1

TUINKABOUTER MAGAZINE

Winter 2014-2015

Beste medekabouters,

Alweer een tuinjaar voorbij! De oogst is binnen, de planten gaan ondergronds.

Dat geldt niet voor mij: nog zoveel zakjes om te ontwerpen, in te pakken, de digitale

snelweg op te sturen en dan ook nog te verzenden! Het valt niet altijd mee dit te combineren

met mijn steeds maar drukker wordende “echte” baan. En dan zijn er nog sinterklaassurprises

om te maken, kerstdiners om te koken, oliebollen om te behappen en al het andere “leed” dat de

decembermaand zoal met zich meebrengt. Met andere woorden: tot maart zul je het met dit

magazine moeten doen.

Terwijl ik dus tot mijn oksels in de bestellingen zit, kunnen jullie lekker graven in het nog steeds groeiend

zaden. Je vindt ze in de webwinkel. De levering laat om bovengenoemde redenen waarschijnlijk wat langer

dan je gewend bent, maar ik ga ervan uit dat je hiervoor begrip hebt.

Deze winter-editie staat in het teken van plannen en bouwen, in je achter- of moestuin of in huis. Kun je t

donkere maanden toch nog bezig zijn met tuinieren.

Her en der verspreid door dit magazine vind je tips over hoe je een tuinkabouterplaag kunt bestrijden. Vo

onverhoopt, niet van tuinkabouters mocht houden…….

Dan rest mij nu niets anders dan jullie een heel prettig kerstfeest en een groeizaam 2015 toe te wensen.

Veel leesplezier, en tot volgend jaar!

Tuinkabouter

aanbod aan

op zich wachten

ijdens deze

or als je,

2

In de zadenwinkelLangzamerhand komen er steeds meer zaden beschikbaar, zowel nieuwe als oude, vertrouwde soorten. Er zit vast iets van je gading

bij! Deze prachtige soorten zijn nu (of komen binnenkort) beschikbaar:

3

4

HOE VERDEDIG JE TEGEN TUINKABOUTERS?(vrij naar Chuck Sambuchino’s “)”

Innemen met een fikse korrel zout!

Introductie:

Het maakt niet uit hoe je ze noemt: tuinkabouter’s, Gnomus hortus, of tuinornamenten.

De ogenschijnlijk vreedzame mannetjes met kruiwagen of hark blijken gemene, kleine

mannetjes die uit erop uit zijn de wereld te veroveren. Te beginnen met jouw tuin, én

huis. Misschien zit er wel één naar je te kijken terwijl je dit leest. Weet je zeker dat

hij nog op precies dezelfde plek staat als gisteren?

Vrees niet: kennis is macht, dus je bent nu al veiliger dan je was toen je begon met het

lezen van deze tekst. En tegen de tijd dat je dit magazine uit hebt, weet je precies hoe

je gevaarlijke situaties kunt herkennen én voorkomen. Dat slaapt toch een stuk

rustiger……..

In de kraamkamer Verzamel de laatste zaden.

Je kunt nog winterzaaien.

Maak de zaaibakjes alvast schoon, dan kun je in het voorjaar meteen beginnen met zaaien.

Scheur vaste planten in de eerste helft van de maand zodat de planten nog kunnen inwortelen.

De serreverwarming installeren en isoleren met noppenfolie, rietmatten of piepschuim. De serrebuizen eens goed reinigen

zodat plaagdieren en ziekten er niet kunnen op overwinteren.

Bestel zaden, dan kun je je vast op het volgende seizoen verheugen.

WinterzaaienWinterzaaien is een gemakkelijke methode om zaailingen op te kweken zonder je

Meer kijken:

Zaaipotjes maken

Winterstek nemen

5

vensterbank op te hoeven offeren. Zo gaat het in zijn werk:

Hoe kies ik de goede zaden?

Welke zaden zijn geschikt? In principe alle één- en meerjarige, winterharde

planten evenals bomen en struiken. Wanneer je in een zaai-instructie termen

tegenkomt in de trant van "heeft een koude-behandeling nodig" of "zet zaaisel in

de koelkast", is het zelfs beter deze zaden te winterzaaien. Hetzelfde geldt

voor planten die al "in het vroege voorjaar" kunnen worden gezaaid. Ook

winterhardheid is een indicatie. Planten die in zones 1 t/m 6 kunnen groeien, zijn

geschikt om in de winter al te zaaien.

6

Soms is ook de naam al een aanwijzing. Bevat een naam één van de volgende

elementen: Siberische, Chinensis, Alpine, Canadensis, aucasisch, Russisch/Russian (let

op: geldt niet voor tomaten!), etc. dan duidt dat erop dat ze tegen lage temperaturen

kunnen.

Wat kan ik gebruiken als z

De supermarkt is een gewel

van champignons zijn bijvoo

gaten al in. Maar eigenlijk zi

vlees geschikt, zeker als er

plastic limonade en melkfles

meest geschikte bakkjes? D

Maak in de bakjes en de dek

drainage en ventilatie.

De flessen snijd je doormid

De dop laat je eraf. Bij gebr

zakje en satéprikkers gebru

Hoe te zaaien?

Het zaaien gaat op dezelfde

zaaien. Volg de aanwijzingen

"lichtkiemer" of "donkerkiem

afdekken" en "afdekken met

aluminiumfolie".

In alle andere gevallen de zaden zaaien op licht aangedrukte potgrond of cocopeat en lucht

Wanneer wordt aangegeven dat zaden moeten worden ingekeept of met schuurpapier word

laten. Door het vriezen en dooien wordt de huid van zaden vanzelf zacht.

En wanneer?

Van half oktober tot eind november is de beste tijd, maar daarna kan het ook - tot zo'n

beetje half februari.

Waar zet ik de bakjes neer?

In principe kun je ze op ieder beschut plekje neerzetten mits het er niet te donker of

vochtig is. Ook belangrijk: het mag er niet te hard waaien. En heb je honden, dan kun

je ze maar beter 'op hoogte' zetten. Bijvoorbeeld op een tuin- of kampeertafel.

Wat is een zaad?Een zaad bestaat uit een embryo met omhullende lagen weefsel,

die kunnen bestaan uit endosperm, zaadhuid, en restanten van de

vrucht. Deze omhullende lagen dienen ter bescherming; een

harde zaadhuid beschermt tegen mechanische beschadiging. Ze

kunnen ook dienen als reservevoedsel, denk aan een maïskorrel

met enorme hoeveelheden zetmeel opgeslagen in het endosperm.

Omhullende lagen kunnen ook dienen ter verspreiding. Een

prachtig voorbeeld daarvan is kleefkruid dat met kleine

weerhaakjes het verspreidingsgebied effectief vergroot door

zich vast te haken aan passanten. Een ander

verspreidingsmechanisme is pluis, dat gebruikt maakt van de

wind om zaden over grote afstanden te transporteren. De

vleugeltjes van een es zorgen ervoor dat het zaad om zijn as tolt

en langer in de lucht blijft. De extra tijd die het krijgt om te

vallen geeft het zaad voldoende afstand tot de moederplant,

zodat de zaailing niet in haar schaduw hoeft te groeien. Van veel

soorten drogen de zaden uit voor verspreiding. Dit is niet altijd

noodzakelijk, maar vergemakkelijkt wel de verspreiding, en

verbetert ook de bewaring en daarmee de overlevingskans van

het zaad.

Meer kijken:

Wintersowing, the easy way

How to sow outdoors in winter

Winter sowing container prep

Winter sowing, cloches and spring garden

Yielding seedlings with hardened roots

How to sow seeds in winter

aaibakjes?

dige plaats om zaaibakjes te scoren. Die

rbeeld zeer geschikt want daar zitten de

jn alle bakjes van groenten, fruit en

al een doorzichtige deksel op zit. Ook

sen kunnen worden gebruikt. Maar de

ie haal je bij de Chinees!

sels gaatjes voor respectievelijk

den en schuif je later weer in elkaar.

ek aan deksels kun je ook een plastic

iken.

manier als wanneer je binnen voor zou

op het zakje zaden op. Let op termen als

er". Dat betekent feitelijk "niet

iets dat geen licht doorlaat, zoals

ig afdekken met een dun laagje aarde.

en bewerkt, dan kun je dat achterwege

7

Wanneer kan ik de eerste kiemlingen verwachten?

Nu is het gewoon een kwestie van afwachten. Soms zal kiem al heel vroeg plaats-

vinden, al lang voordat de nachtvorst over is. Dat is geen reden om je zorgen te maken. De meeste zaailingen kunnen er prima tegen.

Mochten er toch een paar zijn die het moeilijk hebben, dan kun je ze gedurende de nacht naar binnen halen. Vanaf dat moment van

kiemen zul je ze in de gaten moeten houden. Haal dan de deksel van het zaaisel af. Let wel op: wat de vorst niet voor elkaar krijgt,

dat doet droogte wel! Na een week of zes tot acht na het kiemen kun je beginnen met het voeden van de plantjes. Gebruik hiervoor

vloeibare plantenvoeding die je extra verdunt. Wanneer ze groot genoeg zijn, kun je ze verspenen of uitplanten.

1. INVENTARISEREN

Stap 1a: Schat de risico’s in

Je hebt zojuist de belangrijkste beslissing van je leven genomen: je gaat de strijd aan met het tuinkabouterleger. De eerste stap in

dit proces bestaat uit het inschatten van de omvang van het gevaar.

Factoren die het risico vergroten:

Om de één of andere onbegrijpelijke reden heb je tuinkabouters in je tuin staan.

Je leeft in een buitenwijk of op het platteland.

Je woont in een bos.

Je woont alleen.

Je hebt een vaste routine.

Je buren houden tuinkabouters.

Facoren die de risico’s verkleinen:

Je hebt nog nooit een tuinkabouter gezien, behalve op TV.

Je woont in betondorp.

Je woont in een flat.

Je gaat regelmatig op reis

Je hebt meerdere huizen en wisselt ze vaak af.

Je hebt een grote familie die je goed in de gaten houdt.

Meer dan drie van de risicofactoren gescored? Dan ben je een wandelend doelwit! Laat in dat geval alles uit je handen vallen en lees

eerst alle rode tekstblokken. Ren daarna zo snel mogelijk naar de doe-het-zelf grootgrutters om de nodige ammunitie aan te

schaffen…….

Thematuin: Wintertuin in wintergroenMijn tuin is helemaal leeg en kaal in de winter. Een gevolg van mijn voorliefde

voor planten die veel en lang bloeien met ordinair grote bloemen en felle

kleuren. Dan kom je snel uit bij eenjarigen. Wil je een tuin die jaarrond mooi

is, dan zul je het anders aan moeten pakken, gebruik makend van struiken en

wintergroene planten. Hoe maak je nu een tuin die ook (of zelfs vooral) in de

winter mooi is?

Bekijk je tuin vanuit het huis (vanuit de woonkamer en vanaf een

hogerliggende verdieping). Immers een wintertuin bekijk je meestal

vanaf de andere kant van het raam.

Voorbereiding is het halve werk. Vermeng eens per jaar compost en

stalmest door je grond.

Hoe meer zon je in de winter in de tuin hebt, hoe meer mogelijkheden er zijn voor het

gebruiken van kleur. Maak gebruik van de zonnige plekjes die er zijn.

Plant struiken die ook kaal interessant zijn door de gekleurde takken. Denk aan de

verschillende soorten Cornus. Snoei deze wel ieder jaar om de kleur te behouden.

Meer kijken:

Wintergroen beplantingsplan

Wintergroene planten

Tuinen in de winter

A winter container garden

Autumn evergreens

A garden of evergreens

8

Er zijn planten die mooi zijn in de zomer maar ook in de winter, als ze

afgestorven zijn, nog veel structuur geven. Maak daar gebruik van! Een

voorbeeld is Phlomis, maar er zijn nog veel meer soorten.

Kijk eens naar de achtergrond van je tuin. Heb je veel wintergroene

struiken met donkergroene bladeren, vervang er dan eens eens een paar

door exemplaren met bonte of gele bladeren.

Zorg voor een goede afwatering om de toegankelijkheid te vergroten.

Planten/struiken waarvan je plukt voor boeketten, kun je beter in de buurt

van een pad of terras planten.

Houd rekening met de verhoudingen. Plant niet te veel struiken en maak

gebruik van wintergroene planten van diverse hoogtes. Plant in 'lagen'.

Plant in grotere vlakken, steeds minimaal drie van één soort plant. Op deze

manier maak je meer impact. Maak gebruik van "architectonische' planten.

Dat zijn planten die in hun eentje al erg indrukwekkend zijn.

Maak gebruik van voorjaarsbollen. Die bloeien vaak aan het eind van de

winter, als de rest van de tuin nog kaal is en al dat groen gaat vervelen.

Je begrijpt het al, voor een tuin die mooi is in de winter wordt

vaak gebruik gemaakt van wintergroene planten. Nu is alles

relatief, ook het begrip 'groenblijvend'. Hierbij moet een

misverstand uit de weg worden geruimd: het woord is van

toepassing op de hele plant en niet op ieder individueel blad.

Net als een bladverliezer verliest een groenblijver zijn blad. Bij

bladverliezers gebeurt dat in één maal in het jaar. Bij

groenblijvers wordt dit gespreid over het hele jaar, met vaak een

piek in de lente. Ook moet je weten dat in een strenge winter

sommige groenblijvers veranderen in bruinblijvers als in een

strenge winter de blaadjes alsnog bevriezen. Dan zijn er ook nog

groenblijvers die helemaal winterhard zijn maar die hun blad 's

winters zo treurig laten hagen dat je zou willen dat het er toch

maar afgevallen was.

Soorten die niet tot die categorie horen zijn bijvoorbeeld de

laurierkers, fatsia japonica (écht waar!) en de mooiste van alle:

Magnolia grandiflora, cultivar "Maryland". En natuurlijk de

confiferen, variërend van kruipende soorten tot solitaire bomen.

Let op als je een kleine tuin hebt: ze groeien langzaam maar

kunnen heel groot worden. Let daarop als je er één aanschaft.

Wintergroene vaste planten die mooi blijven, zijn: Epimidium

colchicum en Bergenia, waarvan de bladeren rood verkleuren als

het flink vriest. Cardamine trifolia blijft altijd mooi en is niet

kapot te krijgen!

Buxus in het kort

De geschiedenis van Buxus gaat al ver terug.

De plant was in de tijd van de Romeinen al erg populair en werd

door hen in alle mogelijke hoogtes en vormen gesnoeid.

Ook in de middeleeuwen bleef de buxus plant populair. Dit

kenmerkte zich in de strakke hagen die de kloostertuinen sierden.

In de 17e en 18de eeuw werden prachtig buxustuinen aangelegd,

onder andere bij paleis het Loo in Apeldoorn.

Vanwege zijn duurzaamheid werd het hout in vroegere tijden

veelvuldig verwerkt in onder andere mesheften, eetgerei maar

ook in de meubelindustrie. Het leent zich ook uitstekend voor de

houtsnijkunst vanwege zijn speciale kleur.

De buxusplant heeft ook religieuze waarde. Op palmpasen (de

zondag voor Pasen) nemen de gelovigen gezegende buxustakken

mee naar huis.

Reeds lange tijd bestaat de overtuiging dat van deze takken een

beschermende werking uitgaat op huis en haard.

Het symboliek van de buxusplant zit hem wellicht in het feit dat

de plant het hele jaar door mooi groen blijft.

9

Plannen voor een nieuwe borderIs je border een beetje moe of onhandelbaar, of ben je er gewoon op uitgekeken? Nu is het de tijd om je dromen voor een nieuwe

border om te zetten in een echt plan. Dan kun je in maart of april goed voorbereid aan de slag en mag je in de zomer al volop

genieten! Ter inspiratie vind je hieronder enkele voorbeelden:

Studie in pastel:

Dit schema in pasteltinten past prachtig in een romantische

tuin. Het bestaat uit vaste planten die elk jaar terugkomen. De

planten worden niet zo hoog. De hoofdbloei valt in juni-

augustus. De genoemde planten zijn voldoende voor twee

vierkante meter. Je kunt eenvoudig een groter vak beplanten

door de planten te herhalen.

