Vallen? Daar doe ik niet aan mee … - UZ Leuven daar...Vallen? Daar doe ik niet aan mee … 3 Een...

Vallen? Daar doe ik niet aan mee …

i n f o r m a t i e v o o r p a t i ë n t e n

2

INLEIDING 3

GEVOLGEN VAN VALLEN 4

RISICO'S EN OPLOSSINGEN 6

Mobiliteit, evenwicht en spierkracht 6Duizeligheid en/of draaierigheid 7Inname medicatie 9Zicht 11Schoeisel- en/of voetproblemen 12Incontinentie 13Onveilig gedrag 14Angst om te vallen 15Stemming/cognitie 16

TIPS 17

Hoe veilig in bed gaan liggen? 17Hoe veilig uit bed komen? 18Hoe de verschillende loophulpmiddelen correct en veilig gebruiken? 19Hoe veilig rechtkomen na een val? 20Hoe veilig trappen doen? 21Bewegingsvoorstellen 22Algemene aandachtspunten! 24Algemene tips 28

PRAKTISCHE INFORMATIE 29

3Vallen? Daar doe ik niet aan mee …

✗ Een valincident is ‘een onverwachte gebeurtenis waar-bij men op de grond, vloer of een lager gelegen niveau terechtkomt’. Valincidenten komen vaak voor bij ouderen en kunnen heel nadelige gevolgen hebben.

✗ Eén op de drie 65-plussers valt minstens één keer per jaar.

✗ Heel wat valincidenten zonder letsel worden niet ge-meld, voornamelijk uit vrees voor een opname in een woonzorgcentrum.

In deze brochure vindt u bruikbare tips en adviezen om uw valrisico te verkleinen.

Inle

idin

g

4

GEVOLGEN VAN VALLEN

Vallen kan vervelende gevolgen hebben als u ouder wordt. Met wat geluk houdt u er alleen een schaafwonde of een blauwe plek aan over, maar vaak zijn de gevolgen ernstiger.

Gevolgen van een valincident naar het artikel van Milisen et al. (2004)

Milisen, K., Detroch, E., Bellens, K., Braes, T., Dierickx, K., Smeulders, W., et al. (2004). Valinicidenten bij thuiswonende ouderen: een pilotstudie naar prevalentie, omstandigheden en gevolgen in Vlaanderen. Tijdschrift voor Gerontologie en Geriatrie, 35, 15-20.

Gevolgen van een valincident

Fysieke gevolgen (30-50%)

Psychologische gevolgen

Verlies van zelfvertrouwen

Kleine trauma'sErnstige verwon-dingen (10-15%)

Sociaal isolement

SnijwondenBreuk van de heup

(1-2%)

Angst voor afhankelijkheid

Verstuikingen Breuk (5-10%)

Depressie

Kneuzingen Ernstig letsel waarbij medische

zorg vereist is (bijvoorbeeld

hersenbloeding)


FINANCIËLE GEVOLGEN

Naast fysieke en sociale gevolgen zorgt een valincident voor een sterke toename van de kosten. Ouderen die gevallen zijn, hebben twee tot drie maal meer kans om opgenomen te worden in een woonzorgcentrum. Zorgkosten kunnen snel oplopen, zowel voor uzelf als voor de maatschappij.

Voor meer informatie, surf naar www.valpreventie.be.

6

RISICO’S EN OPLOSSINGEN

MOBILITEIT, EVENWICHT EN SPIERKRACHT

Risico’s:

• Moeizaam kunnen rechtstaan uit zetel of bed.• Moeilijkheden om te gaan zitten in zetel of bed.• Moeite om trappen te nemen.• Zwak op de benen staan.• Evenwichtsverlies.

Oplossingen:

• Blijf actief. Probeer zoveel mogelijk in beweging te blijven.• Richt u bij dergelijke klachten tot uw huisarts. Indien nodig

kan deze kinesitherapie voorschrijven. • Gebruik een geschikt loophulpmiddel en gebruik het correct.

Een ergo- en/of kinesitherapeut in uw thuisomgeving kan u dit aanleren.

We raden u af om een driewielrollator te gebruiken.


DUIZELIGHEID EN/OF DRAAIERIGHEID

Risico’s:

• ’s Morgens bij het rechtkomen uit bed.• Bij het rechtstaan uit een stoel of zetel.• Bij het bukken en/of terug rechtkomen.• Spontaan optreden van duizeligheid en/of draaierigheid.

