technologisch ondernemenaan de vrije universiteit brussel

marc goldchstein

4 juni 2008

2

en u bent...– potentiële studenten bio-ingenieur– potentiële studenten burgerlijk ingenieur– potentiële studenten handelsingenieur– potentiële studenten toegepaste economische wetenschappen

leren ondernemen: why bother?

het vub onderwijsprogramma rond ondernemerschap– het brugproject ‘technologisch ondernemen’– praktijkelementen:

business plan schrijvenstudentenondernemening runnenstageshandelsmissie

3

belgië: het minst ondernemende land van de wereld

gem report 2006

4

vertrouwen in eigen kennis, vaardigheden en ervaring

5

vertouwen in goede opportuniteiten

in de voetsporen van ernest solvay

7

ernest solvay

geboren in rebecq (wallonië) in 1838wegens ziekte niet in staat om naar de universiteit te gaanbegint in de gasfabriek van zijn oom op 21ontwikkelt een procédé om op grote schaal natriumcarbonaat (soda-zout) aan te maken patenteert het proces start solvay & cie met zijn broer in 1861

8

redelijk succesvol

eerste fabriek in 1861 in couillet, nabij charleroitien moeilijke jarengroeit dan op tien jaar uit tot één van de giganten van de chemische industrie– in 1900 is 95% van de wereldwijde soda productie volgens het ‘procéde

solvay’

9

146 jaar later...

solvay in 2005:farmaceutica, chemie en plasticseur 8.6 miljard omzet400 eenheden in meer dan 50 landenbijna 30 000 werknemers160 000 klanten

10

redelijk eigenzinnigin zijn fabrieken voert ernest solvay sociale maatregelen in vòòr deze verplicht zijn door de wet– sociale zekerheid– pensionstelsel– achturen werkdag– betaald verlof

zijn ‘comité national de secours et d'alimentation’speelt een belangrijke rol in de voedselbedeling gedurende wereldoorlog 1ernest solvay strijdt als senator voor arbeidersrechten

11

conseils solvay

– albert einstein, paul langevin, max planck, ernest rutherford, marie curie, henri poincaré, louis de broglie.

12

Gerard Philips 1890 Werner Von Siemens 1847

William Procter en James Gamble 1837 Henri Ford 1903

13

zoek de rijkste man van de wereld

14

the gates foundation

schenkingen door de gates foundation in 2005: 1 miljard euroontwikkelingshulp belgiein 2005: 1,5 miljard euro

bill gates geeft evenveel ‘ontwikkelingshulp’ als 6,6 miljoen belgen

het kan verkeren...

16

liègea fin du 17iéme siècle liège est l'unedes premières villes d'europecontinentale à entrer dans la révolutionindustrielle. vers 1850, le complexe sidérurgique de cockerill à seraing est le plus grand dumondevers 1850 la wallonie est la première région industrielle ducontinent et la belgique est la deuxième puissance économiquedu monde derrière le royaume-uni.

17

ondernemerschapin de voetsporen van ernest solvay– innoveren– creëren– laten groeien– build to last– eindeloze rijkdom creëren voor zichzelf en de gemeenschap

– een beetje grandeur

opleiding ondernemerschap aan de vrije universiteit brussel

19

brugproject technologisch ondernemen

handelsingenieurs opleiden in technologie en ondernemerschap technologische ingenieurs opleiden in bedrijfsbeheer en ondernemerschap

sectoriële focuscross fertilisatiepraktijkgericht

strategische partnerships tussen vakgroepen‘biotoop’ rond technologisch ondernemen

gefinancierd door vlaamse overheid en partner bedrijven

20

partner organisaties van project

21

het cursussenpakkethandelsingenieurs technologische ingenieurs

inleiding tot de technologie* inleiding tot het bedrijfsbeheer

*: handelsingenieurs kiezen voor een technologische sector**: individuele belegeiding van groepen

stage bij bedrijven

schrijven eigen business plan**

opstarten studentenonderneming**

bedrijfseconomische aspecten van de technologische sector*

werkcollege entrepreneurship: case studies uit technologische sector*

entrepreneurship

praktijkdelen

23

algemeenkeuzevakken voor studenten uit diverse richtingen

– tew– handelsingenieurs

– in team met bovenvermelde:technologisch ingenieursvele andere studierichtingen aan vub en erasmus

