Geluk dat ons overkomt Ongeluk dat ons overkomt

Het spel van het leven…

Het geluk van een goed speler: een goed speler

moet geen goede kaarten hebben om te kunnen

spelen. Een goed speler kan met alle kaarten

spelen en vindt plezier in het spel zelf!

Het leven heeft ons geen

goede kaarten gegeven…

Klagen over slechte kaarten

Gemakkelijk!

Het leven heeft ons goede

kaarten gegeven!

Blij zijn om de goede kaarten!

Gemakkelijk!

Een echte winner moet niet

winnen om te winnen!

Minder gemakkelijk!

Je kan niet de richting van de

wind bepalen, maar wel de

stand van je zeilen.

Marcus Aurelius

Zoekt steeds grotere uitdagingen!

Waarom is geluk een probleem? • Omdat de evolutie het ons niet gemakkelijk heeft

gemaakt: • de mens is door de evolutie voorbestemd om te overleven:

de evolutie bekommert zich niet om ons individueel geluk

• gevolg: ons brein werkt snel en slordig: • klitteband voor negatieve ervaringen

• teflon voor positieve ervaringen

• Omdat de samenleving het ons niet gemakkelijk maakt: • de samenleving bekommert zich om haar eigen overleving,

niet om ons individueel geluk

• in de laatmoderne samenleving is de mens ‘veroordeeld’ tot vrijheid en verantwoordelijkheid (Heidegger, Sartre)

• Omdat onze denkpatronen het ons vaak niet gemakkelijk maken: • ons bewustzijn kwelt ons met allerlei overtuigingen over

lijden en geluk en met allerlei vragen…

Waarom is geluk een probleem?

• Omdat ‘levenskunst’ en ‘geluk’ moeilijk te vatten

begrippen zijn

• geen wetenschappelijk concepten

• niet objectief aantoonbaar, voorspelbaar, meetbaar…

• moeilijk in een samenleving gedomineerd door de

wetenschap en door de (neoliberale) marktideologie!

• Meer te vergelijken met kunst: levenskunst

• M. Foucault: het enige echte kunstwerk is het leven

• daarom blijven ook opvattingen van vroegere denkers nog

altijd interessant, net zoals oude kunst nog altijd interessant

is en nooit definitief ‘achterhaald’ is zoals een

wetenschappelijke theorie achterhaald kan zijn

Levenskunst

• Socrates: de mens kan door het gebruik van de rede tot een gelukkiger leven komen (‘Socratische methode’)

• Aristoteles: geluk is het ultieme doel achter alle andere doelen

• Epictetus: filosofie is de activiteit die door het gebruik van de rede tot een gelukkiger leven leidt (verschil met religie)

• Marcus Aurelius: niet de gebeurtenissen op zich verstoren ons maar onze gedachten erover

• Boeddha: alle lijden is een gevolg van onwetendheid

• Conclusie: ongelukkig-zijn en lijden zijn misverstanden (gebrek aan levenskunst)!

• Vroeger (o.a. Freud…): probleemgerichte psychologie: geluk wordt pas mogelijk als alle “problemen” (remmingen, inhibities, fouten, trauma’s … ) opgelost zullen zijn.

• Recenter (o.a. Albert Ellis, Aaron Beck, M. Seligman) positieve, oplossingsgerichte psychologie: geluk is een ingesteldheid die men kan creëren (gebaseerd op ideeën van Epictetus, Seneca, Marcus Aurelius!)

Belang van geluk

• Rechtstreeks belang voor individu: • Rechtstreeks verband tussen geluk en gezondheid

• Geluk is het krachtigste medicijn voor geest en lichaam

• Ongelukkig zijn leidt tot psychosomatische ziekten, druggebruik, depressie, burn-out, zelfmutilatie, suïcide …

• Rechtstreeks belang voor gezinnen en kinderen: • Alleen gelukkige mensen kunnen gelukkige gezinnen

vormen

• Alleen gelukkige mensen kunnen een model van gelukkig leven geven aan kinderen!

Belang van geluk

• Rechtstreeks belang voor de samenleving: • Ongelukkige mensen zijn als boze kinderen die om zich

heen schoppen en ook anderen ongelukkig maken

• Hoge sociale kostprijs van verslavingen, absenteïsme, productieverlies, vandalisme, gedragsproblemen, criminaliteit

• Kosten van ordehandhaving

• Kosten voor opvang en behandeling

• Gelukkige mensen geven het beste van zichzelf

• Gelukkige mensen zaaien geluk om zich heen

• Geluk maakt het beste in ons wakker, ongeluk maakt het slechtste in ons wakker!