Oplossingen:

• Bij het rechtkomen uit bed:✗ Niet te snel rechtkomen van lig naar zit. ✗ Het is heel belangrijk dat u drie tot vijf minuten op de

rand van het bed blijft zitten tot de duizeligheid en/of draaierigheid verdwenen is.

✗ Sta langzaam op.• Maak altijd gebruik van een steunpunt zoals een stevige

kast of tafel. Of gebruik een grijper om voorwerpen op te rapen van de grond, zo hoeft u zich niet te bukken.

8

• Probeer indien mogelijk te gaan zitten. • Vermijd plotse bewegingen zoals zich haasten om de deur

te openen, heel snel het hoofd of het lichaam te draaien als u aangesproken wordt of als u denkt iets vergeten te zijn.

• Als u vaak duizelig of draaierig bent, neem contact op met uw huisarts en laat uw bloeddruk controleren. Uw duize-ligheid kan veroorzaakt worden door een plotse bloed-drukdaling.

• U slaapt of rust best met het hoofd in hoogstand (kussen).• Het is heel belangrijk dat u drie tot vijf minuten op de rand

van uw bed blijft zitten en dat u tijdens die periode wat met de armen en benen beweegt.


INNAME MEDICATIE

Risico’s:

• Veel medicatie innemen (vijf of meer soorten geneesmid-delen).

• Slaap- en kalmeringsmiddelen kunnen sufheid, slappe spie-ren en concentratieproblemen veroorzaken.

• Te weinig medicatie innemen.• Foutieve dosissen innemen.• Medicatie op verkeerde tijdstippen innemen.• Vaak niet-voorgeschreven medicatie innemen.• Medicatie vergeten in te nemen.

Oplossingen:

• Hoe meer medicatie u inneemt, hoe groter de kans op neveneffecten. Neem contact op met uw huisarts als u hin-der ondervindt bij het nemen van uw medicatie. Bijwerkin-gen kunnen zijn: duizeligheid, draaierigheid, suf gevoel en slaperigheid.

• Neem enkel medicatie in die voorgeschreven werd door uw huisarts.

• Maak gebruik van een medicatieschema voor het klaarleggen van medicatie en/of het voorbereiden van uw medicatiedoos.

10

• Laat uw medicatie klaarzetten door bijvoorbeeld een familielid, vrienden of de (thuis)verpleegkundige. Zo kunnen vergissingen vermeden worden. Uw medicatie kan namelijk regelmatig wijzigen. Belangrijk is wel dat u trouw bent aan uw therapie. Raadpleeg altijd uw arts of apotheker voor u met een slaap- of kalmeringsmiddel stopt. Stop hier nooit mee op eigen initiatief.

• Een duidelijke medicatielijst hebben en dat altijd bij zich hebben (zodat u altijd weet wat u moet innemen), kan veel problemen voorkomen.


ZICHT

Risico’s:

• Last van troebel zicht, verminderd zicht, dubbelzicht, … .• Problemen ervaren met het zicht, bijvoorbeeld bij televisie

kijken, autorijden en lezen.• Problemen ervaren bij het dragen van een bifocale bril,

bijvoorbeeld geen dieptezicht bij het nemen van de trap of stoeprand.

• Onvoldoende verlichting aanwezig in de woning, bijvoor-beeld de gang of traphal is niet voorzien van verlichting.

• Laatste bezoek bij de oogarts is meer dan een jaar geleden.

Oplossingen:

• Als u problemen hebt met uw zicht, neem dan contact op met de oogarts.

• Draag altijd uw bril. Ook als u ’s nachts opstaat, bijvoor-beeld voor een toiletbezoek.

• In plaats van een bifocale bril, kiest u best voor een bril en een aparte leesbril.

• Voorzie altijd voldoende licht. Doe ’s nachts ook het licht aan als u naar het toilet gaat. Zorg ervoor dat u het licht vanuit uw bed kunt aansteken.

• Ga minstens één keer per jaar op controle bij de oogarts.

12

SCHOEISEL- EN/OF VOETPROBLEMEN

Risico’s:

• Het dragen van risicovol schoeisel zoals schoenen die open zijn aan de hiel, los- zittende schoenen, schoe-nen met een hoge hak (> 2,5 cm), gladde zool …

• Op blote voeten of op kousen lopen. Let op: antislipkousen zijn slechts een tijdelijke oplossing in afwachting van veilig, gesloten schoeisel. Antislipkousen kunnen wel ’s nachts ge-dragen worden (bijvoorbeeld bij het opstaan om naar het toilet gaan).

