.................................................................................................

Masterclass Warmte & Koude 2 februari 2012

Vergroening Stadswarmte: wat betekent dat in praktijk?

Bianca BoverhoffManager Business Development

.................................................................................................

........................................................................

Agenda

• Waarom verduurzamen warmtenet• Hoe verduurzamen warmtenet• Voorbeeld “Leiding over Noord”

• Facts & Figures• Speelveld• Rollen en belangen• Aanpak• Afwegingen en dilemma’s

• Waar welke methode van verduurzamen?• Vergroening stadswarmte: wat betekent dat in

prakijk?

2

.................................................................................................

........................................................................3

Eens of oneens

Stadsverwarming is een

ouderwetse techniek

.................................................................................................

........................................................................

Waarom verduurzamen warmtenet?Motivatie

• Eneco strategie en bedrijfsvoering (eigen targets)• In 2013 50% CO2 reductie t.o.v. nulmeting in 2007• Toekomstige verkoopbaarheid warmteproduct• Verminderen afhankelijkheid minder duurzame

bronnen

• Besparingsdoelstellingen overheid, vertaald in wetgeving (bijv. EPC)

• Klantbehoefte: • Woningcorporaties (energielabels)• Projectontwikkelaars (duurzaamheidsscores zoals

BREEAM)• Gemeenten (CO2 reductiedoelstellingen)

• Kans: regelgeving is aangepast (*EMG), zodat het effect van verduurzaming meegenomen kan worden in EPC, energielabel en BREEAM-score.

4* EMG = energiemaatregel gebied

.................................................................................................

........................................................................5

Motivatie verduurzaming warmtelevering

Totaal primairenergiegebruik in Nederland: 3233 PJ

raffinaderijen4%

elektriciteit27%

transport-brandstoffen

17%grond-stoffen

18%

utiliteitsbouw7%

huishoudens10%

landbouw3%

industrie14%

Potentieel 50% CO2 besparing

(tov HR ketel als referentie)

Warmte toepassingen

Gebouwde omgeving

Besparingspotentieel afhankelijk van:•Soort bron•Efficiëntie van bron•Aandeel bron in totale warmtelevering

.................................................................................................

........................................................................

Hoe verduurzamen warmtenet?

6

Biomassa

Industriële restwarmte

Geothermie

.................................................................................................

........................................................................

Voorbeeld “Leiding over Noord”

7

.................................................................................................

........................................................................8

Leiding over NoordFacts & figures

• Warmtetransportleiding Rozenburg – Rotterdam• Aftakkingen Vlaardingen en Schiedam• Totale tracélengte primair net 16 km• Totale leidinglengte primair net 32 km• Diameter per leiding (90 cm inclusief isolatie)• 160 MW• Start bouw 1 januari 2013• Datum gereed 1 februari 2014• Warmtelevering per september 2014 (start

stookseizoen)• Vlaardingen en Schiedam geen concessiegebied

8

.................................................................................................

........................................................................

Warmtetransportleiding over Noord

170140

44

80

120

39

200

100

160

AVR

STEG

WKK

Hulpketels

AVI

Eneco leiding over Noord (160MW)WbR leiding over Zuid (100MW)

Tuinders B3Hoek

9

.................................................................................................

........................................................................10

Warmtenet in RotterdamWeetjes

Totale afzet in Rotterdam 3,6 PJ* (= 3.600.000 GJ)

*Incl. tuinders 6,0 PJ

Waarvan 480.000 GJ ingekocht via WBR (in 2020)

Aansluitingen:• Woningen, ca. 44.000 woningequivalent, 1.2 PJ• Zakelijk, ca. 1.400 (44.000 woningequivalent, 1.2 PJ)• Grootzakelijk, ca. 100 (44.000 woningequivalent, 1.2 PJ)• Tuinbouwbedrijven, ca. 120 (250 ha, 88.000 woningequivalent, 2.4 PJ)

Maximale warmtevraag:Bij strenge vorst ca. 850 MW (waarvan 250 MW in tuinbouw)

Gemiddelde warmtevraag is 30 GJ/woningequivalent (excl. B3-Hoek)

10

.................................................................................................

........................................................................11

Warmtenet in RotterdamGrote rol in verduurzaming

CO2 reductie per jaar

110 kton

Huidige situatie Na aanleg Leiding over Noord

CO2 reductie per jaar

140 kton

11

.................................................................................................

........................................................................

