Tweede evaluatierapport van het georganiseerde ......Voor meer informatie: Observatorium voor...

Tweede evaluatierapport van het georganiseerde screeningsprogramma voor borstkanker in het Brussels GewestPeriode: 2003-2004 en 2005-2006

Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie

OBSERVATORIUMVOOR GEZONDHEID EN WELZIJN

BRUSSEL

OBSERVATOIREDE LA SANTÉ ET DU SOCIALBRUXELLES

Dossiers van het Observatorium

Tweede evaluatierapport van het georganiseerde screeningsprogramma voor borstkanker in het Brussels GewestPeriode: 2003-2004 en 2005-2006

Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie


BRUSSEL


Dossiers van het Observatorium

Elk dossier belicht op een eigen manier bepaalde aspecten van de welzijns- en gezondheidssituatie in het Brussels Gewest.

De dossiers worden verspreid via de website (www.observatbru.be) en op eenvoudig verzoek. Elk dossier mag worden gekopiëerd, mits vermelding van de bron.

Reeds verschenen in de collectie “Dossiers van het Observatorium”:

2008Perinatale gezondheidsindicatoren in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest 1998-2004

2007Thuiswonen na je 65ste: Atlas van de behoeften en actoren in Brussel

Evaluatierapport van het georganiseerde screeningsprogramma voor borstkanker in het Brussels Gewest (Periode: juni 2002 tot december 2005)

2006Welzijns- en gezondheidsatlas van Brussel-Hoofdstad

2005 Evaluatie van de participatie van mensen die in armoede leven aan het Brusselse armoederapport

2003 Zelfmoord in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, situatie 1998-2000

2002 Uitdagingen voor een armoedebeleid in Brussel

Tuberculose in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, situatie 2000

Kansarmoede en achtergestelde buurten in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest

Gelieve op volgende wijze naar deze publicatie te verwijzen:

Mazina D., Deguerry M., De Spiegelaere M., Verduyckt P. Tweede evaluatierapport van het georganiseerde screeningsprogramma voor borstkanker in het

Brussels Gewest (Periode: 2003-2004 en 2005-2006), Observatorium voor Gezondheid en Welzijn van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie, 2008

GEORGANISEERDE SCREENINGSPROGRAMMA VOOR BORSTKANKER IN HET BRUSSELS GEWEST 3

Coördinatie: Observatorium voor Gezondheid en Welzijn:Murielle DEGUERRY

Auteurs:Déogratias MAZINA, Murielle DEGUERRY, Myriam DE SPIEGELAERE, Peter VERDUYCKTTruus ROESEMS

Informatiebronnen:Jean-Benoît BURRION (Brumammo), Michel CANDEUR (Brumammo), Bégonia MONTILLA (CLPS Brussel), Heidi DU LAING (Logo Brussel), Françoise RENARD (Belgian Cancer Registry), Anne VANDENBROUCKE (Centre Communautaire de Référence de la Communauté française).

Lay-out:Centre de Diffusion de la Culture Sanitaire asbl: Nathalie DA COSTA MAYA

Vertaling:Brussels Language Services

Depotnummer: D/2008/9334/20

Voor meer informatie:Observatorium voor Gezondheid en Welzijn van Brussel-HoofdstadGemeenschappelijke GemeenschapscommissieLouizalaan, 183 – 1050 BrusselTel.: 02/552 01 [email protected]

Murielle DEGUERRYTel.: 02 552 01 [email protected]

Om dit dossier te bestellen:Observatorium voor Gezondheid en WelzijnNahima AOUASSARTel.: 02/552 01 89 Fax: 02/502 59 [email protected]

U kan dit dossier downloaden van de website van het Observatorium voor Gezondheid en Welzijn: www.observatbru.be

Colofon

GEORGANISEERDE SCREENINGSPROGRAMMA VOOR BORSTKANKER IN HET BRUSSELS GEWEST4

1. Samenvatting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

2. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

3. Epidemiologische situatie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 3.1 Evolutie van de sterfte door borstkanker in Brussel tussen 1998 en 2006. . . . . . 10 3.2 Incidentie van borstkanker in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest . . . . . . . . . . . . . . 11

4. Activiteiten van de mammografie-eenheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 4.1 Aantal uitgevoerde mammotests volgens jaar en woonplaats . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 4.2 Aantal uitgevoerde mammotests volgens radiologie-eenheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

5. Activiteiten van het Brusselse programma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 5.1 Uitnodigingen per ronde en volgens leeftijd en woonplaats

van de vrouwen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 5.2 Mammotests per ronde en volgens leeftijd en woonplaats

van de vrouwen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 5.3 Deelname aan het programma. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 5.4 Sensibilisering van de doelgroep voor het programma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

6. Wijze van deelname en motivatie van de Brusselse vrouwen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 6.1 Wijze van deelname (uitnodiging of voorschrift) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 6.2 Factoren die de vrouwen deden beslissen om de MMT te laten uitvoeren. . . . . 33

7. Termijn tussen de uitvoering van de mammotest en de verzending van het resultaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35

7.1 Termijn tussen de mammotest en de verzending van het resultaat aan de 1ste lezer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35

7.2 Termijn tussen de mammotest en de 2de lezing. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 7.3 Termijn tussen de 2de lezing en de verzending van het resultaat

aan de 1ste lezer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 7.4 Termijn tussen de 2de lezing en de 3de lezing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 7.5 Overzicht van de verschillende termijnen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40

8. Resultaten van de mammotest. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 8.1 Densiteit van het borstweefsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 8.2 Aanwezigheid van mammografische afwijkingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 8.3 Concordantie/discordantie en uitvoering van een 3de lezing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 8.4 Resultaten van de mammotest: eindresultaten van de lezingen en

terugroepingsgraad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

9. Trouw aan het programma. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47

10. Follow-upgegevens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

11. Conclusies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50

12. Glossarium . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51

13. Methodologie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53

Inhoudstafel


14. Bijlagen 14.1 Bijlage 1: Percentage uitnodigingen van de Brusselse vrouwen volgens

leeftijd en woongemeente voor de periode 2005-2006. . . . . . . . . . . 54

14.2 Bijlage 2: Maandelijks aantal uitgevoerde mammotests bij de Brusselse vrouwen volgens woongemeente (2003-2006) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55

14.3 Bijlage 3: Percentage vrouwen van 50 tot 69 jaar die een mammotest hebben ondergaan ten opzichte van vrouwen van deze leeftijdsgroep die zijn ingeschreven in het rijksregister, volgens leeftijd en woongemeente, 2005-2006 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62

14.4 Bijlage 4: Dekkingsgraad van de uitnodiging, mammotest en deelname, per ronde en per woongemeente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63

14.5 Bijlage 5: Werking van het programma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64

14.6 Bijlage 6: Fiche van de eerste lezing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65


Borstkanker is de vaakst voorkomende kanker bij de vrouw in België. In 2004 werden 931 invasieve tumoren gediagnostiseerd in het Brussels Gewest. De ruwe incidentie voor borstkanker bij Brusselse vrouwen bedraagt 179,2 / 100 000, de incidentie gestandaardiseerd voor leeftijd bedraagt 164,8 / 100 000, wat hoger is dan in de andere twee gewesten van het land.

Borstkanker vertegenwoordigt de eerste doodsoorzaak bij de vrouw in het Brussels Gewest: 17,9% van de kankersterfte en 4,0 % van de totale sterfte in de periode 2005-2006. Na een daling van het sterftecijfer tussen 1990 en 1997, is er een stabilisatie van 1998 tot 2004 en voor de jaren 2005 en 2006 opnieuw een gevoelige daling, respectievelijk 41,2 en 40,8 per 100 000 vrouwen.

Het betreft dus een belangrijk probleem voor de volksgezondheid waarvoor in het Brussels Gewest sinds juni 2002 een georganiseerd screeningsprogramma voor borstkanker werd opgezet voor de vrouwen van 50 tot 69 jaar.Dit rapport behandelt de analyse van de gegevens die werden verzameld door het referentiecentrum voor het programma (Brumammo) en meer in het bijzonder de gegevens van de tweede ronde (periode 2005-2006).

Het aantal verzonden uitnodigingen of her-uitnodigingen bedroeg in de tweede ronde 83 233 waar in de eerste ronde 64 035 uitnodigingen werden verzonden (+ 30 %), volgend op de aanlevering begin 2006 van een geactualiseerd bestand van de doelgroep in het Brussels Gewest door de Kruispuntbank Sociale Zekerheid (103 856 vrouwen van 50 tot 69 jaar). Het aantal uitgevoerde mammotests neemt ook toe van 5 804 mammotests in de periode 2003-2004 tot 8 362 mammotests in 2005-2006 (+ 44 %). In tegenstelling tot de eerste ronde namen meer vrouwen deel aan het programma door een uitnodiging dan door een voorschrift van hun arts.

Over het algemeen is de termijn tussen de uitvoering van de mammotest en het versturen van het resultaat aan de eerste lezer-radioloog korter geworden tussen de twee rondes, hoofdzakelijk dankzij een verbetering van de gegevensverwerking door het referentiecentrum. De mediane termijn bedroeg in 2005-2006 12 dagen. Er zijn jammer genoeg geen gegevens over de termijn tussen de mammotest en de ontvangst van de resultaten door de vrouw.

De resultaatsindicatoren zijn niet allemaal beschikbaar maar deze die konden worden berekend bevinden zich binnen de Europese normen: in 2006 bedroeg de heroproepingsgraad (mammotest met verdachte anomalie) 4,6 % (zonder de 6,1 % vrouwen mee te tellen waarbij een echografie werd aangevraagd omwille van dens borstweefsel) en de detectiegraad wordt geschat op minstens 8,0 per 1000 (% gescreende kankers bij de vrouwen die een mammotest ondergingen).

Wanneer de vrouwen die een mammotest ondergingen worden beschouwd ten opzichte van de uitgenodigde vrouwen bekomt men, volgens de registratiegegevens, een participatiegraad van 10,4 % voor het georganiseerde screeningsprogramma in het Brusselse Gewest in 2005-2006 (9,0 % in 2003-2004), welke varieert naargelang de woongemeente (van 5,9 % in Ukkel tot 17,9 % in Jette). Na de tweede ronde kon de trouw aan het programma worden geschat: 81,6 % van de deelnemende vrouwen waren nieuw gerecruteerden, 13,9 % zijn regelmatig deelnemende vrouwen (vrouwen die minstens 1 mammotest lieten uitvoeren in elke ronde) en 63,3 % van de vrouwen werd verloren (vrouwen die zich in de eerste ronde lieten testen maar niet meer in de tweede ronde).

1. Samenvatting

GEORGANISEERDE SCREENINGSPROGRAMMA VOOR BORSTKANKER IN HET BRUSSELS GEWEST8 1. Samenvatting

Tot besluit: Hoewel de resultaten in termen van participatie verbeteren blijven ze evenwel nog onder de verwachtingen. Het programma slaagt er wel in om nieuwe vrouwen aan te trekken maar heeft nog moeite om ze trouw te maken. Er blijft evenwel nog 50 % van de doelgroep in het Brussels Gewest die geen enkele screening onderging, noch via het georganiseerde programma, noch door middel van een individuele screening.

Een opgedreven dialoog tussen het programma en de professionele gezondheidswerkers, het opzetten van een coördinatie op Brussels niveau van informatie- en sensibilisatie-acties, het behoud van een routineuze kwaliteitscontrole van de radiologische eenheden en de koppeling van de gegevens in het programma aan de gegevens in het Kankerregister zijn zeker sleutelelementen voor de verbetering van het georganiseerde screeningsprogramma voor borstkanker in het Brussels Gewest.


Dit rapport is een actualisatie van het in 2006 verschenen rapport: Evaluatierapport van het georganiseerde screeningsprogramma voor borstkanker in het Brussels Gewest (Periode: juni 2002 tot december 2005). Het betreft vooral de analyse van de gegevens die werden verzameld binnen het georganiseerde screeningsprogramma voor borstkanker door mammografie, waarbij vrouwen tussen 50 en 69 jaar om de twee jaar een gratis kwaliteitsvolle mammografie wordt aangeboden (de ‘mammotest’).

In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest werd “Brumammo vzw – Brussels Coördinatie Centrum voor Borstkankeropsporing” opgericht als Brussels referentiecentrum, op basis van een protocolakkoord tussen de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie en de Vlaamse en Franse Gemeenschap. Het centrum heeft een overeenkomst gesloten met de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie en de relatie met de gemeenschappen is geregeld via ministeriële besluiten.De werking van het programma wordt hier niet beschreven, maar is terug te vinden in het eerste rapport van het Observatorium voor Gezondheid en Welzijn van Brussel-Hoofdstad over de georganiseerde borstkankerscreening (zie http://www.observatbru.be/nl/Sante/Borstkanker_prot.pdf). Een samenvattend schema vindt u in bijlage 5.

Dit tweede rapport heeft betrekking op de tweede ronde, zijnde de periode waarin Brumammo voor de tweede keer een ‘volledige’ [1] uitnodigingscyclus van de doelgroep heeft uitgevoerd. Deze tweede ronde werd vergeleken met de eerste. De periode 2003-2004 wordt beschouwd als de eerste ronde (Round 1), de periode 2005-2006 als de tweede ronde (Round 2) [2].Deze definities van eerste en tweede ronde betreffen het programma in zijn geheel, en niet de individuele vrouwen. Zo is het mogelijk dat een vrouw die haar eerste mammotest heeft ondergaan in juli 2002, in 2006 aan haar derde screening toe is terwijl een vrouw die bij de tweede ronde nieuw is in de doelgroep, in 2006 haar eerste mammotest ondergaat.

2. Inleiding

1 Voor meer uitleg over het aantal werkelijk verzonden uitnodigingen, zie paragraaf 5.1.

2 Het programma ging in feite van start in juni 2002. Op dat ogenblik konden de vrouwen zich enkel voor een mammotest aanbieden met een voorschrift van de arts (= “eerste kanaal”); de uitnodigingen werden pas verstuurd vanaf februari 2003 (= “tweede kanaal”). Om technische redenen worden in dit rapport de jaren 2003, 2004, 2005 en 2006 beschouwd. Sommige tabellen zijn dus niet vergelijkbaar met die van het eerste rapport waarin enkele werkingsgegevens werden geanalyseerd voor de periode 2002-2005.


3. Epidemiologische situatie

3.1 Evolutie van de sterfte door borstkanker in Brussel tussen 1998 en 2006

Deze resultaten zijn gebaseerd op de analyse van de statistische overlijdensformulieren door het Observatorium. Ze betreffen enkel de vrouwen die in het Brussels Gewest wonen.

Voor de periode 2005-2006 is borstkanker de eerste doodsoorzaak door kanker bij de vrouw (17,9 % van de sterfgevallen door kanker, 4,0 % van alle sterfgevallen) en de eerste oorzaak van vroegtijdige sterfte (overlijdens voor de leeftijd van 65 jaar). Tussen 50 en 69 jaar veroorzaakt borstkanker een vijfde van de sterfgevallen door kanker en 8,9 % van alle sterfgevallen bij vrouwen in het Brussels Gewest.

Tabel 1 Aantal door borstkanker overleden Brusselse vrouwen per jaar naar leeftijd

Leeftijd 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006Totaal

1998-2006

25-29 jaar 0 0 0 0 1 1 1 1 1 5

30-34 jaar 1 2 0 1 0 1 3 1 2 11

35-39 jaar 7 4 2 5 4 9 3 1 4 39

40-44 jaar 6 2 11 8 5 6 4 5 8 55

45-49 jaar 12 12 17 14 15 16 8 8 9 111

50-54 jaar 18 21 14 17 11 14 21 14 12 142

55-59 jaar 12 18 12 24 18 29 15 13 13 154

60-64 jaar 20 18 19 17 27 28 15 17 12 173

65-69 jaar 26 23 35 24 23 19 21 16 20 207

70-74 jaar 27 23 32 24 26 26 26 29 28 241

75-79 jaar 28 36 32 24 30 33 28 28 23 262

80-84 jaar 28 28 22 36 27 26 37 39 29 272

85-89 jaar 29 26 32 22 23 15 20 14 20 201

90-94 jaar 10 11 15 13 14 12 22 10 15 122

>= 95 jaar 6 3 4 6 4 8 4 3 2 40

Totaal 230 227 247 235 228 243 228 199 198 2 035Bron: Statistische overlijdensformulieren

Het aantal sterfgevallen per jaar door borstkanker blijft relatief stabiel tussen 1998 en 2004 met gemiddeld 234 sterfgevallen ieder jaar en is merkbaar lager voor de jaren 2005 en 2006.

GEORGANISEERDE SCREENINGSPROGRAMMA VOOR BORSTKANKER IN HET BRUSSELS GEWEST 113. Epidemiologische situatie

3 Mededeling Françoise Renard: Cancer Incidence in Belgium, 2004, draft report, Belgian Cancer Registry, Brussels, 2008

0

10

20

30

40

50

60

70

1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Ster

ftec

ijfer

/ 10

0 00

0

Evolutie van het voor leeftijd gestandaardiseerde borstkankersterftecijfer, Brusselse vrouwen, 1990-2006Figuur 1

Bron: Statistische overlijdensformulieren

Na standaardisering voor de leeftijd ziet men een daling van het sterftecijfer tussen 1990 en 1997; na 1997 blijven de sterftecijfers relatief stabiel en zijn ze lager in 2005 en 2006, met sterftecijfers van respectievelijk 41,2 en 40,8 per 100 000 vrouwen.

3.2 Incidentie van borstkanker in het Brussels Gewest

In het vorige rapport maakten we, bij gebrek aan betrouwbare gegevens over de incidentie van borstkanker in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, een raming door de incidentiecijfers per leeftijd die in Vlaanderen werden waargenomen voor de jaren 2001-2002 toe te passen op de Brusselse bevolking. Begin 2008 werden de voorlopige cijfers betreffende de incidentie van kanker in België voor het jaar 2004 gepubliceerd door het Kankerregister [3]. Voor het Brussels Gewest werden in totaal 931 gevallen van invasieve tumoren in de borst genoteerd. Hierna vindt men de verdeling per leeftijd.22,8 % van de gevallen van borstkanker doet zich voor vóór de leeftijd van 50 jaar (212/931), 47,6 % tussen 50 en 69 jaar (443/931) en 29,6 % bij vrouwen van 70 jaar en ouder (276/931).

GEORGANISEERDE SCREENINGSPROGRAMMA VOOR BORSTKANKER IN HET BRUSSELS GEWEST12 3. Epidemiologische situatie

0 0 0 0 07

12

27

73

9398

106117

122

87 89

66

34

0

20

40

60

80

100

120

140

0-4

jaar

5-9

jaar

10-1

4 ja

ar

15-1

9 ja

ar

20-2

4 ja

ar

25-2

9 ja

ar

30-3

4 ja

ar

35-3

9 ja

ar

40-4

4 ja

ar

45-4

9 ja

ar

50-5

4 ja

ar

55-5

9 ja

ar

60-6

4 ja

ar

65-6

9 ja

ar

70-7

4 ja

ar

75-7

9 ja

ar

80-8

4 ja

ar

85 ja

ar e

n +

Leeftijd van de vrouwen

Aan

tal b

ors

tkan

kers

Incidentie van borstkanker naar leeftijd, Brusselse vrouwen,2004Figuur 2

Bron: Kankerregister, 2008

De bruto-incidentiegraad van borstkanker bij vrouwen in het Brussels Gewest bedraagt 179,2 / 100 000 (tegenover 176,3 in Vlaanderen en 179,3 in Wallonië).De incidentiegraad gestandaardiseerd voor de leeftijd (met als referentie de Europese bevolking) bedraagt 164,8 / 100 000: dit cijfer ligt hoger dan in de twee andere Gewesten van het land (144,3 in Vlaanderen en 152,7 in Wallonië).


