Uitdagingen voor het lokaal sociaal beleid

Studiedag ACW-kaderBrussel, 15 maart 2012Piet Van Schuylenbergh, directeur afdeling OCMW’s VVSG

VVSG -VVSG -

OVERZICHT

1. Hoe maak je lokaal sociaal beleid ?

2. Samenwerking gemeente-OCMW

3. Inhoud van lokaal sociaal beleid : de sociale grondrechten

2 -

VVSG -VVSG -

1. HOE MAAK JE LOKAAL BELEID ?

• Gemeentedecreet en OCMW-decreet• De nieuwe beleids- en beheerscyclus (BBC)• Decreet planlastvermindering• Decreet lokaal sociaal beleid• Het lokaal bestuur als actor en/of regisseur

3 -

VVSG -VVSG -

Gemeente- en OCMW-decreet / BBC

• Strategische meerjarenplanning• beleidsdoelstellingen• voor zes jaar• vanaf jaar 2 van de nieuwe legislatuur• middelen koppelen aan de inhoud (strategische + financiële nota)• jaarlijks budget (beleidsnota + financiële nota)

• Participatie : inwoners bij het beleid betrekken

4 -

VVSG -VVSG -

Planlastvermindering

• De afschaffing van 14 sectorale beleidsplannen en convenanten

• Aanvraag en afrekening van subsidies gebeurt via documenten uit het BBC-systeem

• Vl. Beleidsprioriteiten: enkel betrekking op activiteiten, prestaties en effecten, niet op middelen of organisatiestructuur

• Besturen moeten aantonen dat ze participatie georganiseerd hebben

5 - 04/12/23

VVSG -VVSG -

Welke plannen worden afgeschaft?

• Stedenfonds (convenant)• Lokale diensteneconomie• Lokaal sociaal beleid (plan)• Integratiebeleid (convenant)• Ouderenbeleidsplan • Convenants gemeentelijke ontwikkelingssamenwerking• (regionaal overleg en regionale samenwerking in de

welzijnssector)• Cultuurbeleidsplan• Jeugdbeleidsplan• Sportbeleidsplan• Vlaams-cultureel erfgoedbeleid• Milieubeleidsplan• Flankerend onderwijsbeleid• Opvoedingsondersteuning• Via LSB: Beleidsplan kinderopvang

6 - 04/12/23

VVSG -VVSG -

Decreet lokaal sociaal beleid

• Lokaal bestuur (gemeente en OCMW) ontwikkelt lokaal sociaal beleid (geen apart plan meer)

• Focus : sociale grondrechten garanderen• Samenwerkingsafspraken gemeente-OCMW• Betrokkenheid lokale actoren / beleidsparticipatie• Samenwerken met actoren, taakverdeling m.b.t. de

uitvoering• Sociaal huis :

• Toegankelijkheidsconcept : • minimaal gemeenschappelijk loket gemeente en OCMW• kan ook fysiek huis zijn• info –en doorverwijsfunctie• samenwerkingsconcept met sociale actoren (publieke en private)

7 -

VVSG -VVSG -

Gemeente en OCMW: samen plannen?

• Beslissing nemen vanaf start technische voorbereidingen• Nadenken over wat we samen doen :

• Welke beleidsthema’s (in functie van integrale dienstverlening, efficiëntie)

• Gezamenlijke participatietrajecten, gezamenlijke analyse voor bep. thema’s

• Gezamenlijke integrale doelstellingen • Gezamenlijke actieplanning• Gezamenlijke aanpak project BBC en planning aansluitend bij

gezamenlijke ervaring in het kader van Lokaal Sociaal Beleid, 1 projectverantwoordelijke of duobaan?

• Stappenplan vervlechten

8 - 04/12/23

VVSG -VVSG -

Lokaal bestuur als actor en/of regisseur (1)

• Vlaanderen bestuurt zeer sectoraal• Is zelf sectoraal georganiseerd (13 beleidsdomeinen)• Elke minister stuurt eigen administratie aan (1 op 1)• Vlaamse visie op rol van lokale besturen :

• vooral uitvoeringsinstanties van Vlaams beleid• Instructies/incentives per minister• sectorale subsidielijn• sectoraal plan• sectorale adviesraad• sectorale lokale ambtenaar• mogelijks actor naast anderen, geen regisseur• lokale actoren worden Vlaams aangestuurd / geregisseerd

9 -

VVSG -VVSG -

Lokaal bestuur als actor en/of regisseur (2)

• Decreet planlastvermindering : eerste schuchtere poging tot omslag naar nieuwe visie op rol lokale besturen• Lokale besturen verantwoordelijk voor eigen beleidskeuzes• Democratische legitimering (t.o.v. eigen kiezers) i.p.v.

