STARTEN MET LESGEVEN AAN DE VUB

| 2

INHOUDSOPGAVE

Inleiding 3

Visie en beleid 4 Visie op onderwijs 4

Verantwoordelijkheden op het gebied van onderwijs 5 Docent 5

Opleidingsraad 6

Faculteitssecretariaat 6

Kalender academiejaar 7

Opleidingsonderdeelfiches 8 Ondersteuning bij het invullen 8

Deadlines 9

(Eerste) hulp bij lesgeven 10 Voorbereidingen treffen 10

Tijdens de colleges 12

Evalueren van studenten 13

Verdere ondersteuning 14

Onderwijstechnologie 15

Examens 17 Organisatie van het examen 17

Verloop van het examen 17

Na het examen 18

Studentenfeedback 19 Wat doe je met deze resultaten? 19

Voorzieningen en regelingen voor studenten 20

Nuttige webadressen 22

Afkortingen 23

DIGITAAL EXEMPLAAR: HTTP://ONDERWIJS-STUDENTENZAKEN.VUB.AC.BE/STARTPAKKET

| 3

Deze gids heeft als doel om jou als (nieuwe) docent op weg te helpen bij je onderwijsopdracht aan de VUB. De gids staat vol (didactische) tips, aandachtspunten, verwijzingen naar richtlijnen en handleidingen die betrekking hebben op onder-wijs aan de VUB. In deze gids wordt verwezen naar belang-rijke bepalingen uit het onderwijs- en examenreglement en naar andere relevante reglementeringen.

We houden alles bewust zo beknopt mogelijk en verwijzen d.m.v. links naar extra literatuur, webpagina’s enz. Er wordt geregeld verwezen naar pagina’s en documenten op het intra-net van Onderwijs & Studentenzaken.

De opbouw van dit document is chronologisch: van het voorbereiden en invullen van je opleidingsonderdeelfiche(s) naar het lesgeven zelf, gevolgd door de examens en ten slotte de resultaten van de Studentenfeedback (de feedback die studenten op het einde van het semester geven over jouw opleidingsonderde(e)l(en)).

In deze gids vind je de belangrijkste informatie terug die betrekking heeft op onderwijs én die centraal is vastgelegd. (Contact)informatie over andere domeinen (ICT, Mens & Organisatie,…) vind je terug op het VUB intranet na inloggen met je VUB Net-ID.

Sommige onderwijsgerelateerde zaken worden niet op cen-traal, maar op facultair of opleidingsniveau bepaald. Zo is er naast het centrale onderwijs- en examenreglement (verderop afgekort tot OER) voor elke faculteit een aanvullend facultair onderwijs- en examenreglement. Dit kan je raadplegen via de facultaire website.

Deze gids wordt jaarlijks geüpdatet. De meest actuele versie vind je steeds terug via Starten met lesgeven of http://onderwijs-studentenzaken.vub.ac.be/startpakket.

We ontvangen graag feedback over hoe de gids jou heeft ge-holpen bij je onderwijs. Uiteraard zijn suggesties om de gids nog beter te maken altijd welkom. Stuur je feedback naar onderwijsprofessionalisering@vub.be.

We wensen je veel succes bij het lesgeven!

Prof. Dr. Jan DanckaertVicerector Onderwijs- en Studentenzaken

INLEIDING

| 4

Je geeft les aan de VUB, een instelling met haar eigen visie op onderwijs en haar eigen onderwijsbeleid.

VISIE OP ONDERWIJSHet onderwijs aan de VUB is gebaseerd op een mens- en maatschappijvisie waarin de fundamentele waarden van de VUB vervat zijn: vrije oordeelsvorming, sociale bewogenheid, kritische vorming en verantwoordelijkheid. Het VUB-onder-wijs is erop gericht studenten te vormen met competenties op het vlak van kennis, vaardigheden, inzicht en attitudes, noodzakelijk om als verantwoordelijk onbevooroordeeld indi-vidu te functioneren in een complexe maatschappij.

