Een frisse duik in zee of vijver

Riool of geen riool:bekijk de plannen

Floepje in de hoofdrol

een uitgave van de Vlaamse Milieumaatschappij • juni 2007

Verrekijkerwww.vmm.be

DOSSIERgrondwater

inhoud

04

2 Verrekijker

verder

08 Gewikt en gewogen: bekkenbeheerplannen

12 Strijd tegen luchtvervuiling Opnaar2010

13 Op stap met Marc De Gier Hoeishetmetonzelucht?

27 Smurrie met kwaliteitslabel Toepassingenindebouw29 Vragen aan het Infoloket Tipsvoorthuis

30 Ga zelf een kijkje nemen Plannenvooruwafvalwater

34 De overstromingsvoorspeller 24uurop24,7dagenop736 Wat kan ik zelf doen? 21goudentips

Coördinatie en eindredactieVMM

Algemene informatieVMM-InfoloketA. Van de Maelestraat 969320 Erembodegeminfo@vmm.bewww.vmm.beTel. 053 72 64 45 Fax 053 71 10 78

Verrekijker wordt om de vier maanden gepubliceerd door de Vlaamse Milieumaatschappij.

colofon

Met dank aanJens De Bruycker, stad AalstWard De Saedeleer, ITCJan Wellekens, Agentschap voor Natuur en BosDirk Wildemeersch, Agentschap Zorg & Gezondheid

Redactie & RealisatieUitgeverij F-Tweewww.f-twee.be

FotografieYves Adams, Jan CaudronCorbis, Fancy, Luc HildersonSteven Ledoux, Peter SlaetsDanny Terryn, VMM archief

Verantwoordelijke UitgeverJohan Janda, afdelingshoofd Informatie D/2007/6871/007

15

GezondewaterpretEerstsurfen,danzwemmen

De zomerse duik in zee of in een recreatievijver moet nietalleenverfrissendmaarvooralookgezondzijn.DaaromwakenhetVlaamsAgentschapZorg&GezondheidendeVMMoveronzewaterpret.Wieingezondzwemwaterwilterechtkomen,kan in elk geval al surfen. Op de website www.vmm.be weetje onmiddellijk hoe het gesteld is met de waterkwaliteitop je bestemming. Hoe de VMM onder andere zorgt voorbetrouwbaremetingen,leesjeoppagina4.

DossiergrondwaterGoudinVlaamsebodem

Hetgrondwater indeVlaamsebodemwordtsteedsschaarser.Opsommigeplaatsenisdesituatiedramatisch.“Zelfsalswenuvolledigstoppenmetpompen,duurthetnogeenhalveeeuwvooraleer het peil weer op een aanvaardbaar niveau is”, zegtJohan Lermytte van de VMM-afdeling Water. Alles over onsvloeibaargoudenhoeje inde industrieen inhethuishoudenduurzaam met water kan omgaan, vind je in ons dossiergrondwater.

FloepjeindehoofdrolNieuwcomputerspel

FloepjeisdemascottevanhetmilieueducatiefpakketvandeVMM. Het figuurtje is 10 jaar en die verjaardag wordt gevierd met een interactief computerspel. Daarin gidst Floepjekinderentussen3en7doorheeneenhandvolspelletjesdiehenmilieusparendgedragaanleren.De6-jarigeMauricewaserinelkgevalvoortevinden.HijdoetnikslieverdanbellenblazenmetFloepjeomzoveelmogelijktroepuithetwateropteruimen.

35

DieponderdeVlaamsebodemzitgoud.Grotevoorraden

grondwater,waaruitdrinkwatermaatschappijenenandere

bedrijven elk jaar honderden miljoenen kubieke meters

omhoogpompen.Datgrondwateriseenkostbaargoed,waarwebestzuinigmeeomspringen.

Nu al zijn er problemen van verdroging. Bij ondiepe verdroging zakt de watertafel en komt

de biodiversiteit van planten en dieren onder druk te staan. Diepe verdroging is minder

zichtbaar, maar daarom niet minder ernstig. Als we in het zuiden van West-Vlaanderen

vandaag alle pompen stilleggen, dan duurt het nog een halve eeuw vooraleer het peil

weer op een aanvaardbaar niveau is. De Vlaamse Milieumaatschappij houdt het evenwicht

tussen waterwinning en watervoeding nauwgezet in het oog. Dat doen we met behulp van

450 meetpunten en ons Vlaams Grondwatermodel. Op basis van die kennis passen we het

vergunningen- en heffingenbeleid aan.

Ookdekwaliteitvanhetgrondwaterismeerdanooiteenaandachtspunt.Viaeenmeetnetmet

2.100puttenonderzoekenonzemedewerkershetgrondwateropnitratenenanderevervuilende

stoffen.Deoverhedenhebbenhunpesticidengebruikalsterkteruggedrongen,wantelkeliter

diegebruiktwordt, komtuiteindelijk inhetgrondwater terecht.Nu ishetaandegezinnen.

Nietalleenhetleefmilieuzaldaarwelbijvaren,maarookdeeigengezondheidendievande

komendegeneraties.

Veelleesplezier,

Frank Van Sevencoten,

Administrateur-generaal

edito

�juni 2007

DirkWildemeersch:“We willen de mensen

zo goed mogelijk informeren. De gezichtjes

die in een oogopslag aangeven hoe het gesteld

is met de kwaliteit van het zwemwater, zijn een

eerste stap.”

Eenverfrissendezomerseduikinzeeofineenrecreatievijver?Zalig,engelukkigookveilig.Bijhetplannenvaneenuitstapjekanjeopdewebsitewww.vmm.benagaanhoehetgesteldismetdewaterkwaliteitopjebestemming.Vergeten?Geenprobleem.Ookterplaatsebrengeninformatiebordenjeopdehoogte.

Dezorgvoordekwaliteitvanhetzwemwaterzitin

eenstroomversnelling.Op24maart2006werdeen

nieuwe Europese richtlijn van kracht die gefaseerd

tegen 2015 volledig moet uitgevoerd worden. De

Vlaamse overheid gaat zelf nog een stapje verder

door tegelijk ook te eisen dat zwemplaatsen in

vijvers,merenenwaterlopenhetVlaamsReglement

inzake Milieuvergunning (VLAREM) respecteren

en dat er naast de waterkwaliteit ook aandacht is

voortoezichtdoorredders,EHBO-faciliteiten,afval-

beheer,enzovoort.Jegezondheidalszwemmerkan

eralleenwelbijvaren.Watmagjeverwachten?

“Een belangrijke verandering in de nieuwe richtlijn

isdathetaccentwatverschuiftvanloutercontrole

naar het beheer van onze zwemwaters”, zegt Dirk

Wildemeersch van het Vlaams Agentschap Zorg &

Gezondheid. “Dat betekent dat we nu niet alleen

aandacht hebben voor de waterkwaliteit op zich,

maar onder meer ook voor omstandigheden en

maatregelendiedewaterkwaliteitbeïnvloeden.Van

alle zwemwater aan zee en in zwem- en recreatie-

vijvers moet een profiel worden opgemaakt.”

Zo’n profiel brengt de kenmerken en de evolutie van

Gezonde waterpret

Verrekijker�

dezwemwatersinkaart.DirkWildemeersch:“Een

eerstevoordeeldaarvanisdatweonsbijcontroles

kunnenfocussenopzwemwaterswaarweproble-

menverwachten,terwijlweeenplasdiehetaleen

helepoosgoeddoetroutinematigmeten.Doorde

profielen kunnen we ook veel beter aan preven-

tiedoen.Zokrijg je inondiepzwemwatersneller

problemenwanneerveelmensenpootjebadenbij

langdurigwarmweer.Deuitbatervanzo’nplaskan

dan moeilijkheden vermijden door bijvoorbeeld

het aantal zwemmers tebeperken.Bij regenweer

kanjedanweeranticiperenophetrisicodatpro-

ductendiegebruiktwordenopomliggendeakkers,

inhetwater zullen terechtkomen.Uitbaters kun-

neneveneensextraaandachtbestedenaanafval,

zodat het niet rondslingert aan de rand van het

zwemwater. Voldoende afvalkorven kunnen pro-

blemenmetongediertemeevoorkomen.”

Bacteriën onder de loepOpvallendisdatdenieuweEuropeserichtlijnmin-

der bacteriologische indicatoren hanteert dan

voorheen,maardatdenormenstrengerzijn.

“Virussen die problemen veroorzaken, zoals

maag- en darmklachten en soms ook infecties

van de bovenste luchtwegen, kunnen we niet

snelgenoegopsporen.Daarvoorgebruikenwe

bacteriën die steeds samen met die virussen

aanwezigzijnenaaneenzelfdesnelheidalsdie

virussen afsterven in zwemwater. Vroeger mat

men onder andere ook de aanwezigheid van

salmonellabacteriën. Onderzoek wees echter

uitdathetverbandtussensalmonellaenziek-

makendzwemwaterinonzeregio’szeeronwaar-

schijnlijkis.Daarommetenwenudeaanwezig-

heidvanintestinaleenterokokkenenEscherichia

coli. Deze stoelgangbacteriën geven het best

aan of een zwemwater al dan niet ziektes kan

veroorzaken.”

Metdietweeparameterskunnenwetijdenshet

zwemseizoenhonderdenstalenlatenanalyseren

entochkortenheelpreciesopdebalspelen.

“Debewustebacteriënuitdestalenwordenin

het labo opgekweekt op een voedingsbodem.

Zovormenzekolonies,waardoor ze zicht- en

meetbaarworden.Aandehanddaarvankanje

Cijfers in Vlaanderen

“Zelfs in goed zwemwater moet je rekening houden met een risico voor de zwemmer”, aldus Dirk Wil-demeersch. “De Europese normen zijn gebaseerd op een infectierisico van maximaal 5 procent. In Vlaanderen hebben we in 2005 becijferd dat er per duizend baders slechts negen maag- en darminfecties waren. We zitten dus een pak onder het vooropgestelde risico, maar een nulrisico is het natuurlijk niet.”In 2006 voldeed 90 procent van de Vlaamse binnenwateren aan de Europese minimumnor-men, 70 procent voldeed aan de strengste normen. De metingen aan de kust waren minder gunstig: slechts 22 procent voldeed aan de strengste Europese normen. Daar is dus nog werk aan de winkel.

juni 2007 �

terugrekenenhoeveelbacteriëner inhet

oorspronkelijkestaalzaten”,zegtDirk.

Zoet en ZoutDehoeveelheidbacteriënopeenbepaald

moment is één zaak. De nieuwe norme-

ring houdt echter ook rekening met de

metingen over langere perioden. Zo kan

een zwemwater pas de kwalificatie ‘uit-

stekend’ krijgen als de vooropgestelde

waarden gehaald worden in 95 procent

van de metingen. Dirk: “Die vergelijking

vanmetingenoverlangeretijdiseenextra

parameter, waardoor je een veel beter

beeld krijgt van de langetermijntoestand

vanhetzwemwater.”

Bovendiengeldenvoorzoutwaterscher-

perenormendanvoorzoetwater.Reden:

schadelijke virussen overleven in zout

watermaarhalfzolangalsinzoetwater.

Wanneer een staal zout water dan toch

evenveel virussen laat zien als een staal

zoetwater,betekentditdusdaterinhet

zoutwatermeervirussenaanwezigzijn,en

bijgevolgligtdelatvoorzoutwaterdub-

belzohoog.Ookhetaantalmetingenligt

totnutoehoger.Binnenwaterenworden

minstens om de twee weken gecontro-

leerd, kustwater minstens tweemaal per

week.

BlauwalgenDevoorbijejarenkwamenerdoorbemes-

tingteveelvoedingsstoffen inhetwater

terecht en stak een nieuwe boosdoener

de kop op: blauwalgen. “Wanneer die in

grote hoeveelheden voorkomen, zijn ze

makkelijk te detecteren. Ze maken het

waterminderdoorzichtigendrijvensoms

alseenviezeslijmlaagaandeoppervlakte.

Meestalverspreidenzeeenonaangename

geur.”Dealgenkunnendanmakkelijkmet

hetbloteoogontdektworden.Endat is

maar goed ook: ze verspreiden giftige

stoffen die vooral huidirritatie kunnen

veroorzaken,maarpotentieelenafhanke-

lijkvanhettypeookleverschadeenpro-

blementerhoogtevanhetzenuwstelsel.

“Ook voor blauwalgen moet volgens de

nieuwe richtlijn een monitoringsysteem

opgestartworden,maarzoalsgezegd:met

eenvakkundigeinspectieopzichtkomje

aleenheeleindenkanjekortopdebal

Dirk Wildemeersch:

“Vlaanderen gaat nog een stap verder dan Europa. Als zwemmer kan je er alleen wel bij varen.”

Verrekijker�

7juni 2007

spelen.Verderonderzoekinhetlaborato-

riumgeeftuitsluitseloverdeernstvanhet

probleem.”

de Zwemmer en het eendjeBovenop de nieuwe Europese richtlijn

levert de Vlaamse overheid nog extra

inspanningen waar de zwemmer alleen

maarbetervanwordt.