24

(schrijven) business plan begeleiding bij schrijven business plan voor eigen project– ideeën voor projecten kunnen ook van ons komen

in groepen– studenten kunnen uit verschillende studierichtingen komen– aantal studenten afhankelijk van grootte project

mogelijke voortzetting– indienen als project studentenondernemingen– indienen bij bizidee– technology transfer cel vub

25

projectenbeursstudenten inzetten voor concrete valorisatieprojecten van research vakgroepen (en partner bedrijven)3/10/2007: eerste projectenbeurs

– 6 projecten uitgewerkt door 19 studenten (handelingenieurs, tw, burg. ing, bio-ingenieurs, erasmus mundus)

26

27

het co2 laser team op stap...

28

studentenondernemingentrepreneurial talent corporation (etc)– kleine ‘holdingmaatschappij voor studentenondernemingen’, opgericht door

vakgroep bedrijfseconomie ism p&v verzekeringen– > 20 jaar operationeel, tientallen projecten

financiert projecten van vub studenten– kleinschalige, meestal niet-technologische projecten– op basis van business plan – tot max 6.000 euro, mediaan ca. 750 euro– studenten dragen geen persoonlijk risico– grootste deel van winst voor studenten

teams– minstens één student tew of handelsingenieur, andere studenten welkom– een ondernemersteam van minimum 2 studenten; 3 à 4 studenten is

optimaalbegeleiding studentenondernemingen– door project team– regelmatige rapportering aan raad van bestuur

29

voordelenthe real thing– de kans om je eigen idee uit te werken– omgaan en functioneren in een onzekere wereld– multidisciplinair– zelfstandig leren werken, onder begeleiding

een beschermende omgeving– zonder persoonlijk financieel risico– verzekeringen

enorm verrijkende ervaring– dit originele project vormt een troef op je cv

gevaloriseerd in opleiding – 6+6 sp– eventuele winst van de studentenonderneming– gecreëerd handelsfonds

30

voorbeeldenmako: gepersonaliseerde t-shirts.publimat: placemats, o.a. voor studentenrestaurantpersonal style: gepersonaliseerde geschenkenpromoboom: sportevenementen voor ondernemingen, sportbeurscreadigit: websitesluminad: elektronische reclame in het studentenrestaurantbeats’r’us: muzieklabelindigo: starting career portal voor laatstejaarsstudenten

31

technologie profielenlijst– biotechnologie– fotonica– micro-elektronica en telecommunicatie– software– nanotechnologie, chemie en materiaalindustrie

per technologie profiel:– technologie cursus, practica– cursus ‘bedrijfseconomische aspecten van technologische sector’

samen met technologisch ingenieurs

– inpassen in andere opleidingsonderdelen:entrepreneurship, business case, praktijkprojecten,...

– expertise, netwerk, follow on projecten: uitbouw als strategische as

32

biotechnologie in vlaanderen“per capita, flanders life sciences ranks:– 2nd in # scientific publications– 1st in # patent applications– 1st in venture capital– 3rd in # drugs in the clinic– 2nd in # biotech companies”

(source vib, rudy dekeyzer)

33

biotechnologie: ablynxa novel class of therapeutic proteins: nanobodies®. – engage therapeutic targets that are inaccessible to conventional

antibodies.

ablynx’s nanobody® technology was originally discovered at laboratories of the free university of brussels (vub)– the technology and intellectual property created around this discovery was further

developed within the flanders interuniversity institute for biotechnology (vib). – in 2001 vib created ablynx in collaboration with founding venture investor, gimv.