4. Activiteiten van de mammografie-eenheden (onafhankelijk van de woonplaats van de vrouw)

De gegevens van dit hoofdstuk hebben betrekking op alle vrouwen die een mammotest (MMT) hebben ondergaan in de periode 2003-2006 (alleen in figuur 3 wordt ook het aantal in 2002 gerealiseerde mammotests gepresenteerd). De geanalyseerde gegevens zijn afkomstig uit het mammotestregister dat werd samengesteld door Brumammo [4].

4.1 Aantal uitgevoerde mammotests naar tijdstip en woonplaatsIn figuur 3 werden de mammotests uitgevoerd tussen juni en december 2002 opgenomen om de echte start van het programma met het verzenden van de uitnodigingen in 2003 te onderstrepen.De periode van 2003 tot 2006 vertoont:– Een stijging van het aantal mammotests tussen 2003 en 2004 met 31,3 % – Een lichte daling (- 4,8 %) tussen 2004 en 2005 – Een duidelijke stijging (+ 46,8 %) tussen 2005 en 2006.

De stijging van het aantal mammotests in 2006 kan het gevolg zijn van het feit dat meer uitnodigingen werden verstuurd en/of dat het programma beter functioneert.

1 303

3 284

4 3124 106

6 027

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

Aan

tal M

MT

2002 2003 2004 2005 2006

Jaar

Aantal uitgevoerde mammotests per jaar in het Brussels Gewest sinds de start van het programma (2002-2006)Figuur 3

Bron: Brumammo

4 Voor elke vrouw die een mammotest ondergaat wordt in de radiologie-eenheid, met het akkoord van de vrouw, een formulier ingevuld bij de eerste lezing (zie fiche in bijlage 6). Dit formulier wordt samen met de foto’s doorgestuurd naar Brumammo.

Bij de tweede en eventueel derde lezing wordt een gelijkaardig blad ingevuld. Alle gegevens worden gecodeerd door Brumammo en de anoniem gemaakte gegevens worden doorgestuurd naar het Observatorium om de evaluatie van het programma mogelijk te maken.

GEORGANISEERDE SCREENINGSPROGRAMMA VOOR BORSTKANKER IN HET BRUSSELS GEWEST14 4. Activiteiten van de mammografie-eenheden

179

344

286

393

319

375

425

345

260

436

270

330

384

336

393

613

466

602

522

527

501

604

561

455

391

392355

323372

279295

334

361

204

294

207

228

407

244

354

277248

287

296

499

390

485

281

0

100

200

300

400

500

600

700

jan-03

feb-03

maa-03

apr-03

mei-03

jun-03

jul-0

3au

g-03

sep-03

okt-03

nov-03

dec-03

jan-04

feb-04

maa-04

apr-04

mei-04

jun-04

jul-0

4au

g-04

sep-04

okt-04

nov-04

dec-04

jan-05

feb-05

maa-05

apr-05

mei-05

jun-05

jul-0

5au

g-05

sep-05

okt-05

nov-05

dec-05

jan-06

feb-06

maa-06

apr-06

mei-06

jun-06

jul-0

6au

g-06

sep-06

okt-06

nov-06

dec-06

Aantal uitgevoerde mammotests in de Brusselse radiologische eenheden per maand tussen januari 2003 en december 2006. Figuur 4

Bron: Brumammo

Het patroon is ieder jaar gelijkaardig met een daling van de activiteit in de zomer en aan het eind van het jaar.

1294

16541725

1592

2237

358 311 355481

373

1109

1747

2808

93 83 59 38 69 50 77 50

445339358

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

1800

2000

2200

2400

2600

2800

3000

1ste 03 2de 03 1ste 04 2de 04 1ste 05 2de 05 1ste 06 2de 06

Aan

tal M

MT

Brussel Hoofdstad Wallonië Vlaanderen

Aantal uitgevoerde mammotests in de Brusselse radiologische eenheden per semester tussen 2003 en 2006 naargelang het gewest waar de vrouw woonachtig is.Figuur 5

Bron: Brumammo

Voor de Brusselse vrouwen zien we een stijging met 40,5 % (+ 645 mammotests) tussen het tweede semester van 2005 en het eerste semester van 2006; in dezelfde periode zien we ook een toename van het aantal in Brussel uitgevoerde mammotests bij vrouwen die in een ander gewest wonen.

GEORGANISEERDE SCREENINGSPROGRAMMA VOOR BORSTKANKER IN HET BRUSSELS GEWEST 154. Activiteiten van de mammografie-eenheden

De aanzienlijke stijging tussen het eerste en het tweede semester van 2006 (+ 571 mammotests, + 25,5 %) betreft alleen de vrouwen die in Brussel wonen.

Tabel 2 Aantal uitgevoerde mammotests in de Brusselse radiologische eenheden naargelang het gewest waarin de vrouw woonachtig is per ronde, 2003-2006

GewestRound 1 Round 2 Evolutie*

n MMT % n MMT % n %

Brussel Hoofdstad 5 804 76,6 8 362 82,6 2 558 44,1

Wallonië 273 3,6 246 2,4 - 27 -9,9

Vlaanderen 1 500 19,8 1 520 15,0 20 1,3

Totaal 7 577 100,0 10 128 100,0 2 551 33,7

* n = n MMT Round 2 – n MMT Round 1, % = (n MMT Round 2 – n MMT Round 1) / n MMT Round 1*100

De globale stijging (+ 33,7 %) van het aantal mammotests tussen de eerste en de tweede ronde is vooral te danken aan de stijging bij de Brusselse vrouwen (+ 44,1 %); bij de vrouwen uit Vlaanderen is het aantal mammotests gestagneerd en het aantal Waalse vrouwen dat in Brussel een mammotest liet uitvoeren is gedaald (- 9,9 %).


4.2 Aantal uitgevoerde mammotests per radiologische eenheid

Sinds de start van het programma hebben twee eenheden vrijwillig en definitief hun deelname aan de screening beëindigd. Eind 2006 waren 29 eenheden actief, waarvan 4 voor hun erkenning afhangen van de Franse of Vlaamse Gemeenschap. In 2007 zijn twee andere eenheden tijdelijk uit het programma gestapt (een van de Franse Gemeenschap en een van de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie). Van de 24 eenheden die afhangen van de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie werd de voorlopige erkenning verlengd tot begin 2007; eind 2007 verwierven 17 eenheden hun definitieve erkenning. De dossiers van de 7 andere zijn in behandeling.Eind 2006 was er geen enkele nieuwe eenheid in het programma opgenomen.Tien eenheden hebben hun erkenning voor digitale mammografie aangevraagd.

Het gemiddelde maandelijkse aantal mammotests uitgevoerd per eenheid is licht gestegen, maar blijft ook in de tweede ronde eerder laag: van 9,9 mammotests per maand in de eerste ronde tot 14,1 mammotests per maand in de tweede ronde (tabel 3). Het maandelijkse gemiddelde is bij het UZ-Brussel (het vroegere AZ-VUB) veel hoger dan elders.3 eenheden zagen hun maandelijkse gemiddelde in de tweede ronde dalen: de Sint-Michielskliniek (tijdelijke stopzetting van de screening bij de overstap naar digitale mammografie), UCL en het Jules Bordet Instituut. In de 27 andere eenheden is het maandelijkse gemiddelde gestegen maar de stijging variëert sterk van de ene eenheid tot de andere (van 15 tot 222 %) maar deze percentages dienen voorzichtig te worden geïnterpreteerd gezien de vaak lage absolute aantallen waarop ze betrekking hebben.Bij de openbare ziekenhuizen (behorend tot het IRIS-netwerk) is geen systematisch patroon in de evolutie te zien.

GEORGANISEERDE SCREENINGSPROGRAMMA VOOR BORSTKANKER IN HET BRUSSELS GEWEST 174. Activiteiten van de mammografie-eenheden

Tabel 3 Aantal uitgevoerde mammotests per Brusselse radiologische eenheid (2003-2006)

PC Naam van de eenheidRound 1 Round 2

Evolutie R1-R2

Maand-gemid. R1

Maand-gemid. R2

2003 2004 Totaal 2005 2006 Totaal (%)* n n

1090 UZ-Brussel 1 053 1 309 2 362 1 135 1 575 2 710 14,7 98 113

1070 St-Anna – St-Remi Kliniek 103 154 257 153 314 467 81,7 11 19

1000 Jules Bordet Instituut 305 206 511 160 146 306 -40,1 21 13

1050 Etterbeek-Elsene Ziekenhuis 106 109 215 150 140 290 34,9 9 12

1070 Centrum voor Radiologie van Dr Trefois 60 77 137 53 85 138 0,7 6 6

1070 Erasmus Ziekenhuis 57 78 135 73 170 243 80,0 6 10

1080 Centrum voor Radiologie van Dr Bersou 115 198 313 235 332 567 81,2 13 24

1070 Bracops Ziekenhuis 53 85 138 106 145 251 81,9 6 10

1000 Kliniek Sint Jan 242 361 603 339 514 853 41,5 25 36

1040 Kliniek Sint Michiel 89 127 216 73 7 80 -63,0 9 3

1190 Molière Longchamps Ziekenhuis 96 180 276 182 314 496 79,7 12 21

1082 Hôpital français 23 42 65 33 77 110 69,2 3 5

1200 UCL – Preventie en screening eenheid 391 356 747 322 355 677 -9,4 31 28

1180 Brussels Senology Center 41 46 87 55 89 144 65,5 4 6

1180 Kabinet Med. Beeldvorming van de borst 9 - 9 - - - - - -

1170 Mammo. eenheid van Dr Borremans 31 89 120 71 97 168 40,0 5 7

1070 Algemeen Mammo. en Echo. Centrum 7 17 24 15 34 49 104,2 1 2

1200 Centr. voor Med. Beeldvorming Broqueville 52 75 127 80 196 276 117,3 5 12

1050 Centrum voor Radiologie van Dr Laduron 20 40 60 32 45 77 28,3 3 3

1180 Kliniek St Elisabeth 45 55 100 71 98 169 69,0 4 7

1180 Kliniek Edith Cavell 69 67 136 61 135 196 44,1 6 8

1180 Medisch Centrum van Ukkel 22 18 40 - - - 2 -

1000 UMC St-Pieter 70 81 151 97 115 212 40,4 6 9

1000 César de Paepe Ziekenhuis 44 60 104 64 150 214 105,8 4 9

1030 Medisch Centrum Europa Lambermont 60 102 162 148 242 390 140,7 7 16

1040 Kliniek Park Léopold 47 112 159 100 186 286 79,9 7 12

1000 Lothier algemene kliniek 6 18 24 24 21 45 87,5 1 2

1200 Centr. voor Med. Beeldvorming van de borst 49 111 160 143 152 295 84,4 7 12

1210 St-Joost-ten-Node algemene kliniek - 23 23 15 59 74 221,7 1 3

1180 Privaat Centrum voor Radiodiagnose 7 20 27 22 30 52 92,6 1 2

1083 Kliniek van de Basiliek 4 77 81 71 167 238 193,8 3 10

1190 Mammo. eenheid van Dr Hubert - 19 19 23 37 60 215,8 1 3

Totaal 3 276 4 312 7 588 4 106 6 027 10 133 33,5 9,9 14,1

* Evolutie: (Round 2-Round 1)/Round 1*100


Tabel 4 Aantal mammotests in het Brussels gewest per radiologische eenheid en gemeente waar de vrouw woont (Brusselse vrouwen, 2005-2006)

PC vr

ouw

en

Brus

sel

Scha

arbe

ek

Ette

rbee

k

Else

ne

St-G

illis

Ande

rlech

t

Mol

enbe

ek

Koek

elbe

rg

St-A

. Ber

chem

Gans

hore

n

Jett

e

Ever

e

St-P

iete

rs-W

ol.

Oude

rgem

Wat

-Bos

voor

de

Ukke

l

Vors

t

St-L

ambr

echt

s-W

.

St-Jo

ost-T

en-N

ode

Tota

al

PC eenheid 10

00

1030

1040

1050

1060

1070

1080

1081

1082

1083

1090

1140

1150

1160

1170

1180

1190

1200

1210

1000 37 21 8 23 32 18 23 1 6 7 16 14 8 8 4 11 21 7 7 272

1000 181 299 11 18 5 11 44 7 10 7 35 76 9 10 6 5 10 12 80 836

1000 55 14 6 13 31 16 15 5 0 1 6 7 3 3 1 5 14 1 3 199

1000 85 15 5 3 14 16 22 2 0 1 7 11 2 1 1 3 13 3 2 206

1000 20 2 0 1 0 3 6 0 0 2 4 2 1 0 0 0 1 1 0 43

1030 21 222 7 2 1 0 1 1 1 0 1 112 2 3 0 1 0 9 4 388

1040 4 24 13 1 1 1 0 0 0 0 0 8 9 3 0 0 0 12 0 76

1040 30 18 72 31 4 1 5 1 0 2 7 15 24 38 10 4 2 17 1 282

1050 9 13 70 100 1 3 1 1 1 2 2 7 8 25 15 11 1 4 4 278

1050 9 2 1 33 2 1 0 0 0 0 0 0 6 8 11 0 0 1 0 74

1070 24 4 2 3 5 230 131 15 11 5 13 3 3 1 2 3 4 1 1 461

1070 2 2 0 0 1 114 9 0 1 1 0 0 0 0 0 1 0 1 0 132

1070 21 7 2 5 5 99 26 3 5 5 11 2 3 2 1 12 14 2 0 225

1070 2 1 0 0 1 212 13 2 2 1 0 0 0 0 0 1 6 0 0 241

1070 5 0 1 0 1 34 1 2 1 0 0 0 0 2 0 0 1 0 1 49

1080 34 4 0 4 2 33 298 33 74 17 49 1 0 1 0 0 3 0 0 553

1082 7 2 0 0 0 4 19 7 39 13 14 2 0 0 0 0 2 0 0 109

1083 23 2 0 0 0 5 19 16 28 66 71 4 0 1 0 0 0 0 0 235

1090 367 36 5 17 8 49 127 52 75 166 428 31 10 8 5 4 4 10 7 1 409

1170 4 0 1 16 1 1 2 0 0 0 1 1 1 47 91 0 0 1 0 167

1180 8 7 3 27 6 0 1 0 2 0 2 3 0 2 3 56 14 2 2 138

1180 5 0 2 10 2 0 2 0 0 0 1 0 2 6 6 81 38 3 0 158

1180 12 4 6 27 8 4 4 1 2 1 0 2 2 3 3 80 25 7 1 192

1180 1 0 0 1 2 0 0 0 0 0 0 1 2 0 1 38 3 0 0 49

1190 6 4 6 26 97 5 2 0 3 1 2 0 3 0 5 104 219 3 0 486

1190 0 1 1 2 4 0 1 0 0 0 1 2 0 2 0 12 29 1 0 56

1200 16 44 21 12 1 2 5 1 2 0 6 29 110 35 20 5 3 107 2 421

1200 5 18 16 3 1 0 0 0 0 0 1 13 64 9 4 3 0 131 0 268

1200 11 13 13 2 1 0 2 0 1 0 0 17 61 20 3 2 0 140 0 286

1210 10 15 0 1 0 0 1 0 0 0 2 2 0 0 0 0 0 0 42 73

Totaal 1 014 794 272 381 237 862 780 150 264 298 680 365 333 238 192 442 427 476 157 8 362

georganiseerde screeningsprogramma voor borstkanker in het brussels gewest 194. Activiteiten van de mammografie-eenheden

We voerden een ruimtelijke analyse uit op de gegevens 2005-2006 waarbij we geïnteresseerd waren in het geografische bereik van elke eenheid enerzijds en de fysieke verplaatsingen van vrouwen die een mammotest lieten uitvoeren anderzijds.De vaststellingen kunnen het parcours van de vrouwen uiteraard slechts gedeeltelijk verduidelijken. Dat parcours wordt immers beïnvloed door het al dan niet bestaan van een radiologie-eenheid in hun gemeente, de eventuele nabijheid van een radiologie-eenheid in een naburige gemeente, de aanbevelingen of het netwerk van de hun vertrouwde artsen, de houding van de radiologie-eenheid (worden de vrouwen aangemoedigd om een mammotest te ondergaan, kan er gemakkelijk een afspraak worden gemaakt, enz.).Tabel 4 hierboven tracht een beeld te geven van deze analyse. De gevallen waarbij de mammotests werden uitgevoerd in de woongemeente van de vrouw zijn geel gekleurd. De gevallen waarbij de mammotests werden uitgevoerd in een naburige gemeente van de woongemeente staan in het oranje .

84 % van de vrouwen die een mammotest hebben ondergaan in de tweede ronde, beschikte over minstens één eenheid in hun eigen gemeente.40 % van de mammotests bij de Brusselse vrouwen werd uitgevoerd in de woongemeente van de vrouw (47,6 % als er een eenheid is in de woongemeente), 44 % in een naburige gemeente en 16 % in een andere gemeente. De nabijheid van een eenheid dicht bij huis lijkt dus een rol te spelen.In sommige gemeenten worden er in verhouding meer mammotests uitgevoerd dan er vrouwen wonen die een mammotest hebben ondergaan: de eenheden van Jette en Sint-Lambrechts-Woluwe hebben tweemaal meer mammotests uitgevoerd, de eenheden van Brussel-Stad 1,5 maal meer. De gescreende vrouwen komen er dus ook vanuit andere gemeenten.In andere gemeenten werden in verhouding minder mammotests uitgevoerd: Schaarbeek, Sint-Agatha-Berchem en Sint-Joost-ten-Noode.Als de gemeenten geen eenheid hebben (Sint-Gillis, Koekelberg, Evere, Sint-Pieters-Woluwe en Oudergem), gaat meer dan de helft van de vrouwen naar een naburige gemeente. Het percentage mammotests uitgevoerd in de eigen gemeente is het hoogst in de drie volgende gemeenten: 80 % in Anderlecht (het hoge percentage dankt men eerder aan St-Anne-St-Remi en Bracops dan aan Erasmus), 79 % in Sint-Pieters-Woluwe en 63 % in Jette.

Wanneer een eenheid gelegen is aan de grens van een gemeente, is het percentage patiënten uit een grensgemeente dikwijls hoog. Dat is bijvoorbeeld het geval voor de kliniek Sint-Jan in Brussel-Stad (waar 35,1 % van de vrouwen uit Schaarbeek komt), de Sint-Michielskliniek in Etterbeek (waar 30 % van de vrouwen eveneens afkomstig is uit Schaarbeek) en de Kliniek Basiliek in Koekelberg (29,8 % van de vrouwen is er afkomstig uit Jette).

15,0 % van de vrouwen die een mammotest hebben ondergaan in Brussel is afkomstig uit Vlaanderen en 2,4 % uit Wallonië. Deze niet-Brusselse vrouwen wenden zich vooral tot het UZ-Brussel (46,8 % van de mammotests die in het kader van het Brusselse programma worden uitgevoerd in het UZ-Brussel gebeurt bij Vlaamse en 1,1 % bij Waalse vrouwen), het UCL (20,7 % bij Vlaamse en 16,9 % bij Waalse vrouwen) en Bordet (3,0 % bij Vlaamse en 7,9 % bij Waalse vrouwen). Vrouwen die in Vlaanderen wonen (en zich in het Brussels gewest laten screenen) laten hun mammotest vooral uitvoeren in het UZ-Brussel en het UCL, vrouwen die in Wallonië wonen vooral in het UCL en in Bordet.