“De nieuwe Europese ‘richtlijn betreffende

hetbeheervandezwemwaterkwaliteit’is

eigenlijk een milieurichtlijn met gezond-

heidsaspecten,engeengezondheidsricht-

lijn.De impactopdegezondheidvande

bader blijft beperkt tot de zwemwater-

kwaliteit, en dan nog alleen wat betreft

een aantal specifieke types van vervuiling,

zoals stoelgangsvervuiling. Daarom gaan

wijnogeenstapverderenmoetenzwem-

waterplaatsen in het binnenland tege-

lijk ook het VLAREM, dat nog veel meer

rekening houdt met de gezondheid van

de bader, respecteren. Zo telt niet enkel

dekwaliteitvanhetzwemwater,maarook

deveiligheidsnormenzijnbelangrijk.Bijde

beoordelingvaneenzwemplaatsbrengen

weookhetredderstoezichtendeaanwe-

zigheidvandouchesinrekening.”

“IndeEuropeserichtlijnstaatbijvoorbeeld

ook niets over de risico’s van koelwater.

Dat moet productieprocessen afkoe-

len,maardaardoor isdatwatereenstuk

warmerenvormtheteenidealeomgeving

voorvrijlevendeamoebendiehersenont-

steking kunnen veroorzaken. Het Vlaams

AgentschapZorgenGezondheidzaldan

ookgeengunstigadviesverlenenvoorde

VLAREM-milieuvergunningsaanvraag voor

eenzwemplaatsdiekoelwaterontvangt.”

Ookvoordezogenaamdezwemmersjeuk

is men op zijn hoede. Die huidirritatie

wordt veroorzaaktdooreenparasiet die

normaal overleeft in eenden en slakken.

Maarsomsvergistdeparasietzichenver-

warthijeenzwemmermeteeneend.

Beheerders van een zwemplaats met

een uitstekende waterkwaliteit die zich

bovendienextrainspannenvoorgezonde

enveiligezwemwaterskunneninaanmer-

kingkomenomeenBlauweVlagteverdie-

nen.Datbekendeinternationalekwaliteits-

label wordt in Vlaanderen gecoördineerd

doordeBondBeterLeefmilieu,insamen-

werkingmetdeVlaamseoverheid.

info voor Zwemmers Naast de Blauwe Vlag beschikt de bader

nog over andere kanalen die informatie

geven over de zwemwaterkwaliteit. Bij-

zondere aandacht voor de verspreiding

vaninformatieisnamelijkdederdegrote

peiler van de nieuwe Europese richtlijn.

Wieeenuitstapjeplant,kanelkjaarvanaf

begin juni terecht op de website van

de VMM. Het is immers de VMM die, in

opdrachtvandeAfdelingToezichtVolks-

gezondheid van het Vlaams Agentschap

Zorg&Gezondheid,instaatvoordeeffec-

tieve bemonstering van het zwemwater.

Opwww.vmm.begevengezichtjesineen

oogopslagaanhoehetgesteld ismetde

kwaliteitvanhetzwemwateropjebestem-

ming.Wiedatwil,vindtopdezelfdeweb-

site en op www.zorg-en-gezondheid.

be/gezondmilieu.aspx ookmeer informa-

tieoverdeanalysesvanhetwaterende

beoordeling ervan. Deze informatie vind

jeookop infobordenbijhetzwemwater

waarinjezograageenduikwilnemen.

“Toch moeten we de communicatie nog

verfijnen”,vindtDirk.“Degelijkinformeren

is niet gelijk aan de mensen overstelpen

metgegevens.Daaromzoekenwenuuit

metwelkeresultatenmenzicheenhelder

beeld kan vormen van de toestand van

het water zonder te ‘verdrinken’ in een

veelheidaanrandgegevens.”

Enwatalsdeanalysesslechtzijn?“Danis

hetverbodenomertegaanzwemmenen

ligtdebalinhetkampvandeuitbatervan

dezwemvijver:hijmoetmetanalyseskun-

nenbewijzenwanneerdetoestandweer

veiligis.” ■

Binnenwateren worden minstens om de twee weken gecontroleerd, kustwater minstens tweemaal per week.

Hoog tijd voor een integraal waterbeleid7februari2007,ProvinciehuisLeuven.Ruim180men-

sennemendeelaandeinfomarktendeinformatie-

eninspraakvergaderingoverdewaterbeheerplannen

voorhetDijle-Zennebekken.“Wezijnheeltevreden

over de opkomst”, aldus Kristien Gevers (VMM),

coördinatorvanhetDijle-Zennebekken.“Demeeste

mensenzittenmetvragenoverheelconcretewater-

problemen in hun buurt, zeker als ze na een fikse

regenbui keer op keer kampen met wateroverlast.

Maar er zijn uiteraard ook meer algemene, kriti-

sche vragen. Bijvoorbeeld hoe de overheid er gaat

voorzorgendattegen2015overaleengoedewater-

kwaliteitbereiktwordt. Enhoehetbekkenbeheer-

planafgestemdzalwordenopwater inBrusselen

Walloniëgebeurt.”

opnieuw ter inZageDiesamenhangmetwateldersgebeurt,isnetwaar

het met deze waterbeheerplannen om gaat. Het

waterbeleid is lang te versnipperd geweest. Niet

alleenbijons,maarook indeonsomringendelan-

den.Vaneengecoördineerdeaanpakoverdelands-

grenzen heen was helemaal geen sprake. De Euro-

pesekaderrichtlijnWater inVlaanderen,vertaald in

het decreet Integraal Waterbeleid, wil daar veran-

dering inbrengen. Tegen2009moetendebeheer-

plannen voor de twee stroomgebieden die deels

opVlaamsgrondgebied liggen–het stroomgebied

ScheldeenhetstroomgebiedMaas–helemaalklaar

zijn. In Vlaanderen zijn deze twee stroomgebieden

opgesplitstin11bekkensen103deelbekkens.

Als eerste belangrijke stap lagen tot 22 mei de

ontwerpbeheerplannen voor de Vlaamse bekkens

endeelbekkensterinzageinjestad-ofgemeente-

huisenhadjedemogelijkheidomeroptereageren.

Momenteelzettendebekkensecretariatendepro’s

encontra’sbijelkeopmerkingopeen rij.Daarna is

hetaandebekkenbesturen,diesamengesteldzijnuit

vertegenwoordigersvanhetVlaamseGewestende

lokalewaterbeheerders,omteoordelenofhetplan

Eennieuw,samenhangendwaterbeleidinVlaanderen.Omditterealiseren,zijnwaterbeheer-plannenopgemaaktdiejetot22meikoninkijkeninjestad-ofgemeentehuis.Alleopmerkingendiedaarbijaanbodkwamen,wordennuverzameld.TegenheteindevanhetjaarwildeVlaamse Regering de definitieve plannen voor de elf bekkens en bijna honderd deelbekkens in Vlaanderenvastleggen.Eentussenstand.

KristienGevers:

“De definitieve plannen zal je kunnen bekijken in je stad- of gemeentehuis.”

Verrekijker�

Hoog tijd voor een integraal waterbeleid

gewijzigdmoetwordenofniet.

Kristien: “Eind dit jaar moeten de laatste

puntenenkomma’sindeontwerpbeheer-

plannen van de bekkens en deelbekkens

aangepastzijn.Ten laatsteop22decem-

ber legt de Vlaamse Regering dan de defi-

nitieveplannenvast.”

Die definitieve plannen zal je kunnen

bekijkeninjestad-ofgemeentehuisenop

dewebsitewww.volvanwater.be

vijf uitdagingenIn Vlaanderen zijn vijf grote uitdagingen

vastgelegd waaraan de komende jaren

gewerkt moet worden: de toestand van

het oppervlaktewater beschermen en

verbeteren, de kwaliteit van het grond-

water beschermen en verbeteren, een

duurzaam beheer van de voorraden door

zorgzaamomtespringenmethetgrond-,

oppervlakte- en hemelwater, de kans op

wateroverlast en verdroging verkleinen

door ze samenaan tepakkenen tot slot

verstandiginvesterenzodatdevoorgaande

doelstellingenhaalbaarénbetaalbaarzijn.

niet in mijn achtertuinIn de bekkenbeheerplannen wordt uit-

gebreid aandacht besteed aan deze pro-

blemen,alkanhetaccentvanbekkentot

bekkenverschillen.

juni 2007 �

Intussen in Gent20februari2007,ProvinciaalAdministratiefCentruminGent.Opdeinformatie-eninspraakvergaderingoverdebekkenbeheerplannenstellentalvanburgershunvragenoverhetbekkenvandeGentseKanalenaandewaterbeheerders.Eengreepuitdethema’sdieaanbodkwamen.

WimDepraetere: “Zullen de beheerplannen in de toekomst opgevolgd worden en hoe zal dit gebeuren?”Jaarlijkszalereenrapportmeteenstandvanzaken

gemaaktworden.Wellichtzalernaaraanleidingvan

dezerapportennietelkjaareeninfoavondzijn,maar

erzalzekerweleenterugkoppelingnaardeburgerzijn,

bijvoorbeeldviademilieuadviesraden.

GeorgeVanRisseghem: “Behandelen de bekkenbeheerplannen het mestactieplan? Beiden raken immers aan de kwaliteit van het oppervlaktewater…”Nee.Debekkenbeheerplannenveranderennietsaan

wateerderalvastgelegdisinhetMAP.Binnendebek-

kenbeheerplannenwordtdanooknietingegaanopde

bepalingenvanhetMAP.

GrégoryCloquet: “Hoeveel kost het project en welk budget voorziet de Vlaamse overheid?”Dekostprijsramenvandevolledigeuitvoeringvanhet

bekken-endeelbekkenbeheerplanismomenteelnog

nietmogelijk.Sommigeactiesmoetenbijvoorbeeldnog

geconcretiseerdworden.Welisduidelijkdataldeze

maatregelenheelwatgeldzullenkosten.DeVlaamse

Regeringzalzekerprioriteitenmoetenstellen.Dankzij

debekkenbeheerplannenbeschiktzeovereenvolledig

overzichtvanwatmoetgebeuren.

PatrickDilleman: “Oeverzones dienen om de verontreiniging door onder meer bestrijdingsmiddelen en mest­stoffen te voorkomen. Zal men die dan eerder toepassen bij akkerland dan bij weiland?”Oeverzoneszulleninderdaadafgebakendwordenlangs

waterlopen die overwegend geflankeerd worden door

akkerland,maaruiteraardzaleenoeverzonenietonder-

brokenwordenomdaterookeenweilandligt.Wezullen

ookenkeloeverzonescreërenalsditovereenvoldoendeafstandkangebeu-

ren. Momenteel is nog niet duidelijk hoeveel financiële middelen er zullen zijn

omoeverzonesaantekopen.Voorlopigblijvenwedanookvooralwerkenvia

beheersovereenkomsten.

“Uit een rondvraag bij betrokken sec-

toren zoals de industrie, de landbouw,

natuur, toerisme en recreatie is gebleken

datmeninhetDijle-Zennebekkenvooral

deslechtekwaliteitvanhetoppervlakte-

wateralsproblematischervaart.Eind2005

wasslechts38procentvanderioleringen

hier aangesloten op een grootschalige

waterzuiveringsinstallatie. Daarmee hin-

ken we een stuk achterop in vergelijking

met rest van Vlaanderen. In het bek-

kenbeheerplan Dijle-Zenne wordt water-

kwaliteit dan ook naar voren geschoven

als een prioritair op te lossen knelpunt.

Derecentopgestarterioolwaterzuiverings-

installatiesvanBrussel-NoordenGrimber-

gen gaan een substantiële verhoging van

dezuiveringsgraadmetzichmeebrengen.

Erzijnbovendienal jarentweegrotebij-

komende rioolwaterzuiveringsinstallaties

voorzien-ééninTervurenenééninMels-

broek–maarhelaasspeeltdaarhetNotIn

My Backyard-syndroom: ‘Allemaal goed en

wel,maarnietinmijnachtertuin’.”

iets amBitieuZerGelukkig is het niet overal in het Dijle-

Zennebekkenevenslechtgesteldmetde

waterkwaliteit. Ten zuiden van Leuven is

diezelfsbehoorlijkgoed.

“Ook de riviervallei is er nog intact. De

rivier is er nooit rechtgetrokken en de

oevers zijn er niet vastgelegd zoals op

zovele andere plekken in Vlaanderen.

Met het bekkenbeheerplan kunnen we

daardanookietsambitieuzerzijn.Zowil-

len we er als eerste in Vlaanderen brede

‘oeverzones’ inrichten. In een zone van 10

meter gemeten vanaf de buitenbochten

kanderiviervrijmeanderenenhersteltde

natuurlijkerivierstructuur,waardoorextra

waterbergingmogelijkwordt.Interessante

fauna en flora krijgen de kans om zich te

ontwikkelen. Brede oeverzones zorgen

ook voor bescherming tegen erosie en

vervuiling door sedimenten, bestrijdings-

middelenenmeststoffen.Bovendienzijn

brede oeverzones bijvoorbeeld geschikt

omdebevers,diehetindezuidelijkeDijle-

valleizogoeddoen,nogmeerkansente

geven.Deeigenaarszullenvoorhetverlies

van hun grond uiteraard gecompenseerd

worden.”