34

ablynx case Les 1: Het verhaal van de Nanobodies (aan de VUB). Technologie, ontdekking aan de VUB, … (1,5u) – Spreker: Serge Muyldermans (VUB)

Les 2: IP van de Nanobodies: overdracht van IP aan de VUB, overdracht aan het VIB, overdracht aan Ablynx (wat is een licentie-overeenkomst) (1,5u) – Spreker: Sonja Haesen (VUB)

Les 3: de rol van het VIB bij de oprichting, ontwikkelen van het businessplan, samenstellen van het team, ‘verkopen’van het project… Eigenlijk het verhaal tot aan ‘dag 1’ (3u) – Spreker: Gaston Matthyssens (Value For Growth)

35

ablynx caseLes 4: De oprichting van Ablynx en de eerste maanden, het businessmodel, grote verschillen met het businessplan,… (3u) – Mark Vaeck (Actogenix)

Les 5: Business development. Deals met pharmaconcerns en het belang ervan, hinderpalen, valkuilen… (3u) – Mark Vaeck (Actogenix)

Les 6: De financiering van Ablynx. Hoe werden de financiers overtuigd (in de verschillende rondes), VCs in de biotechnologie, hoe werd de performantie van Ablynx bepaald,… (3u) – Frank Bulens (GIMV)

“economie als basis, technologie als toegevoegde waarde, entrepreneurship als leidraad. dat is de filosofie achter de

opleiding handelsingenieur “

inpassing in curriculum handelsingenieurs

37

structuur master handelsingenieurs1ste en 2de master: aantal vaste vakken– waaronder entrepreneurship (6sp)

2 lijsten van profielen, minimaal één technologieprofiel te nemen– (bedrijfs)economische profielen– technologie profielen

praktijkonderdelen (keuze, in profiel ondernemerschap en strategie)– schrijven business plan– runnen studentenonderneming– projectenbeurs – handelsmissie

inpassing in curricula ‘technologisch ingenieurs’

39

in master opleidingin diverse vormen bij:– bio-ingenieurs– burgerlijk ingenieurs

in verschillende masteropleidingen– computerwetenschappen– (sportmanagement)

basispakket(in sommige opleidingen verplicht)

– inleiding tot het bedrijfsbeheer– bedrijfseconomische aspecten van technologische sector

biotechnologie, fotonica,...

optionele delen– cursus entrepreneurship– business plan

fact sheet

41

doelstellingen

focus op een onderwijsaanbod rond technologie en ondernemerschapbasisopleiding in bedrijfsbeheer en ondernemerschap voor grote groep niet-economistensectoriële focus op bepaalde technologische domeinen, gekozen op basis van economische relevantie en technologische expertise aan de vubinterdisciplinaire opleiding: brug slaan tussen handelsingenieurs en technologisch ingenieurs, in teams laten samenwerkenpraktijkgericht: team opdrachten, business plan projecten, studentenondernemingen onrechtstreeks is het doel van onderhavig project om een ‘biotoop’ te creëren rond technologisch ondernemen aan de vub.

42

initatiefnemersvakgroep bedrijfseconomie en strategisch management (bedr)– prof rosette s’jegers

tevens vice-rector onderwijs, bestuurder bij participatie maatschappij vlaanderen– vakgroep in 1970 opgericht door prof. dr. henri vander eycken– ontwikkelt sinds lang innovatieve onderwijsconcepten rond ondernemerschap.

‘studentenondernemingen’, opgestart in 1984– onderzoek rond technologisch ondernemen

o.m. iris vanaelst met "essays on entrepreneurial teams in innovative high-tech start-ups". projectleider marc goldchstein (1958)– handelsingenieur solvay– 4 jaar bij bedr gewerkt als researcher rond venture capital en academisch

ondernemen; lid van de raad van bestuur van de vub– 18 jaar ervaring opgedaan in technologisch ondernemen

softcore, één van eerste spin-offs van de vubram mobile dataenfocus software (trends gazelle).