2 x Lythrum salicaria 'Blush'

3 x Achillea millefolium 'Cerise Queen'

2 x Phlox 'Bright Eyes'

2 x Gypsophila paniculata

2 x Erigeron 'Rosa Juwel'

3 x Sedum 'Matrona'

2 x Geranium magnificum

Nectarbar:

Dit borderpakket met vlinderplanten bestaat uit sterke vaste

planten en een vlinderstruik. De border heeft een kleuren-

schema in wit, geel, paars en blauw en bloeit van mei-oktober.

De genoemde planten zijn voldoende voor twee vierkante

meter. Je kunt eenvoudig een groter vak beplanten door de

planten te herhalen.

1 x Buddleja 'Nanho Purple', vlinderstruik

1 x Geranium maccrorhizum 'Spessart', ooievaarsbek

2 x Verbena bonariensis, ijzerhard

2 x Rudbeckia fulgida 'Goldstürm', gele zonnehoed

1 x Aquilegia vulgaris, akelei

1 x Helictotrichon sempervirens, sierhaver

1 x Aster frikartii 'Monch', aster

1 x Campanula persicifolia, klokjesbloem

1 x Malva moschata 'Alba', kaasjeskruid

Wintergroene border:

Bijna alle planten in deze tuin zijn wintergroen, zodat de tuin

het hele jaar door mooi is. De beplanting is geschikt voor

halfschaduw. Afmeting: 1,25 x 3,5 meter.

Buxus sempervirens

Struikveronica, Hebe pinguifolia

Kerstroos, Helleborus argutifolius

Mansoor, Asarum europaeum

Glansmispel, Choisya ternata

Madeliefjesstruik, Olearia x haastii

Struikveronica, Hebe buxifolia

Hartlelie, Hosta ‘Halcyon’

Japanse wasbloem, Kirengeshoma palmata

Elfenbloem, Epimedium x versicolor ‘Sulphureum’

Hortensia, Hydrangea arborescens ‘Annabelle’

10

Engelse cottage-garden:

Voor deze Engelse border is gekozen voor een romantische

combinatie van de zachtroze Engelse roos Rosa ‘Mary Rose’

met vaste planten en een rijk bloeiende eenjarige. Bloei vanaf

juni tot ver in het najaar.

Engelse roos, Rosa ‘Mary Rose’.

Alsem, Artemisia ‘Silver Queen’

Dropplant, Agastache ‘Blue Fortune’

IJzerhard, Verbena rigida

Schaduwborder:

In de border staan forse exemplaren van de kornoelje, die

voor flink wat schaduw zorgen. Bosplanten met witte en

violetblauwe bloemen doen het prima onder deze grote

struiken. Wit is een heel geschikte 'kleur' voor een schaduw-

rijke plek. Violetblauw gaat er goed mee samen. Afmeting: 2,5

x 2,5 meter. Bij een langere border kun je het schema

herhalen. Bij een smallere border kun he het halveren.

Voorjaarsvlambloem, Phlox divaricata 'Chattahoochee' (10 x)

Gebroken hartje, Dicentra formosa 'Alba' (10 x)

Vingerhoedskruid, Digitalis purpurea 'Alba' (15 x)

Tellima grandiflora (6 x)

Smele, Deschampsia cespitosa (3 x)

Ooievaarsbek, Geranium phaeum 'Album' (5 x)

Akeleibladige ruit, Thalictrum aquilegifolium (3 x)

Akelei, Aquilegia alpina (6 x)

Pioenroos, Paeonia 'White Wings' (1 x)

Ooievaarsbek, Geranium clarkei 'Kashmir White' (3 x)

Ooievaarsbek, Geranium 'Philippe Vapelle' (5 x)

Bont en blauwe border:

Wit met blauwviolet is een heel frisse kleurencombinatie voor

de border. Het bonte blad vult het mooi aan. Bloei van juni tot

in het najaar. voldoende voor een vak van 1 x 1,5 meter. Je

kunt de plattegrond eenvoudig vergroten door het schema te

herhalen.

Witte struikroos, Rosa ‘Schneewittchen’

Witbonte kornoelje, Cornus alba ‘Elegantissima’

Salie, Salvia nemorosa 'Caradonna'

Witbonte kardinaalshoed, Euonymus fortunei ‘Emerald

Gaiety’

Ooievaarsbek, Geranium ‘Rozanne’

Kattenkruid, Nepeta (Faassenii-groep) ‘Walkers Low’

Knal-border:

Wil je een border die echt opvalt dan is rood en violet een

fantastische kleurencombinatie. Het grijze blad van de

Artemisia verzacht de overgang tussen de rode en violette

kleuren. Bloeit van april tot in de herfst.

Alsem, Artemisia ludoviciana ‘Silver Queen’

Klokjesbloem, Campanula lactiflora ‘Prichard’s Variety’

Montbretia, Crocosmia ‘Lucifer’

Duizendknoop, Persicaria amplexicaulis ‘Speciosa’

Andoorn, Stachys monieri ‘Hummelo’

IJzerhard, Verbena bonariensis

Stap 1b: Let op verdachte activiteiten

Tuinkabouters maken (soms jarenlang) een grondige studie van jouw dagelijks leven, op zoek naar zwakke punten in je

verdediging. Ze doen dit via de DRAP-methode: Deep Reconnaissance And Probing. Hiermee vergroten ze hun kans op succes

aanzienlijk, en dat op jouw ondergang.

Dat jij hiervan niets merkt, is puur het gevolg van een gebrek aan kennis. Als je goed oplet,

zul je ongebruikelijke en verontrustende signalen opvangen.

Gelukkig ben je niet helemaal weerloos. Ook jij kunt deze methode toepassen, zolang je maar

let op je eigen veiligheid. Volg bijvoorbeeld nooit een tuinkabouter als je hem van het gazon

het bos in zit wandelen…….

Let vooral op:

Vreemde verschijnselen in de tuin:

o Kleine voetafdrukken in de modder.

o Kruiwagens die niet meer staan waar je ze achterliet.

o Je hebt hebt het gevoel bespied te worden.

oMisvormde of verkleurde gewassen.

o Vreemd gedrag bij dieren.

Vreemde verschijnselen in je huis:

o Een vage geur van pijptabak.

o Zaagsel.

o Onverklaarbaar verdwenen gereedschap of bestek.

o Vermiste of gemanipuleerde camera-apparatuur.

11

Maak een kerstkrans

De symboliek van een krans (1)De krans is een gesloten cirkel zonder begin of einde, daarmee geeft

hij de oneindigheid van een kringloop aan. In de klassieke oudheid

werden lauwerkransen (laurier) geschonken aan overwinnaars. Een

vergelijkbaar ornament en eerbewijs is de eikenkrans.

Pasen / lente

De paaskrans staat symbool voor de kringloop van het jaar. We

versieren onze deur met een paaskrans om de lente een warm welkom

te heten. We verwelkomen elk seizoen met een nieuwe krans gemaakt

met materiaal uit het desbetreffende jaargetijde.

Tocht, zonder dat daar een reden voor is.

12

Gebruikte materialen

steekschuimkrans - sedum - hydrangea - skimmia –

viburnum – sierappeltjes - kerstdecoratie - kastanjes –

plataan-schors - ijzertang - mes, allessnijder –

corsage-draad - pookdraad - anjerdraad –

lijmpistool & patroon

Werkwijze

maak toefjes met de hydrangea en het sedum door middel

van de corsagedraad

de viburnum en skimmia snij je schuim kort aan

de appeltjes en kastanjes voorzie je van een dubbel stel

pookdraad

aan de plataanschors bevestig je een anjerdraad door

middel van warme lijm

deze voorbereidingen duren het langst maar nu zijn alle

materialen klaar om te verwerken

je begint met de skimmia en viburnum te verdelen, let wel op dat bij de

binnenkant en buitenrand van de krans de ronde vorm blijft behouden

vervolgens steek je de hydrangea en het sedum, ook hier rekening houden met

de ronde vorm

de krans zit nu al behoorlijk vol (= zonder nog zichtbaar steekschuim) en heeft

nog de mooie ronde vorm van de steekschuimkrans

als afwerking verdeel je de schors, appeltjes, kastanjes en kerstversiering.

De krans is nu klaar!

Een variatie op deze krans

Wanneer je dezelfde materialen in gr

en typhablad over de gehele krans ste

In deze krans zitten veel meer mater

rust uit: hij is opener. Dit komt door

afwerken met de speelse takjes die d

Voor welke van de twee je ook kiest,

die een stukje van de herfst in je won

leven en de eeuwige liefde.

Meer weten?

Filmpjes:

Natuurlijke kerstkransen maken

How to make a Christmas garland

How to make a Christmas wreath

Een kerststukje maken

Winter Christmas wreaths

Merry Christmas wreath making

Websites:

Natuurlijke kerstkransen

Een kerstkrans van afval?

Een kerstrans maak je zelf!

Voorbeelden kerstkransen

Achtergrond van kerstgebruiken

De symboliek van een krans (2)

Advent

Het woord 'Advent' heeft zijn wortels in de Latijnse taal. Het woord

'adventus' betekent 'komst' en 'advenire' wil zeggen 'naar iets of

iemand toekomen'. De adventskrans symboliseert de aarde. Hij staat

ook voor het terugkomen van de jaargetijden. De vier kaarsen op de

krans geven de vier weken van voorbereiding naar kerstmis aan. De

eerste adventszondag wordt de eerste kaars aangestoken. Elke

volgende zondag komt er eentje bij. De kaarsen staan symbool voor

het komende Licht.

Kerstkrans

In de christelijke traditie mocht je deze krans twaalf dagen

ophangen. Kwade geesten en demonen zouden dan je huis voorbij gaan

en zo haalde je het geluk in huis.

Rouw- / herdenkingskrans

Heel symbolisch voor de rouw of herdenkingskrans is de oneindigheid

van de kringloop. Met een rouw of herdenkingskrans herdenk je het

oep verwerkt en enkele salixtwijgjes

ekt heb je een totaal andere krans.

ialen verwerkt en toch straalt hij

het verwerken in groep en het

e krans omringen.

het is een budgetvriendelijke krans

ing brengt.

Kerstkrans voor vogels

13

Schrijven op murenHeb je wel eens gehoord van mos graffiti? Mos graffiti is een originele manier om je muren, of iets anders, te versieren. Je kan er

al je creativiteit in kwijt!

Hoe werkt het?

Ondanks dat het mos ‘graffiti’ heet, wordt het meestal met een dikke kwast aangebracht. Het beste kun je eerst met een

(stoep)krijtje het ontwerp maken op de plek waar je het mos wilt. Op hout, beton of steen werkt het beste.

Breng de verf aan met een dikke kwast en spuit met een plantenspuit vervolgens elke dag een beetje water over de verf. Binnen

enkele dagen zal het mos gaan groeien.

Tip:

Als het niet snel groeit, kun je om de paar dagen nog een laagje mos graffiti toevoegen. Zorg er wel voor dat het altijd vochtig

blijft.

Wat heb je nodig?

50 cl yoghurt of een blikje bier.

Theelepel suiker

Blender of een mixer

Emmer of kom

Dikke kwast

Eventueel een mesje en limoensap

Een handvol mos uit het bos of uit de tuin

Hoe maak je het?

1. Was het zand uit het mos.

2. Meng het mos met yoghurt/bier in de blender/ mixer.

3. Voeg een theelepel suiker toe en mix het nog een keer.

Na een paar minuten mix

papje te dik wordt kun j

nog wat yoghurt toevoeg

zorgen dat het wat stev

Verwijderen of aanpass

Is je kunstwerk niet hel

maar dan groeit het wee

verwijderen en daarna d

ervoor dat het op die ple

Stap 1c: Houd een logboek bij

Maak aantekeningen wanneer je vreemde/verdachte activiteiten waarneemt.

Vermeld hierbij steeds:

Het soort activiteit.

Waar vond deze plaats?

En wanneer/hoe laat?

Was je alleen?

Was het binnen- of buitenshuis.

Indien binnenshuis: in welke kamer?

Was het buiten: wat voor weer was het?

Is dit eerder gebeurd en, zo ja, hoe vaak?

Zie je patronen? Neemt het aantal toe? Wees dan op je hoede!

En laat het logboek vooral niet slingeren (je weet maar nooit wie het leest!).

en krijg je ee

e er water bij

en. Je kunt h

iger wordt.

en

emaal gelukt?

r terug. Het b

e oppervlakte

k niet meer t

n verfachtig papje. Wanneer het

voegen en als het te dun wordt kun je

et ook in de koelkast bewaren om te

Met een mesje kun je het weghalen,

este kun je het met de hand

insmeren met limoensap. Dit zorgt

erug groeit.

14

Tuin in een flesVoor degenen die ook in de winter van een schitterende tuin (binnenshuis) willen genieten en daarbij de voorkeur geven aan een tuin

die nagenoeg onderhoudsvrij is, is dit een leuk idee. Het is geen zelfbedacht idee, maar iets dat velen die de jaren ’80 bewust mee

hebben gemaakt zullen herkennen.

Benodigdheden

1 grote fles met ‘bolle buik’ (helder gekleurd) ter vervanging hiervan kan men ook nemen: een oud aquarium, bowlkom of oud

terrarium

Fijn grind of potscherven

Bladaarde gemengd met wat turf en scherp

zand (of potgrond op basis van turf)

Kiezelstenen (hoeft niet per se) of leuke

gekleurde steentjes of knikkers

Planten die langzaam groeien en een hoge

luchtvochtigheid nodig hebben

Een lange papieren trechter

Sorbetlepels

2 satéprikkers

Plantenspuit

Verder heb je nodig:

Een beetje behendigheid

Een beetje groene vingers

Geduld

Tijd

Inrichten van de fles

Maak een lange trechter van een groot stuk karton of papier (moet tot de onderkant van de fles komen). Begin met het fijne grind

of de potscherven, deze moeten via de trechter in de fles gevuld worden tot er een laag van 2-3 cm ontstaat. Let op dat je de fles

niet beschadigd want dan is het gedaan met de prêt. Daarbovenop komt het grondmengsel bestaande uit 2 delen bladaarde, 1 deel

turf en 1 deel scherp zand of lekker makkelijk gewoon potgrond op basis van turf. Rondom kun je, als je dat wil, met

kiezelstenen/gekleurde stenen of knikkers versieren.

Je ‘tuintje’ is nu klaar om beplant te worden. Zal eerst maar eens op een rijtje zetten welke planten geschikt zijn voor deze tuin in

wording:

Bloeiende planten, die ook in miniatuur-

vorm te verkrijgen zijn:

Anthurium

Glimkolf (Aphelandra)

Garnalenplant (Beloperone)

Episcia

Dwergpeper (peperomia)

Bromelia soorten

Pijpje lak (rexhsteineria)

Kaaps viooltje (saintpaulia)

Orchidee (zorg voor wat aparte orchidee-aarde op de plek waar de orchidee

moet komen te staan)

Smithiantha

15

De volgende bladplanten zijn geschikt:

Kalmoes (acorus)

Venushaar (Adianthum

Vogelnestvaren (Asplenium nidus)

Bladbegonia (Begonia rex)

Graslelie (Chloropytum)

Parapluplant (Papyrus)

Hedera (klimop)

Diverse soorten varens waaronder: dubbeltjesvaren

(pellaea), krulvaren (nephrolepis)

Vrouwentongen (Sansevieria trifasciata)

Voor het inbrengen van de planten moet men de plastic lepels vastmaken aan de houten stokken

(zorg ervoor dat de stokken lang genoeg zijn. Nu komt het aan op: geduld en rust! De planten

worden tussen de lepels geklemd en voorzichtig in de fles gebracht (als er een oud aquarium of

dergelijke gebruikt wordt is het natuurlijk stukken makkelijker!), op zijn plaats gezet en

voorzichtig in de aarde geplant. Met een van de stokjes aarde aandrukken. Op deze wijze wordt

de tin dan naar eigen smaak ingericht. Begin vanuit het midden te planten anders gaat het

misschien mislukken.

Na het planten direct bestuiven met een plantenspuit. NIET met een gieter, want dan gaat

de aarde opspatten en wordt je mooie tuin een stuk minder mooi.

