Halfvolle melk 84,3%Volle melk 9,0%

Magere melk 6,6%

Andere binnenlandse natuurkaas 24,3%Zacht 5,8%

Vers 7,3%

Smeerkaas 3,3%

Overige soorten 6,7%

0

25

50

75

100

Huishoudelijke aankopen kaas in 2015: 1.885 kg per 100 huishoudingen

Huishoudelijke aankopen consumptiemelk in 2015:

€ 7.227 liter per 100 huishoudingen

Supermarkten 90,1%

Markt 4,4% Versspeciaalzaken 2,6% Overige afzetkanalen 2,9%

%

Zuivel in cijfers 2015 27

26 Zuivel in cijfers 2015

OrganisatiesBelangenbehartigingDe Nederlandse zuivelsector is sterk georganiseerd. Iedere schakel in de productie keten heeft zijn eigen belangbehartigende organisatie(s). Een groot deel van de melkveehouders wordt vertegenwoordigd door de Land- en Tuinbouworganisatie (LTO Nederland), in het bijzonder door de LTO vakgroep Melkveehouderij. Daarnaast is er de Nederlandse Melkveehouders Vakbond (NMV). De industrie wordt vertegenwoordigd door de Nederlandse Zuivel Organisatie (NZO), de handel door branchevereniging Gemzu en de detailhandel door de Vereniging Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (CBL).

Ketenorganisatie ZuivelNLOp initiatief van NZO en LTO is in januari 2014 de private ketenorganisatie ZuivelNL opgericht. ZuivelNL is een vereniging van NZO, LTO en NMV, waarin andere aan de zuivel-sector gelieerde organisaties kunnen participeren. De missie van ZuivelNL is het versterken van de Nederlandse zuivelketen met respect voor milieu en maatschappij.ZuivelNL is actief op terreinen waar samenwerking tussen de schakels in de zuivelketen tot meerwaarde leidt. ZuivelNL faciliteert de Nederlandse zuivelketen op het gebied van:

Voedselveiligheid Monitoring en onderzoek

Diergezondheid Bestrijding dierziekten, monitoring en onderzoek

Duurzaamheid Duurzame Zuivelketen, KringloopWijzer, Stichting Weidegang

Onderzoek en innovatie Praktijkonderzoek en ontwikkeling van de melkveehouderij

Arbeid Platform voor arbeidsaangelegenheden in de zuivelsector

Export Coördinatie veterinaire handelsproblemen bij export zuivel naar derde landen

Marktinformatie Nederlandse zuivelnoteringen, internationale melkprijsvergelijking, statistiek

Onderwijs Zuivelacademie, Zuivel Werkt!, lesmateriaal, boerderijbezoek, Platform Boerderijeducatie Nederland

Zuivel in cijfers 2015 27

Primaire sector

LTO NederlandLand- en Tuinbouworganisatie: ondernemers- en werkgevers organisatie voor de agrarische sector

www.lto.nl

NMVNederlandse Melkveehouders Vakbond:belangenbehartigingsorganisatie voor en door melkveehouders

www.nmv.nu

BBZBond voor boerderijzuivelbereiders:organisatie voor belangenbehartiging van zelfzuivelende melkveehouders en voor productpromotie

www.boerderijzuivel.nl

Industrie en handel

NZONederlandse Zuivel Organisatie: branchevereniging van de Nederlandse zuivelindustrie

www.nzo.nl

Gemzu Branche- en ondernemersorganisatie voor de Nederlandse zuivelhandel www.gemzu.nl

CBLCentraal Bureau Levensmiddelenhandel: branchevereniging voor de supermarkt-branche en food service bedrijven

www.cbl.nl

Overig

ZuivelNL

Ketenorganisatie voor de zuivel: vereniging van LTO, NMV en NZO, actief op thema’s waar samenwerking tussen de schakels in de zuivelketen meerwaarde biedt

www.zuivelnl.org

COKZCentrale organisatie voor kwaliteits-toezicht in de zuivel: uitvoerende contro-leorganisatie gespecialiseerd in kwali-teitsborging in de zuivelketen

www.cokz.nl

QLIP Private instelling voor analyse en certifi-cering in de zuivelketen en agrofood www.qlip.nl

GDGezondheidsdienst voor dieren: dienstverlener op het terrein van o.a. programma’s voor dierziektebestrijding

www.gddiergezondheid.nl

Wageningen UR Livestock Research

Onderzoeksorganisatie actief in onder-zoek op voor melkveehouderij relevante thema’s

www.wageningenur.nl

NIZO Food Research Onderzoeksinstituut voor ondermeer pro-ducttechnologie en de kwaliteit van melk www.nizo.com

RVORijksdienst voor Ondernemend Neder-land: onderdeel van het ministerie van Econo mische Zaken gericht op de ondersteuning van ondernemers

www.rvo.nl