– verbonden gebleven met bedr als verantwoordelijke voor het project studentenondernemingen

– op vraag van de faculteit es houdt hij zich sinds 2004 bezig met de cursus entrepreneurship. vandaar uit heeft hij het project technologisch ondernemen opgebouwd.

– daarnaast heeft hij een deeltijdse activiteit als fotograaf/journalist.

43

project partnersbank degroof, bekaert, etc, ethias, fundus, ibm belgium, solvay, tyco electronics, sirris (agoria), yakult en de participatiemaatschappij vlaanderende vakgroep elektronica en informatica (etro), onder leiding van prof. dr. jan cornelis (tevens vice-rector)de onderzoekgroep industriële microbiologie en voedingsbiotechnologie (imdo), vakgroep bio-ingenieurswetenschappen (dbit), onder leiding van prof. dr. luc de vuyst (tevens vakgroepvoorzitter dbit)de onderzoekgroep vakgroep toegepaste natuurkunde en fotonica (tona), faculteit ingenieurswetenschappen, onder leiding van prof. dr. hugo thienpontde technology transfer interface cel is verantwoordelijk voor het opzoeken van economisch valoriseerbare onderzoeksresultaten en het begeleiden van de technologie transfer dossiers en spin-off projecten aan de vub. de tti cel is een logische en actieve partner binnen het project .

44

het projectteam– het team ‘technologisch ondernemen’ bestaat uit drie leden, de

projectleider en twee medewerkers. thomas crispeels specialiseert zich het eerste jaar in de biotechnologietom guldemont in de fotonica. vanaf volgende maanden:

– shared resource met etro (handelsingenieur lid van co2 team) en tona (tomguldemont)

– almunus van opleiding aangeworven als technology transfer officer op tti– thomas crispeels start op pad van doctoraat; zap mandaat rond domein is voorzien in

strategisch plan faculteit es

de faculteit es– verschillende leden van de faculteit es dragen bij tot het project, onder

meer met hun bijdrage tot de cursus ‘inleiding tot het bedrijfsbeheer’: prof. dr. elvira haezendonck (tevens titularis), diane breesch (co-titularis), malaika brengman, cathy macharis en eddy torfs.

45

onderwijsvernieuwingproject‘technologisch ondernemen aan de VUB’OVP-Fonds – opgericht om continuïteit in onderwijsvernieuwing aan de Vrije

Universiteit Brussel te garanderen. – combineren van bottom-up initiatieven met steun van centrale

middelen– ten belope van 89.000 Euro gefinancierd door het OVP-fonds.

focus – verdere uitbouw van op de cursus ‘inleiding tot het bedrijfsbeheer’– het projectgebaseerd onderwijs

46

starterseminariesvanaf volgend academiejaarstarterseminaries geënt op dagcursus inleiding tot het bedrijfsbeheer– (+ delen van entrepreneurship)– helpt bij agenderingsprobleem cursus ‘inleiding tot het

bedrijfsbeheer’: wordt hierdoor dubbel gedoceerd

wanneerzijn we geslaagd?

50

At higher education level, the primary purpose of entrepreneurship education should be to develop entrepreneurial capacities and mindsets. – developing entrepreneurial drive among

students (raising awareness and motivation)

– training students in the skills they need to set up a business and manage its growth

– developing the entrepreneurial ability to identify and exploit opportunities

– Graduates’ start-up is one of a range of possible outcomes.

51

Currently the teaching of entrepreneurship is not yet sufficiently integrated in higher education institutions' curricula. Available data show that the majority of entrepreneurship courses are offered in business and economic studies. However, it is questionable whether Business Schools are the most appropriate place to teach entrepreneurship: innovative and viable business ideas are more likely to arise from technical, scientific and creative studies.

So the real challenge is to build inter-disciplinary approaches, making entrepreneurship education accessible to all students, creating teams for the development and exploitation of business ideas, mixing students from economic and business studies with students from other faculties and with different backgrounds.