Verrekijker10

Nete

Ijzer

DemerLeie

MaasBenedenschelde

Maas

Dender

Dijle en Zenne

Brugse PoldersGentse Kanalen

Bovenschelde

Maas

Vlaanderen is opgedeeld in elf bekkens. Op het bekken van de Maas na, dat uiteraard deel uitmaakt van het stroomgebied van de Maas, behoren alle Vlaamse bekkens tot het stroomgebied van de Schelde.

Meer weten?Voor elk bekken is er een specifieke brochure. Je kan ze gratis aanvragen op het nummer 0�00 �� 00� of downloaden via www.volvanwater.be

watertoetsDe zuidelijke Zennevallei staat dan weer

onder druk van Brussel. Heel het Dijle-

Zennebekken kampt trouwens met een

hoge verstedelijkingsgraad, met alle pro-

blemenvandien.

Kristien: “In veel woningen vloeit het

hemelwaterbijvoorbeeld samenmethet

afvalwaterinderiolering.Bijhevigeneer-

slagkandat leidentoteenoverbelasting

van de riool en moet het water onge-

zuiverd geloosd worden in een naburige

waterloop of gracht in plaats van de

waterzuiveringsinstallatie te bereiken.

Als er iets is waar de komende jaren op

gewerktmoetworden,dan ishetwelde

afkoppeling van het hemelwater van de

riolering, maar dat is een inspanning die

vooral op gemeentelijk niveau geleverd

zalmoetenworden.”

Vooraleer een bouwvergunning toege-

kendkanworden,moeterookdewater-

toetsgebeuren.“Bijzo’nwatertoetswordt

nagegaan of de werken geen schadelijke

invloed hebben op het watersysteem.

Als je bijvoorbeeld bouwt in een over-

stromingsgebied of grote hoeveelheden

grondwater oppompt, kan de overheid

bijkomende maatregelen eisen om de

schade te beperken of in het slechtste

geval je vergunning weigeren. Het pro-

bleemvandegrondwateronttrekkingisin

hetDijle-Zennebekkennognietzoacuut

alsinWest-enOost-Vlaanderen,waarde

diepe grondwaterlagen uitgeput dreigen

te raken, maar ook hier wordt bij grote

infrastructuurwerken, bijvoorbeeld aan

de rand van Brussel, massa’s water opge-

pompt.”

In het bekkenbeheerplan is er ten slotte

ook aandacht voor scheepvaartgaranties,

recreatie, behoud van erfgoed zoals

watermolens en de herwaardering van

waterindestad.

“Wedringenaanomgrachtenenrivieren

opnieuwopente leggenalsdekanszich

aandient bij stedelijke projecten. Dat is

onderanderealtendelegebeurdvoorde

DijleinMechelenenLeuven.” ■

11juni 2007

Kort

Wereldprimeurde hybride busHetopenbaarvervoeriseenmilieubewustalternatiefvoorde wagen. In dat perspectief zorgt busconstructeur VanHoolvooreenwereldprimeurdoordeeerstevolwaardigehybride brandstofcelbus te bouwen. Deze geluidsarmebusheeftdezelfdecapaciteitenbereikalseenstandaard-dieselbus,maaraangedrevendoorschonetechnologiezon-dervervuilendeuitstoot.DekomendemaandenzalDeLijnalseerstevervoersmaatschappijdenieuwebusinzetten.

InderichtlijnvoorNationaleEmissieplafonds(NEC,NationalEmissionsCeilings)legtEuropaaandelidstateneenmaxima-le uitstoot op van zwaveldioxide, stikstofoxiden, vluchtigeorganischestoffenenammoniak.Derichtlijnpaktzodever-zuring, de ozonproblematiek en de eutrofiëring aan. De normen moeten tegen 1 januari 2010 gehaald worden.Daartoe isBelgiëverplichtoverdezeemissiesterapporte-ren. Voor Vlaanderen rapporteert de Vlaamse Milieumaat-schappijjaarlijksoverdeuitstootvandezepolluenten.Belgiëheeftdeplafondsvoordeuitstootopgesplitstinvieronderdelen: een Belgisch plafond voor de transportsector(niet-stationaire bronnen) en voor elk gewest eenplafond voor de zogenaam- de stationairebronnen.Op het vlak van trans- port zorgt hetVlaamse Gewest onder meervooreenefficiënter goederen- vervoer.Daarin passen bij- voorbeeldhet opwaarderen van be-langrijke water- wegenen de realisatie vande spoortunnel

vandeLiefkenshoek.DeecologiepremievoorhetversneldoverschakelenopdeEUROV-motorenmoetdewegtrans-porteurs over de streep halen. Het openbaar vervoer datsteedsbeteruitgebouwdwordt,moeteensteedsaantrek-kelijkeralternatiefvoordewagenworden.Overeenkomstenophetvlakvanmilieubeleidmetdeelek-triciteitsproducenten, het aanpassen van de Vlarem-voor-waarden voor bijvoorbeeld raffinaderijen en specifieke maatregelen voor de chemiesector en de grafische industrie beperkendeuitstootdoorstationairebronnen.Deuitstootvanammoniakverminderen,kandanweerdoorbijvoorbeelddeveestapelteverkleinen,debouwvanemis-siearme stallen en mestverwerking. In de nabije toekomstiseroverlegmetdeindustrievoordevluchtigeorganischestoffen.Voornamelijkvoordeuitstootvanstikstofoxiden(NOx)zijnextrainspanningennodigomin2010hetNEC-plafondteha-len.DaaromoverweegtdeVlaamseRegeringomeconomi-sche instrumenten, zoals een heffing op NOx-emissie,intevoeren.Deinkomstenhiervankanmendanbijvoorbeeldge-bruikenvoorhetsubsidiërenvanmaatregelendiebedrijvennemenomdeuitstootvanNOxtebeperken.

NeC aan nek tegen luchtvervuiling

Op naar 2010

Water besparenop maat van uw bedrijfOnder het motto ‘Water, elke druppel telt’ port de VMM bedrijven aan om zuinigeromtespringenmetwater.Detipszijnzessectorenophetlijfge-schreven,wantsamenmetenkelebedrijfsleiderslichttedeVMMbedrijvendooruitdeaardappel-,fruit-engroenteverwerkendeindustrie,melkvee-houderij,slachterijen,textiel,varkenshouderijenwasserijen.Hetresultaat:inside-tipsinzesbrochures.Zoblijktdateenhemelwaterbassindriekwartvan het nodige water kon leveren voor een varkenshouderij die kamptemetteweiniggrondwater.Wasserijenkunnendanweerbepaaldesoortenspoelwateropnieuwgebruikenvoordevoor-ofhoofdwas.Bijdergelijketips hoort vaak een kostprijsvergelijking, zodat de bedrijfsleider zelf kanuitrekenenwateenbepaaldeaanpassinghemuiteindelijkzalopleveren.

Info: Je kan deze publicaties aanvragen bij het Waterloket, 0�00 �� 0� of downloaden via www.waterloketvlaanderen.be

12 Verrekijker

Kort

VaakkrijgenweinhetnieuwsberichtenoverdeluchtkwaliteitinVlaanderen.Milieuwerker

MarcDeGiervandeVMMzorgtervoordatdieinfobetrouwbaaris.Hijcontroleertofde

verschillendemeetpuntenwelwerkenvolgensderegelsvandekunstenverzameltterplaatse

demeetgegevens.VerrekijkergingmetMarcnaarzee,ennameenextrafrigoboxmee.

Ikganaardezeeenikneemmee:

eenfrigobox

West-Vlaanderen. Milieuwerker Marc De

GiervandeVMMcontroleertdiscreetdrie

tijdelijkemeetpostenindebuurtvaneen

plaatselijke onderneming. “Er zijn klach-

tenbinnengelopenoverditbedrijf”, zegt

Marc,terwijlhijindeweerismetdestalen

uitdeeerstemeetpost.Hetmeettoestel

hangt onopvallend aan een lantaarnpaal

enheeftveelwegvaneenvogelhuisje.“Ik

heb drie meetposten uitgezet. Zo is het

bedrijfalshetwareomsingeldenkunnen

weovereenperiodevan tweemaanden

nagaan of de uitstoot van ammoniak de

normennietoverschrijdt.”

OmdetweewekenkomtMarclangsom

demeetstalentevernieuwen.Bijhetzorg-

vuldigverpakkenvandegebruiktestalen

draagthijchirurgischehandschoenen,om

tevermijdendathetstaalincontactkomt

metzijnzweet.Zoonopgemerktverlopen

zijn handelingen nu ook weer niet. Een

milieuwerkermidden indewijdsevlakte,

dat is een gebeurtenis. Een gezin troept

samenindetuinomMarcaanhetwerkte

zien. Zelfs een eenzame pony komt een

kijkjenemen.

Een volgende stop is een meetpunt in

detuinvanparticulieren.Zijwerkenmee

aandemeetcampagne.“Hetgebeurtvaak

dat particulieren met ons samenwerken”,

zegtMarc.“Bijhetuitzettenvandemeet-

postenmoetenwerekeninghoudenmet

de heersende windrichting en dus is het

nietaltijdmogelijkomenkelophetopen-

bareterreinteblijven.”

Dezelfde dag zal Marc de stalen, die hij

netjes gelabeld in een grote koelbox

bewaart,nognaarhetlabobrengenvoor

onderzoek.

30KK01OpeendoordeweeksewerkdagligtMarc

niet enkel op vinkenslag om de lucht-

vervuilingvanbedrijventemeten.Erstaat

bijvoorbeeldookeenbezoekaanhetvaste

meetstation 30KK01 op het programma.

Dat bevindt zich in het natuurgebied De

DoornpanneinKoksijde.

“Wat ziede gie aan ‘t doen?” Terwijl hij

MarcDeGier:

“Vlamingen zijn echt begaan met het milieu. Voorbijgangers willen altijd meer weten over de luchtkwaliteit.”

de milieuwerKer

1�juni 2007

tussendeduinenbezigismethetonder-

houd van de meettoestellen en de sta-

lenverzamelt, krijgtMarcvaakdievraag.

“Vlamingenzijnechtwelbegaanmethet

milieu en toevallige voorbijgangers wil-

lenaltijdwetenhoehetgesteldismetde

luchtkwaliteit”,zegtMarc.Metveelplezier

vertelthijhenalleswatzewillenweten.

“Inregenvindjeveelvervuilendestoffen”,

legtMarcuit. “Daaromvangenwezeop

in ‘wet only’-toestellen. Die zijn afgedekt

meteendekseldatbediendwordtdoor

eensensor.Bijdeminsteneerslaggaanze

open om de regen op te vangen.” Marc

demonstreerthetmechanismedoormet

een natte vinger de sensor aan te raken.

Meteen gaat het deksel van het toestel

open.

Bijdemetingenzelfisergeenplaatsvoor

nattevingerwerk.

“Hier meten we de aanwezigheid van

sulfaat,nitraatenammoniumindeneer-

slag.Datzijnallemaalvervuilendestoffen

die schadelijke effecten kunnen hebben

op onze gezondheid en op de vegeta-

tie in onze natuurgebieden. Die metin-

genmoetencontinuenheelprecieszijn.

Daarom staat elk meettoestel in verbin-

dingmetonzecomputer.Alserietsfout

loopt, merken mijn collega’s op kantoor

datonmiddellijk.Danmoetikofeenvan

mijn collega’s zo snel mogelijk ingrijpen

om de continuïteit van de metingen te

verzekeren.”

De regen wordt opgevangen in plastic fles-

senenkoelgehouden.Marcverzameltde

flessen en steekt ze in zijn grote ‘frigobox’

omzenaarhetlabotebrengen.

Naast metingen van de luchtvervuiling

viaregenwater,gebeurenerinDeDoorn-

panneookdrogemetingen,bijvoorbeeld

vanzwaremetalenenfijnestofdeeltjesin

delucht.

puffenVoor het inzamelen van stalen en het

onderhoud van de meettoestellen legt

Marc heel wat kilometers af tussen de

meetstations die verspreid zijn over heel

Vlaanderen.“Daardoorbenikzelfeenver-

vuiler. Maar uit principe hebben we geen

aircoindewagen,wantzo’ntoestelisextra

belastendvoorhetmilieu. Indezomer is

hetdaardoorsomswelpuffen.” ■

1� Verrekijker

Goud in de Vlaamse bodemDe jongste jaren is de studie van het grondwater in een stroomversnelling gekomen. Waar liggen de watervoerende lagen? Hoe diep liggen ze? Hoe dik zijn ze? Hoeveel water zit erin? Al deze kennis is nodig, want grondwater is een fel gegeerd goed, zeker bij drinkwatermaatschappijen, maar ook bij bedrijven en particulieren. Met een uitgebreid net van meetpunten waakt de VMM over deze Vlaamse schat diep in de bodem.

gron

dwat

er

1�juni 2007

gron

dwat

er

Datgrondwatervoordemeestemensen

eenmysterieis,kanjenietechteenmys-

terienoemen.

