Veiligheid Les 1 2014-2015

11-9-2014

1

Hanna Robin

2014-2015

CTV1 en CHV1

Waarom dit vak?� Werken op een laboratorium brengt risico’s mee:

� Chemische stoffen

� Gassen onder druk

� Glaswerk

� Instrumenten

� Voor wie zijn de risico’s:

� Jezelf

� Mensen in dezelfde ruimte

� Bewustwording van de risico’s en preventie

2Hanna Robin - Veiligheid 2014-2015

Inhoud van het vak� 2 lessen van 90 min waarbij de aanwezigheid verplicht is.

� Brandblustraining bij Ajax (verplicht)

� Verslag over de brandblustraining (min 1 A4, max lettergrote 12). Inleveren op dinsdag 21 oktober 2014 voor 12.00.

� Multiple choice toets� In de tentamenweek van periode 1

� Lengte: 45 min

� Open boek: Het chemisch practicum van Udo en Leene mag gebruikt worden tijdens het tentamen


Literatuur� R. Udo en H.R. Leene,

Het chemisch Practicum – een laboratoriumhandboek, Thieme Meulenhoff

ISBN 9789006921007


Inhoud van les 1� Arbowet

� Omgang met chemicaliën

� MAC-waarde en LD50-waarde

� Opruimen van chemicaliën

Hanna Robin - Veiligheid 2014-2015 5

Arbowet - definitie� Werknemers hebben recht op een veilige en gezonde

werkplek. Dit recht is verankerd in de Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet)

� Werknemers moeten veilig en gezond kunnen werken tot het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd. Om daarvoor te zorgen is de Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet). Daarnaast zijn er ook nog andere wetten die werknemers beschermen tegen eventuele negatieve aspecten op het werk.

www.arboportaal.nl


11-9-2014

2

Waar moet een bedrijf aan houden

van de Arbowet


� Veilige en gezonde werkomstandigheden

� Zorgen voor vluchtwegen

� Vermijden van het gebruik van apparatuur, werktuigen en stoffen die gevaar kunnen opleveren voor de gezondheid

� Verstekken van informatie over de aard van de risico’s (stukje veiligheid bij elke logboek voorbereiding)

Waar moeten de werknemers aan

houden van de Arbowet� Zichzelf en anderen niet in gevaar brengen

� Verplicht voorgeschreven beschermmiddelen dragen/gebruiken (labjas, bril)

� Verplicht apparatuur op juiste manier te gebruiken (Handleiding en SOP)

� Aangebrachte beveiligingen niet verwijderen

� Volgen van instructies over veiligheid en gezondheid

� Gevaren altijd melden aan leidinggevende (docent)


Chemicaliën� Structuur

� Kenmerken

� Fysische eigenschappen

� Veiligheid

� MAC/waarde

� Deze eigenschappen kun je vinden:� Chemiekaarten

� Handbook of Chemistry and Fysics

� www.acros.be


Chemiekaarten� Verschijnt elk jaar

� Alfabetisch gerangschikt op triviale naam

� Kenmerken van de stof (kleur, geur, etc.)

� MAC-waarde

� Info brand- en explosie gevaar, preventie, eerste hulp en gevaren

� Afvalcategorie, opruimen, etikettering


Voorbeeld

Chemiekaart


Fysische eigenschappenGevarenSymptomenPreventieBlusstoffenEerste hulpEtikettering/afvalcategorieExtra opmerkingen

Veiligheidsinformatiebladen� Amerikaanse benaming is Material Safety Data Sheet

(MSDS)

� Gemaakt door de bedrijven die de stof in de handel brengt (verplicht)

� Uitgebreider dan de chemiekaarten

� www.acros.be groothandel chemicaliën oaFischer en Acros

� www.mallbaker.com Baker

� www.chemdat.de Merck


11-9-2014

3

MSDS op Acros – stap 1


www.acros.be



12





Lijst met specificaties



Etikettering – S en R-zinnenR-zinnen

� Zinnen in code welke bijzonder gevaren er verbonden zijn aan transport, opslag en gebruik van de stof