Afsluiten van de fles

Na verloop van tijd mag de fles zelfs gesloten worden. Dit kan op het moment dat de

temperatuur binnen en buiten de fles met elkaar in overeenstemming zijn (dit is heel

makkelijk te testen: wordt de fles gesloten en ontstaat er geen condens dan is de

temperatuur goed, anders nog even wachten en na een week nog een keer proberen). Dit kan

tot een paar weken na beplanten duren.

Verzorging van de miniatuurtuin

Dit mag met recht een onderhoudsvrije tuin genoemd worden, want je hebt er weinig

omkijken naar, zeker als de fles eenmaal dicht is. Af en toe besproeien indien het erop lijkt

dat het te droog is in het begin, maar later zal dat minder tot nagenoeg niet nodig zijn. Een

enkele keer plantjes snoeien (bevestig hiervoor een scheermesje aan een stokje en haal

afgesneden stukken eruit met sorbetlepels) en genieten maar van je tuin.

In de siertuin: opruimen!In principe hoef je nu niets in de tuin te ondernemen. Maar mocht je toch behoefte hebben aan frisse lucht en gezonde inspanning,

dan zijn dit de klusjes die je zou kunnen doen:

Algemeen

Tuingereedschap schoon maken en inoliën.

Tuinmeubilair schoonmaken (zie verderop)

Messen, zeis, snoeischaren etc. (laten) slijpen

Buitenkranen leeg laten lopen en isoleren met noppenfolie.

Tuinslangen laten leeglopen, oprollen en wegbergen.

Dakgoten schoonmaken.

Vogelnestkastjes in uw tuin schoonmaken.

Op droge dagen de schuttingen, tuinhuisje of garage verven.

Mos / algen op de looppaden of terras verwijderen.

De overwinteringsplaats van de terras- en de balkonplanten controleren. Let op

ziektes/insecten en water geven indien nodig.

Snoeien

Snoeiafval van vaste planten en slordige siergrassen kan op de composthoop. Laat ook

De dode en uitgebloeide takken van bijvoorbeeld Sedums, Monarda's, siergrassen, Phl

winterse tuinsfeer zorgen als ze mooi door de mist berijpt zijn.

enkele takken staan als wintersylhouet.

omis en Eupatoriums zullen voor heel wat

16

Dode takken kan je nu gemakkelijk uit de struiken en de bomen verwijderen. Deze kun je verhakselen en de houtsnippers

kunnen als mulch onder de bomen worden aangebracht. Indien de gesnoeide takken in een uithoek van de tuin op een hoop

worden gelegd zullen ze dienst doen als overwinteringsplaats.

Plantenborders

Verplanten van bladverliezende struiken en bomen als de grond niet

bevroren is.

Vorstgevoelige planten beschermen met droge bladeren, jutedoek, stro of

dennentakken. Planten nooit afdekken met plastic (bubbelfolie!) want dit

zorgt voor rotting.

Zet een windscherm rond pas aangeplante groenblijvende planten. Daar de

planten nog niet zijn ingeworteld, kunnen ze bij hevige vorst geen water

opnemen. In combinatie met een uitdrogende wind kunnen niet beschermde

planten dan ook droogvriezen. Geef deze pas geplante groene planten ook

geregeld water.

Wintergroene terrasplanten in pot zoals buxus kun je bij hevige vorst

beter uit de volle zon halen om verbranding te voorkomen. Rond de potten

die buiten blijven staan kun je vorstbeschermende materialen aanbrengen

zodat de pot en de potkluit niet bevriest.

Sneeuw van doorhangende takken afschudden zodat ze niet afbreken.

De rozenbladeren die nu nog niet vanzelf zijn afgevallen verwijderen zodat

Gazon

Laatste bladeren van het gazon harken.

Loop niet op een bevroren gazon want dat zal na enkele dagen gele voetspor

Bloembollen en -knollen

Dit is de laatste kans om voorjaarsbloeiende bloembollen te planten.

De knollen van zomerbloeiers (Dahlia's) regelmatig controleren op schimmel

Vijver

IJsvrijhouder en luchtp

het hoort.

Dagelijks even aandacht

op de bodem zwemmen o

Geef de vijverpomp een

gebruikt. Zo kan je de r

ontkalkmiddel. Daarna g

smeermiddel, maar niet

tot aan de lente.

Voeder met mate een lic

eten.

Als alles oké lijkt, laat dan de vijver verder met rust.

Mocht je een gat in het ijs willen maken, doe het dan met kokend water. Zek

slaan. Dit zorgt voor trillingen in het water waarvan de vissen en kikkers sch

Stap 1d: Herken signalen

Tuinkabouters communiceren op verschillende manieren met elkaar, en bij voork

non-verbaal zodat jij niets in de gaten hebt:

Mini-Agrigrlyphen (= graancirkels).

Symbolen met kiezelstenen

Lichtsignalen (wij zien die vaak aan voor reflecties van zonlicht)

ziektes geen kans krijgen om te overwinteren.

en vertonen

s of muizenvraat.

omp goed controleren of alles functioneert zoals

aan de vissen besteden. Steeds kijken of ze rustig

f liggen.

goede onderhoudsbeurt als je hem in de winter niet

otor even ontkalken met azijn of een licht

oed drogen, de rotor insmeren met een

met smeerolie. Zo kan je de pomp droog wegzetten

ht verteerbaar visvoer, zo lang de vissen komen

er niet met een bijl of ander voorwerp op het ijs

rikken, met een dodelijke afloop tot gevolg.

eur

Welke boom is perfect voor mij, en voor mijn tuin?Het blijft een heikel punt: welke boom is geschikt voor welke tuin? Hoe voorkom je dat je, in je kleine achtertuin, een woudreus-in-

de-dop plant? Welk soort boom kan mij iets extra's bieden? Dit zijn de meest prangende vragen die je jezelf zou moeten stellen

wanneer je van plan bent dit jaar een boom op te zetten:

Waar komt de boom te staan wat betreft zonlicht en grondsoort?

Blijft hij het hele maar mooi?

Voldoen hij aan alle eisen, zoals het wegnemen van inkijk, het leveren van schaduw of het produceren van vruchten?

Past hij qua grootte in mijn tuin?

Heb je er veel werk aan?

Bomen met extra's

Een boom heeft meer te bieden dan alleen mooi blad tijdens de zomer en bloemen in de lente. Let ook eens op bad, bladvorm of

vruchtzetting.

Opvallende stam of takken: De stam is het gedeelte van de boom, dat op ooghoogte

17

is en daardoor dus al snel opvalt. Denk maar eens aan de Berk met zijn opvallende

witte bast. Maar er zijn meer bomen die het aanplanten vanwege hun bijzondere

bast meer dan waard zijn. Naast een opvallende stam kunnen bomen ook beschikken

over opvallende takken. Een groot verschil tussen een opvallende stam en bijzondere

takken is dat de stam het hele jaar door te zien is. De takken zijn alleen in de

winter, als de bladeren zijn gevallen, een opvallend accent van de boom. Ze vallen dan

wel extra op, omdat er in de wintertuin verder vaak weinig anders te beleven valt.

Bijvoorbeeld:

o Acer griseum: afschilferende bast. Door kruisingen niet alle soorten even mooie

stam, let dus bij aankoop goed op de stam!

o Betula Pendula: witte stam.

o Cornus kousa: afschilferende bast, ook mooie schutbladeren, vruchten en

herfstkleur.

o Fraxinus excelsior "Jaspidea": gele takken, opvallende zwarte puntjes op de

takken.

o Prunus serrula: mahoniekleurige bast, loshangende schilfers op de stam.

o Salix sepulcralis "Chrysocoma": gele, hangende twijgen; treurvorm, twijgen

bewegen mooi mee op de wind.

Opvallende bladeren: Ook de bladeren geven een boom zijn eigen aantrekkingskracht. Er zijn bomen met enorme grote

bladeren, kleine bladeren of bijzonder gevormde bladeren. Naast de vorm van het blad kan ook de kleur waarmee het blad in

het voorjaar uitloopt de boom even in het middelpunt van de tuin zetten. Bedenk hierbij wel dat het uitlopende blad maar voor

een korte periode de boom een extra accent geeft. Bijvoorbeeld:

o Aesculus: handvormig blad

o Catalpa: enorme: grote bladeren Lichtgroen blad, laten mooi het licht

door.

o Cercis canadensis "Forest Pansy": donkerrood uitlopend blad. Mooie

naaktbloeier.

o Cornus kousa: witte, roze of rode schutbladeren (denk hierbij aan de

"bloem" van de kerstster). Ook mooie stam, vruchten en herfstkleur.

o Ginkgo biloba: waaiervormig blad.

o Gleditsia: ragfijn geveerd blad.

o Fagus sylvatica "Rohanii": dieprood uitlopend blad.

Bomen met opvallende bloemen: De meeste tuinbezitters gaan voor de bloemen. Bij de aanschaf van een boom, zal al snel

gekeken worden naar een mooie en opvallend bloeiende boom. Bedenk wel dat de bloei de boom een paar weken per jaar tot het

middelpunt van de tuin zal maken en dat in de overige maanden de omvang en de vorm van de boom beeldbepalend is.

Bijvoorbeeld:

18

o Cercis canadensis "Forest Pansy": bijzondere naaktbloeier, de bloemen

zitten zelfs op de stam.

o Chionanthus virginicus: geurende sneeuwvlokken, als de boom in bloei staat

lijkt het alsof er sneeuwvlokken op het blad liggen.

o Davidia involucrata: witte "zakdoekjes", grote witte schutbladeren ogen

als zakdoekjes in de boom.

o Halesia carolina: witte klokvormige bloemen Sneeuwklokjesboom, ook

mooie vruchten.

o Liriodendron tulipifera: de bloemen hebben de vorm van een tulp.

Bomen met opvallende vruchten: Als een boom opvallende vruchten vormt, dan komen die vaak onverwachts te

voorschijn. In het voorjaar heeft de boom, al dan niet opvallend, staan bloeien. Vervolgens heeft hij in de zomer door

zijn bladerdak gezorgd voor schaduw en beschutting in de tuin. Maar onder die bladeren werd nog hard gewerkt.

Daar werden vanuit de bloemknoppen vruchten gevormd. Omdat het proces vaak onzichtbaar is door de bladeren die

ervoor zitten, komen als verrassing, gelijk met het vallen van de bladeren, soms heel bijzondere vruchten te

voorschijn. Naast vruchten vormen zich na de bloei vaak ook prachtige zaden of zaaddozen aan een boom. Ook die

kunnen de boom maandenlang tot een echte blikvanger maken. Bijvoorbeeld:

o Catalpa: lange peulen. De bekende, geënte, bolcatalpa vormt geen peulen.

o Cornus kousa: rode vruchten, eetbaar, maar niet lekker. Ook mooie stam,

schutbladeren en herfstkleur.

o Euonymus europaeus: felrode vruchten

o Halesia carolina: donkergroene zaadlijsten, later verhard en bruin

o Koelreuteria paniculata: groenbeige lampionachtige vruchten; later

verkleurend naar roodbruin. In het voorjaar spectaculair rozerood

uitlopend blad; grote bloempluimen met gele bloemen in de zomer

Bomen met een opvallende herfstkleur: De bomen houden het wel voor gezien in d

voorbereiden op een nieuw seizoen. Maar juist dit zorgt soms voor werkelijk specta

in de herfst de voedingsstoffen uit de bladeren terug naar de wortels. Met het weg

verandert de kleur van het blad. Bijvoorbeeld:

o Acer palmatum "Osakazuki": onovertroffen felle rode kleur,

betrekkelijk grote bladeren

o Acer rubrum "Morgan": vlammend rood blad

o Cornus kousa: Rood blad. ook mooie stam, schutbladeren en

vruchten

o Fraxinus angustifolia: paarsrood

o Kalopanax septemlobus: goudkleurig

Liquidambar styraciflua: oranje/rood

Wanneer de keus eenmaal gemaakt is

Wil je een boom in een nieuwe tuin planten, zorg dan dat de grond goed is ingeklonken. Z

de goede plantdiepte wordt gezet.

Ga je een rij met dezelfde bomen planten? Bind de bomband dan bij elke stam op dezelf

beeld.

Vraag bij aanschaf van een boom of er gesnoeid moet worden en, zo ja wanneer. Laat he

e herfst en gaan zich

culaire kleuren. De bomen trekken

halen van die voedingsstoffen

o voorkom je dat de boom niet op

de hoogte. Dat geeft een rustiger

t eventueel even aanwijzen.

2. BESCHERMEN

OK, je hebt nu officieel vastgesteld dat het tuinkabouterleger het op jou heeft voorzien. Is dat het begin van het einde?

Natuurlijk niet. Er is veel dat je kunt doen om je huis en tuin te beschermen.

Stap 2a: Vallen en barrières in de tuin

Graaf een valkuil (zeker ¾ meter diep) en verberg deze onder takken en bladeren.

Check regelmatig of er wat in zit maar pas wel op dat je er niet zelf in valt.

Zit er eenmaal een tuinkabouter in? Stort het gat dan vol met cement.

Graaf een geul (1 meter breed) rondom je huis of tuin en zit laat er water in lopen.

Tuinkabouters kunnen niet zwemmen en komen er dus niet doo, terwijl jij er

gemakkelijk overheen stapt. Laat geen materiaal slingeren die ze als boot/vlot

kunnen gebruiken (denk aan paddestoelen, serviesgoed, etc.). Wees wel extra alert

als het gaat vriezen……

Maak je eigen drijfzand. Dat is heel gemakkelijk. Je hebt alleen maismeel, melk, zand,

stroop en zout water voor nodig (verhouding 1 - ¾ - 1 – 1 eetlepel - 4). Mix eerst de

eerste vier bestanddelen tot een massa. Voeg daarna het water toe. Stort dit

mengsel in gaten die je eerder in je tuin hebt gegegraven en camoufleer ze met

takjes en bladeren. Houd kinderen en huisdieren uit de buurt.

Voor ongewenste gasten is dit niet persé noodzakelijk. Als je ’s ochtends een puntmutsje boven het drijfzand uit ziet

steken, weet je dat je er één gevangen hebt!

Tuinkabouters stikken door de dampen van kuntsmest (wij ook, maar onze neus zit verder van de grond af)……..

Verlichting die werkt op bewegingssensoren. Schrikt meteen ook inbrekers af.

Sluit de schoorsteen af. De open haard kun je helaas niet meer gebruiken!

19

Hardware en geraamte - stappenplannenDe winter is een prima tijd om de hardware en het “groene geraamte” in je tuin te onderhouden of aan te leggen. Dat wil zeggen,

wanneer de grond niet bevroren is. Denk hierbij aan een schutting, terras of andere “bouwsels” in je tuin. En aan het planten van

hagen, bomen en bodembedekkers. Hieronder enkele handige stappenplannen.

Hoe leg ik elektriciteit in de tuin aan

1. Kabel leggen en beschermen: Bevestig de lasdoos net boven de buis. Sluit de grondkabel en het neopreen mantelsnoer aan de

buitenkant van de doos af met een wartel en rubberring. bescherm de kabel die de grond ingaat tot 50 cm diepte met een buis

van kunststof.

2. Leg een lus: Knip niet in de kabel, maar leg een lus daar waar een tuinlamp komt. De lus steekt ongeveer 1 meter boven de

grond uit.

3. Kabel splitsen: Moet je de kabel splitsen, maak dan een waterdichte verbinding met een kabelmof. Hierin bevestig je de

kabeleinden aan elkaar. Dan vul je de mof met vloeibare kunsthars. Na de uitharding geeft dit een waterdichte las.

4. Gaten boren: Boor met een steenboor in het midden van een betontegel 2 gaten waar de grondkabel ruim doorheen past. Met

een dunnere steenboor maakt u de gaten voor de bevestiging van de grondplaat van de lamp.

5. Kabel door de gaten: Voer de kabel door de gaten in de tegel. Monteer de buitenlamp in het midden van de kabel aan de

vrijgemaakte draadeinden. Volg hierbij de instructies van de lamp. Zorg voor aarding als de lamp van metaal is.

6. Extra stopcontact: Voor buitenklussen in de tuin is het handig een extra stopcontact aan te leggen. Dit bevestig je aan een

geïmpregneerde balk of hardhouten vlonderplank die minstens 1 meter diep in de grond steekt. Bescherm de kabel vanaf 50 cm

onder de grond tot aan het aansluitpunt met een buis.

