Transitie en transformatie in medezeggenschap

Door de decentralisatie van de AWBZ-begeleiding, de Jeugdzorg

en de komst van de Wet werken naar vermogen (WWNV) krijgen

gemeenten binnenkort veel nieuwe taken en doelgroepen. Voor

burgers en cliënten verandert de ondersteuning of in elk geval de

plek waar ze zich met hun ondersteuningsvraag moeten melden.

Hoogste tijd voor burgers om mee te praten, maar hoe?

Inmiddelszijngemeenten,burgersencliënten(verder:burgers)enaanbiedersheterovereens

datineenvroegstadiummetelkaarmeedenkenmeeroplevertdanbetrokkenheidaanhet

eindevanhetbeleidsproces.Hetperspectiefvankwetsbareburgersiswezenlijkandersdan

datvangemeentenenaanbieders.Ditaanvullendeperspectiefleverteenmeerwaardeop

waardoorpartijenbuitendegebaandepadentotnieuwe,creatieveoplossingenenarrange-

mentenkomen.

Hetisnuhetmomentomelkaartevindenenmetelkaaringesprektekomen.Maarlenende

bestaandestructurenvanmedezeggenschapzichhiervoldoendevoor?Ofvragendeverande-

ringeninhetsocialedomeinookomveranderingenindemedezeggenschap?

HetKennisprogrammaCliëntenparticipatievanMOVISIEheeftvoorueenaantalaandachts-

puntenovermedezeggenschapindetoekomstopeenrijgezet.Wedagenuuitomwerkte

makenvanechtemedezeggenschap,wantzoontstaatcocreatie-tussenburgers,organisaties

engemeenten.

HetKennisprogrammaCliëntenparticipatievanMOVISIEheeftin2011en2012meerdere

werksessiesgeorganiseerdmetverschillendecliëntenorganisaties,cliëntenradenen

Wmo-raden.Indezesessieshebbenwemetelkaarverkendwatdeveranderingeninhet

socialedomeinbetekenenvoordemedezeggenschap.Dezesessieszijngeorganiseerd

insamenwerkingmethetLSR(gehandicaptensector),deLandelijkeCliëntenraad(werk

eninkomen),deKoepelvanWmo-radeneneenaantalcliëntenradenvanRIBW’s.De

resultatendaarvanzijninputgeweestvoordezebrochure.

MOVISIE Advies:* Raden:zoeksamenwerkingmetandereradenenversterkelkaar,maarweeskritischopde

maximaleomvangendegezamenlijkeinhoudelijkefocusvanderaden.

* (Tijdelijke)werk-ofgebruikersgroepenopthema’sbiedenookmogelijkheden.

* Gemeenten:brengalleradenenvormenvanmedezeggenschapinbeeld.Gametelkaarom

tafelenzoeknaareffectievevormenwaarindenieuwedoelgroepenookoptimaaltothun

rechtkomen.

Metdekomstvandedecentralisatieskrijgengemeentennieuwedoelgroepenalsklant.Dit

betekentookdatgemeententemakenkrijgenmetnieuwecliëntgroepenenraden.Zijwillen

metgemeentenmeedenkenoverbijvoorbeelddefunctiebegeleiding,opvoedingsonder-

steuningofdemogelijkhedenomregulieraanhetwerktekomen.LukthetdeWmo-raad

dezestemmentevertolken?IsverbredingvandeWmo-raadmetdezenieuwedoelgroepen

enbeleidsterreineneenreëleoptie?Ofissamenwerkingtussenverschillendecliëntenraden,

zoalsWmo-,Wwb-,WsW-encliëntenradenvaninstellingeneenoptie?Ookregionalesamen-

werkingtussenadvies-encliëntenradenkomtinbeeldnuveelgemeentendetransitiesin

regionaalverbandoppakken.

Samenwerkingbiedtveelkansen,bijvoorbeeldindevormvaneenbredeparticipatieraad.Wees

alertopdehoeveelheidencomplexiteitvandoelgroepenenvraagstukkendieopuafkomen.Een

teamfunctioneertoptimaalbijeenomvangvan6mensen.10ofmeerledenblijktvaakteveel.

Danwordthetbelangrijkommetwerkgroepentewerken,metmensendieelkaarinhoudelijk

eninwerkwijzegoedkunnenvindenenaanvullen.Sommigegemeentenberadenzichophet

instellenvaneenspecifiekeAWBZ/Wmo-raadofeenpanelmetvertegenwoordigersvannieuwe

doelgroepen,juistvoordezespecifieketransitie.Maaroriëntatieopmeerwijkgebondenvormen

ofhetfaciliterenvannetwerkenvoorkwetsbaremensen,biedtooknieuweaanknopingspunten.