Het UZ-Brussel in Jette voert de meeste mammotests uit, namelijk 26,7 % van alle mammotests die worden uitgevoerd in het Brussels Gewest. Als we enkel kijken naar vrouwen die in Brussel wonen, voert deze eenheid nog altijd de meeste mammotests uit (16,9 %).


De kliniek Sint-Jan staat op de tweede plaats wat het aantal uitgevoerde mammotests betreft. Deze eenheid rekruteert relatief weinig in Vlaanderen en Wallonië, maar trekt heel wat vrouwen uit het noordoosten van het Brusselse Gewest aan: Sint-Joost-ten-Noode (51,0 % van de mammotests bij vrouwen die in Sint-Joost wonen worden uitgevoerd in Sint-Jan), Schaarbeek (37,7 % van de mammotests bij vrouwen die in Schaarbeek wonen) en Evere (20,8 % van de mammotests bij vrouwen die in Evere wonen).


5. Activiteiten van het Brusselse programma (alleen Brusselse vrouwen) [5]

In dit hoofdstuk beschouwen we enkel de vrouwen die in het Brussels Gewest wonen.

In het georganiseerde screeningsprogramma wordt eenmaal om de 2 kalenderjaren een gratis mammotest uitgevoerd, vanaf 1 januari van het jaar waarin de vrouwen 50 jaar worden tot 31 december van het jaar van hun 69ste verjaardag. Gedurende deze periode stuurt Brunammo om de twee jaar een persoonlijke uitnodigingsbrief op basis van de geboortedatum van de vrouw. De verzending gebeurt in de loop van de geboortemaand van de vrouw en in het even of oneven verzendingsjaar naargelang de geboortedatum even of oneven is (geboren op 19 maart: uitnodiging verstuurd in maart 2003, geboren op 20 maart: uitnodiging verstuurd in maart 2004). Als de vrouwen een mammotest hebben ondergaan, wordt de volgende uitnodiging normaal gezien echter twee jaar na de datum van hun mammotest verstuurd.De vrouwen van wie de geboortedatum onvolledig is worden allemaal uitgenodigd in het begin van de cyclus (ongeveer 7000 vrouwen in het bestand 2006).Vrouwen die na de verzending van een uitnodiging geen mammotest laten uitvoeren, ontvangen geen herinneringsbrief.

In het Brussels Gewest ging de verzending van persoonlijke uitnodigingen van start in februari 2003.De uitnodigingsbrieven worden gegenereerd door een computerprogramma op basis van het bestand dat wordt aangeleverd door de Kruispuntbank Sociale Zekerheid (KSZ). In het bestand 2003 kwam het aantal vrouwen van wie de gegevens bruikbaar waren overeen met 67 % van de doelgroep. Door problemen bij de KSZ werden voor de jaren 2004 en 2005 geen nieuwe bestanden ontvangen. De uitnodigingen werden dus verstuurd op basis van het bestand 2003. Bijkomende vrouwen die in het programma moesten worden opgenomen omdat ze 50 jaar waren geworden konden dus niet worden uitgenodigd en ook adreswijzigingen werden niet geïntegreerd. Uit het oorspronkelijke bestand werden enkel de overleden vrouwen verwijderd. Het bestand dat als basis diende voor de uitnodigingen was dus hoe langer hoe minder volledig. Begin 2006 werd eindelijk een nieuw bestand beschikbaar met de gegevens van alle vrouwen uit de doelgroep [6].

Vanaf 2004 ontvingen de vrouwen samen met de uitnodiging een lijst van de erkende mammografie-eenheden in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en een tweetalige informatiebrochure. Vrouwen uit de doelgroep kunnen eveneens een mammotest laten uitvoeren op voorschrift van een behandelende arts.

5.1 Uitnodigingen per ronde en naar leeftijd en woonplaats van de vrouwen

In de eerste ronde werden 64 035 uitnodigingen verstuurd. In de tweede 83 233, waarvan 4 514 heruitnodigingen [7].Brumammo ontving het nieuwe bestand van de KSZ (met onder meer de 30 % vrouwen die bij de eerste ronde ontbraken) in februari 2006; een deel van de achterstand werd ingehaald [8] in 2006, maar het grootste deel zal worden ingehaald in 2007 bij de derde ronde. Dat verklaart waarom slechts 81,5 % van de vrouwen uit de databank van de KSZ werd uitgenodigd in de tweede ronde (2005-2006).De databank die Brunammo ons toestuurde en op basis waarvan de analyses van dit rapport werden gemaakt, bevatte niet alle uitnodigingen die werkelijk werden verstuurd in 2005 en 2006 [9]; het kan dus gebeuren dat in de verdere tabellen de gebruikte noemers

5 Zie bijlage 4 voor een overzichtstabel van de verschillende dekkingsgraden per gemeente.

6 Meer details over de databank van de KSZ vindt u in bijlage 12 van het eerste rapport van het Observatorium over het georganiseerde screeningsprogramma voor borstkanker (http://www.observatbru.be/nl/Sante/Borstkanker_prot.pdf)

7 Uitnodigingen verstuurd aan vrouwen die al eens hebben deelgenomen aan het programma. In dat geval worden de uitnodigingen niet verstuurd volgens de geboortedatum, maar normaal gezien twee jaar na de vorige mammotest.

8 Uitnodiging van de vrouwen die niet voor de eerste ronde werden uitgenodigd omdat ze niet in het bestand waren opgenomen.

9 Sommige uitnodigingen werden ‘manueel’ verzonden op telefonische aanvraag van de vrouwen of na ‘mutaties’ toegevoegd door de KSZ.

GEORGANISEERDE SCREENINGSPROGRAMMA VOOR BORSTKANKER IN HET BRUSSELS GEWEST22 5. Activiteiten van het Brusselse programma

niet helemaal dezelfde zijn als de cijfers in onderstaande tabel, waardoor de verhoudingen worden over- of onderschat.

Tabel 5 Uitgenodigde en niet uitgenodigde vrouwen in het nieuwe bestand van de KSZ (februari 2006)

Totaal aantal vrouwen in KSZ-bestand (februari 2006) 103 856

Totaal aantal uitgenodigde vrouwen (%*): 83 233 (81,5 %)

Aantal uitgenodigde vrouwen in 2005 33 404

Aantal uitgenodigde vrouwen in 2006 45 315

Aantal heruitgenodigde vrouwen 2006 4 514

Aantal niet uitgenodigde vrouwen omwille van:

overlijden 334

onbruikbaar adres in KSZ-bestand 1 333

onvolledig bestand bij aanvang van de ronde (-30 %) en geboortejaren 1955, 1956 niet uitgenodigd

18 956

* % van de vrouwen die uitgenodigd hadden moeten worden (= totaalKSZ – overlijdens – onbruikbare adressen)

0

10 000

20 000

30 000

40 000

50 000

60 000

heruitnodigingen 0 0 0 4 514

uitnodigingen 18 401 45 634 33 404 45 315

2003 2004 2005 2006

Aantal verzonden uitnodigingen aan Brusselse vrouwen per jaar (2003-2006)Figuur 6

Bron: Brumammo

Zoals men kan zien in figuur 6, werd er in 2004 al een inhaalbeweging uitgevoerd: vrouwen die in 2003 niet waren uitgenodigd werden uitgenodigd in 2004. Deze “inhaalbeweging” lijkt echter niet veel invloed te hebben gehad op het aantal uitgevoerde mammotests, in tegenstelling tot de inhaalbeweging in 2006 (Zie figuur 7). Uiteraard zijn er nog andere factoren die de deelname van de vrouwen zal beïnvloeden (zie paragraaf 5.4).

GEORGANISEERDE SCREENINGSPROGRAMMA VOOR BORSTKANKER IN HET BRUSSELS GEWEST 235. Activiteiten van het Brusselse programma

2 403

3 401 3 317

5 045

0

1 000

2 000

3 000

4 000

5 000

6 000

2003 2004 2005 2006

Aantal uitgevoerde mammotests bij Brusselse vrouwen per jaar (2003-2006)Figuur 7

Bron: Brumammo

In de tweede ronde van het screeningsprogramma werd 79 % van de Brusselse vrouwen van 50-69 jaar die zijn ingeschreven in het rijksregister uitgenodigd.

Tabel 6% uitgenodigde vrouwen van 50 tot 69 jaar ten opzichte van het aantal in het rijks-register ingeschreven vrouwen van dezelfde leeftijd, naar leeftijdscategorie, Brussel, 2005-2006

Rijksregister Uitnodigingen % uitgenodigd

50-54 jaar 30 505 22 309 73,1

55-59 jaar 28 527 22 091 77,4

60-64 jaar 22 303 18 469 82,8

65-69 jaar 20 792 17 777 85,5

Totaal 102 127 80 646 79,0

Vrouwen die een mammotest ondergingen voor de leeftijd van 50 of na 70 jaar werden niet opgenomen.

Men ziet dat het aandeel van de uitgenodigde vrouwen toeneemt met de leeftijd. Deze gradiënt kan worden waargenomen in alle gemeenten (zie tabel in bijlage 1). Het lagere percentage in de leeftijdsgroep 50-54 jaar kan deels worden uitgelegd door het feit dat de vrouwen van 50 en 51 jaar in de tweede ronde niet werden uitgenodigd (dat zal gebeuren in 2007). De verdere toename met de leeftijd kan echter moeilijk worden verklaard [10]. Deze vaststelling wordt best nog eens geverifiëerd bij de analyse van de derde ronde, waarbij a priori alle vrouwen zullen worden uitgenodigd die zijn opgenomen in de nieuwe databank [11].

10 We weten niet of deze gradiënt bij de eerste ronde ook aanwezig was aangezien we voor de 1ste ronde niet beschikken over het uitnodigingenbestand per leeftijd.

11 De uitnodigingen worden verstuurd op basis van het doelgroepbestand dat werd verstuurd door de KSZ. De kwaliteit van deze verzending hangt dus af van dit bestand en van de werking van Brumammo. Ter herinnering: het ‘volledige’ bestand werd pas ontvangen in februari 2006 en in 2006 konden nog niet alle nieuwe vrouwen uit de databank worden uitgenodigd.


54,6

68,5

67,8

63,2

66,3

65,3

62,6

54,6

65,6

78,0

77,6

77,1

77,3

77,5

80,5

77,4

78,4

76,9

74,7

75,2

60,8

60,8

59,8

62,1

58,5

62,3

71,8

67,5

69,5

71,1

78,9

79,8

80,3

79,3

83,0

82,2

80,0

81,2

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90

Anderlecht

Oudergem

Sint-Agatha-Berchem

Brussel-stad

Etterbeek

Evere

Vorst

Ganshoren

Elsene

Jette

Koekelberg

Sint-Jans-Molenbeek

Sint-Gillis

Sint-Joost-ten-Noode

Schaarbeek

Ukkel

Watermaal-Bosvoorde

Sint-Lambrechts-Woluwe

Sint-Pieters-Woluwe

Gemeenten

%

Round 1 Round 2

Percentage uitgenodigde vrouwen van 50 tot 69 jaar ten opzichte van de in het rijksregister ingeschreven vrouwen van dezelfde leeftijd, naar ronde en woongemeente, Brussel, 2003-2006Figuur 8

Bron: Brumammo


In alle gemeenten zien we een stijging van het percentage uitgenodigde vrouwen tussen de eerste en de tweede ronde. Deze stijging is groter in Anderlecht en Molenbeek. In de tweede ronde zien we een lichte homogenisering van het percentage uitnodigingen tussen de gemeenten (tussen 75 en 83 %) [12].

5.2 Mammotests per ronde naar leeftijd en naar woonplaats van de vrouwen

In de eerste ronde werden bij de Brusselse vrouwen 5 804 mammotests uitgevoerd. In de tweede ronde waren er dit 8 362.

Tabel 7 Aantal bij Brusselse vrouwen uitgevoerde mammotests per ronde en leefijdscategorie (2003-2006)

LeeftijdRound 1 Round 2

n % n %

50-54 jaar 1 644 28,7 2 339 28,0

55-59 jaar 1 570 27,4 2 327 27,8

60-64 jaar 1 299 22,7 1 976 23,6

65-69 jaar 1 214 21,2 1 720 20,6

Totaal 5 727 100,0 8 362 100,0

Vrouwen die een mammotest ondergingen voor de leeftijd van 50 of na 70 jaar werden niet opgenomen.

De verdeling van de mammotests naar leeftijd (tabel 7) weerspiegelt de verdeling van de bevolking volgens de leeftijd.

De dekkingsgraad van de mammotest geeft het percentage weer van vrouwen van 50 tot 69 jaar die een mammotest hebben ondergaan ten opzichte van de vrouwen van dezelfde leeftijdsgroep die zijn ingeschreven in het Rijksregister. Deze dekkingsgraad is kleiner voor de vrouwen van 50-54 jaar, wat kan worden verklaard door het feit dat in deze leeftijdsgroep minder vrouwen werden uitgenodigd (zie tabel 6). De dekkingsgraad van de mammotest is het hoogst in de leeftijdsgroep 60-64 jaar.

Tabel 8 Dekkingsgraad van de mammotest bij de Brusselse vrouwen per ronde naar leeftijdscategorie (2003-2006)

Round 1 Round 2

Rijksregister MMT Dekking Rijksregister MMT Dekking

50-54 jaar 30 094 1 644 5,5 30 505 2 339 7,7

55-59 jaar 27 649 1 570 5,7 28 527 2 327 8,2

60-64 jaar 21 790 1 299 6,0 22 303 1 976 8,9

65-69 jaar 21 010 1 214 5,8 20 792 1 720 8,3

Totaal 100 543 5 727 5,7 102 127 8 362 8,2

Vrouwen die een mammotest ondergingen voor de leeftijd van 50 of na 70 jaar werden niet opgenomen.12 De woonplaats van de vrouwen die ontbraken in de databank 2003 is niet bekend; hun spreiding naar gemeente beïnvloedt mogelijk de evolutie van de deelnamecijfers per gemeente.


Het aantal mammotests is tussen de twee rondes in alle gemeenten gestegen, behalve in Oudergem (tabel 9). De stijgingen variëren van 24 tot 83 %. In 6 gemeenten is het aantal mammotests met meer dan 50 % gestegen.

Tabel 9 Jaarlijks in Brussel uitgevoerd aantal mammotests bij Brusselse vrouwen naar woongemeente (2003-2006)

WoongemeenteRound 1 Round 2 Evolutie R1-R2*

2003 2004 Totaal 2005 2006 Totaal n %

Anderlecht 236 354 590 315 547 862 272 46,1

Oudergem 73 168 241 97 141 238 -3 -1,2

Sint-Agatha-Berchem 70 113 183 113 151 264 81 44,3

Brussel 296 377 673 413 632 1045 372 55,3

Etterbeek 106 113 219 110 162 272 53 24,2

Evere 70 112 182 125 209 334 152 83,5

Vorst 123 161 284 158 269 427 143 50,4

Ganshoren 78 139 217 99 199 298 81 37,3

Elsene 115 176 291 161 220 381 90 30,9

Jette 200 270 470 283 397 680 210 44,7

Koekelberg 41 63 104 52 98 150 46 44,2

Sint-Jans-Molenbeek 190 290 480 300 480 780 300 62,5

Sint-Gillis 69 104 173 88 149 237 64 37,0

Sint-Joost-Ten-Node 39 72 111 63 94 157 46 41,4

Schaarbeek 226 298 524 339 455 794 270 51,5

Ukkel 121 163 284 167 275 442 158 55,6

Watermaal-Bosvoorde 66 70 136 97 95 192 56 41,2

Sint-Lambrechts-Woluwe 174 208 382 195 281 476 94 24,6

Sint-Pieters-Woluwe 110 150 260 142 191 333 73 28,1

Totaal Brussel RC* 2 403 3 401 5 804 3 317 5 045 8 362 2 558 44,1

* n = MMT round 2 - MMT round 1 ; % = (MMT round 2 - MMT round 1)/ MMT round 1*100

Bijlage 2 presenteert de maandelijkse evolutie van de mammotests voor elke gemeente.De dekkingsgraad van de mammotest neemt voor alle gemeenten toe, behalve voor de gemeente Oudergem. Berchem, Evere, Jette en Molenbeek zijn de gemeenten waar het verschil tussen de twee rondes het grootst is (figuur 9).


6,1

8,2

5,2

5,6

4,7

8,5

4,2

10,0

6,1

6,9

4,9

6,7

3,0

4,4

6,6

9,0

8,0

7,0

8,7

8,6

11,7

14,4

8,9

10,9

9,0

8,2

4,7

6,0

8,2

5,7

5,6

7,2

5,5

7,2

5,5

11,5

7,0

6,6

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18

Anderlecht

Oudergem

Sint-Agatha-Berchem

Brussel-stad

Etterbeek

Evere

Vorst

Ganshoren

Elsene

Jette

Koekelberg

Sint-Jans-Molenbeek

Sint-Gillis

Sint-Joost-ten-Node

Schaarbeek

Ukkel

Watermaal-Bosvoorde

Sint-Lambrechts-Woluwe

Sint-Pieters-Woluwe

Gemeenten

%

Round 1 Round 2

Dekkingsgraad van de mammotest bij de Brusselse vrouwen per ronde en woongemeente (2003-2006)Figuur 9

Bron: Brumammo

Bijlage 3 geeft de dekkingsgraad per mammotest volgens de leeftijd en de gemeente.


5.3 Deelname aan het programmaDe participatiegraad meet het aantal vrouwen die een mammotest hebben ondergaan ten opzichte van het aantal uitgenodigde vrouwen. Deze participatiegraad neemt van de eerste naar de tweede ronde lichtjes toe in het Brussels Gewest: van 9,1 % in de eerste ronde tot 10,4 % in de tweede ronde [13].

Wat de participatiegraad per woongemeente van de vrouw betreft (tabel 10), zien we voor de twee rondes een zeer lage participatiegraad voor drie gemeenten: Ukkel (4,2 en 5,9 %), Watermaal-Bosvoorde (6,5 en 7,7 %) en Elsene (6,8 en 7,1 %).Voor alle gemeenten is de participatiegraad gestegen, behalve voor Oudergem en Sint-Gillis. Het grootste verschil tussen de twee rondes wordt vastgesteld in Evere (7,8 en 11,2 %).Vier gemeenten hebben zowel voor de 1ste als voor de 2de ronde een relatief hogere participatiegraad: Jette (15,3 en 17,9 %), Ganshoren (12,8 en 14,7 %), Sint-Agatha-Berchem (12,1 en 14,6 %) en Sint-Jans-Molenbeek (11,7 en 13,2 %).Het Vlaamse programma heeft waarschijnlijk een invloed op de eenheden, voorschrijvers en/of Nederlandstalige vrouwen die meer aanwezig zijn in het noordwesten van het Gewest.