S-zinnen

� Zinnen in code waar veiligheidsaanbevelingen aangegeven staan

� Op bladzijde 9-11, tabel een overzicht van de R- en S-zinnen


11-9-2014

4

Opdracht 1Noteer of de volgende zinnen R- of S-zinnen zijn

� 1. Als gevaarlijke stof afvoeren

� 2. Spontaan ontvlambaar in de lucht

� 3. Kan de vruchtbaarheid schaden

� 4. Draag geschikte handschoenen

� 5. Reageert heftig met water

� 6. Uitsluitend in de oorspronkelijke verpakking bewaren

� 7. Achter slot bewaren

� 8. Veroorzaakt ernstige brandwonden


Antwoord 1� 1. Als gevaarlijke stof afvoeren S

� 2. Spontaan ontvlambaar in de lucht R

� 3. Kan de vruchtbaarheid schaden R

� 4. Draag geschikte handschoenen S

� 5. Reageert heftig met water R

� 6. Uitsluitend in de oorspronkelijke verpakking bewaren S

� 7. Achter slot bewaren S

� 8. Veroorzaakt ernstige brandwonden R


Etikettering - symbolen

Ontplofbaar (E)� Wanneer deze door

slag, schok of wrijving kan exploderen


Oxiderend (O)� Wanneer deze bij aanraking

met andere stoffen een reactie geeft waanbij warmte vrij komt



Licht ontvlambaar (F(+))� Wanneer een stof een vlampunt

beneden de 0°C en een kookpunt van ten hoogste 35°C heeft

Vergiftig (T(+))� Wanneer deze door inademing of

opname via mond of huid ernstige vergiftegingsverschijnsellen of zelfs de dood veroorzaken



Corrosief (C)� Wanneer deze bij contact

vernietigende werking op levende weefsels kan uitoefenen

Milieugevaarlijk (N)� Wanneer deze slecht voor het

milieu, planten en dieren is



Schadelijk (Xn)� Wanneer deze door inademing of

door opname via de mond of huid gevaren van beperkte aard kan opleveren

Irriterend (Xi)� Wanneer deze niet corrosief is,

maar bij direct, langdurig of herhaald contact met de ogen, huis of slijmvliezen prikkelt

11-9-2014

5

Voorbeeld etiket 1


Voorbeeld etiket 2


Opdracht 2Wat betekenen de volgende pictogrammen?


A B C D

Antwoord 2


A B C D

Oxiderend Corrosief Irriterend en schadelijk Milieugevaarlijk

Vergiftiging op drie manieren

�Inademen (longen) Inhalatie

�Huid Dermaal

�Inslikken (mond) OraalHanna Robin - Veiligheid 2014-2015 29

Zeer gevaarlijke stoffen� Carcinogeen � kankerverwekkend, kunnen

kwaadaardige tumoren veroorzaken

� Teratogeen � die tijdens de zwangerschap misvorming van het embryo kunnen veroorzaken

� Mutageen � Kunnen genetische beschadigingen veroorzaken

� Vermijd deze stoffen zoveel mogelijk!!!!!


11-9-2014

6

Wet milieugevaarlijke stoffen� Wms, ministerie van SZW (Sociale Zaken en

Werkgelegenheid)

� Lijst met een indeling van gevaarlijke stoffen (zie vorige sheet).

� Op de chemicaliënpot moet duidelijk de R-zinnenvermeld staan


MAC-waarde� MAC = Maximale Aanvaardbare Concentratie

� Van gas, damp of nevel in de lucht op de werkplek

� Op www.szw.nl zijn de MAC-waarden van chemicaliën te vinden

� Bij blootstelling onder de MAC-waarden moet geen gezondheidsschade of schade bij het nageslacht optreden

� Blootstelling met chemicaliën altijd tot het minimum beperken.


MAC-waarde� Uitgedrukt in ppm (parts per million) of mg/m³

� De MAC-waarde geldt voor 8 uur per dag of 15 min per dag (TDD-8uur of TGG-15min) bij 40 jaar werken

� MAC-C = Overschrijding van de MAC-waarden moet zeker voorkomen worden

� MAC-H = De stof wordt relatief makkelijk door de huid opgenomen


Toxicologie

“Alle stoffen zijn giftig, maar de dosis bepaalt of blootstelling tot

gezondheidsschade zal leiden”


Paracelsus

(Zwitserse alchimist rondt 1520)

Verband tussen dosis en effect� Kortdurige blootstelling

� Eenmalig

� Korte tijd (24 uur of minder)

� Langdurige blootstelling

� Onmiddellijk schadelijk effect

� Vertraagd schadelijk effect

� Effecten verschillen aannemelijk


Voorbeelden� Voorbeeld 1: Elke dag een klontje suiker in de koffie brengt

meestal geen schade toe. Dezelfde hoeveelheid in 1 dag op eten kan tot de dood leiden

� Voorbeeld 2: In de zomer een dag verbranden aan het stand is pijnlijk, maar je overleeft het. Elke dag onder de zonnebank of in de zon kan leiden tot huidkanker