administratieve (t.o.v. Vlaanderen)• Integraal denken en handelen : burger in zijn omgeving• Geen sectorale financiering maar globale (gemeentefonds, lokale

fiscaliteit)• Regisseursrol : lokale actoren lokaal aansturen en mee bij lokaal

beleid betrekken• Vrije keuze inzake middelen en beleidsinstrumenten (participatie

van burgers, inzetten van personeel, eigen organisatie,…) • Witboek interne staatshervorming bevestigt deze visie

10 -

VVSG -VVSG -

Lokaal bestuur als actor en/of regisseur (3)

• Discussie sterk in die sectoren waar lokale besturen actor zijn naast andere actoren (publieke en private)• welzijn• gezondheid• gezinsbeleid• vrije tijd (cultuur, sport, jeugdbeleid)

• Belang van lokaal openbaar initiatief (actor):• Toegankelijkheid (bekend, bereikbaar, beschikbaar, betaalbaar,

begrijpbaar, bruikbaar, betrouwbaar)• Kwaliteit• Prijszetting

• Valse discussie over privatisering• privatiseren lusten / collectiviseren lasten

11 -

VVSG -VVSG -

Opdracht gemeente en OCMW

• Gemeente : algemene opdracht :• bijdragen tot welzijn van de burgers en duurzame ontwikkeling• alle aangelegenheden van gemeentelijk belang• hoe : burgernabij, democratisch, transparant, doelmatig,

betrokkenheid inwoners en open

• OCMW= gemeentelijke instelling met specifieke opdracht :• mensen in staat stellen een menswaardig leven te leiden• eigen organieke wetgeving• aparte publieke rechtspersoon (eigen beleidsorganen, budget,

personeelskader)• wettelijk vastgelegde taken en bevoegdheden• nauwe specifieke band met gemeente

12 -

VVSG -VVSG -

Relatie gemeente-OCMW : samenwerking

• Decreet lokaal sociaal beleid (cfr. supra)• Gemeenschappelijke diensten• Beroep doen op elkaars personeel• Overleg in de schoot van het CBS (vanaf 1.1.2013 geen

overlegcomité meer)• OCMW-voorzitter verplicht lid van CBS vanaf 1.1.2013

13 -

VVSG -VVSG -

Relatie gemeente-OCMW : toezicht

• CBS oefent toezicht uit (gemeentelijk belang)• Burgemeester kan RMW bijwonen en dossiers doen

verdagen• Gemeenteraad keurt strategische beslissingen OCMW

goed (MJP, oprichten diensten, toetreden tot verenigingen)• Waarom : gemeente financieel mee verantwoordelijk

(werkingssubsidie aan OCMW)

14 -

VVSG -VVSG -

Relatie gemeente-OCMW

• Samenwerking : gelijkwaardige partners• Toezicht : ongelijkwaardige partners• Potentieel conflict !• Toezicht mag geen rem zijn op samenwerking

15 -

VVSG -VVSG -

Respect voor elkaars opdracht

• Ook sociaal beleid behoort tot gemeentelijk beleid : eenheid van beleid• sociaal beleid houdt rekening met huisvesting, ruimtelijke

ordening, veiligheid, cultuur en vrije tijd, werkgelegenheid,… • in alle beleidsdomeinen moet er aandacht zijn voor het sociale

aspect

• Operationele vrijheid OCMW : • heeft te maken met de opdracht, de doelgroepen (hulpvrager),

netwerken, concurrentiepositie• eenheid van uitvoering

16 -

VVSG -VVSG -

Evoluties op het terrein

• 2 lijnen :• Bundeling van alle vormen van sociale dienstverlening naar de

burger in één hand, nl. het OCMW• Samenwerking gemeente-OCMW op het vlak van ondersteunende

diensten

17 -

VVSG -VVSG -

Ondersteunende diensten

• Waarom samenwerken ?• Inhoudelijke samenwerking vergt vaak ook samenwerking op het

vlak van ondersteunende diensten• Schaalvoordelen : het beste resultaat tegen de laagste kost

18 -

VVSG -VVSG -

Schaalvoordelen

• Vaak bij gespecialiseerde diensten• Hoge kostprijs omwille van de vereiste expertise• Beperkte afname

• Voorbeelden :• ICT-verantwoordelijke• medewerker overheidsopdrachten• communicatieambtenaar

19 -

VVSG -VVSG -

Schaalvoordelen : nuanceren !