“Somsvraagikmeafofwedeformelestructurenvanmedezeggenschapkunnen

opheffenenonskunnenconcentrerenopalternatievevormen.Wanthetwordt

almaaringewikkelderendetakenvanbelangenbehartigersenadviseurszwaarder.

Maarwiehoudtdandevingeraandepols,isdeluisindepelsenroeptwanneerer

cliëntenbuitendebootvallen?Werkenmetkwaliteitscriteriavanuitcliëntperspectief

endaarmeesamensturenopdekwaliteitvanhetbeleidendedienstverlening,lijkt

meeenuitdagingvoordetoekomst.” Karin Sok, projectleider Kennisprogramma

Cliëntenparticipatie, MOVISIE

1. Samenwerking en nieuwe doelgroepen

MOVISIE advies:* Zetinopeenproactievevragendehoudingvanuitdegemeenteenproactieveinformerende

houdingvanuitcliëntenperspectief.Vergeetdaarbijnietdegemeenteraad.

* Burgers:weeszichtbaarvoordegemeenteenbrengdeproblematiekdichtbij.

* Gemeenten:zoekcontactentreedtingesprekmetburgers,bijvoorbeelddooreensaante

schuivenbijeencliëntenraadvaneenRIBWofVG-instelling.

Geziendesneltreinvaartwaarindeveranderingenopgemeentenenburgersafkomen,is

afwachtengeenoptie.Eenproactievehoudingvanallepartijenisgewenst.Voorgemeenten

betekentditineenvroegstadiumburgersenadviesradenbetrekkenbijdebeleidsontwikke-

lingenhenvragendurvenstellenoverhunondersteuningsbehoeftenenideeënvooralterna-

tiefaanbod.Informeercliëntenoverdenieuweontwikkelingenenideeënookalisnogniet

allesduidelijk.DeWmoisvoorhenvaaknieuwenonbekend.

Voorburgersishetzaakommetelkaaringesprektegaanoverwelkebegeleidingzijabsoluut

overeindwillenhoudenenwaaropandereinvullingmogelijkis.Resultatenhiervancommuni-

cerenzijrichtinginstellingengemeente.Dezeervaringskennisiswaardevolomeenbeeldte

krijgenvandevragendieerlevenonderkwetsbareburgers.Weesdaaromookzichtbaarvoor

degemeente,wantzijwetendenieuwedoelgroepennietaltijddirecttevinden.Eenaantal

cliëntenradeninvesteertbijvoorbeeldinhetmakenvankorte,persoonlijkebeschrijvingenvan

cliëntendieexemplarischzijnvoordedoelgroep(persona’s)enbenaderengemeentenvoor

eenpresentatie.Dergelijkeinformerendeactiesenhetontwikkelenvanpersona’sgeveneen

impulsaandezichtbaarheidenmakenhetwederzijdscontactlaagdrempelig.

“Juistintijdenvanenormefinanciëleenmaatschappelijkeverschuivingenligtruimte.

Indemedezeggenschapvandetoekomststaanhyperlokalegelegenheidscoalitiesen

gebruikvancommunicatietechnologiecentraal.Daarmeewordenookgeneratiesdie

zichnunietvertegenwoordigdvoelenbeterbereiktenblijftdeindividuelestemvan

deburgerbeterinbeeld,zonderaanformeleorganisatiesgebondentezijn.Datbete-

kentoverigensnietdatjealleenmaarachtereenschermcontactmaakt,integendeel

zelfs!Dieomslagvraagtomdedurfomteexperimenterenendechaostebenutten

veranderingvanonderoptestimuleren.Alsdatluktismedezeggenschapklaarvoor

denetwerksamenleving.”

Niels Schuddeboom (@shakingtree) helpt organisaties in zorg en welzijn optimaal te

functioneren in de netwerksamenleving.

2. Pro-activiteit gewenst

MOVISIE advies:* Leghetaccentopdesignaleringsfunctievandeadvies-ofcliëntenraad:zijziensnelhoehet

nieuwebeleiduitpaktindepraktijk.

* Zetnaastradenookalternatievevormenvancliëntenparticipatiein,zoalsthemabijeenkom-

stenenwerkbezoekenmetnieuwedoelgroepen.

* Werkaanhetontwikkelenvankwaliteitscriteriavanuitcliëntenperspectief.