Archaïsch bewustzijn

Magisch bewustzijn

Mythisch bewustzijn

Redelijk bewustzijn

Volwassenheid…

Evolutie van de geluksbeleving

Persoonlijk bwz Het ‘ik’

Transpersoonlijk bwz Transcendent bwz

De ‘ziel’

Vóórpersoonlijk bewustzijn Het ‘kind’ in ons

Porcratisch geluk

Socratische methode

Aristocratisch geluk

‘Hoger’ (transcendent)

bewustzijn

Acteurs in het bewustzijn

Fysiologische behoeften

Veiligheidsbehoeften

Affiliatiebehoeften

Egobehoeften

Zingeving

Bij een kind overweegt de wil (behoefte) om te

overleven.

Later komt de wil (behoefte) tot plezier (Freud),

aanvaarding en affectie of macht (Adler).

Bij een volwassene overweegt de wil tot vrijheid,

verantwoordelijkheid, zingeving en transcendentie

(G. Jung, A. Maslov, Carl Rogers, Viktor Frankl…).

Hoe geringer het bewustzijn van zingeving, vrijheid en verantwoordelijkheid,

hoe meer de (therapeutische) aandacht naar het verleden gaat en naar de

(onpersoonlijke, zinloze) ‘factoren’ die aan het werk zijn geweest.

Hoe groter het bewustzijn van zingeving, vrijheid en verantwoordelijkheid,

hoe meer de (therapeutische) aandacht naar de toekomst gaat en naar wat in

een logica van zinvolheid kan en moet gebeuren.

Archaïsch bewustzijn

Magisch bewustzijn

Mythisch bewustzijn

Redelijk bewustzijn

‘Hoger’ (transcendent)

bewustzijn

Emoties

Bewustzijn ‘ik’ (‘ego’)

‘Hoger’ zelf, ‘ziel’

Actie Waarneming

Fysiologische behoeften

Veiligheidsbehoeften

Affiliatiebehoeften

Egobehoeften

Zingeving

Acteurs in het bewustzijn

Emoties zijn interne gebeurtenissen die tot externe activiteit

leiden

Zelfkennis

Ethische ruimte: uitproberen van mogelijkheden

Oordelen en projecties op het scherm van de wereld

Identiteit: wie wil ik zijn?

Intenties - Verlangens Waarden – Normen

Interne voorstellingen mythen - overtuigingen

zienswijzen

Abstracte begrippen en betekenissen: verlies,

wonden, kwetsuren, littekens, kwetsbaarheid, kracht,

zwakte…

Behoeften zijn de bronnen van

onze emoties en beïnvloeden onze

waarnemingen

Emoties worden niet bepaald door omstandigheden maar door onze

behoeften en ons bewustzijn.

Honger Bevrediging

Emotionele patronen

Angst

Levenslust, geluk

Zinvolheid

Enthousiasme

Bewondering

Passie, verliefdheid

Aanvaarding

Waardering

Verwondering

Verrassing

Antropologische houding

Onveiligheid

Irritatie, verstoordheid

Afkeuring, verwijten

Woede, afwijzing, verzet

Frustratie, stress

Verdriet, klagen, slachtoffer-zijn

Zinloosheid, machteloosheid

Depressie, wanhoop, uitzichtloos

Mededogen

Leven als last => suïcide

Van feit naar ervaring: proces

van formatering, verwerking,

transformatie, symbolisatie,

betekenisgeving

Dankbaarheid

Onze gedragspatronen worden niet

bepaald door omstandigheden

maar door onze betekenisgeving!

Wij kunnen ons hart veranderen

door een ander verhaal te vertellen.

Martha Nussbaum

Plezier, geluk, pijn, lijden… • Plezier

• een aangename (gewenste) gebeurtenis

• die ons vanuit de buitenwereld te beurt valt

• éénmalig en altijd in het nu!

• Geluk

• een geestestoestand (voorstelling, evaluatie, visie)

• die realiteitswaarde krijgt (toestand, gevoel, ervaring)

• door toevoeging van bevestigende aandacht (‘energie’)

• die van onszelf uitgaat

• en voor onbeperkte tijd in stand kan worden gehouden.