Warmteregio

Rotterdam

Warmteregio

Rotterdam

Overeenkomstwarmtelevering

Sourcingwarmte

Leiding over Noord

ConcessieBiomassa

Regie ondergrond/ WKO

InkoopprijsWarmte

Leiding over Zuid

Kwaliteit warmte/ EOR

Geothermie

E.ON

Eigenaar productiecentrales

Leverancier

Aandeelhouder WBR Exploitatie

Investeerder warmte- en koudeinfrastructuur

Afnemer/ klant warmte WBR

Concessiehouderwarmte

Distributeur warmte

Ontwikkelaar/ investeerder warmteproductie

Trader

Installateur

Aandeelhouder WBR Exploitatie

Gemeente Rotterdam

Aandeelhouder Eneco

Aandeelhouder WBR Infra

Bevoegd gezag

Trekker Stadsregio Rotterdam Gebiedsontwikkelaar

Vastgoed-ontwikkelaar

Trekker/ partner RCI

Beleidsmaker duurzaam

Burgervaderschap

Concessieverlener

Politiek

AVR

Producent warmte

WBR

Exploitatie Infra

Provincie ZH

Aandeelhouder WBR Infra

Beleidsmakerduurzaam

Bevoegd gezag

Projectontwikkelaars

RWS

DCMR

Etc.

HBR

Waterschappen

Shell

Producent warmte

Ex-aandeelhouderWBR

Bevoegd gezag

Partner RCI

Beheerder/exploitant/ontwikkelaar R’dams haven- en industriegebied

Bevoegd gezag

NUON

Afnemer/ klant warmte WBR

Concessiehouder

Investeerder warmte infrastructuuurGebouweigenaren

Complex speelveldDossiers, stakeholders en rollen

Woonbron

Aandeelhouder WBR Infra Verhuurder

Gemeente Schiedam

Gemeente Vlaardingen

Corporaties

.................................................................................................

........................................................................

Belangen

“Verduurzamen warmtelevering”

“Energiebesparing”

“CO2 reductie”

“Lage aansluitbijdrage”

“Continuïteit warmtelevering”

“Gelijkblijvende energiekosten”

“Lage woonlasten”

“Vergroten wooncomfort”

“Geen interferentie met Blankenburg tracé”

“Beperken verkeersoverlast”

“Snelle vergunningverlening”

“Betaalbare energie”

“Ongehinderde scheepvaart”

“Veilige waterkeringen”

“Warmteafzet in onze gemeente”

“Tracé bij voorkeur niet door ons gebied”

“Geen aansluitplicht”

“Niet door de groenstrook”

“Niet langs de snelweg”

“Geen interferentie met aanleg A4”

“Wel langs de snelweg”

“Bij voorkeur door de groenstrook”

“Rendabele business case”

“Datum gereed 1-2-2014”

Etc. etc.

“Zoveel mogelijk aansluiten”

.................................................................................................

........................................................................14

Rollen

• Eneco: initiator, regisseur, investeerder,

ontwikkelaar, onderhoud & beheer

• Gemeente: sponsor, bevoegd gezag,

beleidsmaker, klant

• Woningbouwcorporatie: sponsor, klant,

intermediair

14

.................................................................................................

........................................................................15

Leiding over NoordMeersporen aanpak

15

Tracé

Afzet warmte (additioneel)

Inkoop Warmte(prijs, beschikbaarheid, kwaliteit – voldoende duurzaam)

Spoor 1

Spoor 2

Spoor 3

Spoor 4Overgang naar nieuwe constellatie

Levering restwarmte

.................................................................................................

........................................................................16

Leiding over NoordDialoog gemeenten

• Bestuurlijk commitment betrokken gemeenten ten behoeve van onderzoek naar en medewerking aan tracé.

• Verkennen interesse & wensen in aansluiting op warmte, o.a.:

• Wat draagt aansluiting bij aan duurzame ambities van gemeente?

• Hoe scoort dit ten opzichte van alternatieven? • Is er aansluitpotentieel in mijn gemeente?• Kosten/baten?• Zijn er mogelijkheden om warmte in te voeden op

het net?• Overlast aanleg?• Willen de woningcorporaties meewerken?• Hoe verhoudt de voorgenomen tracéloop zich ten

opzichte van aansluitpotentieel?

16

.................................................................................................

........................................................................17

AfwegingenGemeenten

• Aanleg leiding biedt unieke kans om aan te sluiten op

duurzame warmte, maar staat overlast die aanleg zal

geven in verhouding tot (duurzame) baten?

• Wat draagt aansluiting bij aan realisatie van onze

duurzame ambities?

• Hoe ‘scoort’ dit t.o.v. alternatieven?

• Is er strategisch commitment van de

woningbouwcorporaties?

• Is er voldoende afzet in onze gemeente?

• Wat met Eneco afspreken aan randvoorwaarden? 17

.................................................................................................

........................................................................18

Leiding over NoordDialoog woningbouwcorporaties

• Strategisch commitment ten behoeve van vervolgonderzoek.

• Verkennen interesse & wensen in aansluiting op warmte, o.a.:

• Duurzame doelstellingen: wat is er al gedaan, draagt aansluiting op warmte bij en in welke mate?

• Uitgangspunten strategisch voorraadbeleid?• Wat zijn de beleidsuitgangspunten? Worden

duurzame maatregelen doorberekend in woonlasten? Doet de gemeente mee? Andere corporaties?

• Instemmingsrecht bewoners? (70%)• Inventarisatie aansluitpotentieel:

• Object en locatie• Huidige aansluitsituatie (individueel vs collectief)• Technische staat installatie(s)• Geplande vervanging/renovatie

• Wat wordt de Bijdrage Aansluitkosten?