Om ervoor te zorgen dat haar studenten zich deze fundamen-tele waarden eigen maken, biedt de VUB in al haar opleidin-gen een kwalitatief ontwikkeltraject dat vijf elementen bevat. Deze vijf pijlers vormen volgens de VUB de basiskenmerken die studenten nodig hebben om op een academisch niveau te kunnen functioneren in de huidige en toekomstige maat-schappij:

1. Studenten ontplooien zich tot “redelijk eigenzinnige” individuen

2. Studenten engageren zich voor een duurzame huma-nistische maatschappij

3. Studenten worden gevormd tot wereldburgers4. Studenten ontwikkelen een vrije onderzoekende houding5. Studenten worden voorbereid op hun professionele

loopbaan

De 5 pijlers zijn vertaald in de leerresultaten van alle VUB-op-leidingen. De inhoud en opbouw van de curricula, de inhoud van de individuele opleidingsonderdelen, de gehanteerde werkvormen en de attitude van de docenten zijn essentiële elementen in de concretisering van de VUB-visie op onderwijs.

Lees de volledige Visie op onderwijs.

Ben je benieuwd naar hoe deze visie zich concreet vertaalt naar beleid? Lees dan het VUB Beleidsplan onderwijs.

VISIE EN BELEID

| 5

Onderwijs aan de VUB: bij wie ligt welke verantwoordelijk-heid? Bepaalde taken en bevoegdheden zijn verbonden met specifieke organen (bijv. Faculteitsraad, Onderwijsraad) of functies (Decaan, Vicerector Onderwijs- en Studentenbeleid). Hieronder worden de voor een beginnend docent meest relevante organen en functies besproken1.

DocentIndividuele docenten zijn verantwoordelijk voor de aan hen toegewezen opleidingsonderdelen. Concreet betekent dit2:

• Per opleidingsonderdeel, definiëren van de leerresul-taten die stroken met de actuele maatschappelijke relevantie;

• Afstemmen van de inhoud van het opleidingsonderdeel op de leerresultaten;

• Selecteren van geschikte werkvormen en het voorzien in adequaat studiemateriaal en gepaste begeleiding;

• Selecteren van adequate evaluatievormen die het ver-werven van de vooropgestelde leerresultaten toetsen;

• Doceren van de lessen; • Opmaak, uitvoering en beoordeling van examens; • Beoordeling van masterproeven en andere studieop-

drachten.

Op basis van onder andere nieuwe inzichten, (nieuwe) afspra-ken die er binnen de opleidingsraad zijn gemaakt, resultaten van de Studentenfeedback, focusgesprekken met studenten, passen docenten elementen uit hun opleidingsonderdelen aan.

Daarnaast werken docenten mee aan initiatieven ter bevorde-ring van de kwaliteit van het onderwijs die worden genomen door de opleidingsraad, nemen zij deel aan professionalise-ringsactiviteiten, zorgen zij ervoor dat de opleidingsonderdeel-fiches van hun opleidingsonderdelen correct en volledig zijn ingevuld, en houden zij zich aan de afspraken met betrekking tot het evaluatiebeleid.

1 Wil je meer weten over andere organen en functies die verantwoordelijk zijn voor het onderwijs aan de VUB lees dan het Kwaliteitshandboek Onderwijs onderdeel “Verantwoordelijkheden”.