Tabel 10 Participatiegraad van Brusselse vrouwen per ronde en per woongemeente (2003-2006)

Gemeente Round 1 Round 2

Uitnodigingen MMTParticipatie-

graadUitnodigingen MMT

Participatie-graad

Anderlecht 5 181 583 11,3 7 444 862 11,6

Oudergem 2 287 240 10,5 2 639 238 9,0

Sint-Agatha-Berchem 1 498 182 12,2 1 811 264 14,6

Brussel-Stad 7 810 668 8,6 10 048 1 045 10,4

Etterbeek 2 466 217 8,8 3 014 272 9,0

Evere 2 316 181 7,8 2 978 334 11,2

Vorst 2 979 281 9,4 4 017 427 10,6

Ganshoren 1 698 217 12,8 2 034 298 14,7

Elsene 4 211 286 6,8 5 388 381 7,1

Jette 3 041 466 15,3 3 789 680 17,9

Koekelberg 1 061 104 9,8 1 343 150 11,2

Sint-Jans-Molenbeek 4 075 477 11,7 5 926 780 13,2

Sint-Gillis 1 920 173 9,0 2 819 237 8,4

Sint-Joost-Ten-Node 1 020 110 10,8 1 429 157 11,0

Schaarbeek 6 224 518 8,3 7 853 794 10,1

Ukkel 6 666 281 4,2 7 497 442 5,9

Watermaal-Bosvoorde 2 092 135 6,5 2 479 192 7,7

Sint-Lambrechts-Woluwe 3 964 377 9,5 4 353 476 10,9

Sint-Pieters-Woluwe 3 254 259 8,0 3 476 333 9,6

Totaal Brussel HG 63 763 5 755 9,0 80 337 8 362 10,4

Buiten woonplaats onbekend

13 De participatiegraad is voor de tweede ronde slechts 10,0 % als we rekening houden met het werkelijke aantal verzonden uitnodigingen (zie toelichting paragraaf 5.1).


In de tweede ronde is de participatiegraad voor alle leeftijdsgroepen praktisch gelijk, alleen voor de leeftijdsgroep 65-69 jaar is hij lager (voor de 1ste ronde beschikken we niet over gegevens per leeftijdsgroep).

Tabel 11 Participatiegraad aan de tweede ronde bij de Brusselse vrouwen per leeftijdsgroep

2005-2006

Uitnodigingen Mammotest Participatiegraad

50-54 jaar 22 309 2 339 10,5

55-59 jaar 22 091 2 327 10,5

60-64 jaar 18 469 1 976 10,7

65-69 jaar 17 777 1 720 9,7

Totaal 80 646 8 362 10,4

5.4 Sensibilisering van de doelgroep voor het programmaHeel wat factoren hebben een invloed op de deelname aan het programma en verklaren de verschillen die tussen de twee rondes worden waargenomen in (en tussen) de gemeenten:– de volledigheid van de databanken– de structuur van de bevolking (we weten niet of de vrouwen die niet waren opgenomen

in de databank van 2003 homogeen waren verdeeld over alle gemeenten en leeftijdsgroepen)

– het dynamisme van de gemeente en de lokale verenigingen bij het informeren over en/of de promotie van het programma

– de deelname en de houding van de voorschrijvers– de houding van de radiologie-eenheden [14] die al dan niet aan het programma

deelnemen– de externe interventies (zoals het Brusselse CLPS en LOGO) ten aanzien van de

gemeenten.

Brumammo verstuurt samen met de eerste uitnodiging voor het programma een tweetalige informatiebrochure en de lijst van de eenheden die aan het programma deelnemen. Het deel van de bevolking dat deze informatie ontvangt hangt dus af van de doelgroep die is opgenomen in de databank.In 2005 werd de campagne bestemd voor de Franse Gemeenschap ook verspreid in Brussel (affiches, brochures, radio- en tv-spots).Sinds 2005 hebben LOGO en het CLPS het communicatiemateriaal “Bustehouder”, dat in Vlaanderen wordt gebruikt, vertaald in het Frans. In 2005 en 2006 hebben ze samen met Brumammo de gemeenten benaderd om hun hulp aan te bieden bij het organiseren van een activiteitenprogramma voor de promotie van de screeningcampagne. De interventies vonden dus allemaal plaats in de tweede ronde, in de volgende gemeenten: Oudergem, Brussel-Stad (Centraal Station), Etterbeek, Evere, Jette, Ukkel en Sint-Pieters-Woluwe.Bijlage 2 presenteert de maandelijkse evolutie van het aantal mammotests voor elke gemeente. We zien punctuele stijgingen op bepaalde data, maar de reden daarvan is moeilijk te achterhalen. Voorzichtigheidshalve worden deze absolute cijfers best samen geanalyseerd met de dekkingsgraden gepresenteerd in paragrafen 5.1, 5.2 en 5.3.Bijlage 4 geeft een overzichtstabel van de verschillende indicatoren per gemeente.

14 Slechts gedeeltelijk aangezien de eenheden niet enkel werken met de vrouwen uit de gemeente waarin ze gevestigd zijn.


6. Wijze van deelname en motivatie van de Brusselse vrouwen

6.1 Wijze van deelname (uitnodiging of voorschrift)Op verzoek van de huisartsen werd voorzien dat de radiologische eenheid registreert of een vrouw zich aanbood met een uitnodiging van Brumammo dan wel met een voorschrift van een arts. Helaas ontbreekt deze informatie vaak: 19 % ontbrekende gegevens voor de eerste ronde en 26 % voor de tweede ronde.De gegevensverzameling laat ook niet toe om de vrouwen te identificeren die zich aanboden met zowel een uitnodiging als een voorschrift. Deze vrouwen worden beschouwd als vrouwen met een voorschrift. Het aantal vrouwen met een uitnodiging wordt daardoor onderschat.Wel duidelijk is dat tussen de twee rondes de verhouding uitnodigingen en voorschriften is omgekeerd. Het aantal voorschriften daalt zowel in absolute als in relatieve waarde.

Tabel 12 Aantal uitgevoerde mammotests per ronde en per wijze van deelname, Brusselse vrouwen (2003-2006)

Wijze van deelname

Round 1 Round 2

n % n %

Uitnodiging 1 934 41,2 4 185 67,9

Voorschrift 2 764 58,8 1 977 32,1

Totaal 4 698 100,0 6 162 100,0

Ontbrekende gegevens: Round 1: 19,1 % ; Round 2: 26,3 %

Tussen 2005 en 2006 is het aantal voorschriften in absolute cijfers echter gestegen (tabel 13). Dit kan deels worden verklaard door een interventie om de deelname van de voorschrijvende huisartsen op te voeren: in februari 2006 verstuurde Brumammo een informatiepakket [15] naar 1 100 huisartsen die actief zijn in Brussel.

Tabel 13 Jaarlijkse evolutie van het aantal mammotests naar wijze van deelname, Brusselse vrouwen (2003-2006)

Wijze van deelname

2003 2004 2005 2006

n % n % n % n %

Uitnodiging 518 30,0 1 416 47,6 1 575 64,9 2 610 69,8

Voorschrift 1 208 70,0 1 556 52,4 850 35,1 1 127 30,2

Totaal 1 726 100,0 2 972 100,0 2 425 100,0 3 737 100,0

Ontbrekende gegevens: Round 1: 19,1 % ; Round 2: 26,3 %

15 Dit pakket omvatte een brief ondertekend door de verantwoordelijken van de Universitaire Centra voor Algemene Geneeskunde, een speciaal voorschriftenboekje voor de mammotest en een exemplaar van de informatiebrochure voor de patiënten. Uit de evaluatie (met een telefonische bevraging van 20 artsen) bleek dat 9 artsen op 20 zich herinnerden het pakket te hebben ontvangen en dat een derde van hen (3) het voorschriftenboekje gebruikt. Zeer positief (voor zover tenminste de enquête als representatief kan worden beschouwd) is dat bijna alle artsen Brumammo kenden.

GEORGANISEERDE SCREENINGSPROGRAMMA VOOR BORSTKANKER IN HET BRUSSELS GEWEST 316. Wijze van deelname en motivatie van de Brusselse vrouwen

De uitnodigingen vormen de belangrijkste wijze van deelname van vrouwen aan de tweede ronde, en dit in alle leeftijdsgroepen (tabel 14). Er is geen significant verschil tussen de leeftijdsgroepen.

Tabel 14 Aandeel uitgevoerde mammotests naar leeftijd, ronde en wijze van deelname, Brusselse vrouwen (2003-2006)

Leeftijd

Round 1 Round 2

TotaalUitnodiging Voorschrift

TotaalUitnodiging Voorschrift

n % n % n % n %

50-54 jaar 1 343 580 43,2 763 56,8 1 693 1 132 66,9 561 49,6

55-59 jaar 1 266 499 39,4 767 60,6 1 701 1 161 68,3 540 46,5

60-64 jaar 1 061 440 41,5 621 58,5 1 472 996 67,7 476 47,8

65-69 jaar 965 410 42,5 555 57,5 1 296 896 69,1 400 44,6

Totaal 4 635 1 929 41,6 2 706 58,4 6 162 4 185 67,9 1 977 47,2

GEORGANISEERDE SCREENINGSPROGRAMMA VOOR BORSTKANKER IN HET BRUSSELS GEWEST32 6. Wijze van deelname en motivatie van de Brusselse vrouwen

In alle gemeenten zien we hetzelfde patroon tussen de twee ronden: meer uitnodigingen en minder voorschriften. Het verschil is het grootst in de gemeente Anderlecht (figuur 10).

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Anderlecht (R1)Anderlecht (R2)

Oudergem (R1)Oudergem (R2)

Sint-Agatha-Berchem (R1)Sint-Agatha-Berchem (R2)

Brussel-Stad (R1)Brussel-Stad (R2)

Etterbeek (R1)Etterbeek (R2)

Evere (R1)Evere (R2)

Vorst (R1)Vorst (R2)

Ganshoren (R1)Ganshoren (R2)

Elsene (R1)Elsene (R2)

Jette (R1)Jette (R2)

Koekelberg (R1)Koekelberg (R2)

Sint-Jans-Molenbeek (R1)Sint-Jans-Molenbeek (R2)

Sint-Gillis (R1)Sint-Gillis (R2)

Sint-Joost-ten-Node (R1)Sint-Joost-ten-Node (R2)

Schaarbeek (R1)Schaarbeek (R2)

Ukkel (R1)Ukkel (R2)

Watermaal-Bosvoorde (R1)Watermaal-Bosvoorde (R2)

Sint-Lambrechts-Woluwe (R1)Sint-Lambrechts-Woluwe (R2)

Sint-Pieters-Woluwe (R1)Sint-Pieters-Woluwe (R2)

Uitnodiging Voorschrift

Aandeel uitgevoerde mammotests naar woongemeente van de vrouw, ronde en wijze van deelname (2003-2006)Figuur 10

Bron: Brumammo

GEORGANISEERDE SCREENINGSPROGRAMMA VOOR BORSTKANKER IN HET BRUSSELS GEWEST 336. Wijze van deelname en motivatie van de Brusselse vrouwen

6.2 Factoren die vrouwen motiveerden om de mammotest te laten uitvoeren

Bij de mammotest is voorzien dat de vrouw gevraagd wordt wat haar heeft doen beslissen om de mammotest te laten uitvoeren. De lijst van mogelijke antwoorden is vooraf gedefinieerd: uitnodiging, gynaecoloog, huisarts, media, vriendin, andere.De non-respons voor deze variabele ligt erg hoog (vermoedelijk ook omdat de vraag niet altijd werd gesteld) en neemt nog toe met de jaren (tabel 15).

Tabel 15 Aandeel van gescreende vrouwen voor wie geen antwoord beschikbaar is op de vraag naar de motivatie voor deelname aan het screeningsprogramma, per jaar, (2003-2006)

Jaar Mammotests Non-respons %

2003 3 284 1 211 36,9

2004 4 312 1 603 37,2

Totaal Round 1 7 596 2 814 37,0

2005 4 106 1 633 39,8

2006 6 027 2 783 46,2

Totaal Round 2 10 133 4 416 43,6

NB: non-respons = geen enkel vakje werd aangeduid, respons = minstens 1 vakje werd aangeduid

Tabel 16 Factoren die vrouwen motiveerden om de mammotest te laten uitvoeren, naar gewest waarin de vrouw woonachtig is (2003-2006)

Round 1 Round 2

Brussel(n=3 611)

Vlaanderen(n=972)

Wallonië(n=187)

Totaal R1(n=4 770)

Brussel(n=4 831)

Vlaanderen(n=717)

Wallonië(n=167)

Totaal R2(n=5 715)

n % n % n % n % n % n % n % n %

Uitnodiging 1 763 48,8 92 9,5 49 26,2 1 904 39,9 3 128 64,73 97 13,5 30 18,0 3 255 57,0

Gynaecoloog 751 20,8 609 62,7 35 18,7 1 395 29,2 624 12,9 412 57,5 25 15,0 1 061 18,6

Huisarts 945 26,2 149 15,3 15 8,0 1 109 23,2 1 055 21,8 99 13,2 22 13,8 1 176 20,6

Media 20 0,6 7 0,7 2 1,1 29 0,6 15 0,3 - - - - 15 0,3

Vriend(inn)en 10 0,3 0 0,0 1 0,1 11 0,2 7 0,1 1 0,1 - - 8 0,1

Andere 287 7,9 141 14,5 91 48,7 519 10,9 277 5,7 124 17,3 93 55,7 494 8,6

– % ten opzichte van het aantal vrouwen dat minstens 1 mogelijk antwoord aankruiste – Meerdere antwoorden mogelijk dus optelling over factoren niet interpreteerbaar– Ontbrekende gegevens door non-respons: Round 1 (2003-2004): n= 2814 (37,2 %), Round 2 (2005-2006): n= 4416 (43,6 %)

Gezien het aantal ontbrekende gegevens moet tabel 16 en de bijhorende commentaar voorzichtig worden geïnterpreteerd.Onder de in Brussel uitgevoerde mammotests dalen het aantal en de verhouding vrouwen die door hun gynaecoloog werden gemotiveerd sneller dan het aantal en de verhouding vrouwen die zijn doorverwezen door de huisarts.Het hoge percentage gynaecologen voor de patiënten die in Vlaanderen wonen, kan deels worden verklaard door een praktijk van interne verwijzing binnen de instelling: de ziekenhuisgynaecologen sturen hun patiënten door naar de radiologische eenheid van het ziekenhuis. Dat geldt duidelijk voor het UZ-Brussel, maar is veel minder duidelijk voor andere ziekenhuiscentra.

GEORGANISEERDE SCREENINGSPROGRAMMA VOOR BORSTKANKER IN HET BRUSSELS GEWEST34 6. Wijze van deelname en motivatie van de Brusselse vrouwen

De informatiecampagne van de Franse Gemeenschap van eind 2005 blijkt geen impact te hebben (het media-item blijft marginaal), maar men kan veronderstellen dat deze impact wordt gemaskeerd door het belang dat wordt toegekend aan de voorschrijver (vrouwen die zijn geïnformeerd door de campagne vragen het advies van hun arts).Het percentage van het item “Andere” is hoog en constant voor de vrouwen die in Wallonië wonen. Dat kan worden verklaard door de historiek van centrum van de UCL (medisch “check-up” centrum).

Gezien het aantal ontbrekende gegevens zullen we de gegevens volgens de eenheid (10 tot 90 % ontbrekende gegevens naargelang de eenheid), de leeftijdsgroep en de woongemeente van de vrouw hier niet analyseren.


7. Termijn tussen de uitvoering van de mammotest en de verzending van het resultaat [16]

De hier bestudeerde termijn betreft de periode tussen de datum van uitvoering van de mammotest en de datum waarop het resultaat van de tweede (evt. derde) lezing door Brumammo wordt opgestuurd aan de radioloog die de eerste lezing heeft uitgevoerd.Dit deel van het rapport bevat de gegevens over de Brusselse en de niet-Brusselse vrouwen.

7.1 Termijn tussen de mammotest en de verzending van de resultaten aan de 1ste lezer

De mediane termijn [17] tussen de datum van de mammotest en de datum van verzending van het resultaat naar de radioloog voor de eerste lezing bedraagt voor de periode 2005-2006 12 dagen; ten opzichte van de eerste ronde betekent dit een verbetering met twee dagen (14 dagen in 2003-2004).Het aandeel van de resultaten dat werd verzonden binnen de eerste week is verbeterd: het betreft 16,5 % in de tweede ronde (6,7 % in de eerste ronde).Drie vierde van de resultaten werd naar de 1ste lezer verstuurd binnen 17 dagen na de mammotest (21 dagen bij de eerste ronde).

Tabel 17 Evolutie van de termijn tussen de mammotest en de verzending van de resultaten aan de eerste lezer (2003-2006)

Round 1 Round 2

Aantal mammotests 7 003 10 122

Mediane termijn 14 dagen 12 dagen

Termijn 25 % [18] 10 dagen 8 dagen

Termijn 75 % [19] 21 dagen 17 dagen

2003 2004 Round 1 2005 2006 Round 2

Termijn n % n % n % n % n % n %

Binnen 1 week 197 7,3 275 6,4 472 6,7 681 16,6 989 16,4 1 670 16,5

In 2de tot 4de week 2 066 76,5 3 558 82,7 5 624 80,3 3 012 73,5 4 272 70,9 7 284 72,0

5de week of later 438 16,2 469 10,9 907 13,0 406 9,9 762 12,7 1 168 11,5

Totaal 2 701 100,0 4 302 100,0 7 003 100,0 4 099 100,0 6 023 100,0 10 122 100,0

n=Aantal mammotests

We noteren dat deze termijn geen enkele aanduiding geeft van de termijn waarbinnen de vrouw werd geïnformeerd (termijn tussen de dag waarop ze haar mammotest laat uitvoeren en de dag waarop ze werkelijk op de hoogte wordt gebracht van het resultaat [20]).Deze termijn kan worden opgedeeld in 2 onderscheiden periodes: de termijn tussen de mammotest en de tweede lezing en de termijn tussen de tweede (derde) lezing en de verzending van het resultaat. Deze worden beschreven in de volgende paragrafen.

16 Negatieve en zeer lange termijnen (> 300 dagen) zijn uitgesloten uit de berekeningen.

17 Termijn waarbinnen 50 % van de resultaten is verzonden.



20 Na verzending moet het resultaat worden gelezen door de radioloog. Hij dient dan een kopie van de resultaten te maken en deze aan de doorverwijzende arts te sturen die dan op zijn beurt de vrouw moet contacteren.

GEORGANISEERDE SCREENINGSPROGRAMMA VOOR BORSTKANKER IN HET BRUSSELS GEWEST36 7. Termijn tussen de uitvoering van de mammotest en de verzending van het resultaat

21 Eens een mammotest uitgevoerd dient de radioloog de resultaten van de eerste lezing samen met de foto’s op te sturen naar Brumammo. Brumammo dient vervolgens een tweede (derde) lezing uit te voeren.

22 Geconfronteerd met hetzelfde fenomeen wordt in het Franse programma niet langer een tweede lezing opgelegd na een positieve mammotest en een onmiddellijk diagnostisch onderzoek toegestaan. In 2004 liet 10,9 % van de vrouwen zich zo bijkomend onderzoeken na de eerste lezing, waarbij in 58 % van de gevallen het onderzoek negatief is na de positieve mammotest (Bron: Paty A-C., Ancelle-Park R., Julien M. et Bloch J., Programme de dépistage du cancer du sein en France, résultats 2004, Institut de Veille Sanitaire, Août 2006).

7.2 Termijn tussen de mammotest en de 2de lezingDe duur van deze termijn, waaraan zowel de radioloog als Brumammo [21] een bijdrage leveren, is niet verbeterd: noch de mediane waarde (10 dagen), noch het percentage van de resultaten verzonden in de eerste week (21,9 % in de tweede ronde versus 20,9 % in de eerste ronde). Het aandeel tweede lezingen binnen een zeer korte termijn (de eerste vijf dagen) neemt af en het aandeel lezingen uitgevoerd binnen een zeer lange termijn (meer dan 29 dagen) neemt toe.75 % van de tweede lezingen wordt uitgevoerd binnen 16 dagen na de mammotest (15 dagen in 2003-2004) (tabel 18).