“Tot het midden van de jaren negentig

was er bij de overheid relatief weinig

belangstelling voor grondwater”, ver-

teltDidierD’hontvandeVMM-afdeling

Water.“Wegaventoenookaladviesaan

degemeentenenprovinciesdievergun-

ningen uitreiken. Voor belangrijke dos-

siers moesten we echter aankloppen

bij externe experts, zoals de Belgische

GeologischeDienstofuniversiteiten.De

kenniszatdusheelverspreid.Dejongste

tienjaarisbijdeoverheiddestudievan

hetgrondwaterineenstroomversnelling

gekomen, waardoor de expertise aan-

zienlijk uitgebreid is en zich nu groten-

deelsineigenhuisbevindt.”

Om het grondwater te bestuderen,

bouwde de afdeling Water de voorbije

jaren twee verschillende meetnetten

uit.Heteerstenetbestaatuit450meet-

punten en peilt naar de diepe water-

voerende lagen. Het tweede meetnet

onderzoekt het freatisch grondwater.

Datgebeurtaandehandvan2.100put-

tenwaarinmeestalopdrieverschillende

dieptes filters zitten.

Didier:“Deputtenvanditfreatischgrond-

watermeetnet bevinden zich vooral in

landbouwgebieden. De aanvankelijke

bedoeling was immers om de evolutie

van de nitraatproblematiek te bestu-

deren. Vorig jaar is ook de Europese

Grondwaterrichtlijn goedgekeurd. Deze

Het zit een metertje onder je gazon, in het zand van de Kempen en honderden meters diep tussen de spleten van een oud gebergte. Grondwater is goud waard, en net daarom een bedreigd goed.

Verrekijker1�

richtlijn verplicht ons om verder te kij-

ken. Daarom beperken we ons niet tot

de nitraatproblematiek en controleren

weookdehoeveelhedenzwaremetalen,

bestrijdingsmiddelen en andere vervuil-

endestoffeninhetgrondwater.Onder-

tussenzijnaleenaantalanalysecampag-

nesafgerond,maarwezijnhiermeenog

tekortetijdbezigomalstaalhardecon-

clusies te trekken over de evolutie op

langetermijn.”

Zand van molAlsgrondwaterbeheerdermoetdeafde-

lingWaterwetenhoedeondergronder

uitziet.Waarliggendeaquifersofwater-

voerendelagen,enwaardeaquitardsof

slechtdoorlatende lagen?Hoediep lig-

genze?Hoedikzijnze?Enhoeveelwater

ziterin?

JohanLermyttevandeVMM:“Dewater-

voerende lagen kunnen naast, onder

en boven elkaar liggen. Ze hellen naar

het noorden met een gemiddelde gra-

diëntvanongeveer 1procent.Zeer ruw

geschetst: als je 100 stappen naar het

noordenzet,zaldewatervoerende laag

ongeveer 1 meter lager liggen. Dat wil

niet zeggen dat het water overal van

bovennaarbenedenstroomt.Grondwa-

terstaatsomsonderdruk.Hetstroomt

vanplaatsenwaarhetonderhogedruk

staatnaarplaatsenwaarhetonderlagere

drukstaat. Ineenaantalwatervoerende

lagenloopthetdanookvanondernaar

boven.”

De hydrogeologen hebben vandaag

een accuraat beeld van de watervoe-

rendelagen.Dezeluisterenmeestalnaar

exotisch klinkende namen zoals ‘Ledo-

Paniseliaan Brusseliaan aquifersysteem’,

maar kunnen evengoed prozaïsch ‘Zand

vanMol’heten.Opbasisvandiekennis

werden zes grote grondwatersystemen

afgebakend.

DidierD’hont:“Inhetwestenhebjedrie

grote grondwatersystemen: bovenaan

hetKust-enPoldersysteem,eronderen

ernaasthetCentraalVlaamsSysteemen

daaronderhetSokkelsysteem.DieSok-

kel is het restant van een geërodeerd

gebergte dat door een dik pakket klei

werdbedekt.Ookinhetoostenonder-

scheiden we drie grondwatersystemen.

VanondiepnaardiepzijndathetMaas-

systeem,hetCentraalKempischSysteem

enhetBrulandkrijtsysteem.”

De zes grondwatersystemen worden

verderonderverdeeldin42afzonderlijke

grondwaterlichamen.

De diepe geheimen van water

DidierD’hont:

“De expertise voor de studie van het

grondwater hebben we nu grotendeels zelf in huis.”

juni 2007 17

Zand is rap, Klei is traagGrondwater is een echte bodemschat.

Watermaatschappijen winnen er drink-

water uit, voedingsbedrijven spoelen

ofbereidenerhungroenten in, textiel-

fabrieken gebruiken het om verven te

makenenineenaantalziekenhuizenen

bejaardentehuizen draaien de was- en

vaatwasmachines er op. Tienduizenden

pompen van bedrijven en instellingen,

verspreid over heel Vlaanderen, halen

het kostbare goedje naar boven. Voor

2005bedroegdevergundehoeveelheid

grondwaterdatmagopgepomptworden

461miljoenm³.

Dat gigantische hoeveelheden op te

pompen grondwater worden aange-

vraagd,hoeftnietteverwonderen,want

ondanks de heffingen is grondwater nog

altijdgoedkoperdan leidingwater.Maar

demedailleheefteenkeerzijde:insom-

mige watervoerende lagen slinken de

watervoorraden sneller dan ze worden

aangevuld.

JohanLermytte:“Gemiddeldkomtmaar

eenkwartvandeneerslagbijhetgrond-

water terecht.De restverdampt,wordt

opgenomen door wortels of vloeit af

naar beken. De situatie varieert boven-

dien sterk van streek tot streek. Neem

nuhetCentraalVlaamsSysteem, inhet

noorden van Oost-Vlaanderen. Dat is

eenopeenvolgingvanzandigeenkleiige

lagen.Debovenstezandlaagwordtrela-

tiefsnelaangevuldmetvershemelwater.

gron

dwat

er

Het abc van grondwater• Grondwater: alhetwaterindebodemdatonderdewatertafelzit.

Hetfreatischgrondwaterishetwaterdatbovenopeeneersteslechtdoor-

latendebodemlaagstaat.Dedieperewatervoerendelagenzittengespan-

nenondereenslechtdoorlatendelaag.

• Watertafel:heteerstewaterdatjetegenkomtwanneerjeeenput

graaft.Inlaaggelegengebiedenzitdewatertafelsomsminderdan1meter

diep,inhogergelegengebiedenisdatvaak10meterofmeer.

• Kwelgebied:gebiedwaargrondwaternaardeoppervlaktestroomt.

Kwelgebiedenzijndrassigenvormenvaakwaardevollenatuurgebieden.

• Aquifer (watervoerendelaag):doorlatendebodemlaagwaaringrond-

waterrelatiefsnelstroomt.Aquifersbestaangrotendeelsuitzandofgrind

enzekunnentottientallenmetersdikzijn.

• Aquitard (slechtdoorlatendelaag):bodemlaagdiehetwatermaarzeer

traagdoorlaat.Aquitardsbestaanbijnasteedsuitkleiofleem.

• Maaiveld:aanduidingvoordehoogtevanhetgrondoppervlakvaneen

terrein.

• Stijghoogte:dehoogtetotwaarhetwateropstijgtineenbuis

geplaatstineenwatervoerendelaag.Ditwordtondermeergebruiktals

indicatorvoordewatervoorraad.

• Grijs water:gezuiverdafvalwater,hemelwaterofoppervlaktewater

datperfectbruikbaarisindeindustrieeninhethuishouden,bijvoorbeeld

voorhettoilet,deschoonmaak,dewasmachineofdebuitenkraan.

Verrekijker1�

Maardekleilaagdaaronderisveelmoei-

lijkerdoordringbaar.Wanneerdezandige

laagonderzo’ndikkleipakketbepompt

wordt,duurthetzeerlangvooraleerde

voorraad weer is aangevuld. In de zan-

dige Kempen, waar je direct onder de

oppervlaktedikkezandlagenvindt,isde

situatiehelemaalanders.Daardringteen

derde tot de helft van het hemelwater

doortotinhetgrondwater.Daaromlig-

gen de grootste grondwaterwinningen

voordeproductievandrinkwater inde

KempeneninBrabant.”

we heffen het glas…De drinkwatermaatschappijen zijn de

grootste gebruikers van grondwater. Ze

nemenongeveer60procentvanhetver-

gunddebietvoorhunrekening.

“In Vlaanderen wordt ongeveer 40 pro-

centvanhetdrinkwateruit grondwater

geproduceerd”, vertelt Marie-Paule

Devroede van de VMM-afdeling Water.

“40procentisafkomstigvanoppervlak-

tewater en nog eens 20 procent wordt

ingevoerd uit Wallonië, Nederland en

Frankrijk. De mix is bij elke drinkwater-

maatschappij anders. Dat heeft niet

alleen te maken met de hydrogeologi-

scheomstandigheden,maarookmethis-

torischekeuzes.NeemnudeAntwerpse

Waterwerken (AWW). Deze drinkwater-

maatschappij kiest al sinds generaties

resoluut om drinkwater te bereiden uit

oppervlaktewater. De Provinciale en

Intercommunale Drinkwatermaatschap-

pij (PIDPA)pomptenkelekilomtersver-

deropwelgrondwateropomdrinkwater

teproduceren.

KrisVandenBelt (VMM):“Hetdrinkwa-

terdat inVlaanderendoordedrinkwa-

termaatschappijenwordtgedistribueerd,

moetvoldoenaanstrengekwaliteitsnor-

men. Deze normen worden opgelegd

doorEuropa,opbasisvanrichtlijnenvan

de Wereldgezondheidsorganisatie. De

Vlaamsenormenvoordrinkwaterzijnin

bepaaldegevallenzelfs strengerdande

Europese.Zowerddenormvoornitriet

inVlaanderenvastgelegdop0,1mg/lter-

wijlEuropa0,5mg/lhanteert.Dekeuze

van de ruwwaterbron bepaalt in grote

matede inspanningendiemoetenwor-

dengeleverdomhetwateraandenor-

men voor drinkwater te laten voldoen.

Oppervlaktewater is vaak complex ver-

ontreinigdenmoetdanookverregaand

gezuiverd worden vooraleer het in het

waterleidingnet gaat. Voor grondwater

ligtdatanders.”

Diepgrondwateriszeldenverontreinigd.

Dat komt doordat het door dikke klei-

pakketten beschermd wordt tegen ver-

vuilingenvaakzeeroudis,ofweldoordat

hetgezuiverdwerdtoenhetdooralde

bodemlagen heen sijpelde. Bij freatisch

grondwaterisdekansopvervuilinggro-

ter.Hetzitondiepenvervuilingaande

oppervlaktedringtgemakkelijkdoor.

Marie-Paule: “Daarom zijn er door de

wetgeving rond grondwaterwinningen

voor drinkwaterproductie bescher-

mingszones afgebakend. In zo’n zone

mag er geen risicovolle bedrijvigheid

plaatsvinden.

pesticiden Zijn een pestGrondwateriseenkwetsbaargoed.Eens

verontreinigd ishet zowel technischals

financieel een zware dobber, en soms

zelfsonhaalbaar,omdekwaliteitvanhet

grondwaterteherstellen.Ommaaréén

voorbeeld te geven: pesticiden en hun

afbraakproducten vormen een bedrei-

ging voor de kwaliteit van het ondiepe

grondwatereninbepaaldegevallenzelfs

voorhetdieperegrondwater.Deaanwe-

zigheid van dergelijke stoffen in grond-

waterkanookdehuidigeproductievan

drinkwaterhypothekeren.

Kris:“Hetisdanookbeteromervoorte

zorgen dat pesticiden en hun afbraak-

producten niet opduiken in het grond-

water. Verontreiniging vermijden, is de

boodschap.Nudeoverhedenhunpesti-

cidengebruik sterk terugdringen,probe-

renweookalleburgerstesensibiliseren

om deze middelen zoveel mogelijk te

mijden.”

Didier: “DeVMMvolgtdekwaliteitvan

hetgrondwaterop inzoweldediepere

als de freatische watervoerende lagen.

Enkeldooruitgebreidemonitoringkun-

nenwedetoestandvandegrondwater-

kwaliteitopvolgenenproblemendetec-

teren.Grondwatermonitoringisdanook

een van de essentiële pijlers van het

grondwaterbeleid.” ■

Kris Van den Belt, Marie­Paule Devroede en Johan Lermytte

“De kwaliteit van verontreinigd grondwater herstellen

is een zware dobber en soms zelfs onhaalbaar.”

juni 2007 1�

Overal in Vlaanderen wordt water

opgepompt, door de drinkwatermaat-

schappijen,deindustrie,delandbouwen

particulieren. De VMM-afdeling Water

waakt erover dat het evenwicht tussen

waterwinningenwateraanvoerniethele-

maalzoekraakt.

net onder het maaiveld…Plantensoorten verdwijnen en samen

methendebiotoopvooreenaantaldie-

ren:standplaatsverdrogingisdemeestin

hetoogspringendevormvanverdroging.