2 Onderstaande verantwoordelijkheden worden uitgebreider toegelicht in het hoofdstuk (Eerste) hulp bij lesgeven.

VERANTWOORDELIJKHEDEN OP HET GEBIED VAN ONDERWIJS

TIP VAN EEN COLLEGAGa vroeg genoeg na (best zo snel mogelijk) of alle voorzie-ne uren ingepland zijn, of er genoeg tijd is voorzien voor het examen in de grote auditoria, of de WPO-uren voor de assis-tenten correct ingeboekt zijn… Al deze praktische factoren kan je dikwijls niet meer aanpas-sen eens het semester loopt, maar kunnen een grote impact hebben, vooral op studenten in het eerste jaar (waar je moei-lijk stof kan comprimeren mochten er plots lessen blijken weg te vallen).

| 6

Voor een meer gedetailleerd overzicht van verwachtingen ten aanzien van docenten die als ZAP-lid zijn aangesteld lees Bijlage I ZAP_reglement Competentietoets

OpleidingsraadDe opleidingsraad (OLR) is het belangrijkste orgaan dat de kwaliteit van een opleiding of cluster van opleidingen be-waakt en verbetert. Belangrijke taken zijn onder andere:

• Het formuleren van de leerresultaten van de oplei-ding(en);

• Het vaststellen van het curriculum;• Het afstemmen van de leerresultaten van opleidingson-

derdelen op de leerresultaten van de opleiding;• Het bespreken van werkvormen die aansluiten bij de

leerresultaten alsook de evaluatievormen die bewijzen dat de leerresultaten zijn behaald;

• Het opstellen van opleidingsbrede richtlijnen rond stu-diemateriaal, stages, masterproef;

• Het opvolgen van de (aanpassingen aan) opleidingson-derdeelfiches;

• Het opvolgen van de opleidingsspecifieke resultaten uit de Studentenfeedback.

Een volledige beschrijving van de samenstelling, bevoegd-heden en werking van de opleidingsraad vind je terug in het ‘Centraal reglement betreffende de bestuurlijke inrichting en de werking van de faculteiten van de Vrije Universiteit Brussel’ afdeling 3 ‘De opleidingsraden’ artikel 23, 24 en 25.

FaculteitssecretariaatHet faculteitssecretariaat is belangrijk als ondersteunende dienst bij het onderwijs. Voorbeelden van onderwijsonder-steunende taken zijn: het maken van college- en examen-roosters, het inplannen van lessen in lokalen (met eventuele lesopnames) enz. Het verschilt per faculteit waarin ondersteuning wordt geboden. We raden daarom aan om eens langs te gaan bij jouw faculteitssecretariaat en te vragen waarvoor je bij hen terecht kan. Door de url http://www.vub.be/<Afkortingen> (bijvoorbeeld: http://www.vub.be/PE) in te typen kom je op de website van je faculteit. Daar vind je de contactgegevens en locatie.

| 7

Het academiejaar is ingedeeld in twee semesters. Elk semes-ter telt 13 lesweken.

De academische kalender vind je in het OER Art. 7 (indeling academiejaar) of op de VUB-website: https://www.vub.ac.be/academische-kalender/

Ben je niet bekend met begrippen als “zittijd” of “blokweek”? Hieronder vind je meer uitleg over de onderdelen uit deze kalender. Ze zijn afkomstig uit het OER Art. 3 (definities):

BLOKWEEK: periode, voorafgaand aan de examenperiode, waarin - behoudens de uitzondering voorzien in artikel 7 - geen examens of andere vormen van evaluatie gebeuren en geen lessen gegeven worden. Het is de periode waarin studenten tijd ter beschikking krijgen om zich voor te bereiden op examens;

EERSTE ZITTIJD: bestaat uit een eerste examenperiode (weken 18 t.e.m. 20) en een tweede examenperiode (weken 39 t.e.m. 42) waarin de student gebruik maakt van zijn eerste of desgevallend enige examenkans. De eerste zittijd wordt afgesloten met een deliberatie en elektronische bekend-making van de resultaten;

LESVRIJE WEEK: periode waarin er geen examens, lessen of andere onder-wijsactiviteiten doorgaan, met uitzondering van onthaal- en voorbereidingsactiviteiten en pretoetsen tijdens de lesvrije week van het eerste semester;

TWEEDE ZITTIJD: bestaat uit één examenperiode (weken 49 tot 52) waarin de student gebruik maakt van zijn tweede examenkans indien deze is voorzien. De tweede zittijd wordt afgesloten met een deliberatie en elektronische bekendmaking van de resultaten.