Hoewel de duur van de termijn tussen het onderzoek en het resultaat voor de vrouwen onmiskenbaar een aanleiding is voor ongerustheid, is het mogelijk dat de termijn voor bijkomende onderzoeken na een positieve mammotest er niet al te zeer door wordt aangetast. Bij positieve mammotests wordt een deel van het programma door de radiologische eenheden namelijk vaak overgeslagen. Ze brengen de vrouw dan onmiddellijk op de hoogte om al bijkomende onderzoeken te kunnen uitvoeren, zonder het resultaat van de tweede/derde lezing af te wachten (persoonlijke mededeling van J.B.Burrion, Brumammo). Dit zou dus kunnen verklaren waarom de eenheden geen hoogdringendheid toekennen aan het versturen van hun foto’s voor de tweede lezing. Deze praktijk beantwoordt evenwel niet aan de aanbevolen kwaliteitscriteria van het programma, waaronder het uitvoeren van een tweede lezing [22].

Tabel 18 Evolutie van de termijn tussen de mammotest en de tweede lezing (2003-2006)

Round 1 Round 2



Termijn 25 % 7 dagen 7 dagen


2003 2004 Round 1 2005 2006 Round 2


De 1ste 5 dagen (J0-J4) 373 11,6 281 6,5 654 8,7 315 7,7 470 7,8 785 7,7

6de of 7de dag (J5-J6) 358 11,1 560 13,0 918 12,2 576 14,0 858 14,2 1 434 14,2

2de tot 4de week 2 226 69,0 3 151 73,2 5 377 71,4 2 874 70,0 4 061 67,4 6 935 68,5

5de week of later 270 8,4 312 7,3 582 7,7 339 8,3 637 10,6 976 9,6

Totaal 3 227 100,0 4 304 100,0 7 531 100,0 4 104 100,0 6 026 100,0 10 130 100,0

n= Aantal mammotests

In tabel 19 zien we grote verschillen in de termijnen naargelang de eenheden. Voor sommige eenheden wordt een groot aandeel van zeer lange termijnen (meer dan 29 dagen) genoteerd.

GEORGANISEERDE SCREENINGSPROGRAMMA VOOR BORSTKANKER IN HET BRUSSELS GEWEST 377. Termijn tussen de uitvoering van de mammotest en de verzending van het resultaat

Tabel 19 Verdeling van de termijnen tussen mammotest en tweede lezing, naargelang de radiologische eenheid van lezing (2003-2006)

PC Naam van de eenheidRound 1 Round 2

Totaal J0-J4 J5-J6 J7-J28 J29 & + Totaal J0-J4 J5-J6 J7-J28 J29 & +

1090 UZ-Brussel 2 348 5,5 9,7 82,2 2,6 2 710 7,9 10,6 77,4 4,2

1070 St-Anna – St-Remi Kliniek 253 29,2 15,4 53,4 2,0 467 12,6 17,6 64,2 5,6

1000 Jules Bordet Instituut 508 2,4 4,1 41,5 52,0 306 0,3 2,0 47,1 50,7

1050 Etterbeek-Elsene Ziekenhuis 210 3,8 20,5 69,5 6,2 290 2,1 4,8 86,6 6,6

1070 Centrum voor Radiologie van Dr Trefois 131 6,1 2,3 60,3 31,3 138 1,4 2,9 26,8 68,8

1070 Erasmus Ziekenhuis 132 9,8 4,5 69,7 15,9 243 18,5 20,2 59,3 2,1

1080 Centrum voor Radiologie van Dr Bersou 313 14,1 11,8 73,5 0,6 567 12,0 23,1 59,6 5,3

1070 Bracops Ziekenhuis 138 25,4 4,3 68,8 1,4 250 33,6 9,6 50,4 6,4

1000 Kliniek Sint Jan 595 17,0 22,0 60,7 0,3 853 12,8 38,7 47,2 1,3

1040 Kliniek Sint Michiel 214 4,7 33,5 60,0 1,9 80 3,8 18,8 68,8 8,8

1190 Molière Longchamps Ziekenhuis 274 10,2 17,9 71,5 0,4 495 10,5 21,8 65,7 2,0

1082 Hôpital français 63 49,2 7,9 42,9 0,0 110 14,5 21,8 59,1 4,5

1200 UCL – Preventie en screening eenheid 744 3,9 13,0 78,5 4,6 677 0,6 0,3 92,2 6,9

1180 Brussels Senology Center 85 9,4 12,9 64,7 12,9 144 4,2 16,0 66,0 13,9

1180 Kabinet Med. Beeldvorming van de borst 9 33,3 11,1 55,6 0,0 - - - - -

1170 Mammo. eenheid van Dr Borremans 119 8,4 14,3 76,5 0,8 168 20,8 32,1 47,0 0,0

1070 Algemeen Mammo. en Echo. Centrum 24 0,0 0,0 91,7 8,3 49 2,0 6,1 83,7 8,2

1200 Centr. voor Med. Beeldvorming Broqueville 126 15,9 3,2 65,1 15,9 276 0,7 2,2 48,6 48,6

1050 Centrum voor Radiologie van Dr Laduron 60 10,0 1,7 73,3 15,0 77 3,9 7,8 64,9 23,4

1180 Kliniek St Elisabeth 99 6,1 6,1 72,7 15,2 168 6,5 5,4 53,6 34,5

1180 Kliniek Edith Cavell 135 8,9 9,6 72,6 8,9 196 5,1 5,6 57,7 31,6

1180 Medisch Centrum van Ukkel 40 12,5 27,5 60,0 0,0 - - - - -

1000 UMC St-Pieter 145 2,8 15,2 73,8 8,3 212 1,9 29,7 63,2 5,2

1000 César de Paepe Ziekenhuis 104 7,7 11,5 72,1 8,7 214 1,9 7,0 83,6 7,5

1030 Medisch Centrum Europa Lambermont 161 3,7 9,3 78,9 8,1 390 2,8 11,3 78,2 7,7

1040 Kliniek Park Léopold 159 4,4 14,5 75,5 5,7 286 0,0 8,0 76,2 15,7

1000 Lothier algemene kliniek 24 12,5 0,0 75,0 12,5 45 11,1 17,8 68,9 2,2

1200 Centr. voor Med. Beeldvorming van de borst 160 13,8 23,1 62,5 0,6 295 7,1 19,0 71,5 2,4

1210 St-Joost-ten-Node algemene kliniek 23 34,8 21,7 43,5 0,0 74 5,4 16,2 67,6 10,8

1180 Privaat Centrum voor Radiodiagnose 27 7,4 0,0 70,4 22,2 52 1,9 5,8 71,2 21,2

1083 Kliniek van de Basiliek 81 1,2 4,9 81,5 12,3 238 1,3 7,1 87,0 4,6

1190 Mammo. eenheid van Dr Hubert 19 0,0 0,0 100,0 0,0 60 3,3 8,3 86,7 1,7


7.3 Termijn tussen de 2de lezing en de verzending van het resultaat aan de 1ste lezer

Deze termijn, waarvoor Brumammo verantwoordelijk is, is tussen de twee rondes fors verbeterd: in de periode 2005-2006 werd 83,1 % van de brieven verzonden op dezelfde dag of de dag na de tweede lezing (tegenover 43,4 % in 2003-2004).

Tabel 20 Termijn tussen tweede lezing en verzending (2003-2006)

Round 1 Round 2



Termijn 25 % 1 dag 0 dagen

Termijn 75 % 6 dagen 1 dag

2003 2004 Round 1 2005 2006 Round 2


Zelfde dag (J0) 279 10,4 805 18,7 1 084 15,5 2 282 55,7 3 222 53,5 5 504 54,4

De volgende dag (J1) 590 22,0 1 359 31,6 1 949 27,9 1 232 30,1 1 668 27,7 2 900 28,7

1ste week (J2–J6) 1 098 40,9 1 428 33,2 2 526 36,2 505 12,3 935 15,5 1 440 14,2

4 weken (J7-J27) 678 25,2 673 15,7 1 351 19,3 44 1,1 131 2,2 175 1,7

Meer dan 4 weken 42 1,6 32 0,7 74 1,1 36 0,9 67 1,1 103 1,0

Totaal 2 687 100 4 297 100 6 984 100 4 099 100 6 023 100 10 122 100

n=Aantal mammotests

GEORGANISEERDE SCREENINGSPROGRAMMA VOOR BORSTKANKER IN HET BRUSSELS GEWEST 397. Termijn tussen de uitvoering van de mammotest en de verzending van het resultaat

7.4 Termijn tussen de tweede en de derde lezingAls de eerste twee lezingen niet overeenstemmen, kan men nog overgaan tot een derde lezing. De termijnen blijven substantieel (rekening houdend met het feit dat de 2de en 3de lezingen worden uitgevoerd bij Brumammo) maar zijn sterk verbeterd: de mediane termijn daalt van 6 naar 2 dagen. In de periode 2005-2006 werd 75 % van de 3de lezingen uitgevoerd binnen 4 dagen na de tweede lezing (8 dagen in 2003-2004).

Tabel 21 Termijn tussen tweede en derde lezing (2003-2006)

Round 1 Round 2



Termijn 25 % 3 dagen 1 dag


2003 2004 Round 1 2005 2006 Round 2


Zelfde dag (J0) 91 11,5 14 1,6 105 6,4 25 5,1 24 4,0 49 4,5

De volgende dag (J1) 70 8,9 106 12,4 176 10,7 156 32,0 138 22,8 294 26,9

1ste week (J2–J6) 274 34,8 431 50,5 705 42,9 282 57,9 409 67,5 691 63,2

4 weken (J7-J27) 338 42,9 302 35,4 640 39,0 24 4,9 35 5,8 59 5,4

Meer dan 4 weken 15 1,9 1 0,1 16 1,0 - - - - - -

Totaal 788 100 854 100 1 642 100 487 100 606 100 1 093 100


7.5 Overzicht van de verschillende termijnenOnderstaande tabel geeft een overzicht van de verschillende termijnen in de periode 2005-2006 (tweede ronde). Ter vergelijking worden de termijnen van de eerste ronde telkens cursief vermeld tussen haakjes.

Tabel 22 Overzicht van de termijnen in de tweede ronde (/eerste ronde)

Mediane termijn Termijn

≤ 1 weekTermijn

≤ 4 weken

Mammotest-tweede lezing 10 dagen (10 d) 21,9 % (20,9 %) 90,4 % (92,3 %)

Tweede lezing-verzending resultaat aan eerste lezer 0 dagen (2 d) 97,3 % (79,6 %) 99,0 % (98,9 %)

Mammotest- verzending van resultaat aan eerste lezer 12 dagen (14 d) 16,5 % (6,7 %) 88,5 % (87,0 %)

De termijn tussen de datum van de mammotest bij de vrouw en de datum van verzending van het uiteindelijke resultaat aan de radioloog die de eerste lezing uitvoerde is tussen de eerste en de tweede ronde verbeterd, met name wat het percentage van de resultaten verzonden binnen een zeer korte termijn (≤ een week) betreft. Deze verbetering is vooral de vrucht van een snellere informatieverwerking tussen de tweede lezing en de verzending van het resultaat door de referentie-eenheid. Zoals eerder gezegd zegt deze termijn maar weinig over de werkelijke termijn waarbinnen de vrouw op de hoogte wordt gebracht van het resultaat. Het is belangrijk om ook deze termijn te ramen.De termijnen tussen de mammotest en de tweede lezing blijven lang en verschillen sterk van de ene radiologie-eenheid tot de andere.


8. Resultaten van de mammotest

Dit deel van het rapport gebruikt de gegevens over de Brusselse en de niet-Brusselse vrouwen.

8.1 Densiteit van het borstweefselBij de lezing van de mammotest wordt de lezers gevraagd om de borsten te classificeren. Ze hebben daarbij de keuze tussen vet, gemengd of dens. Op 7 596 mammotests in de eerste ronde waren er 1 540 gevallen waarbij deze vraag niet werd ingevuld door de eerste lezer en door de tweede lezer in 289 gevallen. In de tweede ronde betreft het 851 op 10 133 vrouwen voor de eerste lezer en 203 voor de tweede. Waarom deze vraag werd opengelaten is niet bekend. Is het omdat de lezers zich niet kunnen uitspreken? Omdat de categorieën (vet, gemengd, dens) niet alle mogelijkheden dekken? In de analyse hebben wij deze gevallen als ontbrekende gegevens beschouwd, maar we vragen ons af of de lezer het borstweefsel in deze gevallen niet als “niet dens” heeft beschouwd …

Tabel 23 Densiteit van de borsten bij eerste en tweede lezing per ronde (2003-2006)

Round 1 Round 2

Lezer 1 Lezer 2 Lezer 1 Lezer 2

Dens borstweefsel (bij minstens 1 borst) 12,6 % 8,8 % 9,6 % 4,2 %

Heroproeping voor een echografie ten opzichte van het aantal vrouwen met dens borstweefsel

58,2 % 52,1 % 59,9 % 52,2 %

Heroproeping voor een echografie ten opzichte van het totaal aantal vrouwen

7,4 % 4,6 % 5,7 % 2,2 %

Na uitsluiting van de vrouwen bij wie de informatie ontbrak of onsamenhangend was

Deze beperkingen in acht genomen stellen we vast dat de eerste lezer in de tweede ronde voor 9,6 % van de vrouwen heeft aangegeven dat het borstweefsel dens was. Bij de tweede lezer bedroeg dat percentage 4,2 %. Dat is voor beide lezers een afname ten opzichte van de eerste ronde. In de tweede ronde werd 6 % van de vrouwen opnieuw opgeroepen voor een echografie voor dens borstweefsel door de eerste lezer en 2 % door de tweede lezer.Een van de factoren die de kwalificatie en de heroproeping voor dens borstweefsel hebben kunnen doen dalen, is het gebruik van de digitale mammografie waarmee grote uitvergrotingen kunnen worden gemaakt zonder dat de vrouw moet terugkomen. Ook is het mogelijk dat een deel van de vrouwen die moesten worden heropgeroepen voor een echografie omdat ze in de eerste ronde dens borstweefsel hadden, werd doorverwezen voor een diagnostisch onderzoek in plaats van voor een nieuwe mammotest. Omdat de echografie niet samen met de mammotest kan worden uitgevoerd binnen het programma, worden de patiënten later opnieuw opgeroepen om dit onderzoek te laten uitvoeren.

GEORGANISEERDE SCREENINGSPROGRAMMA VOOR BORSTKANKER IN HET BRUSSELS GEWEST42 8. Resultaten van de mammotest

8.2 Aanwezigheid van mammografische afwijkingenDe eerste lezing wordt uitgevoerd in de eenheid waar de vrouw de mammotest heeft ondergaan. De eenheid van de eerste lezing noteert op de fiche de conclusies van de eerste lezing en de aanbevelingen voor de follow-up en stuurt de fiche en de foto’s door naar het referentiecentrum. De tweede lezing wordt uitgevoerd in het referentiecentrum zonder dat de tweede lezer de resultaten van de eerste kent. Vervolgens worden de resultaten van de twee lezingen gecodeerd en met elkaar vergeleken. Wanneer ze niet met elkaar overeenstemmen wordt een derde lezing aanbevolen en heeft de derde lezer het laatste woord. Bedoeling van deze werkwijze is vooral om de gevoeligheid van de test te verhogen (het aantal vals negatieve mammotests te verminderen), met het risico dat aan specificiteit wordt ingeboet. De Europese richtlijnen nemen aan dat deze verhoging van de gevoeligheid kan variëren van 5 tot 15 %, al naargelang de gebruikte methode en de competenties van de lezer.

Men stelt vast dat het aantal positieve mammotests daalt bij zowel de eerste lezer (9,7 % in de tweede ronde tegenover 11,4 % in de eerste ronde) als de tweede lezer (5,0 % in de tweede ronde tegenover 7,8 % in de eerste ronde). Net als in de eerste ronde verklaart de eerste lezer de mammotest vaker positief of geeft deze vaker de aanwezigheid van een goedaardige afwijking aan (29,8 % voor de eerste lezer tegenover 18,0 % voor de tweede lezer) dan de tweede lezer. Een deel van de eerste, minder ervaren lezers lijkt dus uit voorzichtigheid minder geneigd om de mammotest normaal te verklaren (tabel 24).

Tabel 24 Resultaten van de mammotest per ronde: aanwezigheid van afwijkingen volgens eerste en tweede lezer (2003-2006)

Round 1 Round 2

Lezer 1 Lezer 2 Lezer 1 Lezer 2

n % n % n % n %

Niet interpreteerbaar om technische redenen

10 0,1 13 0,2 1 0,0 19 0,2

Geen afwijking 4 878 64,2 5 518 72,6 6 129 60,5 7 785 76,8

Goedaardig letsel 1 837 24,2 1 471 19,4 3 017 29,8 1 823 18,0

Positief onbepaald 785 10,3 540 7,1 885 8,7 446 4,4

Positief kwaadaardig of waarschijnlijk kwaadaardig

86 1,1 53 0,7 101 1,0 60 0,6

Onbekend 0 0,0 1 0,0 0 0,0 0 0,0

n Round 1=7 596 en n Round 2=10 133

23 Positieve mammotests zijn mammotests waarbij op de lezingsfiche een van de volgende drie conclusies is genoteerd: ‘waarschijnlijk goedaardig/onbepaald’, ‘waarschijnlijk kwaadaardig’ en ‘kwaadaardig’.

GEORGANISEERDE SCREENINGSPROGRAMMA VOOR BORSTKANKER IN HET BRUSSELS GEWEST 438. Resultaten van de mammotest

8.3 Concordantie/discordantie en uitvoering van een 3de lezingIn de tweede ronde stemmen de conclusies van de eerste en de tweede lezers globaal gezien overeen in 90,1 % van de gevallen. Dat is iets meer dan in de eerste ronde (87,5 %, p<0,000). De evolutie van de frequentie van grote discordanties [24] wordt weergegeven in figuur 11; we zien een dalende trend.

10,7 9,8

12,9 13,5

15,5

12,7

14,4

15,7

12,3

11,6

13,3

10,6

15,4

12,2

15,5

8,38,0

6,9

8,4 9,2

10,8

10,4

12,0

10,2

8,8

8,3

12,111,7

6,8

9,7

10,6

9,6

11,1

11,511,0

12,9

14,3

8,2

11,0

10,2

13,4 13,7

11,2

10,8

9,4

12,3

8,4

8,3

0,0

2,0

4,0

6,0

8,0

10,0

12,0

14,0

16,0

18,0

Maand

%

jan-03

feb-03

maa-03

apr-03

mei-03

jun-03

jul-03

aug-03

sep-03

okt-03

nov-03

dec-03

jan-04

feb-04

maa-04

apr-04

mei-04

jun-04

jul-04

aug-04

sep-04

okt-04

nov-04

dec-04

jan-05

feb-05

maa-05

apr-05

mei-05

jun-05

jul-05

aug-05

sep-05

okt-05

nov-05

dec-05

jan-06

feb-06

maa-06

apr-06

mei-06

jun-06

jul-06

aug-06

sep-06

okt-06

nov-06

dec-06

Maandelijkse variatie in grote discordanties tussen de eerste en tweede lezer (2003-2006)Figuur 11

Bron: Brumammo

De Kappa-coëfficiënten [25] zijn weergegeven in tabel 25.