• Er bestaat geen unieke optimale schaal• Schaaldifferentiatie naargelang het thema

• Samenwerken met OCMW’s in de regio (b.v. schuldbemiddeling)• Samenwerken met de gemeente• Samenwerken met andere partners (CAW, SHM, PWA,

Werkwinkel,…)• Alleen doen

20 -

VVSG -VVSG -

Schaalnadelen

• Samenwerking vergt sowieso extra mankracht (overleg, afstemming, uitvoering)

• Behoeften van gemeente en OCMW aan ondersteuning moeten vergelijkbaar zijn

• Als de behoeften van de ene zeer specifiek zijn, moet de andere teveel aanpassen

21 -

VVSG -VVSG -

Randvoorwaarden

• Heldere doelstellingen, vertrekkend van de kerntaken van beide besturen : verbeteren van de dienstverlening van beide besturen aan hun cliënten

• Politiek en ambtelijk draagvlak

22 -

VVSG -VVSG -

Heldere doelstellingen (1)

• Samenwerking is geen opslorping• Samenwerking mag eigenheid en realisatie kerntaken

OCMW niet op het spel zetten :• Sociaal beleid als belangrijke pijler van het globale gemeentelijke

beleid• Professionaliteit van de individuele hulpverlening• Management van de organisatie en diensten

23 -

VVSG -VVSG -

Heldere doelstellingen (2)

• Randvoorwaarden voor verhouding tussen moederbestuur (gemeente) en dochterbestuur (OCMW) : operationele autonomie van OCMW vergt :• aparte rechtspersoon• eigen beheersorgaan• eigen budget• eigen ambtelijke leiding

• Cfr. VDAB, Kind & Gezin, De Lijn, …

24 -

VVSG -VVSG -

Politiek en ambtelijk draagvlak

• Politiek betrekken in proces• Niet enkel de meerderheid, mikken op lange termijn• Secretarissen + OCMW-voorzitter + burgemeester zijn de

dragers• Personeel betrekken

25 -

VVSG -VVSG -

3. INHOUD VAN LOKAAL SOCIAAL BELEID

26 -

VVSG -VVSG -

Art. 23 Grondwet : sociale grondrechten

• Recht om een menswaardig leven te leiden :• het recht op arbeid en op de vrije keuze van beroepsarbeid in het

raam van een algemeen werkgelegenheidsbeleid dat onder meer gericht is op het waarborgen van een zo hoog en stabiel mogelijk werkgelegenheidspeil, het recht op billijke arbeidsvoorwaarden en een billijke beloning, het recht op informatie, overleg en collectief onderhandelen

• het recht op sociale zekerheid, bescherming van de gezondheid en sociale, geneeskundige en juridische bijstand

• het recht op een behoorlijke huisvesting• het recht op de bescherming van een gezond leefmilieu• het recht op culturele en maatschappelijke ontplooiing

• Taak voor alle overheden om deze grondrechten te garanderen

27 -

VVSG -VVSG -

Art. 1 OCMW-wet

• Iedereen heeft recht op maatschappelijke dienstverlening die hem/haar in staat moet stellen een menswaardig leven te leiden

• OCMW’s hebben als opdracht deze maatschappelijke dienstverlening te verzekeren

28 -

VVSG -VVSG -

Art. 2 Gemeentedecreet

• De gemeenten beogen om op het lokale niveau bij te dragen tot het welzijn van de burgers en tot de duurzame ontwikkeling van het gemeentelijk gebied

• De gemeenten zijn bevoegd voor de aangelegenheden van gemeentelijk belang

29 -

VVSG -VVSG -

Art. 2 OCMW-decreet

• De OCMW’s beogen om op het lokale niveau duurzaam bij te dragen tot het welzijn van de burgers

• Verwijzing naar opdrachten OCMW-wet

30 -

VVSG -VVSG -

OCMW : wettelijke opdrachten (1)

• Maatschappelijke integratie (RMI)• Financiële hulpverlening• Materiële steun• Tewerkstelling• Informatie en begeleiding• Dienstverlening aan vreemdelingen / asielzoekers• Budget- en schuldhulpverlening• Rechtshulp• Dienstverlening m.b.t. wonen en energie• Dak- en thuislozen• Sociale, culturele en sportieve participatie• Voogdij en materiële bewaring

31 -

VVSG -VVSG -

OCMW : wettelijke opdrachten (2)

• Sterke rol van de sociale dienst van het OCMW• Maatschappelijke integratie is de insteek• Integrale benadering van de cliënt• Vaak multi-problem gezinnen• OCMW is meer dan de mister cash van de samenleving