Het fenomeen treedt op wanneer de

watertafelzakt.Eendalingvaneendeci-

meterissomsaleenprobleem.

“Valleigebieden zijn het kwetsbaarst”,

legt hydrogeoloog Johan Lermytte van

deafdelingWatervandeVMMuit.“De

watertafelzitdaardichtonderhetmaai-

veld. Droge jaren doen het peil zakken.

Grondwaterwinning heeft hetzelfde

effect. Wanneer door het rechttrekken

of onoordeelkundig uitbaggeren van

waterlopenhunpeildaalt,danzakthet

peilvandewatertafelmee.Inhetverle-

den leidde het rechttrekken van water-

lopen in een aantal valleien plaatselijk

totverdroging.Ditbetekentdatmenbij

oppervlaktewaterbeheerookaltijdreke-

ningmoethoudenmethetgrondwater-

beheerenviceversa.Hetbeheervanhet

watersysteem is immersniet indeeltjes

te knippen. Door waterlopen opnieuw

te latenmeanderen inhunoorspronke-

lijke bedding, wordt de vallei opnieuw

natter.”

De vele regenbuien en gebeurlijke lokale overstromingen laten misschien anders vermoeden, maar Vlaanderen is wel degelijk aan het verdrogen. In het oosten lijden sommige valleien aan lokale verdroging. In het westen zit de verdroging vooral in de diepe ondergrond.gr

ondw

ater

Verrekijker20

“Dergelijke ingrepen moeten wel heel

precies gebeuren. Veel landbouwers

zijnnetblijalshunakkerlandwatdroger

wordt,wantdankunnenzehetvroeger

bewerken.Hetisaandewaterbeheerders

vanoppervlaktewateréngrondwaterom

sameneenevenwichttevinden.”

… en diep in de grondOokuitdiepelagenwordtwatergewon-

nen.Diewinningenhebbengeeninvloed

op de watertafel en dus ook niet op

plantenendieren.Tochisdeimpactop

de stijghoogte in die diepe lagen zeer

ernstig.

“IndeGentseKanaalzoneenhetWaas-

landzijnerproblemenvandiepeverdro-

ging. Het zuiden van West-Vlaanderen

is het zwaarst getroffen. In die streken

hebjeeendunne,waterhoudendezand-

laaguithetquartair,diedusnietouder

isdan1,6miljoenjaar.Daaronderziteen

kleipakket van honderd of meer meter,

metdaarondernogeenseendunpakket

zand.PasdaaronderhebjedeSokkel:de

resten van een veel ouder, geërodeerd

gebergte.”

Textiel- en groenteverwerkende bedrij-

ven halen al lang water uit de Sokkel.

Vroegerzaterzoveeldrukopdatwater,

datheterkrachtiguitspootalsjedelaag

aanboorde. De voorbije jaren moet er

steedsharderwordengepompt.Destijg-

hoogteismetmeerdanhonderdmeter

gedaald.Maatregelendringenzichop.

Didier D’hont van de VMM: “Volgens

de Europese kaderrichtlijn Water moet

er een evenwicht zijn tussen de water-

winningendevoedingvandewaterhou-

dende bodemlagen. Daarom is er een

oplossing nodig voor regio’s waar er nu

overexploitatieis.Indetoekomstwillen

weookproblemenvoorkomen.Dekennis

van het grondwater wordt opgenomen

inhetVlaamsGrondwatermodel.Grond-

waterstandenengrondwaterstromingen

dienen als basis om het heffingen- en

vergunningenbeleid te onderbouwen.

Somsmoetenwedrastischemaatregelen

nemen. IndeSokkelmoethetpompen

op termijn met 75 procent verminderd

wordentenopzichtevanhet jaar2000.

Anders raakt het water daar gewoon

op.”

JohanLermytte:“Zelfsalswenuvolledig

stoppenmetpompen,duurthetnogeen

halve eeuw vooraleer het peil weer op

een aanvaardbaar niveau is. Alternatie-

venzijnminderdiepgrondwater,opper-

vlaktewater en gezuiverd afvalwater of

‘grijs’ water.” ■

Zouter dan zeewaterDeverdrogingindeSokkelgaat

gepaardmetkwaliteitsverlies

vanhetwater.Hoekomtdat?

Deboorgatenwerdentotop

deSokkelverbuisd.Vroeger

stondendieboorgatenaltijdvol

water,maarvandaagishetpeil

sterkgedaald.Daardoorkomen

demineraleninhetgesteentena

miljoenenjarenvoorheteerst

incontactmetzuurstof.Het

oxidatieprocesdoetdezuur-

stofconcentratieinhetwater

dalenendesulfaatconcentratie

stijgen.Doordedrukdalingin

debovenstediepewaterlagen

isereentweedeeffect:het

waterdatnogdieperzitenwel

nogonderhogedrukstaat,kan

zichviaspletenenbarstennaar

bovenwurmen.Endatwateris

zouterdanzeewater.

Strijd tegen de verdroging

Johan Lermytte

juni 2007 21

Netzoalsbovendegrondbestaaterook

diep onder de Vlaamse landschappen

verrassendveelgeologischevariatie.Wie

zou denken dat er, gemiddeld op zo’n

200 meter onder ons ‘vlakke land’, res-

tantenzittenvaneenheusgebergte?De

Sokkel was ooit een stevige bergketen,

dietussen500en300miljoenjarengele-

denontstond.Indeloopdertijdenzijn

diebergtoppendoorerosieafgevlakten

bedektmetklei-enzandlagen.Opsom-

migeplekkeninVlaanderenzitderotsige

ondergrondamper50meterdiep,maar

in Knokke toch wel 450 meter diep. Al

hetwaterdatduizendenjarenlangdoor-

heen de kleilaag sijpelde, stroomde in

de spleten en barsten van de Sokkel.

Dit werd een waterreservoir, waar de

industrie sinds jaar en dag dankbaar

gebruik van maakt. Door het oneven-

wichttussenditgebruikendetrageaan-

vullingvandeSokkelisvooralinhetzui-

den van West- en Oost-Vlaanderen de

situatie zorgwekkend. Daar is een grote

concentratie van voedingsverwerkende

entextielbedrijvenactief,tweesectoren

dieveelwaternodighebbeninhunpro-

ductieproces.Verrekijkergingopbezoek

bijITCinTielt,datopzoekgaatnaareen

andereaanpak.

laat het maar regenenWashetnietvandieenewegwijzer,dan

reedjehetindustrieterreinTieltNoordzo

In sommige delen van Vlaanderen pompt de industrie zoveel grondwater naar boven dat de overheid ingrijpt. De kraan gaat niet abrupt dicht, maar de bedrijven beseffen dat ze op zoek moeten naar alternatieven. Hoe doen ze dat, zonder aan werk-gelegenheid of winstmarges te knabbelen? Tapijten-fabrikant ITC uit Tielt zoekt naar alternatieven.

gron

dwat

er

Verrekijker22

voorbij.Tochtrefjetweestratenverder

een grote tapijtfabriek. ITC produceert

vasttapijt op basis van polyamide, zeg

maarnylon.Hetbedrijfstelt560mensen

tewerkenmaaktdeeluit vandeBalta

Group,goedvoor3.500arbeidsplaatsen.

Wegens de moordende concurrentie

met de lageloonlanden staat de textiel

bekendalseenrampenzone.Maardeze

Belgischegroepboertnetheelgoed.Het

geheim van het succes: hoogwaardige

producten ontwikkelen én op de klein-

tjesletten.Elkeeurotelt.Endusteltook

elkekubiekemeterwater.

“Onze tapijten worden geverfd of

bedrukt”,verteltmilieucoördinatorWard

DeSaedeleer. “Beidetechniekenvergen

veel water. ITC produceert 27 miljoen

m²tapijtperjaar,enweverbruikendaar-

voor ongeveer 400.000 m³ water. In de

jaren negentig heeft de firma daarom

drieboorputtenvanongeveer230meter

dieplatenboren,omwatervandeSok-

kel op te pompen. We hebben ook 25

ondiepe boorputten, van een dertigtal

meter. De laatste vier zijn geboord in

2000 en kostten 7.500 euro. Daarnaast

gebruiken we ook hemelwater. In 2002

hebbenwe75.000eurogeïnvesteerd in

eenbetonnentankvan2.000m³voorde

captatievanhemelwater.Wijvindenhet

dus geen drama als het een keer goed

regent.”(lacht)

Besparing en hergeBruiKVandaag bestaat ongeveer 65 procent

van het door ITC gebruikte water uit

ondiep grondwater. Diep grondwater

uit de Sokkel is goed voor 30 procent,

hemelwatervoor5procent.

“Tot nu toe zijn hier geen problemen

met de kwantiteit of kwaliteit van ons

sokkelwater. Maar als je hoort hoe

snel de voorraden in de diepe water-

voerendelagenslinken,lijkthetmenor-

maal dat de overheid ingrijpt. In onze

regiomoethetpompenmet75procent

teruggeschroefd worden, in andere zal

men op termijn zelfs helemaal moeten

stoppen. Wij zoeken dus al een tijdje

naaralternatieven,zoalsoppervlaktewa-

terenhemelwater.Wekijkenookofwe

tijdens de productieprocessen zuiniger

met water kunnen omspringen. Het

waterdatwezelfzuiveren,wordttotnu

toe geloosd. We gaan nu na of we het

naverderezuiveringalsspoelwaterkun-

nengebruiken.Almoethetnatuurlijkwel

betaalbaarblijven.”

Doorgedreven waterbesparing en her-

gebruikzijnheelwaardevolle inspannin-

gen,maarhebbenhelaasookeenkeer-

zijde: insommigegevallen leidenzetot

hogere concentraties van polluenten in

hetafvalwater,endusookinhetontvan-

gendeoppervlaktewater.Voorsommige

bedrijvenmaaktwaterbesparingdanook

bijkomende interne saneringen nood-

zakelijk.

wachten op grijs waterOndiep grondwater en hemelwater

alleen kunnen onmogelijk de plaats

WardDeSaedeleer:

“Grondwater is nog steeds goedkoper dan grijs water, maar als het sokkelwater op is, heb je daar niet veel aan.”

Winst op lange termijn

juni 2007 2�

innemen van sokkelwater. Bij ITC ver-

wachten ze veel van een nieuw alter-

natief: grijs water. Dit water wordt per

definitie nooit geproduceerd uit grond-

water,watdebeschermingvandewater-

voerendelagentengoedekomt.Dankzij

een subsidiebesluitkunnendedrinkwa-

termaatschappijen dergelijk water aan

een lager tarief dan drinkwater leveren

aan bedrijven als proceswater. Hoeveel

grijswatereenbedrijfmagkopen,hangt

afvandevergunning.

“Grijs water is wel nog duurder dan

grondwater, ondanks de heffingen op

grondwater.Maaralshetsokkelwaterop

is, heb jedaarniet veel aan.Bovendien

zullen deze heffingen blijven stijgen. De

Vlaamse Maatschappij voor Watervoor-

ziening is bezig met de infrastructuur-

werken voor de aanvoer van dat grijs

water.Normaalmoetenweervanaf2008

mee kunnen beginnen. Als het betaal-

baaris,kangrijswatereenaanvaardbaar

alternatiefworden.”

Datveelbedrijvenniet staante juichen

omdebeperkingen,begrijptDeSaede-

leer wel. “In de allereerste plaats moet

jealsbedrijfrendabelblijven.Maaralsje

verderkijktdanjeneuslangis,danweet

je dat het onvermijdelijk is. Op lange

termijn zijn de investeringen voordelig

voor de firma. Ik wijs er binnenshuis ook

opdatzuinigomspringenmetwaterop

lange termijngeldoplevert.Deconcur-

rentie met het Verre Oosten? In China

zijnhelemerenvergiftigddoorlozingen

van ongezuiverd afvalwater of andere

gebeurtenissendieernstigeschadetoe-

brachten.Opsociaalenmilieuvlakheb-

benwenogeengrotevoorsprong.Tus-

senhaakjes:wijvoerenonzetapijtenook

uitnaarhetVerreOosten.”

dorstige KoeienNaast de drinkwaterbedrijven en de

industrie, die respectievelijk 60 procent

en 21 procent van het vergunde debiet

opsouperen, is ook de landbouw een

relatief belangrijke afnemer van diep

grondwater (12 procent). Sommige boe-

renbesproeienerhunveldenmee,maar

de meeste gebruiken het om hun vee

drinkentegeven.

“Vergunningsaanvragers hadden in het

verledenvaakdegewoonteomeenver-

gunningaantevragenvoormeerwater

dan ze in werkelijkheid nodig hadden”,

verteltDidierD’hontvandeVMM.“Wij

proberenhenreedsenigetijdteovertui-

genomhunvergunningenzo realistisch

mogelijktemaken.Voorlandbouwactivi-

teitenbijvoorbeeldishetsommetjesnel

gemaakt:elkeboerweet,netalswijals

adviesverleners,hoeveeléénkoegemid-

deld per dag drinkt en hoeveel koeien

hij heeft staan. Voor drinkwatermaat-

schappijen is een dergelijke strikte aan-

pakmoeilijker.Zijhebbenspelingnodig

om op piekmomenten meer water te

kunnen produceren. In de zomer zit er

bijvoorbeeld veel volk aan de kust. Al

die toeristen gebruiken water, zodat er

beduidendmeernodigisdanindewin-

termaanden.”