52

Developing and delivering entrepreneurship is significantly affected by the internal organisational structure of an institution. Faculties and departments tend to work quite separately, with many obstacles for students who want to move and for teachers interested in establishing cross-disciplinary courses. A rigid curriculum structure is often an impediment to inter-disciplinary approaches.In terms of specific contents, programmes and courses should be adapted to different target groups (by level: undergraduate, graduate, post-graduate, PhD; by field of study: economics/business, scientific/technical studies, humanities, arts & design, etc.). The best way to encourage entrepreneurship among students is by giving examples from the relevant technical area.

53

Using experience-based teaching methods is crucial to developing entrepreneurial skills and abilities. Traditional educational methods (like lectures) do not correlate well with the development of entrepreneurial thinking.

There is a need for more interactive learning approaches, where the teacher becomes more of a moderator than a lecturer. Crossing boundaries between disciplines, and multidisciplinary collaboration, are essential elements in building enterprising abilities.

54

Getting real entrepreneurs involved in the teaching can make up for the current lack of practical experience among professors. Although entrepreneurs and business practitioners are in general involved in the teaching, there are few examples of entrepreneurial practitioners engaged in the full curricula experience. European higher education institutions are not sufficiently involved and effective in working with alumni who have been successful in their entrepreneurial endeavours, and who could bring back knowledge and funds.

55

At their level of responsibility, higher education institutions could:– set up a strategy and an action plan for teaching and research in

entrepreneurship, embedding practice-based activities, and for new venture start-ups and spin-offs;

– create an entrepreneurship education department, which would serve as an entrepreneurial hub within the institution and spread the teaching of entrepreneurship across all other departments;

– offer an introduction to entrepreneurship and self-employment to all undergraduate students during their first year. In addition, give all students the opportunity to attend seminars and lectures in this subject;

– set up incentive systems to motivate and reward faculty staff in supporting students interested in entrepreneurship, and acknowledge the academic value of research and activities in the entrepreneurial field;

– develop clear institutional rules about intellectual property;– award academic credits for practical work on enterprise projects

outside the established courses.

56

onze doelstellingenwe wensen voldoende studenten te bereiken: de studenten handelsingenieur en een substantieel deel van de ‘technologische’ingenieurs. we zijn daarbij pas echt tevreden als de studenten ook iets opsteken van de cursus. dit jaar zijn er in totaal 154 inschrijvingen op de cursussen ontwikkeld vanuit het projectteam.

57

58

anderzijds hechten we groot belang aan die studenten die zich actief interesseren voor het domein, en dus o.m. meewerken aan business plan projecten. het volstaat dat elke jaar een klein aantal studenten zich effectief op het pad van technologisch ondernemerschap begeeft na hun studies om als project een relevante impact te hebben. dat 19 studenten zich het eerste jaar engageren in dergelijke projecten wordt als erg positief aanzien.2 van hen kiezen voor carrière in ‘technologisch ondernemen aan de vub’– kevin douven

co2 laser projectthesis over metrieken van innovatieetro/bedr mandaat ondernemen in de micro-elektronica en ict

– jeremy de sypatent on antistokes applied to silicon ramen lasers

59

waarde toevoegen voor partner

60

we stellen tot doel om in tenminste één technologisch domein uit te groeien tot een expertisecentrum, onder meer voor onderwijs aan derden. er lopen projecten in deze richting in biotechnologie en fotonica.– autumn school on biotech entrepreneurship– eu fp7 program ‘photonics4life’ :

seminars on entrepreneurship in biophotonicssupport for biophotonics entrereneurial projects

61

we hechten groot belang aan een breed draagvlak voor het project binnen de vub. we stellen ons ook tot doel om bij te dragen tot het ontstaan van een breed ecosysteem rond technologie en ondernemerschap binnen de vub, welk resulteert in meer en betere spin-offs vanuit de vub.we stellen ons tot doel om het onderwijsaanbod rond technologisch ondernemen te gebruiken om de betrokken opleidingen aan de vub actief te marketen naar potentiële studenten. we hopen dat het project zo kan leiden tot een toename van het aantal studenten in de betrokken studierichtingen.‘sustainability’ van het project is een belangrijke uitdaging. we stellen ons tot doel de verderzetting van het project na de looptijd van het brugproject te verzekeren.