Neem een (slimme) hond.

Als je aan het klussen bent met elektrisch gereedschap, let dan op het volgende:

Gebruik je elektrisch gereedschap, rol dan de kabelhaspel helemaal uit. Een opgerold verlengsnoer kan zijn warmte niet kwijt

en gaat op den duur smelten. Hierdoor ontstaan vonken, wat brand kan veroorzaken.

Sluit nooit teveel punten aan op één en dezelfde groep. Als de stop springt, valt alles tegelijk uit. Bovendien kan dit leiden tot

overbelasting en oververhitting. Zware stroomtrekkers, zoals (vaat)wasmachine, droger en elektrische oven, moeten elk op een

aparte groep zijn aangesloten.

Ben je klaar met een elektrisch apparaat, trek dan de stekker uit het stopcontact!

Hoe maak ik een verlichtingsplan voor mijn tuin?

Tijdens lange, zwoele zomeravonden sta je er niet bij stil. Pas als de avonden

korter worden, ontdek je hoe belangrijk licht kan zijn op het dakterras, het

balkon of in de tuin.

1. Kies de soort verlichting. Moet de verlichting functioneel zijn, of vooral

sfeerverhogend? Functionele verlichting moet helder zijn en op strategische

punten aangebracht worden, bijvoorbeeld bij een trap, opstapje, een hek of

in een donkere zijgang. Sfeerverlichting mag zachter van kleur zijn.

2. Maak een plattegrond van de tuin met daarop aangegeven het terras, de

vijver, de bomen en de andere belangrijke focuspunten die 's avonds wat

extra aandacht met licht verdienen.

3. Op zonnige plekken kan verlichting worden geplaatst die werkt op zonne-

energie. Elders ben je aangewezen op tuinverlichting die werkt op 12 volts

laagspanning - dat verbruikt maar weinig stroom. Een tijdklok of sensor

zorgt ervoor dat verlichting automatisch aanspringt. Dit is veiliger dan een

schakelaar, zo komt kortsluiting nauwelijks meer voor.

4. Maak een verlichtingsplan. Zet de soorten verlichting die in aanmerking

20

komen op een rij en kijk welke bij de tuin passen. Naar boven schijnend

licht zorgt voor een mysterieus effect. Naar beneden schijnend licht zorgt

voor een versterkt maanlichteffect. Een gericht licht accentueert een

bijzonder voorwerp. Een brede stralenbundel zorgt voor een dramatische

verlichting van een silhouet. Laag bij de grond aangebracht licht maakt dat

planten of struiken die voor een muur staan hun schaduw op de muur

werpen. Gekleurde lampen of kleurfilters geven mooie kleureffecten.

5. Besluit welke gedeelten van de tuin verlicht moeten worden. Te veel licht

maakt de tuin in de avond plat en saai. Probeer de verlichting zo te plaatsen

dat ze verrast, bijvoorbeeld door een focuspunt te verlichten.

6. Test het licht uit door in eerste instantie met een verplaatsbare lamp te werken. Als de plek bekend is, kies dan pas de vorm,

hoeveelheid licht en kleur. Zet de verlichtinspunten op de tekening.

7. Kies de vorm van de lamp. voor functionele verlichting kies je het best een vorm die past bij het huis of het interieur.

Sfeerverplichting mag simpel zijn: een in de grond weggewerkt, opschijnend licht of een achte rhet groen verscholen

schijnwerper. Let bij de aanschaf van de armaturen goed op de kwaliteit, vocht is altijd een probleem bij verlichting.

Hoe plaats ik een schutting?

Schermen, hekken en afrasteringen van gaas dienen niet alleen als schutting. Ze kunnen de tuin ook verdelen in kamers. Dat creëert

privacy én een plekje om beschut te zitten.

1. Bepaal welk materiaal voor de afscheiding wordt gebruikt. Open schermen (gaas of trellis) zijn ideaal om te laten begroeien

met klimplanten. Natuurschermen zijn een goed alternatief voor hout, denk aan wilgentenen, riet, bamboe of heide. Ze zijn in

de vorm van panelen aan de rol te koop. Wanneer ze aan de rol zijn, is het beter om horizontale latten tussen de palen aan te

brengen ter verstevinging.

2. Bepaal hoeveel schuttingdelen en palen er nodig zijn. Meet hiervoor de totale langte van de te maken schutting.

3. Span een touw van het begin- tot het eindpunt van de gewenste schutting. Zo komt deze in een rechte lijn.

4. Welke soort omheining ook wordt gekozen, belangrijk is dat de palen stevig in de grond staan. Anker de eerste paal -

bijvoorbeeld aan de muur van het huis- met spijkerpluggen van 12 centimeter.

5. Gebruik een grondboor, paalpunthouder of voetsteun om de palen aan de ongrond te bevestigen:

Boor met een grondboor gaten van zo'n 50-80 cm. diep. Houd rekening met deze extra lengte bij de aanschaf van de palen.

Draai voor extra verankering van de palen twee lange schroeven in de onderkant van de paal; laat deze 4 cm. uitsteken.

Plaats de eerste paal in het gat. Controleer of de paal aan alle zijden verticaal staat met behulp van een paterpas. Stamp

de aarde weer goed aan.

21

Geen grondboor? Gebruik dan de paalpunthouders. Sla de punt van de paalpunthouder met een zware voorhamer tot aan de

schat in de grond. Leg daarbij een plank op het metaal om te voorkomen dat de houder beschadigt. De schacht blijft boven

de aarde uitsteken. Laat de paal in de schacht zakken. Draaik twee houtdraadbouten door de uitsparingen van de schacht

in het hout.

Gebruik voetsteunen als de ondergrond niet uit aarde bestaat, maar uit hout of steen. Een voetsteun bestaat uit een

schacht op een grondplaat. In de plaat zitten vier uitsparingen voor bouten. Markeer de gaten voor de grondplaat op de

houten of stenen ondergrond. Boor op deze plaatsen gaten in de ondergrond. Leg de grondplaat op de juiste plek en draai

bouten door de gaten. Laat de paal in de schacht zakken. Draai twee houtdraadbouten door de uitsparingen van de schacht

in het hout.

6. Bij het gebruik van systeemschermen is het af te raden om eerst alle palen te plaatsen. De schermen moeten immers precies

tussen de palen passen.

7. Bevestig het eerste scherm aan de eerste paal. Zorg ervoor dat het scherm 10 cm. boven de grond komt te handen door het te

ondersteunen met een dikke balk. Boor op 20 cm. onder en op 160 cm. boven de grond een gaatje van 3 m aan de binnenzijde van

de paal. Let erop dat dit gaatje precies in het midden van de paal zit. Schroef de L-vormie schuttingsteunen eerst gegen de

zijkant van de apaal en daarna pas aan de schuttingdelen.

8. Bepaal nauwkeurig de plaats van de tweede paal in de grond. Ga op dezelfde wijze te werk als bij de eerste paal.

9. Meet op dezelfde manier uit waar de derde paal moet komen te staan en ga zo door tot de hele omheing staat.

Hoe leg ik paden en terrassen aan?

Een pad en een terras moeten functioneel zijn. Het is echter ook van belang dat ze qua vorm en materiaal mooi in de tuin passen.

1. Voorbereiding

Kies materialen die passen bij de stijl van het huis en de tuin. Ga verschillende leveranciers langs tot je het perfecte

materiaal hebt gevonden. Beslis niet te snel!

Maak een plattegrond van de tuin. Geef de plaats aan van ramen en deuren. Teken er de belangrijkste tuinelementen in.

Houd rekening met de zonnestand gedurende dag, maar ook per seizoen. Bepaal nu waar het terras en/of pad moet komen.

Bepaal de afmetingen. Voor een terras waarop een tafel en vier stoelen moeten staan, is 3x4 meter voldoende. Een pad

hoeft niet breder te zijn dan 60 cm. Om er met fiets of kinderwagen overheen te kunnen lopen, moet het echter minimaal

90 cm. breed zijn.

Bereken de totale oppvervlakte en bepaal aan de hand daarvan hoeveel materiaal er nodig is. Houd rekening met een marge.

Meestal is een randopsluiting nodig om de bestrating op zijn plaats te houden. Betonbanden, betonnen pallissaden, houten

perkoenpaaltjes of op de zij- of kopse kant geplaatste klinkers zijn hiervoor geschikt.

2. Aanleg van een split- of grind-terras of -pad

Zet de omtrek uit met piketpaaltjes en touw.

Egaliseer de grond met een rechte lat en leg waterdoorlatend antiworteldoek over de grond om te voorkomen dat er straks

onkruid tussen de steentjes groeit.

Bij veengrond, die gemakkelijk verzakt, is het verstandig eerst een laag puin te storten. Stamp dit goed aan. Er kunnen ook

stabilisatiematten worden neergeld.

Maak de randopsluiting iets hoger dean het pad of terrasoppervalk om het grond op split op zijn plaats te houden. Vul de

tussenruimten met een laag van ongeveer 5 cm.

22

3. Aanleg van een pad of terras van stenen, klinkers of tegels

Zet het pad of terras uit met piketpaaltjes en touw.

Schep ongeveer 15 cm. gornd weg (bij kleigrond 20 cm) en leg er straatzand voor in de plaats. Tril het zand eventueel aan.

Egaliseer de grond met een rechte lat.

op gemakkelijk verzakkende veengrond is een ondergrond van stabilisatiematten of aangestampt puin aan te raden.

De randopsluiting moets iets lager liggen dan het terras of pad, zodat er geen water op de bestrating blijft staan.

Werk vooruit, rij na rij, knielend op de stenen. Sla ze vast met een rubber hamer en controleer steeds of ze waterpas

liggen. Maar... laat het terras of pad net iets aflopen naar één kant, zodat het rgenwater gemakkelijk kan weglopen. Reken

op een afschot of verhang (het verschil tussen de hoogste en de laagste steen) van ongeveer 2 cm. per meter.

Tegels of klinkers kunnen worden ingeknipt met een stenenknipper (kun je huren). Of sla ze op maat met een

stratenmakershamer. De laatste methode is lasteriger dan de eerste.

Veeg na het leggen zand in de voegen. Tril de stenen eventueel aan. herhaal dit invegen om de paar dagen, todat het zand

niet meer tussen de voegen wegzakt.

23

Hoe plant ik een haag?

Een haag kan het best worden geplant in het najaar of in het vroege voorjaar.

1. Een haag om de tuin komt meestal langs de erfafscheiding te staan. Meet vantevoren goed uit

waar deze ligt. Houd er ook rekening mee dat de haag breed zal uitgroeien. Houd dus voldoende

afstand van het aangrenzende perceel en - ook niet onbelangrijk - overleg altijd vantevoren met

je buren!

2. Laat een heg nooit (veel) hoger worden dan de in het bestemmingsplan vastgelegde maximale

hoogte voor een schutting.

3. Welke plant gaat het worden? Snelle, groenblijvende groeiers zijn coniferen. Echter, een snelle

groei betekent ook dat je vaak moet snoeien. Taxus groeit langzaam. Hulst is geschikt als

ondoordringbare haag. Heel mooi is de laurierkers, waarin in het voor- of najaar geurende, witte

bloemen verschijnen. Glansmispel wordt steeds meer als een wat lossere haagplant toegepast;

het schitterende, dieprode blad geeft een heel eigen sfeer. Bladverliezende soorten zijn beuk,

meidoorn, Japanse bottelroos, haagbeuk en veldesdoorn.

4. Schaf de gewenste planten aan bij een kweker of in het tuincentrum en informeer daar hoe ver

de struiken uit elkaar moeten staan om een goede haag te vormen.

5. Span een lijn waar de haag moet komen.

6. Maak de grond tot op tenminste 60 cm. diep los door hem om te spitten en graaf een geul. De

breedte daarvan wordt bepaald door de plantensoort, of de plant in een enkele of dubbele rij

aangeplant wordt en of de planten een kluit hebben. Voor een enkele rij is een breedte van 50

cm. voldoende, voor een dubbele rij 80 cm. Met kluit is een breedt van 80-10 cm. nodig. Deponeer

de opgegraven aarde in hoopjes aan weerszijde van de geul. Verwijder onkruid en stenen.

7. Maak met een riek de grond in de geul los en controleer de diepte aan de hand van de

plantdiepte. Plant de haag nooit dieper dan de planten op de kwekerij hebben gestaan. Houd er

rekening mee dat er nog een laag compost van 10 cm. dik in de geul komt.

8. Leg een 10 cm. dikke laag compost in de geul. De haag moet lange tijd teren op deze voedingsbodem.

9. Plaats de planten op de juiste afstand in de geul. Bij kluitgoed kan de jutezak om de kluit blijven. Maa

de stam is gelegd. De jutezak rot na verloop van tijd weg. Schepde eerder verwijderde aarde rond de

deze licht aan, zodat de planten stabiel staan. Meng eventueel wat mest door de grond.

10. Geef de planten flink wat water. Hierdoor zakt de aarde tussen de wortels. Bijf de eerste weken reg

11. Nu is het tijd voor een llichte snoeibeurt. Te ver uitstekende takken worden ingekort. De plant word

alle takken het topje wordt afgeknipt.

Hoe maak ik borderbakken?

Tuinieren in bakken is niet alleen een slimme oplossing voor een daktuin of balkon. Ook op de begane gron

bijvoorbeeld als je niet zo goed meer kunt bukken. Of als je groenten op plukhoogte wil kweken. Met vers

werken aan een spannend effect.

1. Kiezen voor één basismateriaal zorgt voor eenheid. Kies bijvoorbeeld voor houten bakken in hooguit t

Oud, verweerd hout ziet er mooi uit en is vaak gratis op een bouwplaats te bemachtigen.

2. Bij tuincentra en bouwmarkten zijn borderwanden, bielzen, balken en grote plantenbakken van verduu

goed op of het hout echt duurzaam is en of het behandeld is met een voor mens en dier onschadelijk

3. Hout gaat langer mee als het regelmatig wordt behandeld met een beschermende beits of olie. Doe d

borderbakken in elkaar worden gezet.

4. Zorg voor een solide plaatsing op de grond en degelijke verbindingen van de wanden onderling. Dit om

de grond waarmee de bakken gevuld gaan worden. Hoe groter de bak, hoe meer druk. Gebruik roestvr

verbindingsmaterialen, die geven geen roestvlekken in het hout.

k wel de knoop los die om

wortelkluiten en stamp

elmatig water geven.

t sneller vol wanneer van

d is het ideaal,

chillende niveaus kun je

wee verschillende kleuren.

rzaamd hout te koop. Let

middel tegen houtrot.

it voordat de

de druk te weerstaan van

ijstalen

24

5. Bekleed de binnenkant van de bak met vijverfolie om de houten wanten te beschermen tegen vocht. Maak afvoergaten in de

bodem en de folie en breng een drainagelaag van kleikorrels aan.

6. Maak de bakken waarin veel gewerkt moet worden goed hoog, dat scheelt bukken. Een hoogte tussen de 60 en 90 cm. is ideaal.

7. Breng variatie aan door de bakken te laten verschillen in hoogte, breedt en lengte.

8. Plaats extra hoge borderbakken als alternatief voor een haag of schutting en plant daarin hangende planten als klimop of grote

maagdenpalm. Wanneer er al een tuinafscheiding is, kunnen lagere bakken beplant worden met klimmers. die hebben dan een

prima wand om tegenop te groeien.

9. Behoefte aan meer privacy op een dakterras? Zet hoge bakken op plekken met inkijk en beplant ze met hoge planten of wuivend

siergras. Dit levert ook nog een prachtig wintersilhouet op.

10. In kleine tuinen en op een dakterras moet wel worden opgelet dat er voldoende loop- en leefruimte overblijft.

11. Een lange, smalle tuin of terras wordt optisch breder wanneer de borderbakken in de breedte worden geplaatst. Zet in een

brede tuin of op een breed terras de bakken juist in de lengte.

Hoe gebruik ik bodembedekkers?

Meestal zijn bodembedekkers vrij gemakkelijk in het onderhoud. Maar pas op voor soorten met kruipende wortelstokken, want die

hebben de neiging om te gaan woekeren!