Realistische vergunningen worden een

onmisbaar onderdeel van het grond-

waterbeheer.DeVMMwerktmomenteel

aan een doorgedreven model. Hoeveel

grondwater is er precies beschikbaar?

Hoeveel kan er worden opgepompt,

voorwelkedoeleindenenwaar?Enhoe

zaldatwaterverdeeldworden?

Didier:“Doorhetsamenbrengenvanalle

kennis uit onder andere modelleringen

enmonitoring,werkenweaanscenario’s

metvoorwaardenenprioriteiten.Drink-

watervoorziening zal normaal altijd een

prioriteitzijn.Weleggenookvoorwaar-

denopvooreenvergunning.Steedsvaker

vragenwedatbedrijveneenwateraudit

uitvoerenofdatzebewijzendatzenaar

alternatievenzoeken.Vergunningenwor-

denzoeenmanieromallesnauwkeurig

testuren.”

Boorfirma’s praten nietVoorlopig blijft er een vervelend zwart

gat in het grondwaterbeheer zitten: de

illegaleboorputten.Geenhaandieernaar

kraaitwanneeriemandinhetgeniepeen

boorfirma inhuurt. Voor die boorfirma’s is

er trouwens geen erkenningsprocedure:

iedereenmaghetdoen.Zehoevenook

nietaandeoverheidtevertellendatze

ergenseenputboren.

Didier:“Eenoplossingzouzijndatboor-

firma’s verplicht worden om aan ons aan

tegevenwaarenwatzeboren.Voorons

is die meldingsplicht door boorfirma’s de

enigemanieromtewetenwaardeboor-

puttenzichbevinden.” ■

De VMM neemt stalen van het afvalwater van ITC om na te gaan hoe het gesteld is met de concentratie van polluenten.

Verrekijker2�

Vroeger hadden veel gezinnen weinig

keuze:deenigebronvoorwaterwasde

grondwaterput.Aanteradenishetniet,

maar tot op vandaag kan je als privé-

persoon in je tuin een grondwaterput

latenboren.Voorwaardeisweldatjedit

meldtaanjegemeente.Ookkanjemaar

beter regelmatig de kwaliteit van het

waterlatencontroleren.

eerst KoKenPutwaterkanjetegenbetalinglatentes-

tendooreenerkendlaboratorium.Ook

sommige watermaatschappijen bieden

die service, meestal gratis. Bij de VMM

kanje,optweevoorwaarden,jeputwater

gratislatenonderzoeken:jegebruikthet

water als drinkwater én je hebt geen

aansluitingophetwaterleidingnet.Ook

vandaag zijn er immers nog woningen

dietevervaneenaftakkingspuntvanhet

drinkwaternetwerk liggen om aangeslo-

tenteworden.Opdiemaniervoertde

VMMelk jaar 150 tot200bemonsterin-

genuit.Elkstaalgaatnaarhetlabovoor

eenfysisch-chemischeeneenbacterio-

logischeanalyse.

Daniël Danckaert van de VMM: “Men

meet de zuurtegraad, oxydeerbaarheid,

totale hardheid, ammonium, nitraten,

nitrieten, fluoriden, ijzer, lood en bij-

komend vaak ook cadmium, arseen en

kwik.Ookreuk,kleur,troebelheidsgraad

en smaak worden onderzocht. De bac-

teriologische analyse bestaat uit een

bepalingvanhettotaalaantalkiemenbij

22°en37°,Escherichiacoli,deintestinale

enterokokkenensomsooklegionella.”

Uiteindelijkformuleertdegezondheids-

inspecteuropbasisvandeanalyseseen

adviesoverdedrinkbaarheid.

“De problemen zijn vaak van bacterio-

logischeaard,meestaldoorhetinsijpelen

vanhemelwater indeput.Ooknitraten

ennitrietenkunneneenbronvanveront-

reinigingzijn.Veelhangtafvandediepte

vandeput.Diekansterkvariëren:jehebt

Nog steeds halen veel Vlaamse huisgezinnen water uit boorputten. Wie geen aansluiting op het waterleidingnet heeft en putwater wil gebruiken als drinkwater kan bij de

VMM de kwaliteit van dat water laten testen. Maar hoe dan ook is hemelwater een handig en duurzaam alternatief.

Tussen hemel

en aarde

DaniëlDanckaert:

“Insijpelend hemelwater veroorzaakt vaak problemen. Hoe dieper de put, hoe minder kans op verontreiniging.”

juni 2007 2�

gron

dwat

er

ervan6meter,maarookvan40meter.Hoedieper

deput,hoekleinerdekansopverontreinigdwater.

Het water wordt immers gefilterd als het door de

verschillende grondlagen heen gaat. Bovendien

zijndediepstelagenzuurstofarm.JohanLermytte:

“Zo’ndiepereputmoetwelzorgvuldigaangelegd

wordenomtevoorkomendathetdieperegrond-

waterviahetboorgatverontreinigdwordt.”

spaarspoeltoetsHet beste en duurzaamste alternatief voor lei-

dingwaterengrondwater isevenwelhemelwater.

Bij een nieuwbouw of ingrijpende verbouwing is

eenhemelwaterputtrouwensverplicht.Zevenjaar

geleden lieten Evi en haar man een superzuinige

nieuwbouwzetten.

EviRamaekers:“Hethuis isdegelijkgeïsoleerden

zongericht gebouwd. Dankzij de zonnepanelen

hoevenwegeenelektriciteitaantekopen:overdag

hebbenwegenoegen ’snachtsblijvenweonder

de gratis 500 kilowatt. Ook ons waterverbruik is

goed doordacht. Onze hemelwaterput meet 10

m³. Met dat hemelwater bedienen we het toilet

endewasmachine.Leidingwaterhebbenwealleen

indebadkameren indekeuken.Hetwatervoor

dewasmachinewordtzelfsvoorverwarmdviade

zonnepanelen:datbespaartophetelektriciteits-

gebruikvandewasmachinezelf.”

Detoevoervanwarmwatervoordewasmachine

is altijd gegarandeerd. Als de zon onvoldoende

schijnt, wordt het water voor de wasmachine

immers automatisch met gas voorverwarmd. En

wanneer de hemelwaterput leeg dreigt te val-

len, wordt hij al even automatisch bijgevuld met

leidingwater.Decorrecteaanpak,dus.

Evi Ramaekers: “In de zeven jaar dat we hier

wonen,isdehemelwaterputnoggeenenkelekeer

leeggevallen.Hethelptnatuurlijkalsjespaarspoel-

toetsenopjetoiletteninstalleert.” ■

Apart water, aparte leiding!DeVlaamseJanenMieModaalverbruikenietsmeerdan110

literwaterperdag.Ongeveerdehelftdaarvangaatnaarhet

toiletendewasmachine.Netdie tweezijnprimageschikt

omopdehemelwaterinstallatieaan te sluiten.Drinkwater-

kwaliteit is voor deze toepassingen immers niet nodig.

Bovendienbevathemelwaterweinigkalk,endatisweergoed

voordelevensduurvanjewasmachine.

Opgepast:denetwerkenvoorhemel-enleidingwatermoe-

ten strikt gescheiden blijven. Een kruisaansluiting om vlot

te kunnen wisselen tussen de twee mag niet, want op die

manierkanhetleidingwaterbesmetgeraken.Valtdehemel-

waterputleeg,danmoetjehemaanvullenmetleidingwater.

Zo worden de machines die op het hemelwatercircuit zijn

aangeslotenenkelviadatnetwerkbediend.

Info:Een aanvraagformulier voor putwateronderzoek vind je via de zoekfunctie op www.vmm.be > trefwoord putwater

gron

dwat

er

Verrekijker2�

Smurrie met kwaliteitslabel

IndeVlaamsewaterlopenbevindtzichteveelentevuilsediment.Datdezesmurriemoetopgeruimdworden,staatvast.Maarwaarmoetjeermeenaartoe?Onbekendenzekeronbemindisdatbagger-enruimingsspecieookkandienenalsgrondstofvoorbouwmaterialen.Devreesdatdezeproductenschadelijkoftechnischminderwaardigzoudenzijn,zetechtereenremophundoorbraak.Eenkwaliteitslabeliseenvandemogelijkhedenomdaarveranderingintebrengen.

Tot 87 procent van de bagger- en

ruimingsspecie uit de Vlaamse water-

lopenkanbewerktwordentotsecundaire

grondstofvoorbodem-ofbouwmateria-

len.Momenteelwordt63procentechter

gewoon gestort. Alleen al om praktische

redenen is dat geen goed idee: er zijn

immersmaarweinigstortplaatsen.Daarbij

komtnogdathettempovanbaggerenen

ruimenmoetverdubbelenomtegen2036

dehelftvanhetsedimentwegtewerken.

Alsmenookdieextraspecieaanhetzelfde

tempoblijftstorten,zijneralin2010niet

genoegstortplaatsenmeerover.

Waarom dan nog zo veel storten en zo

weinig bewerken? Erika Vander Putten

(MIRA-team – VMM): “Storten is goed-

koper. Bovendien geraakt men de be-

werkte specie moeilijk kwijt. Door haar

negatiefimagokanzemoeilijkconcurreren

met propere uitgegraven grond en met

‘gewoon’ primair zand. Deze materialen

zijn vrij goedkoop en gemakkelijk te

verkrijgen. Daardoor worden aannemers

niet echt gestimuleerd om bewerkte

specietegebruiken.Zijvrezenimmersdat

de specie hen problemen zal opleveren

omdatzeeenrisicozouinhoudenvoorde

kwaliteit vandebouwwerken,hetmilieu

endegezondheid.”

juni 2007 27

gevolgen voor de ecosystemenDezevreesmagdanwelonterechtzijn,hij

is begrijpelijk. Niet alleen de organismen

dieinenrondhetwaterlevenlijdenonder

de historische vervuiling van de water-

lopen door bestrijdingsmiddelen, zware

metalen, PCB’s, PAK’s en minerale oliën,

ookdemens.Dezestoffenkunneninde

voedselketenterechtkomen.Zowordt in

bijnadriekwartvandepalingendecon-

sumptienorm voor PCB’s overschreden.

Deconsumptievan inhetwildgevangen

palingen wordt dan ook sterk afgeraden.

UithetwaterbodemmeetnetvandeVMM

blijktdat2procentvandemeetplaatsenin

Vlaanderennietvervuildis,alderestwel.

Bijnadehelft iszelfs sterkverontreinigd.

Erika: “Bij zulke metingen kijkt men naar

de gevolgen voor de ecosystemen in en

rondhetwater,maardatzegtnietsover

debruikbaarheidvanbagger-enruimings-

speciealssecundairegrondstof.”

niet goedKoopEeneerstetoepassingisdespeciegebrui-

kenalsbodem.Datkanalleenmaaralsdie

specievoldoetaanheel strengenormen.

Andere mogelijke toepassingen vinden

we terug indebouw, ter vervanging van

primair zand, bij de aanleg van wegen,

dijkenengeluidswallen,alsafdeklaagvan

stortplaatsenofzelfsbijdeproductievan

bakstenen. De specie die men hiervoor

kan gebruiken, moet aan minder strenge

voorwaardenvoldoendandespecievoor

bodemtoepassingen.Debewerkingervan

is evenwel niet goedkoop en het blijft

moeilijkomeenafzettevindenvoorde

bewerktespecie.Deoplossing?“Eenhef-

fing op primaire grondstoffen zou soe-

laas kunnen bieden, maar lijkt mij weinig

waarschijnlijk.Nogeenhulpmiddel ishet

invoeren van kwaliteitscertificaten voor

bouwmaterialendiegemaaktzijnvanbag-

ger- en ruimingsspecie. Op die manier

kunnen aannemers gestimuleerd worden

omdesmurrietochtegebruiken.”■

Erosie wegwerkenJaarlijks groeit het sediment in de Vlaamse waterlopen met 1,8 miljoen ton, terwijl

er maar 1 miljoen ton geruimd of gebaggerd wordt. Op termijn zijn de gevolgen

dan ook niet te overzien: problemen voor de scheepvaart, lokale wateroverlast,

aangetaste ecosystemen… De vervuiling van de waterbodem zou ook mee aan de

basis liggen van de stagnerende waterkwaliteit in Vlaanderen. Een groot deel van

het sediment is afkomstig uit de bovenstroomse gebieden buiten Vlaanderen en

uit de zee. Daar heeft het Vlaamse beleid geen vat op. Maar niet alle sediment

komt van elders. Een aanzienlijk deel is een gevolg van bodemerosie op akkerland,

en daar valt wel aan te werken.