• Voetproblemen zoals platvoeten, voetproblemen door dia-betes, hallux valgus (misvorming), hamerteen, …).

Oplossingen:

• Vermijd om op blote voeten of kousen te lopen door altijd vastzittend, ge-sloten schoeisel met anti- slipzool te dragen. Draag geen schoenen met een hak hoger dan 2,5 cm en kies voor een brede hak.

• Laat bij voetproblemen uw voeten controleren door een podoloog of een orthopedisch chirurg. Bespreek dit met uw huisarts.


INCONTINENTIE

Risico’s:

• Last hebben van plotse drang om te plassen waardoor u zich moet haasten naar het toilet.

• Te lang wachten om naar het toilet te gaan.• ’s Nachts moeten opstaan om te plassen.• Last van ongewild urine- en/of stoelgangverlies.

Oplossingen:

• Ga op regelmatige tijdstippen naar het toilet, zo hoeft u zich niet te haasten.

• Draag aangepast incontinentiemateriaal.• Maak gebruik van een toiletstoel in de kamer waar u slaapt.

Mannen kunnen gebruik maken van een urinaal. • Neem contact op met uw huisarts als u regelmatig ongewild

urine en/of stoelgang verliest. Deze kan u indien nodig doorverwijzen naar een specialist of een kinesitherapeut.

14

ONVEILIG GEDRAG

Risico’s:

• Op een stoel of ladder gaan staan.

• Zich haasten naar de deur-bel, telefoon, toilet …

• Het licht niet aansteken in het donker, bijvoorbeeld enkel afgaan op het licht van de straatlantaarns.

• Washandjes onvoldoende uitwringen waarbij er water op de grond terechtkomt.

• Over natte vloeren stappen.

Oplossingen:

• Plaats het meest gebruikte keuken-, was- en poetsma-teriaal op een gemakkelijk te bereiken plaats, zodat u niet meer op een stoel of ladder moet gaan staan.

• Vermijd reiken in de hoogte en in de diepte.• Vraag aan familie, vrienden, thuishulp of derden om iets uit

een hoge kast te halen.• Zich niet haasten.• Altijd het licht aandoen wanneer het (schemer)donker is.• Washandje altijd voldoende uitwringen bij het wassen zo-

dat de vloer niet nat wordt en u hierdoor kan uitglijden. • Natte vloeren vermijden bijvoorbeeld na het poetsen of

het morsen van dranken.


ANGST OM TE VALLEN

Risico’s:

• Veel in de zetel zitten of in bed liggen.• Niet meer buiten durven komen.• Bepaalde taken vermijden zoals het uitvoeren van een huis-

houdelijke taak of bang zijn om alleen buiten te komen.

Oplossingen:

• Bespreek met een gezondheidswerker in welke omstan-digheden u bang bent om te vallen.

• U kunt een personenalarmsysteem huren bij uw zieken-fonds of het Wit-Gele Kruis. U moet dit altijd dragen, zo-dat u in geval van nood op de knop kunt drukken. Zo kunt u de door u opgegeven personen bereiken om u te helpen.

• U kunt bij een kinesitherapeut aanleren hoe u kunt rechtstaan na een val.

• Beweeg voldoende (niet meer dan 30 minuten ononder-broken blijven zitten of liggen). Sta regelmatig op om de benen te strekken, bijvoorbeeld om iets te drinken te ha-len. Raadpleeg de activiteitenpiramide, u vindt deze verder in deze brochure.

• Gebruik een gepast loophulpmiddel. Raadpleeg hiervoor een kinesitherapeut.

• Sluit u aan bij een sportclub of vereniging, bijvoorbeeld Okra, kaartclub, petanqueclub …

• Vraag aan familie, vrienden, buren of gezinshulp om sa-men een activiteit te doen zoals een wandeling maken of boodschappen doen.

16

STEMMING/COGNITIE

Risico’s:

• Zich vaak verdrietig en/of depressief voelen.• Zich alleen voelen.• Vergeetachtig zijn of problemen met het geheugen ervaren.

Oplossingen:

• Bespreek dit met uw huisarts en/of vertrouwenspersonen. • Maak gebruik van geheugensteuntjes: schrijf voldoende op,

maak lijstjes, gebruik een kalender.• Vraag aan familie, vrienden, buren of gezinshulp om bijvoor-

beeld samen een wandeling te maken, de boodschappen te doen of een andere activiteit te doen. Bijvoorbeeld ergens een koffie gaan drinken, iemand een bezoekje brengen en-zovoort.