wat werkt en wat niet

63

een goed project beantwoordt aan een belangrijke nood, surft op een industriële levenscyclus. dit vergemakkelijkt steeds het mobiliseren van middelen.een goed project is strategisch en mobiliserend: het speelt maximaal in op de sterkten van zijn ecosysteem/stakeholders en mobiliseert daarbij de aanwezige resources voor het project. de projectleider gebruikt de term ‘magnetiseren’: een goed project slaagt erin de potentiële energie van haar stakeholders te mobiliseren en een welbepaalde richting uit te sturen. zo krijgt een project momentum.een goed project ‘bouwt dingen’: de organiserendeentiteit komt versterkt uit het gebeuren: – expertise, onderwijsprogramma’s, netwerk, inkomstenbronnen...

64

er moet een goede fit zijn tussen de noden van het project en de beschikbare resources, in het bijzonder de menselijke en financiële. het projectteam moet de nodige ervaring en kennis voorhanden hebben (of aantrekken) om het project succesvol te realiseren.binnen een doordacht project vullen de verschillende onderdelen mekaar aan en maken zoveel mogelijk gebruik van dezelfde toolsen competenties. qua inspanning is 1+1+1=2, qua resultaat is 1+1=3.

65

eén van de boeiende aspecten van het project is de injectie door de projectleider van ‘niet-academisch dna’ in de genepool van de vub. misschien voor herhaling vatbaar? wie weet doeteen ‘département revenants de guerre’mirakels: een seed fund voor ex-vub’ers die naeen professionele carrière terugkeren naar de alma mater om er een concreet project op potente zetten.

66

de praktijk van onderwijsinnovatie aan de vrije universiteit brussel

dit project is enkel mogelijk dankzij een hoge mate van soepelheidvanwege de instelling. zo kan men opmerken dat de projectleider een personeelstatuut heeft dat een onderwijsinnovatie op zich is. als praktijklector is hij geen lid van het zap kader van de instelling, en kan hij zich dus focussen op de onderwijstaak zonder de verplichting om ook op onderzoeksvlak resultaten te boeken. bereid zijn risico’s te nemen en niet afgeschrikt worden door onzekerheden op langere termijn is eveneens een must bij ondernemerschap; hier toont de vub zich een goede leerling. ook flexibiliteit bij de uitvoering is noodzakelijk. tot nu toe is alles zonder probleem op zijn pootjes gevallen, dankzij soepelheid en goodwill van de betrokkenen (secretariaten, programma verantwoordelijken, leslokalen beheer). logistiek gezien (lesuren, planning examens) is de samenwerking over faculteiten heen niet evident, maar is toch zonder noemenswaardige problemen verlopen. het nieuwe campus information system zal bijdragen tot het gemakkelijker in plannen van dergelijke projecten. vervolgens lijkt het me zinvol om een grondige blik te werpen op het administratief informatiesysteem en de administratieve flows.

67

68

69

besluit en vervolgvoor wat het project betreft durf ik zeggen: so far so good.het kan overwogen worden om dit aanbod open te trekken naar anderen: andere faculteiten, partner instellingen, hogescholen; ook kan dit aanbod de basis vormen voor een onderwijspakket gericht naar het middelbaar onderwijs. het project ‘technologisch ondernemen’ kan aanzien worden als een format. een bedrijfseconomische vakgroep legt bruggen naar sectorspecifieke vakgroepen en opleidingen, en ontwikkelt in samenspraak een (deels) sectorspecifiek onderwijspakket ten behoeve van bedrijfseconomen en sectorspecialisten. binnen deze opleidingen is er plaats voor projectwerk in multidisciplinaire teams rond concrete business opportuniteiten. dit format lijkt ons ook toepasbaar voor onder meer sectoren uit de creatieve economie.

einde