* Kijksamennaarmeercoachingsmogelijkhedenvoormensendieeenmaatschappelijketaak

zoalsmedezeggenschapopzichwillennemen,maarditnietzonderbegeleidingkunnen.

Hetwordteenspannendetijd.Devraagisofhetgemeentenluktdekwetsbareburgergoed

tehelpenbijhaarondersteuningsbehoeften.Hebbengemeentengenoegzichtopdevragen

dieleven,ofhetaanbodopordeis,oforganisatiesinwelzijnenzorgelkaarvindenengaan

samenwerken?Advies-encliëntenradenspeleneenbelangrijkerolbijhetsignalerenvanknel-

puntenensuccessenindepraktijk.Zijstaandichtbijdeburgerenhebbenkortelijnenmetde

hulpvragers.Dezesignaleringsfunctievraagteenproactievehoudingvanderadenrichtingde

achterban:‘eropaf’!

Naastdirectcontactmetmensenopallerleiformeleenmeerinformelemanieren,zijndigitale

vormenendeinzetvansocialmediasignaleringsmogelijkheden.Bijvoorbeeldhetverzamelen

vanervaringenvanburgersviaeenonlinemeldpuntofviafacebook.

Maarwanneerisdegebodenondersteuningvaneengoedekwaliteit?Indeprivatesector

bepalenklantendat.Indepubliekesectormoetdeburgereengroterestemkrijgen.Ontwik-

kelsamenkwaliteitscriteriavoorbijvoorbeelddefunctiebegeleidingdievandeAWBZnaarde

Wmooverkomt.Denkaancriteriaopthema’szoalseigenkracht,zelfregie,nabijheid,eneen

integraleaanpak.Gebruikomtetoetsenofhetbeleidendeuitvoeringindepraktijkvoldoen,

dekwaliteitscriteriaalsmeetlat.

3. Samen werken aan kwalitatief goede ondersteuning

“Bijmedezeggenschapin2020denkikmeteenaancoproductieencocreatie.Datis

bijdeparticipatieladdervanmedezeggenschapeentredehogerdandetraditionele

vormenvanmedezeggenschapzoalsraadplegen,klankbordenenadviseren.Niet

deoverheiddie vanuit de torenvoorschrijfthoeietsmoet,ofwelkbeleidvoorstaat,

maarsámenmetallepartnersinhetveldaandeslag,vanbeleidtotenmetuit-

voering.Endegemeenteisdaardemeestgeschikteoverheidslaagvoor,dichtbijde

mensen!”

Leo Jongen, Wethouder Kerkrade.

MOVISIE advies:* Zetinophetsignalerenvancliëntgroependiedoorstapelingseffectenbuitendebootdrei-

gentevallen.

* Gebruikhetandereperspectiefvancliëntenombuitendekadersengebaandepadennaar

oplossingenenarrangemententezoeken.

* Kijkbreedenneemdecliëntmetalzijnleefgebiedenalsuitgangspunt:ditstimuleerteen

integraleaanpak.

DetransitievandeAWBZ-begeleiding,dejeugdzorgendekomstvandeWWNVhangenqua

uitgangspuntennauwmetelkaarsamen.Degevolgenvandeveranderingenkunneninsom-

migegevallen‘stapelen’.Dathoudtindatiemandmetdemeerderebeleidsmaatregelenvan

doenheeftendaardoorextragedupeerdwordt.Voormedezeggenschapishetdusbelangrijk

omoverdegrenzenvanheteigenbeleidsterreinheentekijken.Ditkanbijvoorbeelddoor

delevensloopvaneenspecifiekegroepburgerstebekijkenentezienopwelkemanierze

inaanrakingkomtmetdeverschillendemaatregelen.Ookregelmatigegesprekkentussen

gemeentenenburgersaandehandvaneencomplexecasuslatenzienhoebeleidsterreinenen

belangenelkaarraken.

Innovatieenveranderingzijnnodigommetbeperktemiddeleneenondersteuningstructuur

voorkwetsbareburgerstebouwen.Zoekennaareennieuwebalanstussenformeleeninfor-

meleondersteuningiszo’nverandering:welkeondersteuningsbehoeftenkunnenopinformele

wijzewordenopgelostenwaarisprofessioneleondersteuningnodig?Ookhetnadenkenover

devraagwelkeondersteuningcollectiefaangebodenkanwordenenwatspecifiekindividueel

aanbodmoetzijn,heeftinnovatieinzich.Burgerszijnkritischwanneermensenbuitendeboot

dreigentevallenenoverbelastingopdeloerligt,maarhebbenhiervoorookvaakinteressante

alternatieven.Ditpleitvooreencocreatieveaanpakvandedecentralisaties,waarbijgemeen-

ten,aanbieders,burgersmetelkaarkomentotnieuweoplossingenenbeleid.