• Pijn

• een onaangename (ongewenste, verstorende) gebeurtenis

• die ons vanuit de buitenwereld overkomt

• éénmalig en altijd in het nu!

• Lijden

• een geestestoestand (voorstelling, evaluatie, visie)

• die realiteitswaarde krijgt (toestand, gevoel, ervaring)

• door toevoeging van afwijzende aandacht (‘energie’)

• die van onszelf uitgaat

• en voor onbeperkte tijd in stand kan worden gehouden.

• Gelukkig zijn is een aangename droom hebben.

Ongelukkig zijn is een onaangename droom

hebben.

Verlichting is wakker worden.

• Het is altijd mogelijk zo naar het verleden te

kijken dat het een geluk is dat het je overkomen

is.

• In ieder van ons zit een kern waar we niet

gekwetst zijn, waar we gezond, ontvankelijk en

krachtig zijn. Die kern terugvinden is misschien

wel de mooiste zoektocht van ons leven.

Pierro Ferucci

Een mens heeft altijd keuze…

De depressieve keuze: opgeven en

gaan liggen bij een idee en gevoel

van onmacht. Niets lijkt immers nog

zin te hebben en bijgevolg is er niets

dat aantrekt of motiveert …

De neurotische keuze:

zich terugtrekken in

slachtofferdenken en lijden

is gemakkelijk en vereist niet

veel wijsheid of creativiteit.

Het wordt bovendien

“normaal” gevonden…

De creatieve keuze:

de keuze om te

aanvaarden, te leren en

te groeien vereist meer

wijsheid en creativiteit!

Bij elke existentiële gebeurtenis zijn er altijd

minstens drie mogelijke keuzes:

Archaïsch bewustzijn

Magisch bewustzijn

Mythisch bewustzijn

Redelijk bewustzijn

‘Hoger’ (transcendent)

bewustzijn Fysiologische behoeften

Veiligheidsbehoeften

Affiliatiebehoeften

Egobehoeften

Zingeving

Structuur van lijden en welzijn

‘Hoger’ zelf, de ‘ziel’

Emoties

van

verwijdering

(angst, woede, haat)

Emoties van

toenadering

(dankbaarheid, bewondering,

vreugde, blijdschap)

Neen-denken

(afwijzing, verzet, wrok,

oorlog)

Ja-denken

(aanvaarding, mededogen, vergeving,

vrede)

Onwelzijn stress ziekte lijden

Welzijn

Externe realiteit

Keuze!!

Structuur van het lijden Feitelijkheid: Aanleiding

Gebeurtenis Realiteitsprincipe Negatief zelfbeeld

Stress- Lijden Burnout - Emotionele uitputting

Verslaving Depressie

Suïcide

Pessimisme, cynisme: => negatieve ervaring

Sombere stemming

Automatische gedachten

De mens is een evolutionaire zwartkijker!

Onze hersenen zijn verantwoordelijk voor 2% van ons lichaamsgewicht,

maar voor 20% van ons metabolisme!

Structuur van welzijn

• De kracht van intentie: dat waar je aandacht aan

geeft, wordt sterker

• Placebo-effect: denken aan en over gelukkige

ervaringen in verleden of toekomst heeft

hetzelfde aantoonbare effect als een

antidepressivum

• Nocebo-effect: denken aan en over ongelukkige

ervaringen in verleden of toekomst heeft een

depressief effect

• Optimism is a moral duty!

De Strategie van het Geluk

Angst

Stress

Woede

Haat, wrok

Burn-out

Depressie

Welzijn Ja

Pessimisme, cynisme

Niet-aanvaarding

Verzet, oorlog

Verlies

Slachtofferdenken

Klaagcultuur

Disempowerment

Onmacht

Aanvaarding

Optimisme

Mededogen

Liefde

Vergeving

Empowerment

Autonomie Zingeving (logotherapie)

Cognitieve therapie

Responsabilisering

Toeëigening

Bewustwording

Creatief denkproces

Mindfulness

Dankbaarheid

Keuze = cognitieve stijl

Feit Gebeurtenis

= aanleiding

Neen Lijden

Rust

Vrede

Geweldloosheid

Mededogen

Sereniteit

Stap 1: Deconstructie van

‘probleem’ tot ‘feit’

Stap 2: Constructie van

‘feit’ tot ‘mogelijkheden’