Tabel 25 Concordantie, discordantie en Kappa-coëfficiënt tussen eerste en tweede lezer (2003-2006)

Round 1 Lezer 2

Lezer 1

positief negatief Totaal

positief 258 611 869

negatief 335 6 368 6 703

Totaal 593 6 979 7 572 *

K= 0,29

Round 2 Lezer 2

Lezer 1

positief negatief Totaal

positief 245 740 985

negatief 261 8 867 9 128

Totaal 506 9 607 10 113*

K= 0,28

* Niet-interpreteerbare mammotests uitgesloten

24 Een grote discordantie betekent dat de ene lezer de mammotest positief verklaart en de andere negatief; sinds oktober 2004 worden normaal gezien enkel deze verschillen beschouwd, zonder rekening te houden met de protocollen, om het aantal derde lezingen te beperken.

25 Deze coëfficiënt is gelijk aan het verschil tussen de waargenomen overeenkomst en de verwachte overeenkomst door toeval (allebei uitgedrukt in verhouding tot de totale steekproef). De Kappa-coëfficiënt varieert tussen -1 en +1, de waarde +1geeft een perfecte overeenkomst aan en de waarde 0 geeft aan dat de overeenkomst niet beter is dan deze die men door toeval zou bekomen. Er bestaat geen regel die een Kappa-waarde bepaalt waarboven de overeenkomst als goed en waaronder ze als slecht wordt beoordeeld.


In de volgende tabel zien we dat de discordanties meestal betrekking hebben op situaties waarin de tweede lezer een mammografie “negatief” beoordeelt die door de eerste lezer als “positief” werd verklaard. Dat is het geval voor 73,9 % van de discordanties voor de periode 2005-2006, wat meer is dan in de eerste ronde (64,6 %).

Tabel 26 Discordantie tussen lezer 1 en lezer 2 met het betrekking tot het screeningsresultaat per ronde (2003-2006)

DiscordantieRound 1 Round 2

n % n %

L1 + / L2- 611 64,6 740 73,9

L1- / L2+ 335 35,4 261 26,1

Totaal 946 100,0 1 001 100,0

Aangezien de discordanties meestal betrekking hebben op L1+/L2- situaties, laat het proces tweede/derde lezing toe om het aantal vrouwen dat dient te worden heropgeroepen te verminderen: in de tweede ronde werden 604 vrouwen uiteindelijk niet heropgeroepen na de derde lezing, terwijl ze wel zouden zijn heropgeroepen na de eerste lezing (61,3 % van de heroproepingen voorgesteld door de eerste lezer). Het laat eveneens toe om aanvullende onderzoeken uit te voeren bij vrouwen van wie de radiografie als normaal zou zijn beoordeeld als er slechts één lezing was geweest: in deze ronde betreft het 69 vrouwen waarvan de mammotest als negatief werd beoordeeld door de eerste lezer, maar die voor bijkomende onderzoeken opgeroepen werden door de tweede lezer (tabel 27) [26].Enkel de follow-upgegevens en de koppeling met de gegevens van het kankerregister laten toe om het belang van deze dubbele/drievoudige lezing te evalueren in termen van aantal kankers “opgespoord” door de tweede lezing, het aantal vermeden onnodige bijkomende onderzoeken (valse positieven) en het aantal kankers dat zou zijn ontsnapt aan de screening (intervalkanker).

Tabel 27 Screeningsresultaat van lezer 3 naargelang het type van discordantie tussen lezer 1 en 2 per ronde (2003-2006)

DiscordantieRound 1 Round 2

n % n %

L1 + / L2-L3+ 124 13,2 136 13,6

L3- 485 51,5 604 60,4

L1- / L2+L3+ 79 8,4 69 6,9

L3- 254 27,0 191 19,1

Totaal 942 100,0 1 000 100

26 In de Franse Gemeenschap (zie voetnoot 29) werd 13,8 % van de kankers “gerecupereerd” door de dubbele lezing (persoonlijke mededeling: Prof. Anne Vandenbroucke, Centre Communautaire de Référence, Franse Gemeenschap).

GEORGANISEERDE SCREENINGSPROGRAMMA VOOR BORSTKANKER IN HET BRUSSELS GEWEST 458. Resultaten van de mammotest

Het aantal 3de lezingen is tussen de eerste en de tweede ronde aanzienlijk gedaald. Dit heeft te maken met de veranderingen in het beslissingsalgoritme die in 2004 tweemaal werden doorgevoerd opdat kleinere discordanties [27] niet langer het voorwerp zouden uitmaken van een derde lezing (tabel 28).Toch waren er in de tweede ronde 80 overeenstemmende mammotests (75 L1+/L2 + en 5 L1-/L2-) waarvoor een derde lezing werd uitgevoerd naar aanleiding van verschillende follow-upaanbevelingen.

Tabel 28 Aantal en aandeel van derde lezing (2003-2006)

Jaar 2003 2004 2005 2006

Aantal MMT 3 284 4 312 4 106 6 027

Aantal L3 805 859 487 606

% L3 24,5 19,9 11,9 10,1

In het Vlaamse Gewest werd in de periode 2003-2004 7,3 % van de mammotests onderworpen aan een derde lezing.

8.4 Resultaten van de mammotest: eindresultaten van de lezingen en heroproepingsgraad

Tabel 29 presenteert de eindresultaten die aan de vrouwen werden verstuurd na de dubbele/drievoudige lezing. Het eindresultaat is in de tweede ronde positief voor 443 vrouwen, dwz voor 4,4 % van de onderzochte vrouwen (in de eerste ronde 5,7 % van de vrouwen). Zowel in de tweede als in de eerste ronde werd een goedaardig letsel opgespoord bij ongeveer 20 % van de vrouwen.

Tabel 29 Eindresultaat na proces van dubbele/drievoudige lezing per ronde (2003-2006)

ResultaatRound 1 Round 2

n % n %

Niet interpreteerbaar om technische redenen (te herdoen) 8 0,1 10 0,1

Geen afwijking 5 626 74,1 7 700 76,0

Goedaardig letsel 1 513 19,9 1 977 19,5

Positief onbepaald (R en/of L) 364 4,8 383 3,8

Kwaadaardig of waarschijnlijk kwaadaardig 66 0,9 60 0,6

Onbekend 19 0,3 3 0,0

Totaal 7 596 100,0 10 133 100,0

Op de lezingsfiche staat een item waarbij elke lezer moet aanduiden welke bijkomende onderzoeken hij aanbeveelt. Tabel 30 geeft de verdeling van deze aanbevolen bijkomende onderzoeken voor de vrouwen van wie de mammotest positief was. Voor iets meer dan de helft van de vrouwen wordt aanvankelijk enkel een echografie gevraagd (dit cijfer omvat niet de echografieën die werden gevraagd voor dens borstweefsel). Men kan zich afvragen of het zin heeft om een follow-upaanbeveling te geven in een programma van volksgezondheid zoals het georganiseerde screeningsprogramma [28].

27 Bijvoorbeeld verschillende beschrijvingen van afwijkingen of verschillen in de follow-upaanbevelingen.

28 Temeer omdat de lezer-radioloog de patiënte in principe niet heeft onderzocht en geen kennis heeft van haar klinische toestand of haar medische antecedenten.


Logischerwijs beslist immers de behandelende arts welk gevolg er moet worden gegeven aan de mammotest. Daarom heeft Brumammo besloten om dit item in de toekomst van de lezingsfiche te schrappen.

Tabel 30 Aanbevolen bijkomende onderzoeken na een positieve mammotest per ronde, 2003-2006

Round 1 Round 2

n % n %

Alleen echografie 226 57,7 229 52,4

Echografie en mammografie 61 15,6 97 22,2

Alleen mammografie 31 7,9 28 6,4

Tru-cut of biopsie, met of zonder mammografie en echografie

74 18,9 83 19,0

Totaal 392 100,0 437 100,0

In totaal werd aan het einde van de tweede ronde 10,6 % vrouwen (= 1 072 vrouwen) heropgeroepen voor bijkomende onderzoeken (13,6 % in de eerste ronde), zij het voor dens borstweefsel, voor een positieve mammotest of voor een niet-interpreteerbare mammotest (tabel 31).In de Franse Gemeenschap [29] bedraagt dit globale cijfer 15,6 % [30]. In Vlaanderen (waar geen heroproeping gebeurt omwille van dens borstweefsel) bedraagt de heroproepingsgraad voor de periode 2003-2004 5,0 %.

Tabel 31 Reden van heroproeping voor bijkomende onderzoeken, 2003-2006

Round 1 Round 2

n % n %

Geen heroproeping 6 575 86,6 9 061 89,4

Niet interpreteerbaar om technische redenen 8 0,1 10 0,1

Echografie bij dens borstweefsel 583 7,7 619 6,1

Positieve mammotest 430 5,7 443 4,4

Totaal 7 596 100,0 10 133 100,0

29 Deze cijfers betreffen de mammotests uitgevoerd in 2005 en 2006 in de provincies Namen en Luxemburg, en de tests uitgevoerd sinds het begin van het programma (juni 2002) tot eind 2006 voor de provincie Waals-Brabant.

30 Persoonlijke mededeling: Prof. Anne Vandenbroucke, Centre Communautaire de référence, Franse Gemeenschap.


9. Trouw aan het programma

Vrouwen die in de tweede ronde een mammotest ondergingen hadden al dan niet al eens eerder een mammotest ondergaan. Op dezelfde manier zijn er vrouwen die in de eerste ronde een mammotest lieten uitvoeren die zich al dan niet lieten testen in de tweede ronde. We hebben getracht deze verschillende praktijken te kwantificeren om een beeld te krijgen van de trouw aan het programma. Deze analyses werden uitgevoerd op een databestand dat de vrouwen bevat die 1 of meerdere mammotests ondergingen tussen 2003 en 2006 en voor wie alle noodzakelijke informatie aanwezig was (12 901 vrouwen in het bestand). In de voetnoot 31 vindt men de regels volgens welke de vrouwen werden opgenomen [31]. Het niet opnemen van vrouwen die in 2002 een mammotest lieten uitvoeren zorgt waarschijnlijk voor een lichte onderschatting van het aantal vrouwen dat het programma regelmatig opvolgt. Het percentage nieuwe vrouwen in de tweede ronde bedraagt 81,6 % (vrouwen met minstens één mammotest in de periode 2005-2006 en geen mammotest in de periode 2003-2004 ten opzichte van alle vrouwen die minstens één mammotest ondergingen in de periode 2005-2006).Het percentage trouwe vrouwen in de tweede ronde bedraagt 13,9 % (vrouwen met minstens één mammotest in de periode 2005-2006 en minstens één mammotest in de periode 2003-2004 ten opzichte van alle vrouwen die minstens één mammotest ondergingen in de periode tussen 2003 en 2006). [32]

Het percentage verloren vrouwen in de tweede ronde bedraagt 63,3 % (vrouwen met minstens één mammotest in de periode 2003-2004 en geen mammotest in de periode 2005-2006 ten opzichte van alle vrouwen die minstens één mammotest ondergingen in de periode 2003-2004).

Het programma slaagt er dus wel in om nieuwe vrouwen aan te trekken. Maar het heeft echter moeite om de trouw aan het programma te verbeteren.

31 Vrouwen van 69 jaar en ouder werden voor de eerste ronde uitgesloten omdat ze geen deel konden uitmaken van de doelgroep bij de tweede ronde; ook vrouwen die hun eerste mammotest hadden ondergaan in 2002 werden uitgesloten. Voor vrouwen die meer dan twee mammotests hebben ondergaan in de periode 2002-2006, worden slechts 2 mammotests in aanmerking genomen (deze uit de eerste en deze uit de tweede ronde), zelfs als het interval minder dan 2 jaar was. 2 mammotests die uitgevoerd werden binnen eenzelfde ronde met een interval van minder dan 2 jaar, werden daarentegen beschouwd als 1 mammotest vanuit het zichtpunt van programmatrouw.

32 In Vlaanderen telde het IMA voor de periode 2004-2005 een percentage trouwe vrouwen van 19 %. (Bron: Fabri V., Remacle A., Mertens R., Programma Borstkankerscreening, periodes 2002-2003 en 2004-2005, Rapport nr. 5 van het Intermutualistische Agentschap, 2007).


10. Follow-upgegevens

Voor de evaluatie van de screeningprogramma’s moet, volgens de Europese normen, een systematische opvolging van de vrouwen worden uitgevoerd in termen van resultaten van de uitgevoerde bijkomende onderzoeken en de uitgevoerde behandelingen. Voor deze follow-up moeten de behandelende en doorverwijzende artsen alsook de artsen die hebben deelgenomen aan de behandeling opnieuw worden gecontacteerd. De opvolging van vrouwen met een positief resultaat moet het zo mogelijk maken om zeer belangrijke indicatoren zoals de opsporingsgraad en het aandeel valse positieven te bepalen. Dankzij de koppeling met de gegevens van het kankerregister kan ook het aandeel valse negatieven en intervalkankers worden berekend. De opvolging zou ook kunnen toelaten om na te gaan hoe lang de vrouwen op hun resultaat hebben moeten wachten en hoeveel fouten er werden gemaakt bij de verzending van de resultaten.

Tot op vandaag bestaan er voor het Brusselse programma nog geen systematische opvolgingsgegevens. De Stichting Kankerregister werd officieel opgericht in mei 2006 en is momenteel bezig met een inhaalbeweging: de gegevens over de incidentie van kanker voor 2004 werden begin 2008 gepubliceerd. De gegevens van het kankerregister werden nog niet gekoppeld met de gegevens van Brumammo.Brumammo heeft wel retrospectieve onderzoeken uitgevoerd in 2004, 2005 en 2006. Dit gebeurde per brief en per telefoon aan de radiologie-eenheden en de doorverwijzende artsen, om de follow-upgegevens te verzamelen van vrouwen bij wie de mammotest positief was [33]. De belangrijkste resultaten zijn weergegeven in de onderstaande tabel.

Voor de jaren 2004 en 2006 ligt de opsporingsgraad [34] binnen de Europese norm. [35]

Tabel 32 Opvolgingsgegevens na een positieve mammotest bij vrouwen die in Brussel wonen voor de jaren 2004, 2005 en 2006

2004 2005 2006

Aantal interpreteerbare MMT 3 401 3 306 5 076

Aantal positieve MMT 207 154 231

Heroproepingsgraad 6,1 % 4,7 % 4,6 %

Aantal MMT met gedocumenteerde opvolging (%) 155 (75 %) 137 (89 %) 192 (83 %)

Aantal artsen dat niet antwoordt 24 6 18

Aantal vrouwen uit het zicht verloren door de arts 28 8 15

Aantal vrouwen zonder vervolgonderzoek - 3 6

Aantal kankers bij gedocumenteerd opgevolgde MMT* 25 17 41

Detectiegraad* 7,5 ‰ 5,27 ‰ 8,1 ‰

Positieve predictieve waarde* [36] 16,1 % 12,4 % 21,4 %

* Met uitsluiting van de niet-gedocumenteerd opgevolgde positieve mammotests

33 Bronnen: “Résultats préliminaires de l’étude sur la performance du programme en 2004, Collart F, Burrion JB, Brumammo, 2006” en “Suivi des Mammotests positifs – Années 2005 et 2006, Boutsen M, Burrion JB, Brumammo, februari 2008”.

34 Aantal opgespoorde kankers per 1000 onderzochte vrouwen.

35 De opsporingsgraad moet volgens de Europese normen minstens drie maal groter zijn dan de incidentiegraad van borstkanker.

36 Positieve predictieve waarde: De kans voor een vrouw met een positieve mammotest om door borstkanker te worden getroffen (het cijfer hangt sterk af van de prevalentie van de bestudeerde aandoening)

GEORGANISEERDE SCREENINGSPROGRAMMA VOOR BORSTKANKER IN HET BRUSSELS GEWEST 4910. Follow-upgegevens

De heroproepingsgraad is tussen 2004 en 2006 gedaald.De opvolgingsgraad van positieve mammotests is verbeterd ten opzichte van 2004 maar in 2006 konden nog steeds geen gegevens worden bekomen over het verdere lot van 17 % vrouwen: in 18 gevallen was de arts niet bereikbaar, in 15 gevallen wist hij niet hoe het de patiënte vergaan was en kon hij haar niet contacteren en in 6 gevallen had de vrouw geen bijkomende onderzoeken ondergaan. Deze ontbrekende gegevens hypothekeren de betrouwbaarheid van de resultaten met betrekking tot het aantal gedetecteerde kankers, de opsporingsgraad en de positieve predictieve waarde van het programma.Vanaf 2007 heeft Brumammo een systematische en continue opvolging van de positieve mammotests georganiseerd.Ter vergelijking: in de periode 2003-2004 bedroeg in Vlaanderen het gedocumenteerde opvolgingspercentage van positieve mammotests 77,4 %, de opsporingsgraad 5,4 ‰ en de predictieve waarde 14,0 %.In de Franse Gemeenschap [37] bedraagt de opsporingsgraad 8,6 ‰ [38]. In de beschouwde periode werd op een totaal van 29 929 mammotests met 180 opgespoorde kankers slechts één geval van kanker opgespoord na een echografie die was gevraagd voor dens borstweefsel.

Wat betreft de “early surrogate indicators” die Europa aanbeveelt (% invasieve kankers, % invasieve kankers van minder dan 10 mm, % klierkankers (-)), menen de auteurs dat er geen conclusies kunnen worden getrokken gezien het hoge percentage ontbrekende gegevens over de eigenschappen van de tumoren (> 40 %). Door de gegevens te koppelen met het Kankerregister kan deze leemte worden opgevuld.

37 Deze cijfers hebben betrekking op de mammotests uitgevoerd in 2005 en 2006 in de provincies Namen en Luxemburg en op de mammotests uitgevoerd sinds de start van het programma (juni 2002) tot eind 2006 voor de provincie Waals-Brabant.

38 Persoonlijke mededeling: Prof. Anne Vandenbroucke, Centre Communautaire de référence, Franse Gemeenschap.


11. Conclusies

Het georganiseerde screeningsprogramma voor borstkanker in het Brussels Gewest realiseerde tussen juni 2002 en eind 2006 twee uitnodigingsrondes. In de tweede ronde heeft de Kruispuntbank van de Sociale Zekerheid een nieuw bestand van de doelgroep doorgestuurd, wat de dekking van het programma in termen van uitnodigingen heeft verbeterd. In de loop van de tweede ronde kunnen we een belangrijke verhoging van het aandeel vrouwen dat op uitnodiging komt vaststellen. Deze vertegenwoordigen meer dan 2 derde van de deelnemende vrouwen waarbij het andere derde op voorschrift kwam. In de eerste ronde kwam minder dan de helft van de deelnemende vrouwen op uitnodiging.

De participatiegraad is toegenomen, en dit in praktisch alle gemeenten, maar veel minder dan wat nodig is opdat het programma ook een invloed zou kunnen hebben op de borstkankersterfte (volgens Europese experts bedraagt de daartoe benodigde participatiegraad > 70 %).

De mediane termijn tussen de uitvoering van de mammotest en de verzending van het resultaat aan de radioloog-eerste lezer is tussen de twee rondes met twee dagen ingekort en het aandeel resultaten dat werd verzonden in de eerste week is meer dan verdubbeld. Deze verbetering is vooral de vrucht van een snellere informatieverwerking door Brumammo, terwijl de termijn tussen de mammotest en de ontvangst door Brumammo lang blijft en erg verschilt van de ene radiologie-eenheid tot de andere.