32 -

VVSG -VVSG -

OCMW : inrichter van voorzieningen en diensten

• Welke ?• Ouderenzorg• Thuiszorg• Kinderopvang

• Hoe ?• Vlaams / federaal gereglementeerd• OCMW is speler naast andere initiatiefnemers• Ook puur lokale initiatieven

33 -

VVSG -VVSG -

Ouderenzorg

• Woonzorgcentra (rusthuizen) : 40 % van de woongelegenheden

• Centra kortverblijf• Dagverzorgingscentra• Assistentiewoningen (serviceflats) : 50 % van de flats• Lokale dienstencentra : 82 % van de LDC’s

34 -

VVSG -VVSG -

Thuiszorg

• Bijna alle OCMW’s hebben een of meerdere thuiszorgvoorzieningen• Gezinszorg en aanvullende thuiszorg• Thuisverpleging• Klusjesdienst• Maaltijdenbedeling• Personenalarmsysteem• Sociaal restaurant• Boodschappendienst• Karweiendienst• Telefooncirkels• Vrijwilligersnetwerk

35 -

VVSG -VVSG -

Kinderopvang

• Kinderdagverblijven• Onthaalouders• Buitenschoolse kinderopvang

36 -

VVSG -VVSG -

Wat kunnen lokale besturen doen om de sociale grondrechten te garanderen ?

37 -

VVSG -VVSG -

Arbeid

• Lokale diensteneconomie• Samenwerken met VDAB, RVA, sociale partners o.a. in de

Werkwinkel, o.a. werkgelegenheidsforum• Sociale werkgelegenheid (art. 60 OCMW-wet, allerlei

activeringsmaatregelen) binnen eigen bestuur of via samenwerking (sociale economie)

• PWA’s• Inspelen op opleidingsbehoeften• Sociale clausules in overheidsopdrachten• Ondernemingsvriendelijk klimaat creëren• Kracht van toerisme als economische motor• Winkelbeleid

38 -

VVSG -VVSG -

Sociale bijstand en sociale zekerheid

• Bij uitstek taak van de federale overheid !• Minimale uitkeringen en laagste lonen liggen veelal onder

de armoedegrens• werken aan toegankelijkheid, o.a. betere bekendmaking

rechten• Sociaal huis• Aanvullende OCMW-steun• Meer proactief en preventief optreden• Meer aandacht voor begeleiding, huisbezoeken• Goed sociaal onderzoek, gebruik maken van alle

mogelijkheden (o.a. KSZ)

39 -

VVSG -VVSG -

Gezondheid

• Toegankelijkheid van zorg• Ongelijkheid in gezondheid aanpakken : mensen uit

laagste inkomensgroepen leven 20 jaar minder lang gezond !!!

• Overleg en samenwerking tussen zorgverstrekkers (huisartsen !), voorzieningen en ziekenfondsen

• Preventieve acties, gericht op gezonder leven• Kansarmen worden niet bereikt door grootschalige

campagnes, persoonlijk contact• Wijkgezondheidscentra• Aandacht voor ongezonde woningen, leefbaarheid van

wijken

40 -

VVSG -VVSG -

Juridische bijstand

• Rechtshulp OCMW’s met eigen personeel of in samenwerking met advocatuur

• Samenwerking met justitiehuizen• Model schuldhulpverlening : tandem maatschappelijk

werker - jurist

41 -

VVSG -VVSG -

Behoorlijke huisvesting (1)

• Goede en betaalbare woningen• Sociale huisvesting : inzetten om meer sociale woningen• Sociale huisvestingsmaatschappijen• Private woningmarkt : SVK’s• Huurtoelagen en huurwaarborgen• Noodwoningen en doorgangswoningen• Begeleiding van mensen met huurproblemen, kansarme

huurders• Problematiek uithuiszettingen• Grond- en pandenbeleid, aansnijden van woongebieden

en woonuitbreidingsgebieden • Woonwinkels

42 -

VVSG -VVSG -

Behoorlijke huisvesting (2)

• Inzetten op drukken energiekosten (isolatie, energiebesparende maatregelen)

• Energiearmoede (LAC’s, budgetmeters, stookoliefonds, minimale levering aardgas, begeleiding en voorkomen van energieschulden)

43 -

VVSG -VVSG -

Culturele en maatschappelijke ontplooiing

• Aandacht voor kansarmen in brede vrijetijdsaanbod• Financiële drempels wegwerken• Werken aan dialoog en participatie• Communicatie : niet enkel websites, belang van

intermediairen • Samenwerking verenigingsleven (jeugdbewegingen, etc.)

en OCMW• Samenwerken met armenverenigingen• KB socio-culturele en sportieve participatie en

participatiedecreet• Bondgenootschap OCMW en jeugd-/sport-/cultuurdienst

44 -