KALENDER ACADEMIEJAAR

| 8

Als docent ben je titularis en dus verantwoordelijk voor één of meer opleidingsonderdelen. Voor elk opleidingsonderdeel wordt een digitale “opleidingsonderdeelfiche” gemaakt3. Dit wordt ook wel “OO-fiche” of “ECTS-fiche” genoemd. Deze fiche bevat de inhoudelijke beschrijving van het opleidingson-derdeel en wordt zowel in het Nederlands als in het Engels aangeboden aan de studenten.

Als titularis van een of meer opleidingsonderdelen draag je de verantwoordelijkheid om jouw fiche(s) correct en volledig in- en aan te vullen en jaarlijks waar nodig te actualiseren.

Opleidingsonderdeelfiches zijn om verschillende redenen belangrijk:

1. JURIDISCH BELANG: • contract dat de docent aangaat met de studenten

bij inschrijving voor een opleidingsonderdeel • basis voor verlenen van vrijstellingen

2. COMMUNICATIE NAAR STUDENTEN: • helpt de student te kiezen (indien keuzevak) en te

plannen (in geval van deeltijds studenten zoals werkstudenten)

• geeft informatie over de leerresultaten, inhoud, studiemateriaal, examen (beoordelings- en aanvullende info)

3. COMMUNICATIE TUSSEN DOCENTEN: • geeft informatie aan andere docenten over

vakinhouden • wordt besproken op de opleidingsraad

Meer details over de inhoud van de opleidingsonderdeelfi-ches kan je in het OER lezen:

• Art. 16 (opleidingsonderdeelfiche)• Art. 17 (studieomvang en studietijd

opleidingsonderdeel) Ter info: In sommige faculteiten wordt er gewerkt met

een veelvoud van 3 ECTS-credits. Een OO is dan 3, 6, ... ECTS in omvang.

• Art. 103 (partiële of permanente evaluatie) • Art. 141 (overzetten verschillende onderdelen

examen)

Ondersteuning bij het invullenDe basisregels, aandachtspunten, verdere ondersteuning bij het invullen van deze fiches (handleidingen, contactperso-nen) vind je op de webpagina Studiedeelfiches.

Om fiches aan te passen ga je naar het CALI-systeem en log je in met je VUB Net-ID. Fiches voor het komende academie-jaar kunnen het hele jaar door aangepast worden. Er is echter een deadline waarop alle wijzigingen voor het volgende

3 In dit document zal veelal de term “Opleidingsonderdeelfiche” (de officiële term – gehanteerd in reglementen zoals het OER) gebruikt worden en in een uitzonder-lijk geval “Studiedeelfiche” (de technische term, gehanteerd in CALI handleidingen e.d.). Het gaat echter steeds over hetzelfde

OPLEIDINGSONDERDEELFICHES

| 9

academiejaar aangebracht moeten zijn (zie hieronder). Is het noodzakelijk om na de deadline jouw fiche(s) nog aan te pas-sen neem dan contact op met jouw faculteitssecretariaat.

DeadlinesElk jaar op 1 maart roept de Vicerector Onderwijs en Studen-tenbeleid via e-mail de titularissen op om hun opleidingson-derdeelfiches t.b.v. het komende academiejaar tegen eind april in te vullen en te actualiseren.

De opleidingsraad volgt jaarlijks de aanpassingen in de opleidingsonderdeelfiches op, controleert of de gemaakte af-spraken erin zijn verwerkt en of alle fiches correct en volledig zijn ingevuld.

LET OP!Wat er in de opleidingsonderdeelfiche staat is BINDEND. Je kan niet gedurende het academiejaar beslissen om het in de praktijk anders te doen dan beschreven in de fiche.