TIPS

HOE VEILIG IN BED GAAN LIGGEN?

Zitten op de bedrand.

Op de zij gaan liggen.

Benen in bed leggen.

Op de rug draaien.

18

HOE VEILIG UIT BED KOMEN?

Knieën plooien.

Op de zij gaan liggen.

Benen uit bed brengen.

Opduwen op handen en elleboog tot zit.

Even op de rand van het bed blijven zitten tot de eventuele duizeligheid en/of draaierigheid verdwenen is.


HOE DE VERSCHILLENDE LOOPHULPMIDDELEN CORRECT EN VEILIG GEBRUIKEN?

✔ Stel de handvaten op de juiste hoogte in of laat dit doen door de kinesitherapeut. De juiste hoogte = de handvaten op polshoogte bij af-hangende arm. Dit geldt zowel voor een stok, krukken, looprek, twee- en vierwielrollator.

✔ Gebruik de remmen van de rollator op een correcte manier, zet bijvoorbeeld de remmen van de rollator op voor u rechtstaat of gaat zitten. Dit kan aange-leerd worden door de ergo- en/of kinesitherapeut.

✔ Probeer bij vermoeidheid altijd op de dichtstbijzijnde stoel of ze-tel te gaan zitten. Als er geen stoel in de buurt is, kunt u op de rollator gaan zitten. Doe dit als volgt:

Plaats de rollator altijd tegen een muur. Zet de remmen altijd op.

✔ Vermijd een voorovergebogen houding bij het stappen, als deze nog corrigeerbaar is.

20

HOE VEILIG RECHTKOMEN NA EEN VAL?

Plooi uw knieën vanuit ruglig.

Draai op uw zij.

Rol door tot op handen en knieën stand en duw u hierbij op via uw armen.

Kruip naar een vast steun-punt (bijvoorbeeld tafel, stoel, trapleuning …) en plaats uw handen hierop.

Plaats één voet voorwaarts.

Sta recht door u op te duwen op armen en benen.


HOE VEILIG TRAPPEN DOEN?

• Plaats uw voeten volledig op de trede.

• Neem trede per trede en niet afwisselend.

• Gebruik de leuning.

• Eventueel achterwaarts de trap afgaan.

• Steeds rustig en alert zijn.

22

BEWEGINGSVOORSTELLEN

Activiteiten-piramide

Raadpleeg uw gemeentehuis of lokaal dien-stencentrum om informatie te verkrijgen rond activiteiten die in uw buurt georgani-seerd worden zodat u in beweging blijft.

24

ALGEMENE AANDACHTSPUNTEN!

✔ Voorzie voldoende verlichting.

✔ Ruim gemorste zaken/vloeistoffen op om uitglijden te voorkomen.

✔ Verwijder tapijten en matten of voorzie tapijten met een antisliplaag.

✔ Vermijd bukken, op de tippen van de tenen of op een verhoog staan.

✔ Laat geen losliggende voorwerpen, zoals snoeren op de grond liggen.

✔ Voorzie voldoende doorgang.

✔ Ga zo weinig mogelijk naar buiten bij vorst en vriesweer.

✔ Voorzie een handgreep of leuning op plaatsen waar zich een drempel be-vindt (niet met zuignappen).

26

Gang en inkom • Vermijd een oneffen toegang tot het huis.• Voorzie een deurmat met antislip.• Leg geen deurmat in de deuropening om bukken te vermijden.

• Vermijd dat de post op de vloer terechtkomt.

Woon- en eetkamer• Voorzie voldoende bewegingsruimte.• Vermijd losliggende snoeren. • Vermijd een te lage zithoogte van stoel /zetel of

maak gebruik van meubelverhogers. • Voorzie stoelen met rug- en armleuningen.• Plaats staanlampen op gemakkelijk bereikbare plaatsen.

Slaapkamer• Verwijder losliggende tapijten. • Voorzie verlichting die vanuit uw bed kan bediend worden.• Voorzie een urinaal of wc-stoel. • Zorg voor een telefoon naast uw

bed.

Trap• Voorzie trapleuningen.• Breng een felgekleurde strook

aan zodat het begin en het einde van de trap goed zichtbaar is.

• Leg geen spullen op de trap.• Als er bekleding aanwezig is op

de trap, bevestig deze dan goed.• Plaats uw bed op de beneden-

verdieping zodat u geen trappen moet doen.

Badkamer • Pas uw bad/douche aan: antislipmat, zitje/

badplank, steungreep, opstapje, inloopdouche, ... .• Voorzie een badkamermat met antislip.