Terwijl in de tweede ronde 9 796 nieuwe vrouwen werden aangetrokken voor het programma, is slechts 14 % van de vrouwen “trouw” aan het programma wat betekent dat ze terugkwamen voor een tweede (of derde) mammotest.

De resultaten van de mammotests (in 2006 een heroproepingsgraad van 4,6 % [39] en een opsporingsgraad hoger dan 8,0 op duizend) zijn vergelijkbaar met deze van de twee andere Gewesten en stroken met de Europese normen.

Gezien deze evaluatie zijn er enkele pistes ter verbetering van de effectiviteit van het programma nog te onderzoeken of te versterken:

– de achterstand bij het verzenden van de uitnodigingen is in 2007 helemaal ingelopen wat zou moeten leiden tot de uitnodiging van de volledige doelpopulatie. Speciale aandacht moet gaan naar de verbetering van de overdracht van gegevens door de KSZ en het optimale gebruik er van bij het uitnodigen van de doelgroepvrouwen.

– een betere dialoog tussen het programma en de gezondheidswerkers, vooral van de eerste lijn, om de artsen te overtuigen en hun mening over mogelijke verbeteringen van het programma te vernemen

– coördinatie van de informatie- en sensibiliseringsacties op Brussels niveau om de participatiegraad van de vrouwen te verbeteren

– behoud van een routinematige kwaliteitscontrole van de radiologie-eenheden om de kwaliteit van het programma te verzekeren

– koppeling van de gegevens van het programma met de gegevens van het Kankerregister om de kwaliteit en de impact van het programma te analyseren.

39 Buiten de heroproepingen voor een echografie bij dens borstweefsel.


12. Glossarium

Deelnemende vrouwen:

vrouwen die de mammotest hebben ondergaan, na een uitnodiging of op voorschrift van een arts.

Diagnostische mammografie:

mammografie uitgevoerd hetzij buiten het screeningprogramma, hetzij in het kader van het programma om een door de mammotest opgespoorde abnormaliteit nader te onderzoeken.

Doelgroepvrouwen:

vrouwen tussen 50 en 69 jaar, ingeschreven in het Rijksregister.

Eerste ronde (round 1):

eerste periode (hier 2 jaar) gedurende dewelke de hele doelpopulatie wordt uitgenodigd.

Erkende mammografische eenheid:

radiologisch centrum voor screening door mammografie erkend door de Gemeenschap-pelijke Gemeenschapscommissie of Vlaamse of Franse Gemeenschap op basis van een eenvormigheidsattest.

Heroproepingsgraad:

aantal vrouwen dat wordt heropgeroepen voor een aanvullend onderzoek in verhouding tot het aantal vrouwen dat een mammotest liet uitvoeren.

Incidentiegraad van borstkanker:

aantal nieuwe gevallen van borstkanker die gediagnosticeerd worden gedurende een bepaalde periode op het aantal personen dat in aanmerking komt gedurende dezelfde periode.

Initiële screening:

eerste screeningonderzoek in het kader van het programma voor een bepaalde vrouw, los van de screeningronde (round) waarin de screening werd uitgevoerd.

Intervalkanker:

diagnose van een borstkanker bij een vrouw die een negatief verklaarde mammotest onderging, in de volgende omstandigheden: diagnose vóór de volgende uitnodiging voor de mammotest, diagnose binnen een periode van twee jaar bij de vrouw die de hoogste leeftijdsgrens bereikt voor de screening (d.w.z. 69 jaar).

Mammotest:

radiologisch onderzoek van elke borst vanuit twee hoeken (= mammografie) uitgevoerd in het kader van het georganiseerde borstkankerscreeningprogramma.

Negatieve mammotest:

onderzoek dat geen abnormaliteit aan het licht brengt.

Opsporingsgraad:

aantal bevestigde kankers die opgespoord worden in een screeningsronde per 1000 vrouwen die een mammotest lieten doen.

GEORGANISEERDE SCREENINGSPROGRAMMA VOOR BORSTKANKER IN HET BRUSSELS GEWEST52 12. Glossarium

Participatiegraad:

aantal deelnemende vrouwen in verhouding tot het aantal vrouwen dat werd uitgenodigd.

Positieve mammotest:

onderzoek dat een abnormaliteit aan het licht brengt en moet leiden tot bijkomend onderzoek dat erop gericht is een kankerdiagnose te stellen of uit te sluiten.

Positieve predictieve waarde:

waarschijnlijkheid voor een vrouw met een positieve mammotest om aan borstkanker te lijden (het cijfer hangt nauw samen met de prevalentie van borstkanker, met een prevalentie lager dan 1 % kan men een lage PPW verwachten).

Radioloog-eerste lezer:

radioloog die werkzaam is in een erkende mammografie-eenheid.

Radioloog-tweede lezer:

radioloog-eerste lezer belast met de uitvoering van een tweede lezing en met het continu evalueren van de medisch-radiologische kwaliteit van de mammotests.

Radioloog-derde lezer:

radioloog-tweede lezer belast met de derde lezing van de mammotests in het geval van meningsverschil tussen de eerste en de tweede lezer.

Screening «buiten het programma»:

screening die plaatsvindt buiten een georganiseerd programma.

Senologisch onderzoek:

onderzoek uitgevoerd wanneer een klinische abnormaliteit nader dient te worden onderzocht of bij een mammotest die een anomalie vertoont.

Sterftecijfer door borstkanker:

aantal sterfgevallen door borstkanker voor een bepaalde periode op het aantal personen met een risico om aan borstkanker te overlijden voor dezelfde periode.

Tweede ronde (round 2):

tweede periode (hier 2 jaar) gedurende dewelke de hele doelpopulatie wordt uitgenodigd.

Uitgenodigde vrouwen:

vrouwen naar wie een uitnodigingsbrief werd verstuurd.

Verwijzende arts:

arts die de mammotest heeft voorgeschreven of arts die door de patiënte werd aangewezen om de uitslagen te ontvangen en de opvolging ervan te verzekeren.

Vrouwen die in aanmerking komen:

doelgroepvrouwen die ingeschreven staan bij de verplichte ziekte- en invaliditeits-verzekering.


13. Methodologie

Statistische Significantie

De mate van statistische significantie evalueert de rol van de willekeurige fluctuaties (met andere woorden van het toeval) in de verkregen resultaten. Preciezer gezegd, evalueert zij de waarschijnlijkheid, p-waarde genoemd, dat het verkregen resultaat zich enkel voordoet door toeval. Doorgaans gebruikt men de grens van 5 % om te zeggen of het resultaat al dan niet significant is. Met andere woorden, een p-waarde < 0,05 wordt beschouwd als significant en dus gaat men ervan uit dat het resultaat niet te wijten is aan toeval.

Standaardisatie

Standaardisering is een methode die erin bestaat de cijfergegevens te corrigeren om vergelijkingen mogelijk te maken tussen de bevolkingsgroepen waarvan de leeftijdsstructuur anders is. De meeste standaardiseringsmethoden gebruiken een gewogen gemiddelde van specifieke cijfers in de leeftijdscategorieën (hier zullen wij enkel standaardisatie naar leeftijd bespreken, maar je kunt op dezelfde wijze standaardiseren voor een reeks andere kenmerken zoals bijvoorbeeld het geslacht).Na een standaardiseringsmethode te hebben toegepast, verkrijgen we volgens de leeftijd gestandaardiseerde mortaliteitscijfers (men zegt ook aangepast). Wanneer wij de voor de leeftijd aangepaste cijfers vergelijken, kunnen de waargenomen verschillen tussen de cijfers niet te wijten zijn aan verschillen in de leeftijdsstructuur van de bevolking. Men spreekt daarentegen van brutocijfer voor de niet-gestandaardiseerde cijfers.

Sterftecijfer

Dit is de verhouding, voor een gegeven periode, van het aantal sterfgevallen in een bepaalde bevolking tot de effectieve omvang van deze bevolking in het midden van de periode. Deze verhouding wordt uitgedrukt in aantal sterfgevallen per 1000 inwoners en per jaar.De bron voor de teller is het overlijdensbestand, aangelegd op basis van de statistische overlijdensformulieren en voor de noemer de effectieve bevolkingsomvang verstrekt door de Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie.Het sterftecijfer per oorzaak wordt berekend door het aantal sterfgevallen te wijten aan een bepaalde oorzaak in de loop van de bestudeerde periode te delen door het aantal mensen in de bevolking in het midden van de periode. Dit cijfer wordt uitgedrukt in aantal sterfgevallen per 100 000 inwoners.

N.B. in de praktijk wordt de bevolking in het midden van de periode geraamd door het gemiddelde te berekenen van het aantal mensen aan het begin en aan het einde van het jaar.


14. Bijlagen

14.1 Bijlage 1: Percentage uitnodigingen van Brusselse vrouwen per leeftijdsgroep en per woongemeente voor de periode 2005-2006

Gemeente 50-54 jaar 55-59 jaar 60-64 jaar 65-69 jaar

Rijks-register

Uit-nod. % Rijks-

registerUit-nod. % Rijks-

registerUit-nod. % Rijks-

registerUit-nod. %

Anderlecht 3 299 2 067 62,7 2 499 1 920 76,8 2 115 1 690 79,9 2 213 1 767 79,8

Oudergem 1 278 728 57,0 1 002 787 78,5 671 535 79,7 686 589 85,9

Sint-Agatha-Berchem 783 471 60,2 620 500 80,6 518 417 80,5 509 423 83,1

Brussel-Stad 4 893 2 870 58,7 3 654 2 771 75,8 2 792 2 245 80,4 2 582 2 162 83,7

Etterbeek 1 501 874 58,2 1 124 859 76,4 834 689 82,6 697 592 84,9

Evere 1 312 820 62,5 1 099 844 76,8 826 651 78,8 810 663 81,9

Vorst 1 738 1 137 65,4 1 461 1 103 75,5 1 084 910 83,9 997 867 87,0

Ganshoren 791 486 61,4 687 528 76,9 600 501 83,5 605 519 85,8

Elsene 2 564 1 450 56,6 2 146 1 622 75,6 1 469 1 274 86,7 1 215 1 042 85,8

Jette 1 612 1 003 62,2 1 282 1 028 80,2 1 091 920 84,3 1 000 838 83,8

Koekelberg 555 336 60,5 468 349 74,6 403 339 84,1 355 319 89,9

Sint-Jans-Molenbeek 2 491 1 649 66,2 1 920 1 529 79,6 1 635 1 409 86,2 1 547 1 339 86,6

Sint-Gillis 1 363 824 60,5 1 021 762 74,6 790 641 81,1 665 592 89,0

Sint-Joost-Ten-Node 717 446 62,2 436 370 84,9 399 324 81,2 343 289 84,3

Schaarbeek 3 656 2 276 62,3 2 621 2 089 79,7 2 116 1 812 85,6 1 889 1 676 88,7

Ukkel 3 368 2 013 59,8 2 614 2 037 77,9 2 045 1 729 84,5 1 937 1 718 88,7

Watermaal-Bosvoorde 1 178 663 56,3 924 704 76,2 709 579 81,7 626 533 85,1

Sint-Lambrechts-Woluwe 2 128 1 154 54,2 1 662 1 232 74,1 1 225 971 79,3 1 158 996 86,0

Sint-Pieters-Woluwe 1 703 949 55,7 1 287 969 75,3 981 759 77,4 958 799 83,4

Totaal 36 930 22 216 60,2 28 527 22 003 77,1 22 303 18 395 82,5 20 792 17 723 85,2