1. Kijk bij de aanschaf van bodembedekkers ook naar

hun eigenschappen. Hoe snel groeien ze, krijgt

ondruikd daardoor nog een kans? Blijven ze laag?

Wat en wanneer is de bloei? Kunnen ze tegen

vorst? Sommige soorten kunnen belopen worden en

kunnen dienen als vervanger van het gazon.

2. Er zijn zoveel soorten dat het handig is een kweker

te raadplegen. Het betreft vaak een grote

hoeveelheid planten en dan is de teleurstelling

groot wanneer ze niet naar wens zijn.

3. Maak een ontwerp waarin is aangegeven hoeveel

planten in totaal en hoeveel planten per soort nodig

zijn voor het oppervlak dat bedekt moet worden.

4. Bij bodembedekkers wordt meestal gedacht aan de wat lagere beplanting. Die zijn ook geschikt als beplanting onder andere

gewassen, zoals heesters. Er zijn ook hogere plantensoorten geschikt voor dit doel. Als ze de grond maar goed bedekken.

25

5. Verwijder alle sporen van onkruid. Door dit met regelmaat vantevoren te doen, vormen ze geen bloei. En bloei betekent zaden

die zich weer verspreiden. Van onkruid dat zich onder de grond voortplant, moeten alle wortels worden weggehaald Wanneer

onkruid niet wordt verwijderd zal het moeilijk uit te roeien zijn als de bodembedekkers er al staan. Plant dus niet voordat de

grond helemaal onkruidvrij is.

6. Goede grond is noodzakelijk omdat de planten snel moeten aanslaan en meerdere jaren krachtig en gezond moeten blijven.

Verbeter de structuur door er een dikke laag organisch materiaal onder te spitten. Dit kan onder andere humus, tuincompost

of turf zijn. Reken op een volle kruiwagen per 2 vierkante meter.

7. Werk kunstmest door de bovenste paar centimeter van de grond.

8. De beste tijd om te planten is aan het eind van de winter of vroeg in het voorjaar. De grond wordt dan warmer en er is genoeg

vocht in de lucht en in de grond.

9. Stel de juiste plantafstand vast. Deze hangt af van de soort, groeivorm en kwaliteit van de grond. Houd ook rekening met de

grootte van de plant. Jonge, goed bewortelde planten slaan sneller aan dan grote, oude planten.

10. Graaf eerst een gat dat diep en wijd genoeg is voor de wortel. De plantdiepte is de potdiepte.

11. Bij het aanplanten in het voorjaar is het belangrijk de planten eerst in water te dompelen, totdat er geen luchtbellen meer

omhoog komen.

12. Maak de pot voorzichtig van de potkluit los, dit kan het beste door hem omgekeerd een licht klopje te geven. maak de wortels

voorzichtig los.

13. Zet de plant in het gat, dicht het gat met grond en druk die goed aan.

14. Wanneer alle planten in de grond staan, de grond licht losmaken met een grondvork. Goed water geven.

GrensgevallenMet een erfafscheiding beken je de tuin af en creëer je privacy. Door te kiezen voor een rustige afscheiding, van groen of van

duurzame materialen in natuurlijke tinten, komt de tuin zelf optimaal tot zijn recht!

Houd je aan de regels!

Het is wenselijk dat een erfgrens geen aanleiding geeft tot juridisch getouwtrek met de buren. Voorkom dat door goed overleg en

een goede voorbereiding. Selecteer eerst de afscheidingen die je aanspreken en die passen bij het huis en de omgeving. Kijk

daarvoor rond in de buurt, maak foto's, surf op internet, haal plaatjes uit tijdschriten en boeken. Zo ontstaat er een collage aan

ideeën. Informeer ook bij leveranciers naar prijzen en levertijden. Al deze informatie maakt het overleg met de buren

gemakkelijker en efficiënter. Natuurlijk is het ook van belang de voorkeuren van de buren te inventariseren.

Probeer niet meteen jouw voorkeur op te dringen. Luister goed naar hun wensen en probeer samen een oplossing te vinden. Zo

bespaar je een hoop gedoe in de toekomst.

Als het gaat om de toegestane hoogte van de afscheiding, worden er naast

algemene, landelijk geldende regels ook gemeentelijke veroordeningen

gehanteerd die hiervan kunnen afwijken. In principe mag een afscheiding in

de achtertuin twee meter hoog zijn en wordt in voortuinen een hoogte van

een meter voorgeschreven. Maar het kan dus best zijn dat je ook met

andere regels te maken krijgt die de afscheiding van jouw keuze tegengaan.

Zo is het bijvoorbeeld niet ongebruikelijk dat in een nieuwe woonwijk

schuttingen verboden zijn en een specifieke haagsoort verplicht is. Hierbij

spelen ecologische belangen een rol. Informeer dus altijd bij de gemeente

naar de lokaal geldende regels.

Juridisch gezien wordt er onderscheid gemaakt in afscheidingen zonder doorzicht (in juridische termen een scheidsmuur, zoals

muren en schuttingen) en afscheidingen waar je wel of gedeeltelijk doorheen kunt kijken (hagen, klimopgaas, glas). In beginsel mag

iedereen zijn tuin afbakenen met een scheidsmuur op eigen terrein, op eigen kosten. Daarnaast zijn buren, in beginsel, te dwingen

om aan een gezamenlijke scheidsmuur óp de erfgrens mee te werken. De kosten worden in dit geval door beide partijen gedragen.

Wie een haag wil planten, of een andere halfdoorzichtige afscheiding op de erfgrens wil toepassen, kan dit alleen doen met

toestemming en in overleg met de buren. Komt u daar samen niet uit, dan zit er niets anders op dan de haag op eigen terrein aan te

planten op een afstand van een halve meter van de erfgrens.

Wat voor soort groene afscheiding?

Er zi jn veel struiken die zich laten snoeien tot haag. Voor hoge hagen is de keus tussen bladverliezend of wintergroen heel

bepalend. Maar er valt nog meer te kiezen. want er zijn ook heesters met bloemen en bessen, en fruitboompjes. En dan hebben we

het nog niet over de vorm waarin de haag gesnoeid moet worden!

Bladverliezend: Beuk (Fagus), haagbeuk (Carpinus), veldesdoorn (Acer campestre), meidoorn (crataegus).

Wintergroen: Hulst (Ilex), Taxus, sneeuwbal (Viburnum tinus), liguster (Ligustrum), glansmispel (Photinia), Portugese laurierkers

(Prunus lusitanica), laurierkers (Prunus laurocerasus), broodboom (Aucuba japonica) en diverse coniferen.

Om van te snoepen: Als je wat meer ruimte hebt, kun je ook een bessenhaag planten.

Van een bessenhaag heeft iedereen plezier!

Bessenhagen passen in een trend naar ongedwongen ecologische (moes)tuinen. Zo'n wilde haag biedt

beschutting aan kleine zoogdieren en is een bron van voedsel voor vogels, insecten en -niet in de laaste

plaats- voor jezelf. Bijkomend voordeel: je houdt er ongewenste indringers mee buiten de deur!

Welke struiken zijn geschikt?

Voor een bessenhaag zijn inheemse struiken, waarvan mensen de vruchten kunnen eten, geschikt.

De meest bekende voorbeelden zijn: kornoelje, Europees

krenteboompje, hondsroos, egelantier, wilde appel en peer, zwarte bes,

rode aalbes, vlier, braam, framboos, meidoorn, hazelaar en sleedoorn.

Ook meer uitheemse bes- en vruchtdragers zijn geschikt: Japanse wijnbes, rimpelroos en alle mogelijke exotische

bottelrozen, dwergkwee, olijfwilgbessen, Amerikaanse appelbes, krentenboompje, honingbes en Mahonia aquifolium.

Vogels zijn op al deze bessen verzot. Voor ons zijn ze soms pas na bewerking lekker, denk aan rozenbotteljam en

vlierbessenwijn. Heb je kinderen, dan is het misschien beter alleen bessenstruiken te planten waarvan direct kan

worden gegeten, zoals braam, framboos, zwarte en aalbes, gele kornoelje, Japanse wijnbes en hazelnoot.

Niet voor de mens

Sommige bessen smaken ronduit vies. Andere zijn licht giftig of irritant, zoals lijsterbes of vuurdoorn. Ze

zijn daarom niet voor menselijke consumptie geschikt. Is je haag uitsluitend bedoeld voor vogels, dan kun je

overwegen ook de volgende bessenstruiken te planten: bergthee, cotoneaster, photinia, hulst, kamperfolie,

kardinaalsmuts, Leycesteria formosa, viburnums, Symphoricarpos albus, vuilboom, vuurdoorn en Berberis.

Zorg dan wel dat kinderen er niet van (kunnen) eten!

Een bessenhaag aanleggen

Een bessenhaag wordt al gauw 1,5 meter breed. Voor kleine (moes)tuinen is een

echte wilde bessenhaag niet geschikt. Hij wordt ook 1,5 meter hoog. Als je hem

helemaal niet snoeit, wordt hij 3 meter hoog. Een haag moet haast overal 0,5

meter van de perceelgrens verwijderd blijven, tenzij je met de buren afspreekt en de haag gemeenschappelijk maakt. In

dat geval mag hij op de perceelgrens worden geplant. Maak voor het planten de grond goed los. Alle eerder genoemde

struiken groeien op de meeste grondsoorten, behalve op uiterst zure bodem. De meeste besdragers verkiezen een

zonnige plek. Bramen, frambozen, kornoelje, Japanse wijnbes en hulst nemen ook genoegen met een plekje in de

halfschaduw. De plantafstand bedraagt onderling ongeveer een meter. Het is de bedoeling dat de planten in

elkaar groeien. De best tijd om deze heesters te planten, is het najaar

wanneer al het blad gevallen is.

Onderhoud

Een bessenhaag strak scheren heeft tot gevolg dat het aantal bessen minimaal zal zijn. Je zult, wil je

bessen oogsten, vroeg in het voorjaar een tamelijk brede snoei moeten toepassen. Dood hout van

bramen en rozen probeer je elk voorjaar, in februari of maart, te verwijderen. Doe dat als je toch aan

het snoeien bent. Houd de haag binnen de perken. Indien nodig, kun je je bessenhaag na enkele jaren

vroeg in de lente heel kort snoeien. Hij loopt na deze verjongingssnoei opnieuw uit maar zal dat jaar

weinig oogst bieden. Geef de haag elk jaar een beetje organische mest. Anders gaan de wortels aan

beide zijden van de haag over een breed terrein op zoek naar voedsel.

Sleedoorn: te zuur om rauw te eten

maar je maakt er lekkere jam van.

Hazelnoten: het lekkerstwanneer ze vers zijn.

Japanse wijnbes: het subtiele

zusje van de braam.

Rozenbottels:

vitamine C bommetjes!

26

27

Duurzame materialen geven weinig onderhoud

Wie geen groene erfafscheiding wil, kan kiezen voor een afscheiding van duurzaam materiaal, zoals hout, wilgen, bamboe of kokos.

Of stenen in korven. Of, of.......

Houten schutting: Bouwmakten en tuincentra verkopen prefab schermen,

maar houten schuttingen kunnen ook ter plekke op maat worden gemaakt. Is

duurder, maar het voordeel is een veel grotere keus in hout en vormgeving

en de mogelijkheid om de maten en hoogte naar wens aan te passen. Gaat je

voorkeur uit naar hardhout, neem dan tropisch hardhoud met het FSC-

keurmerk of (natuurvriendelijker) Europees (hard)hout als eiken, beuken,

acacia, tamme kastanje en lariks. Naast hardhout is er ook zachthout. Dit

van nature minder sterke hout wordt op verschillende manieren tegen

houtrot beschermd. In de handel wordt op grote schaal geïmpregneerd

vuren- en grenenhout aangeboden, herkenbaar aan de lichtgroene

uitstraling. Een natuurvriendelijk alternatief is het zogenaamde "gestoomde

hout". Stomen is een nieuwe techniek om hout te verduurzamen zonder dat

daarbij millieuvervuildende impregneermiddelen nodig zijn.

Puur natuur: Er zijn ook schermen van natuurlijke materialen als riet,

gedroogde dopheide, wilgen, bamboe en kokos. De matten zijn te koop op rollen

die aan palen worden gemonteerd. de hoogte is meestal 180 cm. Door hun

natuurlijke bruintinten combineren de natuurmatten mooi met het groen in de

tuin. De matten gaan niet zo lang mee (zo'n 10 jaar) maar zijn wel geodkoop en

gemakkelijk. Je kunt ook wilgentenen schermen ter plekke op maat laten

vlechten.

Stapelen met planten: Met stapelsystemen van elementen waar planten in

kunnen groeien, creëer je een groene wal. In het algemeen zijn deze systemen

niet goedkoop (want maatwerk) en kunnen ze veel ruimte innemen. Aan de

andere kant kan zo'n wal iedere gewenste hoogte krijgen en de privacy en

geluidsdemping is vanaf het begin gewaarborgd, ook al moet de plantengroei nog

op gang komen

Stapelen met stenen: Schans- of steenkorven bestaan uit metaalgaas en gebroken natuursteen of gerecycelde stenen. Ze zijn

te gebruiken als erfafscheiding maar ook als grondkering, geluidswal, trap en zitmuurtje.

Low-budget muur: Een gemetselde muur is een dure oplossing vanwege de stenen en het arbeidsintensieve schoonmetselwerk.

Een lowbudget alternatief: snelbouwstenen (kalkzandsteenblokken). De afwerking is een stuclaag die geschilderd kan worden in

een leuke kleur.

Weinig ruimte? Tóch een afscheiding!

Een gaashek in combinatie met snelgroeiende klimplanten is een snelle en relatief

goedkope manier om een groene afscheing direct op hoogte aan te planten. Het herkwerk

kan bestaan uit geplastificeerd gaas met bijbehorende stalen platen of betongaas

gemonteerd aan houten palen. Als begroeiing is klimop heel geschilt maar andere planten

als rozen en clematis kunnen ook. Dit type afscheding gaat lang mee en neemt ook nog

eens weinig tuinruimte in beslag.

Tips

1. Pas op het "sigarenkistjes-effect"!

2. Met schuttingen die de tuin aan alle kanten omringen, kan al snel een "sigarenkistjes-effect" ontstaan. De tuin oogt een stuk

vriendelijker als je één of twee kanten beplant met een haag of scherm met klimplanten. Door de onderste plank van de

schutting te verwijderen, kunnen kleine diertjes als egels, kikkers en vogels van de ene tuin naar de andere doorlopen. Bevestig

eventueel gaas met een maasdoorsnede van 5 cm. onder aan de schutting om ongewenst kattenbezoek tegen te gaan.

3. Kant en klaar: Voor ongeduldige tuiniers met een ruim budget zijn de kant- en klare klimopschermen een vondst. Deze volledig

begroeide schermen kunnen per meter geleverd en geplaatst worden. Er zijn ook kant-en-klaar hagen en leibomen te koop

4. Schuttingmetamorfose met kookverf: kookverf uit Scandinavië is een eeuwenoud natuurproduct om hout te beschermen. Eén

laag is voldoende om ongeschaafd of oud, met carbolineum behandeld, hout te overschilderen. Er is een hele reeks kleuren, van

rood tot okergeel tot groen tot zwart.

5. Voor mooie, gebruikte materialen, kun je www.marktplaats.nl bezoeken.

28

Stap 2b: Maak je huis tuinkabouterproof

Maak een inventarisatie van alle “zwakke punten” in je huis: ramen, deuren, de zolder,

schoorsteen, ventilatiegaten.

Sluit de brievenbus in je voordeur af en plaats er één bij de ingang van je voortuin.

Dit levert ook een risico op omdat je vaker je huis uit moet. Zorg er daarom voor

dat je niet steeds op dezelfde tijd de post ophaalt en check altijd of er niet méér

dan alleen brieven in zit!

De wereld veroveren maakt hongerig en dorstig. Zet her en der vergiftigd voedsel

en drank neer, maar doe dit niet té opvallend (en vergeet niet je huisgenoten te

waarschuwen!).

Plak vliegentape bij alle ingangen van je huis (ook de ramen).