4. Integraal en inclusief beleid – niemand buiten de boot

“Cliëntenparticipatieisin2020vanzelfsprekendvoorallebetrokkenen.Cliëntenvan

desocialezekerheidhebbeninvloedopontwikkelingvanbeleidenopdeuitvoering.

Doormonitoringvandeeffectenstellenzijbijstellingvanbeleidvoor.Viasamenwer-

kingmetcliëntenradenindeWsw,zorgenonderwijs,nemenzijzelfinitiatievenen

verknopenzijbeleidwaardatinbelangisvancliënten.”

Gerrit van der Meer, voorzitter Landelijke Cliëntenraad

Discussieer mee!

MOVISIEhoortgraaguwreactieopveranderingenindemedezeggenschap.Watspeelterin

uwgemeente,Wmo-raad,cliëntenraadofelders?Hoedenktuoverbepaaldeontwikkelingen?

Reageeropdestellingendiein2012volgenofbrengzelfeendiscussieopgang.Kijkhiervoor

op:www.movisie.nl/clientenparticipatie

“In2020hebbenburgershetheftweerzelfinhanden.Erissprakevanzeggenschap.

Wmo-radenzijnoverbodig.Mensenonderhandelenrechtstreeksmethunzorgverzeke-

raar,organiserenvia‘lotgenoten-c.q.bewonerscoöperaties’denodigeondersteuningen

makenzelfafsprakenmetaanbiedersoverprijsenkwaliteit.Delokaleoverheidisalleen

verantwoordelijkvoorhetinstandhoudenvaneenbasalesocialeinfrastructuureneen

vangnetvoordemeestkwetsbarenuithetoogpuntvanveiligheid,publiekegezondheid

enopenbaregeestelijkegezondheid’”

Erma Prins, voorzitter Wmo-raad Lochem.

Kennisprogramma Cliëntenparticipatie van MOVISIE

Sindsbegin2009ontwikkeltenbundelthetKennisprogrammaCliëntenparticipatievanMOVI-

SIEkennisovercliëntenparticipatie,opgedaaninhetkadervandeWmo.Zijsteltdezekennis

voorubeschikbaarviabijeenkomsten,adviezen,trainingenendewebsitewww.movisie.nl/

clientenparticipatie.Inonzeactiviteitenleggenweverbindingenmetgemeenten,Wmo-raden,

cliëntenorganisatiesenmindergeorganiseerdeburgersenlandelijkekoepels.Wewerkenwaar

mogelijksamenofverwijzendoor.

Postbus 19129 * 3501 DC Utrecht * T 030 789 20 00 * F 030 789 21 11 * www.movisie.nl * info@movisie.nl

Voormeerinformatie:www.movisie.nl/clientenparticipatieofneemcontactopmet

KarinSok,T030-7892076,Ek.sok@movisie.nl.

Wat kunnen wij voor u doen?1.Adviesenbegeleiding

Inkaartbrengenvanlokaleradenenvormenvanmedezeggenschapenfaciliteren

vanlokaledialogenovernieuweparticipatievormenenstructuren.Begeleidenvan

samenwerkingtussenraden,adviserenoverhetbereikenvannieuwedoelgroepen

enhetbegeleidenvancocreatiesessies.Hetgezamenlijkontwikkelenvankwali-

teitscriteriavanuithetperspectiefvankwetsbareburgers.

2.Instrumenten,handreikingenentraining

Concretemethodenomdekwaliteitvanmedezeggenschapteversterken,zoals

vrijwilligersmanagementvoorWmo-radenenhetcompetentieprofielvoorbelan-

genbehartigers.Maarookeendiversiteitaanmethodeneninstrumentenomnieuwe

doelgroepentebereikenenmetheningesprektekomenoverhunondersteunings-

behoeftenenideeën.Hiermeekuntuzelfofmetonzeondersteuningoftraining

aandeslag.

3.Kennisenpraktijkvoorbeelden

Publicatiesenartikelenovernieuwerollenvanadviesradenenmogelijkhedenvoor

professionalisering.Actueledatabasemetpraktijkvoorbeeldenvanmanierenommet

cliëntenenburgersincontacttekomenenrelevanteonderzoekeninhetveldvan

medezeggenschapencliëntenparticipatie.