18

.................................................................................................

........................................................................19

AfwegingenWoningbouwcorporaties

19

• Wat draagt aansluiting bij aan realisatie duurzame ambities?

• Hoeveel duurzaamheid kunnen we ‘extra’ realiseren voor marktconforme kosten/inveseringen?

• Wat zijn alternatieven en wat kosten die?• Wat betekent dit voor mijn strategisch

woningvoorraadbeleid?• Woonlasten versus energierekening• Keuzevrijheid bewoners versus langdurige aansluiting• Biedt het extra comfort/gemak?• Hoe verkrijgen we instemming van onze bewoners?• Wat betekent dit voor mijn exploitatie, beheerskosten

en organisatie?• Is er bestuurlijk commitment bij de gemeente?• Wat met Eneco afspreken aan randvoorwaarden?

.................................................................................................

........................................................................20

Leiding over Noord

• Gewenst resultaat dialoog

• Bestuurlijk commitment gemeenten

medewerking tracé en vervolgonderzoek

• Strategisch commitment

woningbouwcorporaties

vervolgonderzoek

• Vlekkenkaart met aansluitbaar potentieel

• Conceptueel ontwerp secundair net (waar

komen de aansluitingen en hoe zien deze

er globaal uit?)

• Gevoel bij kosten/baten en bijdrage aan

duurzame ambities.

• Input om afweging te kunnen maken.20

.................................................................................................

........................................................................21

Dilemma

21

• Lange termijn commitment is nodig, maar soms zijn bepaalde/bepalende zaken nog niet helder.

• Bijv. gaat nieuwbouw in gebied X wel/niet door? In welke mate en wanneer?

• Hoe ga je daarmee om?• Je maakt afspraken voor de toekomst, maar

gaan partijen zich daar in de toekomst ook daadwerkelijk aan binden?

.................................................................................................

........................................................................22

AfwegingenEneco• Leveringszekerheid bron (inkoop warmte)• Voldoende afname (in de toekomst)*?• Benodigde warmteinfrastructuur aanwezig? Werken

gemeenten zonodig mee aan aanleg?• Is er evenwicht in korte termijn, hoge investering versus

lange termijn terugverdientijd en begrensde tariefmogelijkheden (NMDA)?

• Gaan we uiteindelijk de investering terugverdienen?• Andere investeringsmogelijkheden (ook op holdingniveau)

22

* Vgl. Openbaar vervoer: minimaal aantal gebruikers noodzakelijk om voorziening in stand te houden

.................................................................................................

........................................................................23

Balans in belangen als voorwaarde

• Om tot een gezonde en goede business case te komen is balans in belangen van de diverse stakeholders noodzakelijk.

23

Gemeenten

CorporatiesBewoners

Investeerder(s)

Bevoegd gezagen

Klanten

Inwoners

.................................................................................................

........................................................................24

Voorbeeld Eneco MaaskoudenetBelangen (nog) niet in evenwicht

• Integrale warmte én koudeoplossing voor nieuwbouw en bestaande bouw

• Duurzame koeling via Maaswater• Warmte via het bestaande net• Rotterdam Central District, Coolsingel

en Schiedamsedijk• 56% CO2-besparing t.o.v. referentie*• Projectfase: plan ontwikkeld,

haalbaarheidsstudie afgerond• Conclusie: onder huidige

marktcondities is project niet haalbaar. Zodra vastgoedmarkt aantrekt zal plan in wellicht aangepaste vorm opnieuw bezien worden.

* CV-ketel en compressiekoelmachine

24

.................................................................................................

........................................................................25

Welke methode van verduurzamen?

• Contextafhankelijk• Belangen stakeholders

• Gebiedsafhankelijk• Welke (natuurlijke)

warmtebronnen zijn er voorhanden?

• Inbedding in/aansluiting op bestaade infrastructuur en bronnen

25

.................................................................................................

........................................................................26

Welke methode van verduurzamen?Issues• Bij biomassa invoeden

duurzaamheidsissues, locatieissues etc.

• Geothermie hoge kosten, bijvangstproblematiek etc.

• Bij industriële restwarmte, lange termijn leveringszekerheid, duurzaamheid

Conclusie:Elk alternatief heeft eigen specifieke

issues, voor- en nadelen.

26

.................................................................................................

........................................................................

• Noodzaak tot verduurzaming om toekomstbestendig te kunnen zijn

• Rekening houden met belangen stakeholders, (context) en gebied (bronnen, infrastructuur)

• Marktconforme prijs voor afnemers, extra comfort

• Voldoende investeringszekerheid (terugverdientijd)

• Bijdrage leveren aan doelstellingen woningbouwcorporaties, gemeenten en projectontwikkelaars in € en CO2

• Evenwicht in belangen als randvoorwaarde voor succes.

27

Vergroening stadswarmteWat betekent dat in praktijk?

27

.................................................................................................

........................................................................28