Maak een beeld van jezelf van papier maché en zet dit in de buurt van het raam

wanneer je niet thuis bent.

Span fijnmazig gaas, vitrage of een panty voor de ventilatiegaten.

De vijver in de winterDe meeste vijverliefhebbers hebben in de herfst hun vijver ´winterklaar´ gemaakt. Zoveel mogelijk ingevallen blad weggehaald, de

bodem wat schoon gemaakt. Zolang de temperatuur van het water niet beneden de 10°C daalt, kunt u de vijvervissen nog blijven

voeren. Het is ook verstandig om dat te doen. Vissen met een goede conditie komen probleemloos en strenge winter door.

Lange of extreem koude winter

Een gezonde, goed doorvoede vis heeft geen problemen met een lange of extreem koude winter.

Wanneer de temperatuur van het water daalt, worden de vissen minder actief. Omdat ze dan minder

energie nodig hebben, kan het voeren langzaam worden afgebouwd. Onder de 10° C watertemperatuur

kan helemaal gestopt worden met voeren. Wanneer toch wordt doorgevoerd, loop je het risico dat de

vis het voer niet meer kan verteren. Het voer versteent dan en de vis overleeft dit niet. Natuurlijk

kennen we uitzonderlijk zachte winters, waarin de vissen vrij actief blijven en behoefte hebben aan

voedingsstoffen. Pas dan het voer aan. Een licht en goed verteerbaar voer is dan zeer geschikt.

Als er sneeuw op het ijs ligt, moet dit weggehaald worden om zo veel mogelijk licht door het ijs toe te laten. Doe je dit niet, dan

vindt er geen omzetting van koolzuur in zuurstof meer plaats. Hak nooit een gat in het ijs!!! Het hakken veroorzaakt hevige

trillingen die een verwoestende uitwerking op uw vissen hebben. Met een (paar) ketels heet water op het ijs te plaatsen kun je zo

ook een gat creëren.

Zorg ervoor dat de vissen zo min mogelijk verstoord worden, laat de vijver en zijn bewoners zoveel mogelijk met rust

(ga niet lopen ´stampen´ rond de vijver).

Een van de grootste gevaren tijdens de winter (bij dichtvriezen van de vijver) is het gevaar

op verstikking, immers de chemische (rottings-) processen gaan gewoon door!

Met het kleinste luchtpompje bereik je in een vijver van gemiddelde grootte voldoende

watercirculatie. Het pompje kan het hele jaar draaien. Let er wel op dat in de winter het

uitstroomgedeelte van de pomp op ongeveer 20 centimeter onder de waterspiegel ligt en niet

op de bodem van de vijver. In de zomer mag het uitstroomgedeelte wel op de bodem van de

vijver liggen.

Een ijsvrij houder is ook een optie alleen geen fraai gezicht.

Het is zo belangrijk omdat de rottingsgassen kunnen ontsnappen bij afnemende groei (najaar, winter) de pH-waarde dalen door een

toenemende concentratie CO2. Vooral wanneer de vijver nog een relatief grote hoeveelheid organische bestanddelen bevat zal er

door bacteriële afbraak voor CO2 vrijkomen. Zuurstof gebrek kan dan optreden. Als we een beluchtingset aanbrengen, bereiken we

door de verticale waterbeweging dat het CO2 aan de oppervlakte ontwijkt en dat er door de luchtbelletjes zuurstof in het water

wordt gebracht. Daarmee is de zuurstof voorziening tot het volgende voorjaar gewaarborgd en wordt dichtvriezen van de vijver

voorkomen.

29

Water en zuurstofplanten in de winter

Sommige zuurstofplanten als Ranunculus aquatilis, Hottonia palustris en Hippuris vulgaris

produceren zelfs tijdens de winterperiode zuurstof. Als de vijver door een dikke sneeuwlaag is

afgedekt, stoppen deze planten met het aanmaken van zuurstof. Verwijder daarom een dikke

laag sneeuw van de vijver. Om de vissen niet te veel te verstoren kunt u dat het beste doen met

een bezem. Sommige moeras- en oeverplanten zijn niet winterhard. Soorten zoals Pontederia en

Lobelia kunnen gedurende de winter verhuizen naar een dieper gedeelte van de vijver, zodat de

vorst er geen vat op krijgt.

De vorstgevoelige waterplanten halen wij uit de vijver en brengen ze naar een vorstvrije plaats.

Moeras- en oeverplanten kunnen voor de winter worden ontdaan van afgestorven stengels en

bladeren. Verwijder de bladresten van de planten en voorkom dat afgevallen blad van bomen en

struiken in de vijver komt. Dat lukt het beste met een vijvernet. Wacht met het terugsnoeien

van de oeverplanten, die op de kant staan, tot het voorjaar. De uitgebloeide stengels roepen een

prachtige sfeer op bij sneeuw en ruige rijp. Ook bieden zij een schuilgelegenheid aan allerlei

dieren.

Overige vijver bewoners helpen door de winter te komen

Natuurvrienden kunnen in hun tuin veel doen om amfibieën te helpen overwinteren. Voor een overwintering in de vijver moet deze

minimaal 80 tot 100 cm diep zijn. Veel amfibieën overwinteren graag op een donkere plek. Is die niet op de bodem aanwezig, dan

zoeken ze wellicht een donkere plek op een te ondiepe plaats langs de vijveroever. Daar kunnen de dieren bevriezen. Het beluchten

van de vijver is aan te raden.

Kikkers, padden en salamanders

De gewone pad is wel de meest voorkomende tuinbewoner.Ook de rugstreeppad, de groene pad en de vroedmeesterpad zijn soms in

tuinen te vinden. Padden en vuurbuikpadden overwinteren op het droge in holen en onder stenen, wortels e.d.m.

Ze zijn vanaf het voorjaar tot oktober (en bij mild weer soms ook in november) in en bij de vijver

te vinden. Het kan de groene kikker, de bruine kikker, de heikikker of de kleine groene kikker

betreffen. Kikkers overwinteren op het droge of in het water.

De kleine groene kikker en de groene kikker overwinteren meestal in het water; in schuilplaatsen

op de bodem. De dieren die op het droge overwinteren, doen dat in holen, onder stenen en hout

en in composthopen. De andere twee kikkersoorten overwinteren overwegend op het land. Omdat

amfibieën door longen ademen, is het de vraag hoe ze zo lang onder water kunnen overleven. In

5°C koud water hebben de dieren hun stofwisseling zover gereduceerd, dat ze van

longademhaling op huidademhaling kunnen overschakelen. De hartslag telt slechts 4 slagen per

minuut. Salamanders overwinteren op het land, onder steenhopen boomstammen en zoverder. De

larven die nog kieuwen hebben blijven in de vijver om in het voorjaar longen te ontwikkelen en

daarna het land opgaan.

3. VERDEDIGEN

Deze tips kunnen je leven redden!

1. Leer hoe je je huis via de eerste verdieping kunt verlaten en oefen

dit regelmatig. Je weet maar nooit wanneer de tuinkabouters je huis

in brand steken….

2. Leer de plattegrond van je huis van buiten (uit hoeveel treden

bestaan de trappen, hoeveel stappen van de voordeur naar de

keuken, etc.).

3. Zorg dat je in iedere kamer een wapen hebt liggen. Indien mogelijk:

vermom ze als kunstwerken die aan de muur hangen.

4. Zorg ervoor dat je binnen een minuut van de slaap- in de

verdedigingsstand schiet. Dit vergt een hoop training!

5. Houd de vloer vrij van obstakels en slaap met je schoenen aan.

6. Houd een verzameling zaklampen onder handbereik.

7. Gooi alle snuisterijen weg, het zijn verstopplaatsen bij uitstek!

8. Zorg dat je snel bij je fiets kan, voor het geval de tuinkabouters je auto kapen.

9. Wordt je toch aangevallen? Roep dan niet “help” maar “brand”. Buren reageren hier sneller op.

30

Bouw zelf een tuinhuisEen tuinhuisje of blokhut in de tuin is ideaal als extra bergruimte, relaxruimte, werkruimte of speelplek voor de kinderen. Je kunt

het natuurlijk ook inrichten als sauna of als logeerkamer. Een blokhut wordt meestal als bouwpakket geleverd. Met twee personen

en een beetje handigheid kun je het zelf in elkaar zetten.

De meeste tuinhuisjes en blokhutten zijn van geïmpregneerd vurenhout. Wanneer dit direct in aanraking komt met de grond, gaat

het hout op den duur rotten. Voor de blokhut met houten vloer op deze pagina is gekozen voor een eenvoudige, betonnnen fundering,

met daar overheen een raster van hardhouten balken.

Als u niet direct met bouwen kunt beginnen, bewaar het pakket dan horizontaal in een droge, onverwarmde ruimte. Dit in verband

met de werking van het hout.

Op de bouwtekening staat waar alle balken en planken voor bedoeld zijn. Bestudeer de tekening voordat u begint, en leg alle

onderdelen groepsgewijs bij elkaar. Zorg allereerst voor een stevige fundering van duurzaam materiaal, zoals beton.

Vergunning

Voor blokhutten met een oppervlakte van 10 vierkant meter of meer, of met een hoogte van 3 meter of meer is een (lichte)

bouwvergunning nodig. Voor kleinere blokhutten kan, afhankelijk van de omstandigheden, ook een lichte bouwvergunning nodig zijn.

Informeer bij uw gemeente of kijk op bouwvergunning.

1. Op de vier hoeken van het tuinhuis zijn gaten gegraven

(60 cm diep en dus vorstvrij).

2. In de gaten wordt een mengsel van beton en grof grind

gestort. De betonnen fundering moet drie dagen uitharden.

31

3. Vervolgens zijn er vier betonnen traptreden in het gat

geplaatst; betonnen opsluitbanden zijn hierovor ook heel

geschikt. Zorg dat de fundering vlak, waterpas en iets boven

het maaiveld komt te liggen.

4. Op de betonnen fundering komen vier stevige hardhouten

balken. Hierop komt de hut te rusten. De buitenmaten moeten

gelijk zijn aan die van de blokhut of iets groter, zodat het

hout van het tuinhuis niet in aaraking komt met de aarde.

Indien gewenst kunnen in deze fase kabels en buizen voor

elektriciteit en water worden gelegd.

5. De vloerbalken worden op de houten fundering gelegd.

Controleer nog eens of alles vlak en waterpas ligt en plaats dan

de eerste wandbalklaag op de vloer. In de onderste

wandbalklaag van de voorgevel zit een uitsparing voor de deur.

De wandbalken van voor- en achterwand worden met stevige

metalen strips stormvast verankerd aan de fundering. Bij het

afgebeelde tuinhuis is de wand verankerd aan de muur.

6. Bevestig de vloerplanken met draadnagels of schroeven op

de vloerbalken.

7. Plaats de tweede en derde wandbalklaag. De balken vallen op

de hoeken over elkaar in de uitsparingen. Zo ontstaat er een

stevig verband. Tik de balken in elkaar, gebruik hiervoor een

rubberen hamer en een aanslagblokje om beschadigingen te

voorkomen.

8. Controleer voordat de deuren geplaatst worden of de

wanden haaks zijn: de diagonalen van het vloeroppervlak

moeten exact gelijk zijn. Bouw de wanden nog wat verder op en

plaats dan het deurkozijn. Heeft u een model met ramen, dan

kunnen die nu ook worden geplaatst. Bevestig ook het beslag

op ramen en deuren.

32

9. Controleer of alles nog goed haaks is gebleven en plaats dan

de gevelpunten.

10. De dakbalken (of gordingen) vallen in de inkepingen van de

gevelpunten. De bovenkant van de balken ligt gelijk met de

bovenkant van de gevelpunten.

11. De planken voor het dak (het dakbeschot) worden

aangebracht.

12. Het dakhout wordt met twee spijkers per bevestigingspunt

vastgemaakt om kromtrekken te voorkomen.

13. Als laatste wordt het dakbedekkingsmateriaal

aangebracht. Bij de afgebeelde blokhut is dit eenvoudig

dakleer. Uiteraard zijn er ook andere mogelijkheden, zoals

shingles of dakpannen.

14. Het dak wordt aan de voorzijde met gevellijsten afgedekt.

15. Door het tuinhuis en de afwerking aan te laten sluiten bij

de rest van de tuin wordt het een volwaardig onderdeel van

het tuinontwerp.

16. Je kunt eventueel ook een groen dak op je tuinhuisje

(laten) aanleggen.

33

Bouw een kersthuisjeVoor tuinkabouters met een peperkoeken hartje volgt hieronder het recept en de bereidingswijze voor het bouwen en bakken van

een peperkoekhuisje. Een leuk karwei voor een verregend weekend of kerstvakantie. Indien je het te mooi vindt om op te eten, kun

je het met goede vernis lakken -een aantal lagen-, dan blijft het langer goed.

Voorbeelden:

Ingrediënten

Voor het deeg: 200 gram suiker - 200 gram honing - 3 dl melk – 100 gram roomboter - 1 eetlepel bakpoeder - 1 kilo tarwebloem

(+ wat voor verwerking) – 1 eetlepel kaneel - 1 eetlepel gemberpoeder

Voor het glazuur: 180 gram poedersuiker - ¾ eiwit - Papier voor een punt(spuit)zakje

Voor de karamel: 150 gram suiker - 1 eetlepel citroensap - 1 eetlepel rietsuikerstroop

Voorbereiding

1. Breng een dag van tevoren de suiker, de honing en de melk al roerend aan de kook. Neem de pan van het vuur, voeg de in

stukken gesneden boter toe tot deze gesmolten is. Laat dit ongeveer 30 minuten afkoelen.

2. Los het bakpoeder in 2 eetlepels koud water op. Zeef de tarwebloem met de kaneel en het gemberpoeder in een grote

beslagkom. Doe de suiker-melkmassa en het opgeloste bakpoeder erbij en kneed alles tot een zeer stevig deeg. Bestuif het met

wat bloem, wikkel het in plasticfolie en zet het minstens 24 uur in de koelkast.

3. Print dit sjabloon uit, vergroot het in de verhouding 1 hokje = 1 cm.

4. Snij de delen van het peperkoekhuisje, de ramen en de deuren uit dun karton volgens

het voorbeeld.

Het bakken van de peperkoek

Verwarm de oven voor op 175 °C en bekleed twee bakplaten met bakpapier.

Kneed het deeg nog een keer goed en deel het in tweeën. Rol de beide helften uit –op een

met bloem bestoven plank of op het schone aanrechtblad- tot je ongeveer 1 cm dikke

rechthoeken hebt en leg deze dan vervolgens op de bakplaten

Leg de sjablonen op het deeg en snij de diverse onderdelen uit. Verwijder de deegresten

en rol deze uit. Snij er dan eventueel boompjes of figuurtjes uit voor bij het huisje.

Laat de deeg sjabloononderdelen van het peperkoekhuisje in wording midden in de oven

ongeveer 15 minuten bakken.

Snij de randen van de nog warme onderdelen bij. Zet de raam- en deursjablonen er met

spelden op vast. Laat de delen op de bakplaten afkoelen.

Het decoreren van de onderdelen

1. Snij de randen van de nog warme onderdelen bij. Zet de raam- en deursjablonen er met

spelden op vast. Laat de delen op de bakplaten afkoelen

2. Roer de poedersuiker en het eiwit tot een dikke massa. Pak een spuitzak met een heel

klein tuitje of vouw van papier een puntzakje met een kleine opening. Vul dit puntzakje

met het glazuur en knip er een klein puntje vanaf.

3. Spuit de glazuur met het spuitzakje langs de ramen deursjablonen. Verwijder dan de

sjablonen en versier verder alle delen.

4. Laat het glazuur ongeveer 3 uur drogen.

Het bouwen

1. Breng in een grote pan de suiker, 1 eetlepel water, het citroensap en de stroop al roerend

aan de kook. Laat het op een laag vuur ongeveer 5 minuten zachtjes koken tot de karamel wat

dikker is geworden.

2. Laat de pan in uitgeschakelde stand (gas of plaat uit) staan. Doop de delen van het huisje

met de naden in de karamel. De karamel kan er eventueel ook met een kwast dik opgestreken

worden. Zet het huisje helemaal in elkaar en druk de delen even stevig tegen elkaar aan.