• Voorzie een stoel met rug- en armleuningen aan de lavabo. • Voorzie handgrepen aan de lavabo/bad/douche (niet met zuignappen).


Woon- en eetkamer• Voorzie voldoende bewegingsruimte.• Vermijd losliggende snoeren. • Vermijd een te lage zithoogte van stoel /zetel of

maak gebruik van meubelverhogers. • Voorzie stoelen met rug- en armleuningen.• Plaats staanlampen op gemakkelijk bereikbare plaatsen.

Keuken• Plaats dagelijks materiaal

op werkhoogte en/of in makkelijk bereikbare kasten.

• Voorzie een vaste plaats voor elektrische huishoudtoestellen.

Berging• Plaats wasmachine, droogkast

en wasmand op werkhoogte.• Plaats (voedsel)voorraden op

een gemakkelijk bereikbare plaats.

Toilet• Voorzie steungrepen (niet met zuignappen).• Verwijder losliggende tapijten.• Voorzie een wc-verhoog of toiletoverzet.

28

ALGEMENE TIPS

✔ Plaats uw telefoon niet te hoog zodat u ernaar kunt reiken als u op de grond ligt.

✔ Draag uw draadloze telefoon of gsm altijd op zak, gebruik bijvoorbeeld een (heup)zakje, hang de telefoon aan uw rol-lator of leg het op het draagvlak.

✔ Voorzie op meerdere plaatsen een telefoon.

✔ Draag uw personenalarmsysteem altijd. U kunt dit ’s nachts op uw nachtkastje leggen, maar neem het altijd mee als u opstaat om bijvoorbeeld naar het toilet te gaan.

✔ Trek dekens, kussens, handdoeken, tapijten en dergelijke naar u toe als u op de grond gevallen bent om onderkoeling te voorkomen.

✔ Spreek af met buren, familie, vrienden om een oogje in het zeil te houden. Jullie kunnen bijvoorbeeld dagelijks met elkaar bellen, eens langsgaan wanneer de rolluiken niet om-hoog zijn. Zo houdt u contact, wat het veiligheidsgevoel be-vordert.

✔ Zorg ervoor dat iemand een sleutel heeft van uw woning zodat deze binnen kan in geval van nood.


PRAKTISCHE INFORMATIE

ALS U NOG VRAGEN HEBT, KUNT U EEN BEROEP DOEN OP ONDERSTAANDE DIENSTEN:

• de thuiszorgwinkel, bijvoorbeeld voor het ontlenen of aankopen van hulpmiddelen;

• uw regionaal dienstencentrum biedt informatie, activiteiten en educatie aan;

• een sociaal werkster, bijvoorbeeld voor het inschakelen van thuishulp;

• een ergotherapeut aan huis. Deze verleent advies rond hulpmiddelen en woningaanpassingen, maar begeleidt u ook in het uitproberen en aanschaffen ervan;

• een kinesitherapeut aan huis;

• www.valpreventie.be.

VALKLINIEK

Hier kunt u terecht na een acuut valincident, bij gang- en/of evenwichts-problemen of wanneer u het voorbije jaar twee of meer valincindenten hebt gehad. Uw huisarts kan u hiernaar doorverwijzen.

30

NOTITIES

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________

7008

60_v

0420

17_v

alle

n

© april 2017 UZ LeuvenOvername van deze tekst en illustraties is enkel mogelijk na toestemming van de dienst communicatie UZ Leuven.

Ontwerp en realisatieDeze tekst werd opgesteld door de ergo- en kinesitherapeuten van de dienst geriatrie in samenwerking met prof. dr. Eddy Dejaeger en de dienst communicatie.

U vindt deze brochure ook op www.uzleuven.be/brochure/700860.

Opmerkingen of suggesties bij deze brochure kunt u bezorgen via [email protected].

Verantwoordelijke uitgeverUZ LeuvenHerestraat 493000 Leuventel. 016 33 22 11www.uzleuven.be

Als patiënt kunt u uw afspraken,

facturen en persoonlijke gegevens ook online

raadplegen via mynexuz. Surf naar www.mynexuz.be

voor meer informatie.

Vallen? Daar doe ik niet aan mee … - UZ Leuven daar...Vallen? Daar doe ik niet aan mee … 3 Een...

Documents

Transcript of Vallen? Daar doe ik niet aan mee … - UZ Leuven daar...Vallen? Daar doe ik niet aan mee … 3 Een...