TIP VAN EEN COLLEGAEvalueer bij vakken in het eerste semester m.a.w. na het ex-amen van januari of er iets hoort te veranderen aan de evalu-atievorm voor het volgend academiejaar. Voor vakken in het tweede semester moet je de facto wachten tot de maand april van het jaar X+1, om toepassing te krijgen in academie-jaar X+2.Bespreek de fiche met het hele onderwijsteam (assistenten, praktijkassistenten, pedagogisch medewerkers, co-titula-rissen). De fiche moet gedragen zijn, maar ook gekend bij de andere leden van het team. Zij moeten één en dezelfde boodschap communiceren naar de studenten.

| 10

Aan de VUB willen we studenten maximaal ondersteunen in hun leerproces. Zowel op instellings-, opleidings- als docent-niveau ondernemen we acties om studenten zoveel mogelijk kansen te bieden om succesvol te zijn. Als docent geef je de studenten deze kansen door kwaliteitsvol onderwijs te ont-werpen en verzorgen. Hieronder vind je concrete richtlijnen en tips om dit te bereiken.

Voorbereidingen treffenEEN OPLEIDINGSONDERDEEL ONTWERPEN

• Bij het ontwerpen of aanpassen van je opleidingsonder-deel start je met het (her)definiëren van de leerresulta-ten. Leerresultaten beschrijven het geheel van kennis, inzichten, vaardigheden en attitudes die studenten na afronding van een leerproces moeten beheersen. Zij dienen ook altijd vermeld te worden in je OO-fiche(s).

Deze leerresultaten moeten afgestemd zijn op de op-leidingsspecifieke leerresultaten. Zo wordt duidelijk op welke manier ieder OO bijdraagt aan het verwerven van de ruimer geformuleerde opleidingsspecifieke leerre-sultaten.

Ga voor de leerresultaten van jouw opleiding naar de opleidingspagina via http://www.vub.ac.be/opleidingen

• Na het (her)definiëren van de leerresultaten bepaal je de volgende zaken:

• Tot welke studiematerialen ((hand)boeken, rea-ders…) hebben de studenten toegang nodig om deze leerresultaten te bereiken?

Als docent dien je met betrekking tot studiemate-riaal een aantal richtlijnen na te leven m.b.t. onder andere communicatie, kwaliteit en beschikbaarheid4.

• Welke oefeningen (projecten, papers,…) en activitei-ten (labo’s, discussies,…) geven studenten de kans om deze leerresultaten te bereiken?

• Hoe kunnen de studenten aantonen dat ze deze leerresultaten hebben bereikt? Het antwoord op deze vraag is de basis voor zowel tussentijdse op-drachten als de vorm en inhoud van de evaluatie(s) die je bij de studenten afneemt. Bijvoorbeeld: als een belangrijk leerresultaat is het kritisch kunnen denken zorg er dan voor dat deze vaardigheid wordt beoor-deeld in tussentijdse oefeningen en het uiteindelijk examen.

• Vervolgens ga je de inhoud verder bepalen en structu-reren:• Welke thema’s wil ik behandelen, in welke volgorde?• Hoe vul ik de contacturen in? Bespreek ik de be-

langrijkste inhouden/concepten en wissel ik deze af met interactieve elementen? Laat ik één of twee contactmomenten oningevuld om veelvoorkomende vragen te beantwoorden of moeilijke onderwerpen te herhalen?

4 Zie: Kwaliteitshandboek Onderwijs onderdeel “Studiemateriaal > “Richtlijnen op het niveau van de docent”.

(EERSTE) HULP BIJ LESGEVEN

| 11

• Wat moeten studenten doen/lezen ter voorberei-ding op en/of opvolging van de colleges?

Op basis hiervan kun je een kalender opstellen waarin je per week de thema’s, leesopdrachten, oefeningen ed. plant.