ND

j

b

k

D

4. ALS HET TOCH TOT EEN VELDSLAG KOMT

Het wapenarsenaal van een tuinkabouter bestaat uit: sikkels, messen, vorken, bijlen,

hamers, katapulten, scherpgepunte takken, scharen, potloden, en verder alles wat maar

scherp is.

Zorg daarom dat jouw wapentuig ook op orde is. Dit bestaat uit:

schoffels, harken, hockey sticks, honkbalknuppels, meubilair (voor zover je het kunt

optillen), tuinslang, pepper spray, pneumatische hamers, etc. Deze zijn allemaal legaal.

In ernstige gevallen zul je moeten terugvallen op illegale middelen: geweren, landmijnen,

vlammenwerpers.

Is dit allemaal niet voorhanden? Gebruik dan je blote handen en voeten. Of je hele

lichaam.

Een gesneuvelde tuinkabouter kan ook worden gebruikt als projectiel (als je een beetje

kunt mikken).

34

u plannen voor kleurige voorjaars- en zomerboekette zomertuin biedt volop bloemen voor een kleurrijk boeket. Met voorjaarsbloeiende bolgewassen

aar al materiaal voorhanden voor een mooie bos bloemen voor binnenshuis of op de tuintafel. Dat

etreft eenjarige planten waarvan de zaden in de winter moeten worden aangeschaft, voorjaarsbo

unnen worden geplant (mits het niet vriest) en zomerbollen, die je laat in de winter bestelt.

e mooiste soorten:

Eenjarig: Cosmos, Hesperis, Dianthus barbatus, Lagurus ovatus, Lunaria annua,

Nigella damascena, Panicum milaceum, Lathyrus, Nicotiana, Briza, Verbena

bonariensis, Zinnia, Helianthus

Vaste planten: Aster, Monarde, Hemerocallis, Achillea, Erigeron, Gypsophila,

solidago, Echinops, Leucanthemum vulgare, Aconitum, Erysimum, Phlox,

Euphoriba, Delphinium, Salvia, Physostegia, Chelone, Echinacea

Bol- en knolgewassen: Gladiolus murielae, Alstroemeria, Dahlia, Gladiolus,

Hyacinthus, Lilium, Narcissus, Camassia, Allium, Tulipa

enin de tuin heb je ook vroeg in het

vergt wat planning. Immers het

llen die tot eind van het jaar

35

Anders: Hypericum (voor de bessen), Hosta (voor het blad), Cotinus (voor de takken), klimop (als achtergrond), Viburnum tinus

(takken, in winter voor bloemen), Vlinderstruik (voor takken en bloemen)

Wanneer kun je bloemen het best plukken?

Lelies pluk je wanneer ze in de knop staan, vlak voordat de bloemen opengaan.

Gladiolen en andere bloemen die in trossen/aren komen: als de eerste bloem open is

Enkele bloemen als anjers, chrysanthen, dahlia's etc, als de bloem open begint te gaan. Als je te vroeg plukt, blijft de knop

dicht.

En nu we het er toch over hebben: zó blijven je boeketten lang mooi:

Gebruik altijd een schone vaas. Spoel ze vantevoeren af met sode en warm water.

voeg wat suiker of soda aan het lauwe water toe zodat de bloemen langer houdbaar

blijven

Snijd de stelen met een scherp mes schuin af.

Verwijder de onderste bladeren zodat alleen de stengels in het water staan.

Zet het boeket op een plek uit de zon en uit de tocht.

Ze een boekt nooit vlakbij een fruitschal; rijp fruit maakt ethyleengas en daar

verwelken de bloemen van.

Vul het wter in de vaas iedere dag aan en ververs het regelmatig

Snijd houtige stengels om de paar dagen opnieuw schuin af.

Besproei het boeket (behalve chrysanten en anjers) bij warm weer met een fijne

nevel

als je het boeket 's nachts koel wegzet heb je er langer plezier van.

Pluk bloemen liest vroeg in de ochten, dan zitten ze nog vol met water

Tuinkalender: winter in de moestuin

In de groententuin:

De groentetuin net en onkruidvrij houden. Indien dit nog niet gebeurd is kun je de moe

omspitten kan de regen, sneeuw en de vorst makkelijker door de spleten zodat de gron

bodemstructuur ten goede komt. Tuinkabouters met een kleigrond moeten sowieso hun

Het is belangrijk om de moestuin vrij te houden van water(plassen). Graaf geulen zodat

het kan wegvloeien naar de grachten. Een natte bodem zal in het voorjaar veel trager

opwarmen waardoor je ook later kunt beginnen zaaien, planten, etc.

Wil je je grond nog sneller beplanten in het voorjaar dan kun je winterbedden

opzetten. Winterbedden zullen water goed weg laten vloeien, kunnen nog beter

doorvriezen en zullen in het voorjaar nog sneller opwarmen.

Witloofwortels rooien en enkele weken laten rusten om daarna in te kuilen.

Knolselderij van het veld halen voordat het begint te vriezen.

Aspergegroen afknippen.

Pastinaak oogsten

Scheuren van rabarber.

Voor het oogsten van groene kolen en spruiten kan je beter wachten tot het er eerst e

vriesweer wordt namelijk het zetmeel in de plant omgezet in suikers wat de smaak ten

Meer over het telen van groenten

stuin nog snel omspitten. Door het

d zal verkruimelen wat de

land omspitten.

ens goed op heeft gevroren. Bij

goede komt.

36

In de fruittuin:

Bessenstruiken kunnen worden vermeerderd door winterstek

Frambozen voorzien van een laagje stalmest.

Snoeien van de fruitbomen.

Plant fruitbomen.

Meer over het kweken van fruit

In de kruidentuin:

Vanaf nu niet meer oogsten

Verzamel de laatste zaden

Meer over kruiden

Mixen en matchen in de moestuin: wisselcultuurWaarom zou je je gewassen steeds op een ander plekje telen? Ze doen het toch altijd goed?

jarenlang goed gaan. Echter, je loopt risico:

Op deze manier trekt je bepaalde soorten ongedierte en ziektes aan die gewasgebonden

en knolvoet.

Niet alle gewassen hebben dezelfde en dezelfde hoeveelheden voedsel nodig. Sommige s

grond uit.

Sommige soorten zijn beter in het onderdrukken van onkruid dan andere. Pompoenen zijn

Hoe werkt het?

Verdeel de beschikbare bedden minimaal in drieën maar liever nog in vieren. Een cyclus duurt

In het eerste jaar verbouwen we de groenten die veel voedsel en dus een zware bemesti

uit de kool- en saladefamilie en de vruchtgroenten.

In het tweede jaar komen de gewassen die op "oude kracht" groeien. Deze hebben minde

de zware bemesting van het eerste jaar. Hieronder vallen de wortelgewassen en uienfam

In het derde jaar zijn groentesoorten aan de beurt die voedsel in de grond brengen. Dit

wortels stikstofbolletjes ontwikkelen en daarmee de grond verrijken. Dit is de familie va

gewassen van bed 1, die in het volgende jaar op bed 3 volgen (en daarmee de cyclus rondm

stikstof.

Wil je de vruchtwisseling ruimer maken, voeg dan een vierde jaar toe met aardappelen en

Naast de hierboven geschetste plantengroepen zijn er ook nog planten die het heel goed

Dit levert vreemde combinaties op.

Schematisch voorgesteld:

Jaar 1 Jaar 2 Jaar 3

Bed 1Kool-, salade- en

vruchtgroentenAardappelen Peulvruchten

Bed 2Wortelgewassen en

uienfamilie

Kool-, salade- en

vruchtgroentenAardappelen

Bed 3 PeulvruchtenWortelgewassen en

uienfamilie

Kool-, salade- en

vruchtgroenten

Bed 4 Aardappelen PeulvruchtenWortelgewassen en

uienfamilie

In het eerste jaar hebben alle bedden mest nodig. Bedden 2 t/m 4 krijgen een normale hoeve

Meer kijken:

Groenten kweken in de winter

Pastinaak kweken

Spruitjes, hoezo?

Winterstekken

Fruitboom snoeien

Dat hoor je vaak en inderdaad, het kan

zijn, bijvoorbeeld aardappelmoeheid

oorten voegen toe, andere putten de

hier een mooi voorbeeld van.

drie of vier jaar.

ng nodig hebben. Dit zijn de soorten

r mest nodig en hebben voldoende aan

ilie.

zijn de vlinderbloemigen, die aan hun

n de peulvruchten. De veeleisende

aken) profiteren van de achtergelaten

tomaten (nachtschade-achtigen).

met of juist liever zonder elkaar doen.

Jaar 4

Wortelgewassen en

uienfamilie

Peulvruchten

Aardappelen

Kool-, salade- en

vruchtgroenten

elheid en bed 1 krijgt extra.

Succesvol bomen planten

37

Grafisch voorgesteld

Is de opzet van je moestuin wat ingewikkelder, dan kun het ook op papier uittekenen. Dit voorbeeld is afkomstig van de BBC en

stemt niet overeen met de tabel hierboven:

Goede en slechte combinaties

Sommige groenten en kruiden doen aan "burenhulp". Een rijtje spinazie aan de voet van stokbonen profiteert van de stikstof die de

wortels van de bomen opslaan. Diepwortelende soorten groeien goed naast oppervlakkig groeiende soorten; beide halen hun voedsel

uit een andere laag van de grond. Sommige soorten verjagen insecten met hun geur. Goede combinaties zijn:

Aardappels naast kool, mierikswortel en tuinbonen

Aardbeien met borage

Bloemkool naast selderie houdt het koolwitje weg

Bietjes houden van uien en stambonen

Bonen willen graag naast prei, selderij en wortelen

Kool groeit goed bij dille, rozemarijn, bieten en tomaten

Uien en prei doen het goed met wortelen (en andersom)

Oostindische kers is bij alle groenten populier want ze lokt de luizen weg

Tomaten houden van afrikaantjes want deze houden de aaltjes in de bodem weg.

Dit zijn ronduit slechte combinaties:

Aardappels met tomaten of komkommers

Bieten met stokbonen

Aardbeien met kool

Bonen met knoflook of venkel

Kool met radijs

Sla met peterselie

Courgette met aardappels.

Deze soorten groenten behoren tot dezelfde familie, hebben ongeveer dezelfde eigenschappen en kunnen dan ook samen worden

geteeld:

Vlinderbloemigen: erwten, peultjes, bonen, tuinbonen, lathyrus, lupine, etc.

Worteltjesfamilie: worteltjes, winterpeen, pastinaak, selderij, venkel, peterselie

Nachtschadefamilie: aardappels, tomaten, aubergines, paprika's

Bladgewassen: sla, andijvie, witlof, schorseneren

Koolfamilie: alle soorten kool, oriëntaalse bladgewassen, broccolie, raapen radijsjes, mosterd

Familie van vruchtgroenten: komkommers, augurken, pompoenen, courgettes, meloenen

Bietenfamilie: bietjes, ssuikerbiet, spinazie, snijbiet

Wat te doen met afgevallen blad?Hoe komt het eigenlijk dat blad verkleurt in de herfst? Dat heeft te maken met het korter en kouder worden van de dagen. De

boom of plant krijgt het moeilijker om te overleven. De groene bladkleur (pigmenten die chlorofyl bevatten) is het resultaat van

veel licht. Chlorofyl regelt de zuurstofhuishouding van de plant. Als de dagen korter en de nachten kouder worden, lukt het de plant

niet meer om nieuw bladgroen aan te maken. Het blad verliest zijn groene kleur, andere aanwezige pigmenten die niet afhankelijk

zijn van licht komen dan naar voren. Die breken langzamer af dan het groen. Dat zijn de typische herfstkleuren. Koude nachten en

warme, zonnige dagen leveren de mooiste kleuren op.

Als de bomen hun kleurrijke herfstmantel afwerpen en de grond , altijdgroene planten en het gazon, want de vochtige bladeren

kunnen verrotting veroorzaken. Doordat het zonlicht wordt tegengehouden, ontstaan er lelijke bruine plekken in het gazon.

Maar bladeren zijn niet overal onwelkom. Zo mag zich een laag tot 10 cm dik ophopen onder

bomen, struiken, heesters en op in de winter braakliggende bloem- en groentebedden. De

bladeren kunnen het best voorzichtig met een tuinklauw de grond in worden gewerkt en bedekt

met wat aarde, zodat ze niet wegwaaien en zodat het ontbindingsproces wordt versneld.

Zo zorg je voor een snelle vorming van verse, rijke humus die zal bijdragen aan een hernieuwde

bloemenpracht in de volgende lente. De snel verrottende bladeren van bloeiende heesters en

vruchtenplanten zijn het best geschikt voor deze procedure, waarbij de compost in de grond zelf

wordt gevormd.

Bij deze bijzonder praktische methode om grote hoeveelheden bladeren te verwerken fungeren

de voedingsstoffen in de bladeren en het snoeisel als ecologische bemesting. Een deken van

bladeren over de planten houdt ze warm en beschermt ze tegen lage temperaturen. Vergeet

echter niet om overgebleven bladeren in de lente te verwijderen, zodat er voldoende frisse lucht

Meer zien?Wat te doen met al dat blad

Afgevallen herfstblad

Een bladkorf maken

Ecologische tuin in de herfst

38

en zonlicht bij de planten kan komen.

Een andere goede bestemming voor de bladeren is de aanleg van egelnestjes. Hiermee draag je bij aan de bescherming van deze

dieren, die in sommige landen op de lijst met beschermde diersoorten staan. Dit komt voornamelijk doordat veel mensen hun tuin zo

goed opruimen dat er geen plaats overblijft waar egels beschutting kunnen vinden en nesten bouwen. Dus laat eens een hoopje

bladeren en twijgjes liggen.

Dit kleine dier, dat in de schemering en 's nachts actief is, doet er absoluut iets voor terug. Larven, regenwormen, spinnen en

slakken staan boven aan het menu van deze kleine tuiniersassistent. Dus egels kunnen je helpen een deel van je tuin vrij te houden

van insecten en ongedierte. En omdat egels geen groenten lusten, hoef je je geen zorgen te maken over je fruit- en groentebedden!

Heb je daarna nog steeds blad over? Vul een vuilniszak, niet te vol, met afgevallen en vochtige bladeren. Vochtige bladeren

bevorderen de omzetting. Knoop vervolgens de vuilniszak dicht, prik er een aantal gaten in en plaats de zak in de schaduw.

Tussentijds kan je de zak af en toe omschudden om het omzettingsproces te versnellen. Na een jaar is je bladaarde klaar en kun je

het als mulch gebruiken of mengen met aarde bij het planten.

Waarom kleuren de bladeren?

39

Allemaal Beesjes: Help de vogels de winter door

Voederhuisjes

Voederhuisjes zijn te koop in allerlei soorten en maten. Het dakje dat erop zit, heeft het voordeel dat het gestrooide voer niet nat

wordt. Nadeel is dat sommige vogels er moeilijk op kunnen landen.

Een simpele voedertafel is gemakkelijk zelf te maken. Hij bestaat uit een plank met lage opstaande randen op een paal. Openingen

op de hoeken zorgen voor afvoer van regenwater. Zo'n tafel heeft als voordeel dat de vogels er gemakkelijk op kunnen landen en

dat je ze beter kunt zien. Nadeel is dat het voedsel nat wordt en kan gaan schimmelen.

Waar je ook voor kiest, belangrijk is dat je het huisje of de tafel regelmatig schoonmaakt met heet water en een borstel. Zo

verwijder je uitwerpselen, beschimmelde resten en allerlei bacteriën waar vogels ziek van kunnen worden.

Nog meer voederpla

Een voederhuisje of

of om er bakjes met

zijn meer mogelijkhe

vogels die het liefst

gezoon een speciale

stenen. Er zijn ook s

van een berscherme

rondzwervende diere

zitten.

Vogels als mezen, sij

dan zittend op een v

pindanetjes kun je d

aanbod van alle moge

en pinda's uit kunnen

Het vogelinformatie

Nederland in Zeist b

slimme voedselautom

Meer zien?Hoe maak je een vetbolletje?