Erika: “Men kan de erosie aanpakken door niet-kerende grondbewerking. Daarbij

wordt de grond niet omgeploegd, maar enkel losgemaakt. Een andere mogelijk-

heid is bijvoorbeeld directe inzaai, waarbij het gewas wordt gezaaid tussen de

plantenresten van de vorige oogst. Daarnaast zijn er nog maatregelen die geen ef-

fect hebben op de hoeveelheid erosie, maar wel op de sedimentaanvoer naar de

waterlopen: grasstroken langs de percelen, erosiepoelen die het afgevoerde water

tijdelijk bufferen…” Als de hele Vlaamse landbouw op die manier tewerk zou gaan,

kan men de sedimentaanvoer als gevolg van erosie met 65 procent verminderen.

Info:www.milieurapport.be > Publicaties > MIRA­T 200�. Lees meer > Afval ­ Bagger­ en ruimingsspecie: integrale aanpak nodig

ErikaVanderPutten:“Aannemers vrezen dat de bewerkte specie problemen zal opleveren voor de bouw, het milieu of de gezondheid.”

Verrekijker2�

WievragenheeftoverhetmilieukandaarvoorterechtbijhetInfoloketvandeVMM.Sommigevragenkomenvaakterugofzijnzointeressantdatzemisschienookjouaanbelangen.Hebjenoganderevragen,danishetInfoloketallewerkdagenbereikbaarvan9tot16.30uur,viatel.053726445,fax053711078ofe-mail:info@vmm.be

Watmoetikdoenbijverhoogdeozonconcentraties?

Bijhogeozonconcentratieshoujebesthethoofdkoel.Drinkdaaromveelwaterenblijf

binnen.Vensters,luikenengordijnenhoujehetbestdicht.Zoblijfthettrouwensooklekker

frisinhuis.Verluchtenkanaltijdnog’savondsof’snachts,alshetbuitenkoelis.Moetje

tochbuitenzijn,zoekdanzoveelmogelijkdeschaduwenkoeleplekjesop.Alcoholenzoete

drankjeskanjebetervermijden.Enlaatzekerniemandachterineengeparkeerdeauto.

Mensendiebijzondergevoeligzijnvoorluchtvervuiling(kinderen,ouderen,personen

metademhalingsproblemen)doenbestgeenongewonelichamelijkeinspanningeninde

buitenluchttussen12en22uur.Hetistrouwensvooriedereenraadzaamomtijdensdie

periodegeenlangdurigefysiekeinspanningentedoen,zoalsjoggen,zekerwanneerde

alarmdrempelwordtoverschreden.

Binnenshuiszijnderisico’sgering.Ozonreageertgemakkelijkmetanderestoffenendringt

nietverdewoningbinnen.Deozonconcentratiebinnenisdoorgaansslechtsdehelftvan

diebuiten.

Haalttragerrijdenietsuittegendeluchtverontreiniging?

Bijsnelhedenvanmeerdan100km/uissnelheiddebelangrijkstefactorindehoeveelheid

schadelijkestoffendiewordenuitgestoten.Bijlageresnelhedenspeeltdedynamiek(het

optrekkenenafremmen,hetschakelmoment…)eengrotererol.Doorjerijgedragaante

passen,verminderjedeluchtverontreinigingenkiesjevooreengezondereleefomgeving.

Nog beter is uiteraard om de wagen aan de kant te laten staan en de fiets of het openbaar

vervoertenemen.

Benikverplichtomeenhemelwaterputteinstalleren?

Wieeengebouwofconstructiebouwt

ofherbouwt,isintweegevallen

verplichtomeenhemelwaterputte

installeren:alsdehorizontaledak-

oppervlaktegroterisdan75m²ofals

debestaandedakoppervlaktemet

meerdan50m²wordtuitgebreid.

Devereistenwaaraanjehemelwaterput

moetvoldoen,vindjeop www.waterloketvlaanderen.be

Meerinfokanjeookvragenophetgratisnummer080099004.

Sommigegemeentengeveneensubsidievoordeinstallatievaneenhemelwaterput.En

insommigegevallendoethetVlaamseGewestdaarnogeenextrasubsidiebovenop.

Omtewetenofjeinaanmerkingkomt,neemjebestcontactopmetdemilieudienst

oftechnischedienstvanjegemeente.

Hoekanikdeluchtkwaliteitinmijnhuisverbeteren?Goedverluchteniseeneerstevereiste.

Tabaksrookblijftdegrootstevervuiler

inhuis,maarookgasfornuizen,geisers

zonderafvoerenallesbrandersbren-

genschadelijkestoffenbinnen,evenals

bepaaldebouwmaterialen,verf,nieuwe

meubelen,decoratieenschoonmaak-

middelen.DeVlaamseoverheidheeft

hierovereeninteressantebrochure

gemaakt:‘Gezond wonen? bouw of ver-bouw gezond’.Zekerwiebouw-ofver-

bouwplannenheeft,vindtindebrochure

nuttigeinformatieoverventilatie,mate-

riaal-enproductkeuze,toestellen,licht…

Goedgekendisinmiddelshetgebruik

vanvervenmetweiniguitstootenvernis-

senopwaterbasis.Ookhetbewakenvan

deverbrandingsprocessenwordtstilaan

gemeengoed.Maarwistjebijvoorbeeld

datbijhetgebruikvangewonespaan-

platenofMDF-platenheelwatschade-

lijkegassenvrijkomen?Wieweinigplaten

nodigheeft,gebruiktdaarombeter

gewoonhout,multiplexofOSB-platen.

Ookisolerendoejemaarbetervolgens

deregelsvandekunst,wantopplaatsen

waardeisolatieonderbrokenwordt,kan

erschimmelontstaanopdemuren.Deze

ennogveelmeerinteressanteinfor-

matievindjeindebrochurediejekan

bestellenviahetgratisnummer1700of

downloadenop

www.vlaanderen.be/publicaties

vragen aan het infoloKet

2�juni 2007

Vlaandereninvesteerdedevoorbijejarenal

heel wat geld in waterzuivering. Met heel

snelle en duidelijke gevolgen voor het

milieu:mindergeurhinder,zuiverderwater,

de terugkeer van planten en vissen… Met

de zoneringsplannen wil de VMM nu ook

hetafvalwaterafkomstigvanalleenstaande

woningen, afgelegen boerderijen en verre

buitenwijkensaneren.

IngeborgBarrez(VMM):“Alsjewoningvolgens

hetzoneringsplanineencentraalgebiedligt,danben

jeverplichtomaantesluitenopdebestaanderiole-

ringdiehetafvalwaternaareenzuiveringsinstallatie

leidt.Indegroenezoneswordtindetoekomsteen

gescheiden riolering aangelegd of wordt de reeds

bestaande rioleringaangeslotenopeenzuiverings-

station.Inbeidegevallenbetekentditdatjealseige-

naarmoetzorgenvoordescheidingvanjeafvalwater

enhemelwater.Woonjeineenrodezone,danmoet

jejeafvalwater,zondertoevoegingvanhemelwater,

zuiverenmeteenindividuelebehandelingsinstallatie

voorafvalwater,kortwegIBA.AlleIBA’smoetenten

laatstetegeneind2012geplaatstzijn.”

gescheiden riolenAllenieuwerioleringendiewordenaangelegd,zor-

genvooreengescheidenafvoervanhemel-enafval-

water. “Bijeengescheidenafvoerverkleintdekans

op ‘overstorten’. Dat komt voor als de riool te veel

afval-enhemelwaterbevat,overlooptinhetopper-

vlaktewaterendaarvoorverontreinigingzorgt.Een

gescheiden riolering komt dus ten goede aan de

algemenekwaliteitvanhetwater.”

Ingeborg:“Wievandaagnoggeengescheidenafvoer

heeft,moetzelf instaanvoordenodigeaanpassin-

gen.Concreetwildatzeggendatjehethemelwater

dat op je dak terechtkomt moet wegleiden langs

een afvoer die volledig losstaat van de afvoer van

jeafvalwater.”

Ookwie ineencentraalgebied ingedeeld is, zal in

eenietsverderetoekomstmoetenzorgenvooreen

gescheidenafvoervanzijnafvalwaterenhemelwater.

Vandaag zijn onze rioleringsstelsels nog voor 95%

gemengd.Op termijnzullendievervangenworden

doorstelselsmeteengescheidenafvoer.

Het laatste stuk van de afvalwaterpuzzel

Ligtaanjehuisofperceelbouwgrondgeenrioleringofisdezerioleringnognietaangeslotenophetzuiveringsstationinjebuurt?Danhebjeerallebelangbijominjegemeentehuistegaankijken naar het ‘ontwerp van zoneringsplan’. Daarin staat hoe je gemeentebestuur de toekomst vanjestraatzietenwelkeaanpassingswerkenjeeventueelmoetuitvoerenaanjewoning.

Verrekijker�0

een geval apartDoor de wijziging van de rioleringsplan-

nenkanhetvoorkomendat jebouwver-

gunning van een tijd geleden bepaalde

dat je een IBA moest plaatsen, terwijl er

nu toch riolering komt in je straat. Wat

moet je doen? Eens de riolering er ligt,

ben je verplicht er op aan te sluiten. De

verschillendeoverhedenzoekennuuitof

ereventueletegemoetkomingenmogelijk

zijnvoormensendiegrotekostenhebben

gemaakt. In elk geval heb je als eigenaar

van een IBA wel het stapje voor dat je

afvalwater en hemelwater al gescheiden

zijn.

Het laatste stuk van de afvalwaterpuzzel

juni 2007 �1

Wie gaat dat betalen?Hetontwerpplangaaninkijkenisbijzondernuttig,wantinveelgevallenisereen

serieuzeimpactopjewoning.Bovendienkanjealsinwonernogeventuelefouten

uitdeplannenhalen.Jegemeenteverwittigtjeviahaarlokaalmagazineofwebsite

wanneerhetopenbaaronderzoekvanstartgaat.

Decentralevraagisnatuurlijk:wiegaatdatbetalen?Deaanlegvanrioleringenvergt

eenzwareinspanningvandegemeenten.Aandeanderekantstaatgeenenkelbe-

stuurtespringenomsommigeinwonersoptezadelenmetdekostenvaneenIBA,

terwijlandereinwonerseenrioleringkrijgenaanhunvoordeur.

Demeestereactieswordendanookverwachtvanmensendieineenrodezone

wonen.InditgevalmoetjezelfeenIBAplaatsen.Maarmisschienkanjerekenenop

eentegemoetkomingvanjegemeente,drinkwatermaatschappijofintercommunale.

OfmogelijkswiljegemeenteinstaanvoordeaankoopenhetbeheervandeIBA?

Eénadresomdittewetentekomen:jegemeente.Wildegemeenteeendeelvan

dekostendragen,dankanjeonderbepaaldevoorwaardenookrekenenopeen

bijkomendesubsidievanhetVlaamseGewest.

Ookhetscheidenvanafvalwaterenhemelwaterkaneenaardigeduitkosten.

Sommigegemeentensubsidiërenhuninwonershiernualvoor.Heeftjegemeente

plannenindierichting?Opnieuwéénadres:jegemeente.

Hoe reageren?“Normaalgezienkanjejeeven-

tuelebezwarenschriftelijkindie-

nen,maarookdathangtafvan

degemeentewaarinjewoont.

Somskanditookmondelingof

viae-mail.Datvraagjebesteens

nabijjeeigengemeente”,aldus

Ingeborg.

Acht stappen naar

gezuiverd afvalwater1. BeginditjaarkreegelkegemeentevandeVMMeenvoorontwerpvanhun

zoneringsplan.Ditvoorontwerpdeelthetgrondgebiedvandegemeenteopin

eenaantalzones.Degemeentenkregendegelegenheidomditvoorontwerpte

beoordelenenhunopmerkingenovertemakenaandeVMM.Maximaleduur:

90dagen.

2. DeVMMvoertdenodigeaanpassingendoorenstuurthetontwerpopnieuwnaar

degemeenten.Maximaleduur:60dagen.

3.Degemeentenstarteneenopenbaaronderzoek.Datgeeftdeinwoners60dagen

detijdomhetontwerpplanintekijkeneneventueleopmerkingenteformuleren.

4. InoverlegmetdeVMMverwerkendegemeentendeontvangenopmerkingenen

adviezentoteenaangepastontwerpvanzoneringsplan.Maximaleduur:60dagen.

5.Degemeenteraadkeurthetaangepasteplangoed.Maximaleduur:60dagen.

6.De VMM zet het goedgekeurde plan om in een defintief zoneringsplan en dient

hetinbijdeVlaamseministervoorLeefmilieu,NatuurenEnergie.Maximaleduur:

60dagen.

7. Na publicatie in het Belgisch Staatsblad wordt het definitieve zoneringsplan van

kracht.

8.DeVMMsteltuitvoeringsplannenopdieondermeeraangevenwelkewerken

eerst moeten starten. Deze plannen bevatten echte ‘deadlines’ en zijn bindend

voorderden.Meestalzalereerstrioleringwordengelegdindedichtstbevolkte

gebieden.