� Voorbeeld 3: Kort durende blootstelling aan benzeen kan als onmiddellijk effect de dood veroorzaken, langdurige blootstelling aan relatief lage concentraties gedurende vele jaren kan leukemie veroorzaken


11-9-2014

7

Dosis-effect relatie

Verband tussen de intensiteit van

blootstelling en de grootte van een effect op

een organisme


LD-waarden� TD50-waarde: (TD=Toxic Dose) de dosis waarbij de helft

van het aantal individuen het effect vertoont (oraal)

� LD50-waarde: (LD=Lethal Dose) de dosis waarbij de helft van het aantal individuen sterft naar blootstelling (oraal)

� LDlow-waarde: De laagste waarde eenmalige dosis die aanleiding geeft tot sterfte (oraal)

� LD-waarde dermaal: blootstelling vindt plaats via de huis

� LC-waarden: (Letale Concentratie) Blootstelling vindt plaats via inhalatie


mg per kg lichaamsgewicht

Verdeling van toxiciteit (volgens de Wms)


Nadelen van de LD50-waarden� De helft sterft, op een lab wil je dat hebben op 0 %.

� Wordt gebruik gemaakt van een gemiddelde dosis, elk individu reageert er anders op

� De test worden uitgevoerd op ratten, op mensen kunnen de effecten anders zijn

� Dus de waarden zijn onbetrouwbaar, maar geven wel een indicatie


Opdracht 3Zijn de volgende stoffen schadelijk, vergiftig of zeer vergiftig?

� Aceton 5800 mg/kg

� Tetrodotoxine (gif uit een kogelvis) 15 mg/kg

� Ethanol 7060 mg/kg

� Benzeen 690 mg/kg

� Ammoniak 4000 mg/kg

� Dieldrin (pesticide) 3,8 mg/kg

� Waterstofcyanide 163 mg/kg


Antwoorden 3

� Aceton 5800 mg/kg Lage toxiciteit

� Tetrodotoxine (gif uit een kogelvis) 15 mg/kg Zeer vergiftig

� Ethanol 7060 mg/kg Lage toxiciteit

� Benzeen 690 mg/kg Schadelijk

� Ammoniak 4000 mg/kg Lage toxiciteit

� Dieldrin (pesticide) 3,8 mg/kg Zeer vergiftig

� Waterstofcyanide 163 mg/kg Vergiftig


11-9-2014

8

Relatie tussen geur en toxiciteit� Geur is een hulpmiddel voor het herkennen van

gevaarlijke stoffen.

� Een gevaarlijke stof die een duidelijke herkenbare geur verspreidt is minder gevaarlijk dan een even toxische stof die dat niet doet.

� Waarschuwing van slechte ventilatie


Factoren van geur� Concentratie

� (geur)eigenschappen van de stof

� Voorbeeld:

Tetrahydrothiofeen (wordt aan het gas toegevoegd) �0.003 ppm

Pentaan � 400 ppm


3 Geurdrempels� Detectiedrempel: De concentratie dat waarneembaar

is, beneden deze concentratie ruiken we niets.

� Determinatiedrempel (herkenningsdrempel): Vanaf deze concentratie is de geur te herkennen

� Hinderdrempel: concentraties boven deze drempel ervaren we als onaangenaam


Geurveiligheidsfactor (GVF)

� GVF > 1 � Betreffende stof is al te ruiken voordat de MAC-waarden is bereikt

� GVF < 1 � De verbinding kan aanwezig zijn voordat het waargenomen wordt met geur


Nadeel van de geurdrempelsVerschilt per persoon en omstandigheid:

� Roken

� Verkoudheid

� Hormonale gesteldheid (bv. Zwangerschap)

� Persoonlijke voorkeur

� Associaties bij de geur

� Honger

� Ervaring

� Geoefendheid


Opruimen van stoffen� Van te voren opzoeken hoe je een stof moet worden

opgeruimd� MSDS

� Chemiekaarten

� Verpakking

� Bij vloeistoffen absorberende stoffen gebruiken, zoals zand

� Let goed op of je het kan wegspoelen, er kunnen explosieve of corrosieve dampen ontstaan


11-9-2014

9

Kwik� Zeer giftig metaal met een aparte

opruimingsprocedure

� Wordt gebruikt in een thermometer en bij verschillende analytische bepaling

� Opruimen met een kwiktang of een kwikspons


Veiligheid in de voorbereiding van

het practicum

�Altijd voor het practicum je veiligheid inplakken

�Duidelijk en goed leesbaar, in noodsituaties heb je geen tijd om je veiligheid op te zoeken

�Alle stoffen behalve water


Veiligheid Les 1 2014-2015

Documents

Transcript of Veiligheid Les 1 2014-2015