Zelf een vogelhuisje bouwen

Laat vogels niet in de kou staan

Een tuin vol vogels

atsen

-tafel is ervoor om voer op uit te strooien

speciaal voedsel op te zetten. Maar er

den om de vogels te bedienen. Zo zijn er

op de grond eten. Voor hen kun je op het

strooiplaats aanleggen, afgezet met

peciale voedersilo's in de handel, voorzien

nde kooi. Dit om te voorkomen dat er

n als muizen of eekhoorns aan het voedsel

sjes en spechten eten liever bungelend

oedertafel. Behalve met vetbollen en

eze vogels trakteren op een uitgebreid

lijke hangende toestellen, waar ze zaden

peuteren.

centrum van de Vogelbescherming

iedt een ruime keuze uit verantwoorde en

Wintervoeding voor vogels

Zomer- en wintertypes, doortrekkers en

standwerkersVogels die in Nederland broeden en in de herfst naar het zuiden

trekken noemen we zomervogels. Wintervogels zijn de noordelijkere

soorten die de winter in Nederland doorbrengen.

Vogels die Nederland alleen maar passeren op hun trek naar het

zuiden noemen we doortrekkers. Vogels die niet trekken en die dus

het hele jaar zo'n beetje in de omgeving van hun broedgebieden te

vinden zijn, noemen we standvogels.

Natuurlijk laat Moeder Natuur zich niet in hokjes stoppen. Ook in

de vogelwereld is niet alles wat het lijkt! Vogels die je het hele jaar

door tegenkomt blijken lang niet altijd standvogels te zijn. De

merel, bijvoorbeeld, kun je het hele jaar door zien, maar een deel

van de merels die in Nederland broeden, trekt in de herfst naar

Zuidwest-Europa en Engeland. Uit noordelijkere landen komen dan

merels naar Nederland om hier de winter door te brengen. Sommige

soorten die tot de standvogels worden gerekend, zoals de spreeuw,

lijken per jaar te beslissen of ze blijven of vertrekken.

aten voor allerhande soorten vogels.

40

Het enige wat je hoeft te doen is de goede plek uitkiezen waar je ze kunt ophangen. Dus buiten bereik van katten, met een

vluchtbosje in de buurt en mogelijk vlak voor het raam, waar je van heel dichtbij kunt genieten van de smullende vogels.

Wanneer voederen

's Morgens vroeg is het een drukte van belang rond de voedertafel. De vogels hebben de hele lange nacht niet kunnen eten en

rammelen nu van de honger. Kleine vogeltjes verliezen 's nachts soms wel tien procent van hun lichaamsgewicht. Door hun

lichaamstemperatuur van veertig graden hebben ze een hoge verbranding. Zorg er dus voor dat de tafel op dat moment goed gevuld

is (vul 's avonds het voer aan).

Met regelmaat voeren is belangrijk. De vogels moeten op je kunnen rekenen! Vaak hebben ze elke dag een vaste route en weten ze

precies wat er waar te halen valt. Op deze manier komen ze de winter door.

Begin met de wintervoedering vanaf november. Ook na de winter kun je met mate blijven

voeren. Als de vogels eieren leggen en jongen hebben, kunnen ze wel iets extra's

gebruiken. Hetzelfde geldt voor de late zomer, wanneer de rui intreedt. Meestal vinden

vogels zelf voldoende voedsel, maar met slecht weer kunnen ze je hulp goed gebruiken....

Over smaak valt niet te twisten

Hieronder wat tips over wat je het beste kunt voeren aan de verschillende vogelsoorten

in je tuin:

Merel, kransvogel, koperwiek, zanglijster en spreeuw:

Deze groep vogels kun je voeren op een strooiplaats op de grond. Geef ze brood,

gewelde krenten en rozijnen, geraspte kaas, fruit, schillen, klokhuizen, alle soorten

bessen, gekookte rijst of aardappel

Koolmees, pimpelmees, kuifmees, zwarte mees en staartmees:

Voeren op de voedertafel of -huisje en ophangen in bomen of struiken (buiten het

bereik van katten). Geef ze vetbollen, ongebrande en ongezouten pinda's, halve

kokosnoot, vogelzaad, zonnepitten

Specht, boomklever en boomkruiper:

Voer op een rustige plek in de tuin. Maak het voer vast aan takken of boomstammen.

Geef ze spekzwoerd, ongezouten pinda's en noten, vetbollen, zonnepitten, kaas zonder

korst, ongezouten pindakaas (aan de boom smeren)

Huismus, ringmus, vink, keep en groenling:

Voedsel op de grond strooien maar op de voedertafel kan ook. Geef ze: bruin brood, onk

zonnepitten.

Winterkoning, heggemus en roodborst:

Dit zijn kieskeurige insectenetertjes en vaak nog schuw ook. Op de voedertafel komen

onder heggen of struiken. Geef ze universeel voer, meelwormen, broodkruimels, maden,

ruidzaden, gemengd strooizaad,

ze niet graag. Zet het voer in schaaltjes

larven, ongekookte havermout.

AW

o

é

b

v

W

B

b

e

m

v

O

D

v

o

41

Zelf vetbollen maken

Meng in een grote kom universeel vogelvoer, muesli, rozijnen, pinda's etc. Je kunt ook speciaal

voer voor insecteneters gebruiken.

Smelt in een pan enige blokken Ossenwit of iets dergelijks. Als het helemaal gesmolten is laat je

het afkoelen tot het mengsel dik begint te worden.

Meng dan het mengsel erdoorheen en laat nog wat verder afkoelen.

Wanneer het mengsel zover is afgekoeld dat je het kunt kneden, doe je het in bekertjes waarin je

eerder al een spijker aan een touwtje hebt gehangen.

Wanneer de blokken hard geworden zijn, kun je de bekertjes ervanaf pellen.

Je kunt ze nu ophangen op een plek waar de vogels er veilig van kunnen eten (buiten het bereik van

katten en eventuele roofvogels!).

llemaal Beesjes: Bouw een dierenhotele kunnen solitaire bijen en andere nuttige insecten helpen door ze een nest- c.q.

verwinteringsgelegenheid aan te bieden. Een insectenhotel maken uit een houtblok is

én van de vele mogelijkheden. Het is niet alleen leuk en leerzaam maar bovendien

elangrijk. Belangrijk omdat insecten nodig zijn voor de bestuiving en dus bij het

oortbestaan van vele gewassen en (wilde) planten.

Benodigd materiaal

Enkele houtblokken, wat ophanghaakjes en

een stukje dakleer. De houtblokken moeten

onbeschilderd zijn en liefst al wat ouder. De

voorkeur gaat uit naar hardhout dat niet

bloedt zoals eik of kastanje. Beter geen

zacht hout omdat dat te vezelig is. Bij

vochtig weer kunnen hierdoor de vleugels

worden beschadigd.

erkwijze

oor gaten van verschillende diameter variërend van 2 tot 12 mm. Laat één zijde van de

oorgaten dicht. Houd de diepte van een normale boorlengte aan en boor de gaten schots

n scheef door elkaar. Als je de gaten allemaal op een rijtje te laten boren kunnen de bij

oeite krijgen bij de oriëntatie. De gaten mogen zowel horizontaal, diagonaal of zelfs

erticaal worden geboord.

phangen

e houtblokken kunnen worden opgehangen op een droog, beschut en zonnig plekje. Bij

oorkeur een beetje uit de wind. De ophanghoogte maakt niet zovele uit maar voor goede

bservaties is op kijkhoogte wel zo makkelijk.

Wees creatief!

Als je je maar aan bovenstaande regels houdt, kun je van

insectenhotel natuurlijk de mooiste kunstwerken maken!

En als je niet zo handig bent....

Bind dan een bundeltje strootjes, holle stengels en/of st

bamboe bij elkaar en hang deze op een beschut plekje. O

hiervoor zullen de gevleugelde zesvoeters je dankbaar zi

en

je

ukjes

ok

jn!

Meer zien?Insectenhotel: 8 voorbeelden

Een nestje voor bijen

Home made deluxe insect

hotel

Nog eens 21 voorbeelden

Meekijken

Kinderen (en zij niet alleen!) zijn dol op solitaire bijen

omdat ze zich makkelijk laten bekijken. Het is leuk om

voor hen enkele glazen buisjes of doorzichtige

limonaderietjes in de boorgaten te steken. Het

uitstekende gedeelte met zwarte tape afplakken in vrband

met naar binnen reflecterend licht. Ook solitaire wespen

als de pottenbakkerswesp en allerlei belagers als

sluipwespen, blauwroodgekleurde goudwespen laten zich

ook mooi bekijken.

Hergebruik

Vele houtbewoners gebruiken volgend jaar de boorgaten

opnieuw na ze eerste te hebben schoongemaakt. Door het

ophangen van bijenhotels wordt slechts een bescheiden

deel van de in ons land voorkomende soorten bijen

geholpen. Er zijn nog vele andere mogelijkheden om ook

ándere solitaire soorten te helpen. Te denken valt aan

steen met gaatjes, leemwandjes en kleiblokken met

gaatjes, kistjes met lege slakkenhuisjes, zandhoopjes,

bosjes samengebonden merghoudende takjes of een

conservenblik gevuld met limonaderietjes enz.

Uitbreiding

Als je behalve insecten ook kleine zoogdieren wil helpen

met overwinteren, leg je een flinke stapel grotere en

kleintere takjes onder het insectenhotel. Hier kunnen

egeltjes en muisjes overwinteren.

Huisdieren en vuurwerkVeel van onze huisdieren raken in paniek van knallend vuurwerk. Ze associëren het

geknal en geflits met onweer. Instinctief weten ze dat dit gevaar met zich mee

kan brengen en uiten dit door angstig gedrag te vertonen, de één meer dan de

ander.

Honden kunnen gaan hijgen, blaffen, piepen,

wegkruipen en trillen. Sommige honden raken

echt in paniek.

Katten laten angstig gedrag minder goed zien. Er zijn katten die wegkruipen of wegrennen. Je

eerste instinct is natuurlijk om de hond of kat te troosten, hem veel aandacht te geven of af te

leiden met lekkere dingen. Helaas wordt de angst op die manier bevestigd door de baas. Het

angstige gedrag wordt namelijk beloond!

Huisdieren worden door “normaal” gedrag van de baas gerustgesteld en reageren minder op het geluid. Nog meer tips:

Zelf ook niet reageren op vuurwerk geluiden of flitsen (?!!!).

Treating stress with Zylkène

Wat je (misschien) niet weet over bijen en

hommels Op de hele wereld bestaan wel 20.000 verschillende soorten bijen. In

Nederland komen meer dan 300 soorten bijen voor.

De meeste bijen leven in hun eentje. Dat zijn solitaire bijen. Ook

solitaire bijen zijn verantwoordelijk voor de bevruchting (bestuiven) van

bloemen.

Alleen bijen die in een volk leven, kunnen steken met hun angel. Ze doen

dat alleen in noodgevallen. Zo verdedigen ze zichzelf of het volk. Ze

steken nooit zomaar. Dat zou ook heel dom zijn, want een bij die steekt,

verliest haar angel en gaat dood.

Hommels botsen tegen je aan als waarschuwing dat je opzij moet gaan.

Hommels hebben vleugels die te klein zijn in vergelijking met hun

omvang. Door hun vleugels razendsnel op en neer te bewegen creëren ze

luchtwervelingen die ze gebruiken om te kunnen opstijgen. Alvorens te

gaan vliegen, moeten ze eerst opwarmingsoefeningen doen.

Als ze eenmaal “airborne” zijn, kunnen hommels 3 meter per seconde

vliegen en hun vleugels 130 keer per seconde op en neer slaan. Op deze

manier kunnen ze 60 kilometer per dag afleggen?

Hommels die zich aangevallen voelen laten vaak een verdedigingshouding

zien. Ze liggen dan op hun zij of op hun rug met de poten en angel

uitgestoken. In tegenstelling tot bijen kunnen zij wél meermaals steken

maar doen dat slechts in geval van uiterste nood.

Hommels en bijen zien kleuren anders dan wij mensen. Ze zien

bijvoorbeeld geen rode kleuren en zijn dus in zeker zin kleurenblind. Ze

zien wel het UV-licht.

Op koude (lente)dagen kun je weleens een hommel tegenkomen die die

niet meer in staat is om te vliegen. Het diertje heeft dan niet genoeg

energie meer om te vliegen. Gelukkig kunnen zo’n arme stakker helpen!

Maak een mengsel aan van 30% honing en 70% water. Leg een beetje bij

de hommel neer maar zorg dat hijzelf niet plakkerig wordt, want dan

kan hij helemaal niet meer vliegen….

42

De kat in een kleine bekende kamer opsluiten

De hond op zijn eigen plaats laten liggen en n

Gordijnen sluiten.

Bij vogels een doek over de kooi hangen.

Lichten aan laten, dan zijn de flitsen minder

Radio of tv aan laten.

Honden aan de riem uitlaten (als het écht nie

Katten binnenhouden.

Meer zien?Vuurwerkangst bij huisdieren

Vuurwerkstress

Vuurwerk? Train je dier!

Feliway voor de kat

Gedragstherapie voor katten

.

egeren.

fel.

t anders kan).

43

Hulpmiddelen tegen vuurwerkangst

CD met vuurwerkgeluiden (verkrijgbaar via internet of bij de

dierenarts). Met deze CD kun je je huisdier laten wennen aan de

geluiden, door eerst de CD zachtjes aan te zetten en daarna langzaam

aan steeds harder te zetten. Het trainen op geluid kan soms wel zes

weken in beslag nemen. Begin hier dus op tijd mee en ga vooral niet te

snel in het opvoeren van het geluid.

In extreme gevallen: gedragstherapie bij een gedragstherapeut voor

huisdieren. Vaak komen deze therapeuten ook jouw thuissituatie

bekijken om zo een optimaal behandelplan op te stellen. Naast advies

voor verbetering van de leefomgeving van het huisdier, kunnen ook

(homeopatische) kalmeringsmiddelen worden voorgeschreven. Klinkt

allemaal wat zweverig, maar ik heb er zelf goede ervaringen mee.

Natuurlijke middelen tegen angst

Feromonen zijn natuurlijke geurstoffen die diere

voelen. Bij vuurwerkangst werkt het goed als er e

hond of kat het meest verblijft. De verdamper we

halverwege de maand december al te gebruiken. J

ook een halsband voor de hond beschikbaar. Een b

Er zijn pillen op de markt waarvan honden en katt

Het huisdier voelt zich door het gebruik van deze

dierenarts.

Voedingssuplementen die gewoon door het eten kunnen worden gemeng

en Zylkène werken vaak uitstekend (in ieder geval wel voor onze Betty

kopen via internet, of bij de dierenarts..

Er is ook een dieetvoeding dat een natuurlijke stof bevat met een vali

en zodoende zorgt dat de dieren rustiger worden. Het dieet is van Ro

“Calm dieet” en dit kun je gedurende de maand december aan je huisd

Verkrijgbaar via de dierenarts. Deze heeft het vaak niet standaard op

het speciaal bestellen. Houd hier rekening mee.

Geneesmiddelen tegen vuurwerkangst

Clomicalm wordt gebruikt bij dieren met onder andere (verlatings)angs

en katten. Dit middel moet minimaal zes weken gegeven worden wil het

nieuw evenwicht gevonden worden. Wederom, verkrijgbaar bij de diere

In het uiterste geval kan er gebruik worden gemaakt van verdovende m

of kat suf is en niet meer in staat is om weg te lopen, maar het geluid b

Gebruik dit middel alleen in uiterste nood als je huisdier nergens ander

n afzetten in hun omgeving om zich op hun gemak te

en verdamper wordt opgehangen in de kamer waar de

rkt een maand. Het is het beste om deze verdamper

e merkt zelf niets van de verdamper. Eventueel is er

ekend merk is Feliway (voor katten).

en rustiger worden zonder dat ze slaperig worden.

medicijnen minder angstig. Vraag er eens naar bij de

d, zoals Destress

Loes). Je kunt ze

umachtige werking

yal Canin en heet

ier geven.

voorraad en moet

t, compulsieve problemen en urine markeren bij honden

effect hebben. Er moet namelijk in de hersenen een

narts.

edicijnen. Wat veel mensen niet weten is dat de hond

eter waarneemt dan anders. Contraproductief, dus!

s op reageert.