�2 Verrekijker

inspanningen van de stadHet doorlopen van de procedure van

voorontwerp tot definitief zoneringsplan

verschilt sterk per gemeente. Sommige

gemeenten hebben de maximale termijn

nodig, bij andere gaat het veel sneller,

bijvoorbeeldomdat zeweiniggroeneen

rode zones hebben. Zo moet het open-

baar onderzoek in sommige gemeenten

nogbeginnen,terwijlhetinanderealaan

degangis.IndegemeenteBierbeekishet

openbaar onderzoek zelfs al ten einde

omdat daar uitzonderlijk weinig proble-

menwaren.

In Aalst is het openbaar onderzoek ook

achterderug.Van14februaritotenmet

14april2007kondendeinwonersvanAalst

op het stadhuis terecht om hun ‘ontwerp

vanzoneringsplan’ in te kijken. Een tach-

tigtalAalstenaarsgingeenkijkjenemen.

“We hadden oorspronkelijk gedacht dat

vooral bewoners uit de rode zones zou-

den langskomen”, zegt Jens De Bruycker

van de dienst Leefmilieu in Aalst. “Maar

nietswasminderwaar:wekregenvooral

mensenuitdegebiedenwaaral riolering

ligtoverdevloer.Voordezekerheid,zei-

denze.Enomeventecheckenoferop

kortetermijnwerkenzoudenplaatsvinden

inhunstraatomdebestaanderioleringte

vernieuwen.”

Van de tachtigtal woningen in een rode

zonegingenslechtstweemensendeplan-

neninkijken.Jens:“Datheeftvermoedelijk

twee oorzaken. Enerzijds legden we op

onzewebsitereedsindetailuitwatervan

onze inwoners in een rode zone precies

werdverwacht.Wievragenhad,vondde

meesteantwoordenalterugoponzesite.

Anderzijds zal de levering, de plaatsing

énhetonderhoudvande IBA’sofde in-

dividuelepompstationsdoordeStadzelf

gebeuren,opvoorwaardedatdeinwoner

een overeenkomst ondertekent dat hij

zijn afval- en hemelwater gescheiden zal

latenverlopen.”

fout gesignaleerdToch gingen niet alle Aalstenaars ‘voor de

zekerheid’ en om informatie te vergaren

naarhetstadhuis.“Zowaserophetzone-

ringsplaneenkleinezijhamvaneenstraat

aangeduid als gerioleerd gebied, terwijl

er in werkelijkheid geen riolering ligt. De

weinigeinwonersvandezezijstraatlozen

hunongezuiverdafvalwatergewooninde

grachten.Dankzijhunopmerkinghebben

we dit probleem kunnen overmaken aan

de VMM, zodat het zoneringsplan kan

wordenaangepast”,aldusJens. ■

Info:Vraag onze gratis folder ‘waterzuivering: uw zaak’ aan bij het Infoloket, tel. 0�� 72 �� ��, info@vmm.be, www.vmm.be

IngeborgBarrez:

“In de toekomst zal elke eigenaar moeten instaan voor de scheiding van afvalwater en hemelwater.”

juni 2007 ��

Teutmet meer hemelwaterHet Vlaamse natuurreservaat De Teut, nabij Zonhoven, iser de voorbije maanden fiks op vooruitgegaan. Zo liet het Agentschap voor Natuur en Bos Limburg heel wat naald-bomen kappen. Dit komt de typische Kempische plantenendierentengoede.Denaadbomennamenimmerstot85procentvanhethemelwaterop.Nukanermeerwater indebodemdringenenstijgtdewaterkwaliteitvandenabij-gelegenvennen.Ookvoorde struikheidezijnminderbo-mengoednieuws.Teveel schaduw is immers slechtvoordeheide.Alsjeweetdatdevoorbijeeeuwzo’n90procentvandeLimburgseheideverdwenenis,ishetkappenvandebomeneenkeuzeinhetvoordeelvanbiodiversiteitenhetvrijwarenvanhetuniekeheidelandschap.Om de heide te verjongen werd ook gemaaid. Op kleineoppervlakteswerdgeplagd:menverwijderdedebovenstebodemlaag om de voedselarme zandbodem weer aan deoppervlaktetebrengen.Preciesopdiearmebodemgedijenenkele van de meest zeldzame en kwetsbare planten endieren. Zo krijg je nu typische, gevarieerde ‘eilandjes’ in het landschap.Ookaandevelewandelaarswordtgedacht.Nadewerkenzijndewandelpadenaaneenopknapbeurttoe.

Info: Jan Wellekens, natuurwachter, Agentschap voor Natuur en Bos, Koningin Astridlaan �0 bus �, ��00 Hasselt, tel. 0�7� 7� �� �7 e­mail: jan.wellekens@lne.vlaanderen.be

voorspelling van overstromingenin real-time

Voortaanzullenoverstromingenonsnietlangerverrassenalseendonderslagbijhelderehemel.DeVlaamseMilieumaatschappijontwikkeldeeenvoor-spellingssysteemdatvoortdurendhetwaterpeilmeet.Zozullendehulp-dienstenenoverhedensnellerenbeterkunnenanticiperenenalactieskun-nenondernemenvooraleerdeproblemenzichvoordoen.VoorhetheleVlaamsegrondgebiedstaateensysteemoppuntdatzowellokale als regionale overstromingen langs onbevaarbare waterlopen voor-spelt.Voordeelfbekkenswordteenmeergedetailleerdeoverstromings-voorspellergemaakt.DievoorhetDenderbekken isalklaarenwordtaanpers en publiek voorgesteld op 21 juni. Beide systemen leveren elk kwar-tiernieuwevoorspellingenaf,24uurop24,elkedagvanhetjaar.Allevoor-spellingsinformatie isvanaf21 juni in real-timebeschikbaaropdewebsitewww.overstromingsvoorspeller.be

Voorbeeldig met energiein publieke gebouwenRationeelomgaanmetenergiegeldtzekervoordeoverheid,diehetvoorbeeldmoetgeven.DaaromisinVlaanderenhetenergie-prestatiecertificaat voor publieke gebouwen ingevoerd. Hiermee wordtuitvoeringgegevenaaneenEuropeserichtlijndiedelidsta-tenoplegtomvoorpubliekegebouwengroterdan1.000m²zo’ncertificaat in te voeren en uit te hangen.Het certificaat legt geen eisen op, maar geeft door middel van een richtwaarde de energetische kwaliteit van het gebouw aan.Daarnaast somthetenergiebesparendemaatregelenopdiezichopkortetermijnterugverdienen.Tenlaatsteop1januari2009zul-lendenaarschatting9.500Vlaamsepubliekegebouwenhetcer-tificaat hebben. Tegen die datum is er werk aan de winkel voor de federale,Vlaamse,provincialeengemeentelijkeoverheden,alsookdebeheerdersvangebouwendiepubliekedienstenverstrekkenzoalsonderwijsofverzorging.Zemoetenallegegevensoverhunjaarlijksenergieverbruikverzamelenennagaanwelkemaatregelenzekunnennemenomhunenergieverbruikteverminderen.Veeloverheidsgebouwenhebbendie inspanningalgeleverd.Zohou-den250Vlaamseoverheidsgebouwenalsinds2003eenenergie-boekhoudingbij. 1.400gebouwenvangemeentenen140gebou-wenvandeprovinciesdoendatsinds2004.

Kort

Verrekijker��

Het gloednieuwe computerspel maakt

kinderen van 3 tot 7 jaar op een speelse

manier vertrouwd met milieusparend

gedrag.Zekunnenhetspelhelemaalzelf-

standig spelen, volgens de moeilijkheids-

graaddiehetbestbijhenpast.

Mauricegaatinelkgevalzonderproblemen

op verkenning in de wereld van Floepje.

Bij het spelletje ‘Wie hoort waar’ plaatst

hij meteen de juiste figuren op de juiste

plaatsinhuis.Bijdebijhorendemilieutips

heefthijwelsomsvragen.Alshijbijvoor-

beeld het figuurtje in bad stopt, verneemt

hijdat zeepbeter is voorhetmilieudan

shampoo.“Magikdanenkelzeepgebrui-

keninbad?”,klinkthetwatonzeker.

BijhetFloepjesbordmoethijbijeentocht

door het huis allerlei vragen beantwoor-

den.Mauricevindthetnieteerlijkdatzijn

besluit om het licht in de traphal aan te

latennietmilieuvriendelijkis.“Enwatalsik

bangbeninhetdonker?”

Zijn absolute favoriet is ‘bellen blazen’.

Daarbij zwemt Floepje onder water en

moet hij allerlei troep, zoals toiletpapier,

eenblikofeenoudeschoen,naarboven

blazen.Lienroeitdanmeteenbootjenaar

het afval en ruimt het op. Het is eerst

wel even zoeken hoe het bellen blazen

moetgebeuren.Maardanisergeenhou-

denmeeraan.WormenmagFloepjewel

opeten,wantdiegevenhemextraenergie.

BijeenvoorbijdrijvendelollyhaptFloepje

echter ook toe: “Oeps, ik was vergeten

datikFloepjewas”,zegtMaurice,dielolly’s

nogsteedslekkerdervindtdanwormen.

Tijdensdekomendegrotevakantieishet

spel ongetwijfeld een ideaal verzetje op

een regenachtige of veel te warme dag,

zowel thuis als in de kinderopvang of

jeugdbeweging.Vanafseptemberkunnen

leerkrachten inhetkleuter-enhetbasis-

onderwijshetspeltoevoegenaandealzo

populaireboekjesenknuffelsvanFloepje.

Het spel kan zowel gespeeld worden op

dewebsitealsopcd-rom.Nognietover-

tuigd? Laat je koters dan maar eens los

op www.floepje.be Wie geen internet-

aansluiting heeft, kan een gratis cd-rom

aanvragenbijhet InfoloketvandeVMM,

tel.053726445. ■

Floepje in de hoofdrol

“Floepje!”De6-jarigeMauriceisonmiddellijkenthousiast over het figuurtje dat hem door

zijnnieuwecomputerspelletjeloodst.“IkkenFloepjevanopschool,uiteen

boekje.”Verwonderlijkisdatniet,wantFloepjeisdemascottevanhet

milieueducatiefpakketvandeVMM,dieditjaarzijn10deverjaardagviert.EenideaalmomentomFloepjedehoofdrol

telatenspelenineenkersvers,interactiefcomputerspel.

Computerspel maakt kinderen vertrouwd met milieusparend gedrag

juni 2007 ��

Argusfotograaf 2007Hebjeeenoogvoornatuurenmilieu?Enkanjebovendienmeteenfototoesteloverweg?NeemdandeelaandefotowedstrijdvanvzwArgusenwordtArgusfotograaf2007.Kinderenenjongerentot17jaardingennaardetitelvanArgusjeugdfotograaf2007.Allefoto’smoetenuiterlijkopvrijdag15juniingezondenzijnviawww.argusmilieu.be/fotowedstrijd Daarvindjeookmeerinformatieoverdewedstrijdenhetreglement.Deelnameaandewedstrijdisgratisenerzijnmooieprijzentewinnen.ZodeeltdeVMMvoorhetderdejaaroprijprijzenuit voor de beste beelden in de categorieën ‘Waterwereld’ en ‘(G)een vuiltje aan de lucht’.

(energie)zuinig bouwen21 gouden tipsIn de brochure ‘Bouwen voor/aan de toekomst’ vind je 21 gouden tips over duurzaam bouwen en duur-zaamleveninjehuis.Waaromgoudentips?Omdatjemeteenweethoeveeljemoetinvesterenenhoe-langhetduurtvooraleerjejeinvesteringterugverdient.Neembijvoorbeeldhetisolerenvanjedak.Alsjeeenoppervlaktevan100m²vaneenhalfopenbebouwingwilisoleren,danhebjejeinvesteringin1,7jaarterugverdiend.Datgeldtvoordedoe-het-zelver…maarookvoormensenmettweelinkerhandendieliever werken met een aannemer. Er is immers een aanzienlijk fiscaal voordeel als je met een aannemer werkt.Indebrochurevindjealleingrependiebelangrijkzijnvoorhetmilieu.Welkeverwarmingsinstal-latieisrendabelenmilieuvriendelijk?Hoeisoleerikmijnramenenmuren?Maarevengoed:hoeventileerikmijnwoning,wiemoetikcontacterenvoorsubsidies?Kortom:allesoverenergiezuinigbouwen,vanarchitecttotzomerseafkoeling,in48bladzijden.

Info: Je kan deze brochure gratis downloaden via www.vlaanderen.be/publicaties

Website in nieuw kleedjeDewebsitevandeVMMsteektsindskortineenvolledignieuwkleedje.Hetgeheelzietereenstukaantrekkelijkeruit.Deinhoudblijftechterprimeren:jevindtereenschataaninformatieoverhetleefmilieuinVlaanderenenoverdeopdrachtenvandeVMM.Denieuwesiteisbovendientoegankelijker dan ooit tevoren. Nieuwsgierig? Surf danalsdebliksemnaarwww.vmm.beVragenofopmerkingenoveronzesite?Aarzeldannietenstuureenmailtjenaarwebmaster@vmm.be