GEORGANISEERDE SCREENINGSPROGRAMMA VOOR BORSTKANKER IN HET BRUSSELS GEWEST 5514. Bijlagen

14.2 Bijlage 2: Aantal maandelijks uitgevoerde mammotests bij Brusselse vrouwen naar woongemeente (2003-2006)

Bron: Brumammo

jan-03

feb-03

maa-03

apr-03

mei-03

jun-03

jul-0

3au

g-03

sep-03

okt-03

nov-03

dec-03

jan-04

feb-04

maa-04

apr-04

mei-04

jun-04

jul-0

4au

g-04

sep-04

okt-04

nov-04

dec-04

jan-05

feb-05

maa-05

apr-05

mei-05

jun-05

jul-0

5au

g-05

sep-05

okt-05

nov-05

dec-05

jan-06

feb-06

maa-06

apr-06

mei-06

jun-06

jul-0

6au

g-06

sep-06

okt-06

nov-06

dec-06

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Ruw

aan

tal

ANDERLECHTFiguur A2.1

jan-03

feb-03

maa-03

apr-03

mei-03

jun-03

jul-0

3au

g-03

sep-03

okt-03

nov-03

dec-03

jan-04

feb-04

maa-04

apr-04

mei-04

jun-04

jul-0

4au

g-04

sep-04

okt-04

nov-04

dec-04

jan-05

feb-05

maa-05

apr-05

mei-05

jun-05

jul-0

5au

g-05

sep-05

okt-05

nov-05

dec-05

jan-06

feb-06

maa-06

apr-06

mei-06

jun-06

jul-0

6au

g-06

sep-06

okt-06

nov-06

dec-06

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Ruw

aan

tal

OUDERGEMFiguur A2.2

GEORGANISEERDE SCREENINGSPROGRAMMA VOOR BORSTKANKER IN HET BRUSSELS GEWEST56 14. Bijlagen

jan-03

feb-03

maa-03

apr-03

mei-03

jun-03

jul-0

3au

g-03

sep-03

okt-03

nov-03

dec-03

jan-04

feb-04

maa-04

apr-04

mei-04

jun-04

jul-0

4au

g-04

sep-04

okt-04

nov-04

dec-04

jan-05

feb-05

maa-05

apr-05

mei-05

jun-05

jul-0

5au

g-05

sep-05

okt-05

nov-05

dec-05

jan-06

feb-06

maa-06

apr-06

mei-06

jun-06

jul-0

6au

g-06

sep-06

okt-06

nov-06

dec-06

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Ruw

aan

tal

SINT-AGATHA-BERCHEMFiguur A2.3

jan-03

feb-03

maa-03

apr-03

mei-03

jun-03

jul-0

3au

g-03

sep-03

okt-03

nov-03

dec-03

jan-04

feb-04

maa-04

apr-04

mei-04

jun-04

jul-0

4au

g-04

sep-04

okt-04

nov-04

dec-04

jan-05

feb-05

maa-05

apr-05

mei-05

jun-05

jul-0

5au

g-05

sep-05

okt-05

nov-05

dec-05

jan-06

feb-06

maa-06

apr-06

mei-06

jun-06

jul-0

6au

g-06

sep-06

okt-06

nov-06

dec-06

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Ruw

aan

tal

BRUSSEL-STADFiguur A2.4

jan-03

feb-03

maa-03

apr-03

mei-03

jun-03

jul-0

3au

g-03

sep-03

okt-03

nov-03

dec-03

jan-04

feb-04

maa-04

apr-04

mei-04

jun-04

jul-0

4au

g-04

sep-04

okt-04

nov-04

dec-04

jan-05

feb-05

maa-05

apr-05

mei-05

jun-05

jul-0

5au

g-05

sep-05

okt-05

nov-05

dec-05

jan-06

feb-06

maa-06

apr-06

mei-06

jun-06

jul-0

6au

g-06

sep-06

okt-06

nov-06

dec-06

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Ruw

aan

tal

ETTERBEEKFiguur A2.5


jan-03

feb-03

maa-03

apr-03

mei-03

jun-03

jul-0

3au

g-03

sep-03

okt-03

nov-03

dec-03

jan-04

feb-04

maa-04

apr-04

mei-04

jun-04

jul-0

4au

g-04

sep-04

okt-04

nov-04

dec-04

jan-05

feb-05

maa-05

apr-05

mei-05

jun-05

jul-0

5au

g-05

sep-05

okt-05

nov-05

dec-05

jan-06

feb-06

maa-06

apr-06

mei-06

jun-06

jul-0

6au

g-06

sep-06

okt-06

nov-06

dec-06

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Ruw

aan

tal

EVEREFiguur A2.6

jan-03

feb-03

maa-03

apr-03

mei-03

jun-03

jul-0

3au

g-03

sep-03

okt-03

nov-03

dec-03

jan-04

feb-04

maa-04

apr-04

mei-04

jun-04

jul-0

4au

g-04

sep-04

okt-04

nov-04

dec-04

jan-05

feb-05

maa-05

apr-05

mei-05

jun-05

jul-0

5au

g-05

sep-05

okt-05

nov-05

dec-05

jan-06

feb-06

maa-06

apr-06

mei-06

jun-06

jul-0

6au

g-06

sep-06

okt-06

nov-06

dec-06

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Ruw

aan

tal

VORSTFiguur A2.7

jan-03

feb-03

maa-03

apr-03

mei-03

jun-03

jul-0

3au

g-03

sep-03

okt-03

nov-03

dec-03

jan-04

feb-04

maa-04

apr-04

mei-04

jun-04

jul-0

4au

g-04

sep-04

okt-04

nov-04

dec-04

jan-05

feb-05

maa-05

apr-05

mei-05

jun-05

jul-0

5au

g-05

sep-05

okt-05

nov-05

dec-05

jan-06

feb-06

maa-06

apr-06

mei-06

jun-06

jul-0

6au

g-06

sep-06

okt-06

nov-06

dec-06

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Ruw

aan

tal

GANSHORENFiguur A2.8


jan-03

feb-03

maa-03

apr-03

mei-03

jun-03

jul-0

3au

g-03

sep-03

okt-03

nov-03

dec-03

jan-04

feb-04

maa-04

apr-04

mei-04

jun-04

jul-0

4au

g-04

sep-04

okt-04

nov-04

dec-04

jan-05

feb-05

maa-05

apr-05

mei-05

jun-05

jul-0

5au

g-05

sep-05

okt-05

nov-05

dec-05

jan-06

feb-06

maa-06

apr-06

mei-06

jun-06

jul-0

6au

g-06

sep-06

okt-06

nov-06

dec-06

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Ruw

aan

tal

ELSENEFiguur A2.9

jan-03

feb-03

maa-03

apr-03

mei-03

jun-03

jul-0

3au

g-03

sep-03

okt-03

nov-03

dec-03

jan-04

feb-04

maa-04

apr-04

mei-04

jun-04

jul-0

4au

g-04

sep-04

okt-04

nov-04

dec-04

jan-05

feb-05

maa-05

apr-05

mei-05

jun-05

jul-0

5au

g-05

sep-05

okt-05

nov-05

dec-05

jan-06

feb-06

maa-06

apr-06

mei-06

jun-06

jul-0

6au

g-06

sep-06

okt-06

nov-06

dec-06

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Ruw

aan

tal

JETTEFiguur A2.10

jan-03

feb-03

maa-03

apr-03

mei-03

jun-03

jul-0

3au

g-03

sep-03

okt-03

nov-03

dec-03

jan-04

feb-04

maa-04

apr-04

mei-04

jun-04

jul-0

4au

g-04

sep-04

okt-04

nov-04

dec-04

jan-05

feb-05

maa-05

apr-05

mei-05

jun-05

jul-0

5au

g-05

sep-05

okt-05

nov-05

dec-05

jan-06

feb-06

maa-06

apr-06

mei-06

jun-06

jul-0

6au

g-06

sep-06

okt-06

nov-06

dec-06

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Ruw

aan

tal

KOEKELBERGFiguur A2.11


jan-03

feb-03

maa-03

apr-03

mei-03

jun-03

jul-0

3au

g-03

sep-03

okt-03

nov-03

dec-03

jan-04

feb-04

maa-04

apr-04

mei-04

jun-04

jul-0

4au

g-04

sep-04

okt-04

nov-04

dec-04

jan-05

feb-05

maa-05

apr-05

mei-05

jun-05

jul-0

5au

g-05

sep-05

okt-05

nov-05

dec-05

jan-06

feb-06

maa-06

apr-06

mei-06

jun-06

jul-0

6au

g-06

sep-06

okt-06

nov-06

dec-06

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Ruw

aan

tal

SINT-JANS-MOLENBEEKFiguur A2.12

jan-03

feb-03

maa-03

apr-03

mei-03

jun-03

jul-0

3au

g-03

sep-03

okt-03

nov-03

dec-03

jan-04

feb-04

maa-04

apr-04

mei-04

jun-04

jul-0

4au

g-04

sep-04

okt-04

nov-04

dec-04

jan-05

feb-05

maa-05

apr-05

mei-05

jun-05

jul-0

5au

g-05

sep-05

okt-05

nov-05

dec-05

jan-06

feb-06

maa-06

apr-06

mei-06

jun-06

jul-0

6au

g-06

sep-06

okt-06

nov-06

dec-06

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Ruw

aan

tal

SINT-GILLISFiguur A2.13

jan-03

feb-03

maa-03

apr-03

mei-03

jun-03

jul-0

3au

g-03

sep-03

okt-03

nov-03

dec-03

jan-04

feb-04

maa-04

apr-04

mei-04

jun-04

jul-0

4au

g-04

sep-04

okt-04

nov-04

dec-04

jan-05

feb-05

maa-05

apr-05

mei-05

jun-05

jul-0

5au

g-05

sep-05

okt-05

nov-05

dec-05

jan-06

feb-06

maa-06

apr-06

mei-06

jun-06

jul-0

6au

g-06

sep-06

okt-06

nov-06

dec-06

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Ruw

aan

tal

SINT-JOOST-TEN-NODEFiguur A2.14


jan-

03fe

b-0

3m

aa-0

3ap

r-03

mei

-03

jun-

03ju

l-03

aug-

03se

p-0

3ok

t-03

nov-

03de

c-03

jan-

04fe

b-0

4m

aa-0

4ap

r-04

mei

-04

jun-

04ju

l-04

aug-

04se

p-0

4ok

t-04

nov-

04de

c-04

jan-

05fe

b-0

5m

aa-0

5ap

r-05

mei

-05

jun-

05ju

l-05

aug-

05se

p-0

5ok

t-05

nov-

05de

c-05

jan-

06fe

b-0

6m

aa-0

6ap

r-06

mei

-06

jun-

06ju

l-06

aug-

06se

p-0

6ok

t-06

nov-

06de

c-06

Ruw

aan

tal

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

SCHAARBEEKFiguur A2.15

jan-

03fe

b-0

3m

aa-0

3ap

r-03

mei

-03

jun-

03ju

l-03

aug-

03se

p-0

3ok

t-03

nov-

03de

c-03

jan-

04fe

b-0

4m

aa-0

4ap

r-04

mei

-04

jun-

04ju

l-04

aug-

04se

p-0

4ok

t-04

nov-

04de

c-04

jan-

05fe

b-0

5m

aa-0

5ap

r-05

mei

-05

jun-

05ju

l-05

aug-

05se

p-0

5ok

t-05

nov-

05de

c-05

jan-

06fe

b-0

6m

aa-0

6ap

r-06

mei

-06

jun-

06ju

l-06

aug-

06se

p-0

6ok

t-06

nov-

06de

c-06

Ruw

aan

tal

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

UKKELFiguur A2.16

jan-

03fe

b-0

3m

aa-0

3ap

r-03

mei

-03

jun-

03ju

l-03

aug-

03se

p-0

3ok

t-03

nov-

03de

c-03

jan-

04fe

b-0

4m

aa-0

4ap

r-04

mei

-04

jun-

04ju

l-04

aug-

04se

p-0

4ok

t-04

nov-

04de

c-04

jan-

05fe

b-0

5m

aa-0

5ap

r-05

mei

-05

jun-

05ju

l-05

aug-

05se

p-0

5ok

t-05

nov-

05de

c-05

jan-

06fe

b-0

6m

aa-0

6ap

r-06

mei

-06

jun-

06ju

l-06

aug-

06se

p-0

6ok

t-06

nov-

06de

c-06

Ruw

aan

tal

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

WATERMAAL-BOSVOORDEFiguur A2.17


jan-

03fe

b-0

3m

aa-0

3ap

r-03

mei

-03

jun-

03ju

l-03

aug-

03se

p-0

3ok

t-03

nov-

03de

c-03

jan-

04fe

b-0

4m

aa-0

4ap

r-04

mei

-04

jun-

04ju

l-04

aug-

04se

p-0

4ok

t-04

nov-

04de

c-04

jan-

05fe

b-0

5m

aa-0

5ap

r-05

mei

-05

jun-

05ju

l-05

aug-

05se

p-0

5ok

t-05

nov-

05de

c-05

jan-

06fe

b-0

6m

aa-0

6ap

r-06

mei

-06

jun-

06ju

l-06

aug-

06se

p-0

6ok

t-06

nov-

06de

c-06

Ruw

aan

tal

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

SINT-LAMBRECHTS-WOLUWEFiguur A2.18

jan-

03fe

b-0

3m

aa-0

3ap

r-03

mei

-03

jun-

03ju

l-03

aug-

03se

p-0

3ok

t-03

nov-

03de

c-03

jan-

04fe

b-0

4m

aa-0

4ap

r-04

mei

-04

jun-

04ju

l-04

aug-

04se

p-0

4ok

t-04

nov-

04de

c-04

jan-

05fe

b-0

5m

aa-0

5ap

r-05

mei

-05

jun-

05ju

l-05

aug-

05se

p-0

5ok

t-05

nov-

05de

c-05

jan-

06fe

b-0

6m

aa-0

6ap

r-06

mei

-06

jun-

06ju

l-06

aug-

06se

p-0

6ok

t-06

nov-

06de

c-06

Ruw

aan

tal

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

SINT-PIETERS-WOLUWEFiguur A2.19


14.3 Bijlage 3: Percentage van de Brusselse vrouwen van 50 tot 69 jaar die een mammotest lieten uitvoeren ten opzichte van het aantal vrouwen in het rijksregister per leeftijdsgroep en per gemeente, 2005-2006

Gemeenten 50-54 jaar 55-59 jaar 60-64 jaar 65-69 jaar

Rijks-register MMT % Rijks-

register MMT % Rijks-register MMT % Rijks-

register MMT %

Anderlecht 2 721 229 8,4 2 499 243 9,7 2 115 209 9,9 2 213 181 8,2

Oudergem 1 043 56 5,4 1 002 74 7,4 671 48 7,2 686 60 8,7

Sint-Agatha-Berchem 647 72 11,1 620 79 12,7 518 61 11,8 509 52 10,2

Brussel-Stad 4 010 315 7,9 3 654 305 8,3 2 792 236 8,5 2 582 189 7,3

Etterbeek 1 242 88 7,1 1 124 75 6,7 834 61 7,3 697 48 6,9

Evere 1 107 90 8,1 1 099 80 7,3 826 82 9,9 810 82 10,1

Vorst 1 447 105 7,3 1 461 131 9,0 1 084 97 8,9 997 94 9,4

Ganshoren 656 72 11,0 687 90 13,1 600 70 11,7 605 66 10,9

Elsene 2 132 105 4,9 2 146 100 4,7 1 469 102 6,9 1 215 74 6,1

Jette 1 346 199 14,8 1 282 161 12,6 1 091 188 17,2 1 000 132 13,2

Koekelberg 468 44 9,4 468 49 10,5 403 40 9,9 355 17 4,8

Sint-Jans-Molenbeek 2 041 224 11,0 1 920 211 11,0 1 635 191 11,7 1 547 154 10,0

Sint-Gillis 1 120 68 6,1 1 021 68 6,7 790 58 7,3 665 43 6,5

Sint-Joost-Ten-Node 561 53 9,4 436 40 9,2 399 33 8,3 343 31 9,0

Schaarbeek 3 043 237 7,8 2 621 231 8,8 2 116 169 8,0 1 889 157 8,3

Ukkel 2 779 109 3,9 2 614 126 4,8 2 045 106 5,2 1 937 101 5,2

Watermaal-Bosvoorde 966 55 5,7 924 56 6,1 709 40 5,6 626 41 6,5

Sint-Lambrechts-Woluwe 1 780 126 7,1 1662 126 7,6 1 225 110 9,0 1 158 114 9,8

Sint-Pieters-Woluwe 1 396 92 6,6 1287 82 6,4 981 75 7,6 958 84 8,8

Totaal 30 505 2 339 7,7 28 527 2327 8,2 22 303 1 976 8,9 20 792 1 720 8,3


14.4 Bijlage 4: Dekkingsgraden van de uitnodigingen, de mammotests en de participatie per ronde en woongemeente

Gemeenten Round I (2003-2004) Round II (2005-2006)

Rijk

sreg

ister

Uitn

odig

inge

n

Dekk

ing

uitn

odig

ing

MM

T

dekk

ing

MM

T

part

icipa

tie-

graa

d

Rijk

sreg

ister

Uitn

odig

inge

n

Dekk

ing

uitn

odig

ing

MM

T

dekk

ing

MM

T

part

icipa

tie-

graa

d

Anderlecht 9 486 5 181 54,6 583 6,1 11,3 9 548 7444 78,0 862 9,0 11,6

Oudergem 3 340 2 287 68,5 240 7,2 10,5 3 402 2639 77,6 238 7,0 9,0

Sint-Agatha-Berchem 2 211 1 498 67,8 182 8,2 12,1 2 294 1811 78,9 264 11,5 14,6

Brussel-Stad 12 844 7 810 60,8 668 5,2 8,6 13 038 10048 77,1 1 045 8,0 10,4

Etterbeek 3 903 2 466 63,2 217 5,6 8,8 3 897 3014 77,3 272 7,0 9,0

Evere 3 811 2 316 60,8 181 4,7 7,8 3 842 2978 77,5 334 8,7 11,2

Vorst 4 981 2 979 59,8 281 5,6 9,4 4 989 4017 80,5 427 8,6 10,6

Ganshoren 2 563 1 698 66,3 217 8,5 12,8 2 548 2034 79,8 298 11,7 14,7

Elsene 6 778 4 211 62,1 286 4,2 6,8 6 962 5388 77,4 381 5,5 7,1

Jette 4 654 3 041 65,3 466 10,0 15,3 4 719 3789 80,3 680 14,4 17,9

Koekelberg 1 694 1 061 62,6 104 6,1 9,8 1 694 1343 79,3 150 8,9 11,2

Sint-Jans-Molenbeek 6 960 4 075 58,5 477 6,9 11,7 7 143 5926 83,0 780 10,9 13,2

Sint-Gillis 3 517 1 920 54,6 173 4,9 9,0 3 596 2819 78,4 237 6,6 8,4

Sint-Joost-Ten-Node 1 637 1 020 62,3 110 6,7 10,8 1 739 1429 82,2 157 9,0 11,0

Schaarbeek 9 492 6 224 65,6 518 5,5 8,3 9 669 7853 81,2 794 8,2 10,1

Ukkel 9 289 6 666 71,8 281 3,0 4,2 9 375 7497 80,0 442 4,7 5,9

Watermaal-Bosvoorde 3 100 2 092 67,5 135 4,4 6,5 3 225 2479 76,9 192 6,0 7,7

Sint-Lambrechts-Woluwe 5 707 3 964 69,5 377 6,6 9,5 5 825 4353 74,7 476 8,2 10,9

Sint-Pieters-Woluwe 4 576 3 254 71,1 259 5,7 8,0 4 622 3476 75,2 333 7,2 9,6

Totaal Brussel RC 100 543 63 763 63,4 5 755 5,7 9,0 102 127 80 337 78,7 8 362 8,2 10,4

NB: Informatie over de woongemeente is ontbrekend voor 309 vrouwenDekking uitnodiging = % uitgenodigde vrouwen ten opzichte van inschrijvingen in het rijksregisterDekking MMT: % gescreende vrouwen ten opzichte van inschrijvingen in het rijksregisterParticipatiegraad: % gescreende vrouwen ten opzichte van de uitgenodigde vrouwen.


14.5 Bijlage 5: Werking van het programma

Erkende mammografische eenheid

Mammotest+1e lezing

Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie(Observatorium voor Gezondheid en Welzijn )

Kruispuntbank Sociale ZekerheidSamenstelling van het bestand en updates

Intermutualistich College

VI VI VI VI

Strookje + opvolging

RX + resultaten

resultaten

voorschrift

BRUMAMMO

2e (3e) lezing

Bestand met uit te nodigen vrouwen

Extractie van de ingeschreven vrouwen van 49 tot 69 jaar

uitnod

iging

Vrouwen50-69 jaar Verwijzende

arts

RX + resultaten

(VI = verzekeringsinstelling)


14.6 Bijlage 6: Fiche van de eerste lezing

[email protected] 1

In te vullen door de radioloog (1e lezer) :Naam, Voornaam ………………………………………………………………………………………………………….

Nr Riziv van de 1e lezer (stempel): ……………………………………………. Handtekening :

Identificatie van de mammografische eenheid : (stempel)

Toestemming van de patiënte :Bij deze geef ik mijn toestemming om mijn medische gegevens in het kader van het programma voor borstkankeropsporing telaten registreren en verwerken. Ik geef toestemming aan het Brussels coördinatiecentrum voor borstkankeropsporing om deresultaten van eventueel bijkomende onderzoeken bij mijn behandelend geneesheer en op het Register van borstpathologieën opte vragen. De verwerking van de gegevens dient om de kwaliteit van het opsporingsprogramma te evalueren en te verbeteren. Degegevens worden met de grootste vertrouwelijkheid behandeld, onder de verantwoordelijkheid van de arts van hetcoördinatiecentrum. Ik heb het recht van toegang tot en correctie van de inlichtingen die mij aanbelangen

Datum :………………………………………..Handtekening voorafgegaan met de vermelding "Voor akkoord" : ………………………………………………………………………………In welke taal wenst u uw resultaten te ontvangen : FR NL

Wie heeft U aangezet tot het laten uitvoeren van een mammotest :Huisarts. 0 Gynaecoloog. 0 Vriendin 0 Uitnodiging 0 Media 0 Andere 0

De mammotest is alleen gratis indien één maal om de twee jaar uitgevoerd1. Administratieve gegevens van de patiënte: (twee strookjes van de mutualiteit toevoegen of invullen in drukletters aub)

Naam, Voornaam …………………………………………………………………………………….

Geboortedatum (D/M/J) …………../……………../…………….

Adres :……………………………………………… Postcode………… Plaats : ………………………

Naam van de mutualiteit of nr :…………………………………………………………………Inschrijvingsnummer bij de mutualiteit :……………………………………………………………

Uniek indentificatienummer (SIS kaart) : …………………………………………………

Huisarts (stempel bij voorkeur of in drukletters)

Naam, Voornaam ……………………………….………………………………………..

Adres :…………………………………………………………………………………

Postcode ………………………. Plaats :………………………………

Voorschrijver (stempel bij voorkeur of in drukletters)

Naam, Voornaam: ………………………………. ………………………………………..

Adres :…………………………………………………………………………………

Postcode …………………….. Plaats :………………………………

Datum van het voorschrift : ………../………../…………….

Naar wie moet de briefwisseling gaan : Huisarts 0 Voorschrijver 0

Technoloog : ja 0 nee 0 onbekend 0

Naam, Voornaam : …………………….. …………………………………………… Initialen : ………………………..

Datum van de Mammotest : …./……/……

Ambulant 0 of hospitalisatie 0Uitnodiging 0 of voorschrift 0

Fiche 1e lezing


[email protected] 2

2. Bijkomende nuttige informaties : (in te vullen door technoloog of door radioloog)A/ Huidafwijkingen : RB LB

0 Lidteken van een vorige operatie 0 00 Naevus, Wrat 0 00 Ander : ……… 0 0

Preciseer :

B/ Hormonale behandeling : ja 0 neen 0Antecedenten : Menopauze ja 0 neen 0

Hormonale behandeling ja 0 neen 0Of anticonceptiva (pil) ja 0 neen 0

3/ Vergelijking met oudere beelden : 0 JA (Datum : ….. /….. /……….) 0 NEEN0 Statu quo0 Anomalie (nieuw gevormd)0 Wijziging van de anomalie

3.1/ Beschrijving van de afwijkingen

Borst rechts : Borst links :Opaciteit: 0 niet verdacht Opaciteit : 0 niet verdacht

0 verdacht : 0 flou 0 stellair 0 distorsie 0 verdacht : 0 flou 0 stellair 0 distorsieBreuk in de architectuur 0 Breuk in de architectuur 0Asymmetrische densiteit 0 Asymmetrische densiteit 0

Calcificaties : 0 verdacht 0 niet verdacht Calcificaties : 0 verdacht 0 niet verdacht3.2/ Classificatie voor de densiteit : Rechter borst : Linker borst :

0 adipeus 0 gemengd 0 dens 0 adipeus 0 gemengd 0 dens

Indien u dens aankruist, wenst u dat de patiënte een echografie ondergaat ? ja 0 neen 0

4/ Technische kwaliteit : Borst rechts: Borst links:? Goede kwaliteit : Opmerkingen :? Slechte kwaliteit :

Technisch probleem, fysisch 0 0Artefact 0 0Collimatie 0 0Flou 0 0Visualisatie van het rooster 0 0Positionnering 0 0

5/ Conclusie : (conclusies aankruisen voor elke borst)

Rechter borst Linker borst

0. geen interpretatie mogelijk door technische reden 0. geen interpretatie mogelijk door technische redenMammotes t negatief Mammotes t negatief

1. geen afwijking 1. geen afwijking2. goedaardige afwijking 2. goedaardige afwijking

Mammotes t pos itief Mammotes t pos itief

3. waarschijnlijk goedaardig/niet bepaald 3. waarschijnlijk goedaardig/niet bepaald4. waarschijnlijk kwaadaardig 4. waarschijnlijk kwaadaardig5. kwaadaardig 5. kwaadaardig

6/ Aanbevelingen voor follow-up : (uw suggestie aankruisen)0 Geen bijkomend onderzoek0 Bijkomende onderzoeken0 Controle over 6 maanden of 0 Controle binnen 1 jaar

ABSOLUUT IN TE VULLEN

R L

Rext.

int int

Lext.

Rsup.

inf inf

Lsup.

Dossiers van het ObservatoriumDit tweede evaluatierapport laat toe een stand van zaken op te maken van de tweede ronde van twee jaar van het georganiseerde opsporingsprogramma naar borstkanker in het Brusselse gewest.Dit rapport is een actualisatie van het eerste rapport en behandelt in hoofdzaak de resultaten met betrekking tot activiteiten, participatiegraad en dekking alsook omtrent de termijnen en de detectiegraad. De resultaten worden vergeleken met deze van de eerste ronde.Op het einde van het rapport worden enkele pistes gesuggereerd ter verdere verbetering van de effectiviteit van het programma.

www.observatbru.be

Dit document is ook beschikbaar in het Frans

Ce document est également disponible sous le titre :« Deuxième rapport d’évaluation du programme de dépistage organisé

du cancer du sein en région bruxelloise »


BRUSSEL


Tweede evaluatierapport van het georganiseerde ......Voor meer informatie: Observatorium voor...

Documents

Transcript of Tweede evaluatierapport van het georganiseerde ......Voor meer informatie: Observatorium voor...