• Denk bij het invullen van je contacturen aan het volgende:• Studenten kunnen maximaal 20 minuten ge-

concentreerd luisteren. Wissel jouw spreektijd af met gebruik van media (filmpje, geluidsfrag-ment,…) of interactieve elementen. Dit zorgt voor vernieuwde aandacht.

• Begin met een inleiding waarin je aanhaalt welke onderwerpen je gaat bespreken, welke vragen jullie gaan beantwoorden, welke activiteiten de studenten gaan uitvoeren.

• Belicht maximum drie tot vijf onderwerpen. Over-laad de studenten niet met allerlei randinformatie. Blijf dicht bij je onderwerpen en geef voorbeelden, analogieën.

• Sluit af met een herhaling/opsomming van de be-langrijkste conclusies/antwoorden. Geef als ‘teaser’ alvast de problemen/vragen die in een volgend college besproken worden.

• Houd bij het ontwerpen van je opleidingsonderdeel - waar mogelijk - rekening met o.a. volgende contextuele factoren (= beginsituatie):• Studenten: Over welke voorkennis beschikken zij?

Waar liggen hun interesses?• Materiële omstandigheden: Waarover beschikt

jouw lokaal (bord, beamer, internet, verplaatsbare tafels…?)

• Concrete lesomstandigheden: Welke lessen hebben de studenten voor/na jouw les gehad? Hebben ze net pauze gehad of niet?

PRAKTISCH• De eerste kennismaking met een opleidingsonderdeel

gebeurt via de OO-fiche. Meer hierover vind je in het hoofdstuk Opleidingsonderdeelfiches. Belangrijk is dat deze fiche tijdig, correct en duidelijk is ingevuld.

• Zorg ervoor dat je in de eventuele studiewijzer, slides (t.b.v. contactmomenten), enz. toelichting geeft over:a. de beoogde leerresultaten;b. de gehanteerde werk -en evaluatievormen;c. het examen: verloop, beoordelingscriteria, punten-

verdeling en eventuele weging;d. het studiemateriaal;

e. eventuele opdrachten: wat wordt er concreet ver-wacht, beoordelingscriteria, deadlines, hoe inleveren enz.;

f. hoe en aan wie studenten evt. vragen kunnen stellen;g. de voorziene begeleiding en feedback;

• Indien één of meer assistenten het opleidingsonderdeel mee begeleiden, spelen zij een belangrijke rol in het onderwijs en het begeleiden van oefeningen:a. Stem goed met hen af, zodat ze over de meest

recente informatie beschikken. b. Stimuleer hen om deel te nemen aan de onderwijs-

training voor assistenten. Ook afstemming met eventuele co-titularissen of

gastsprekers is essentieel.

• Onderwijs wordt meer en meer ondersteund door technologie. Aan de VUB is het mogelijk om gebruik te maken van o.a. een online voting systeem of een video management systeem. In het onderdeel Onderwijstech-nologie lees je meer hierover. Belangrijk is om je tijdig te informeren aangezien er meestal wat voorbereiding bij komt kijken.

• Waar en wanneer je lessen plaatsvinden, kun je steeds controleren via het algemene lessenrooster. a. Raadpleeg het rooster geregeld om te zien of het

niet is gewijzigd. b. Vergeet niet om aan de facultaire roosteraar

door te geven wanneer een les niet doorgaat, ver-plaatst wordt of in een ander lokaal doorgaat dan gewoonlijk.

TIP VAN EEN COLLEGAWanneer je interactieve momenten inbouwt, concentreer je je in het begin best op één of twee methodes. De studenten zijn in het eerste jaar de facto een testpubliek voor een nieu-we lesgever, die ook vertrouwen moet winnen in de pedago-gische vormen die worden aangereikt, om er daarna creatief mee aan de slag te gaan. Goed lesgeven is geen kwestie van een checklist overlopen, maar van traag opbouwen en leren hoe je het contact met het publiek legt, behoudt en uitbouwt.

LET OP!Dit moet altijd in overeenstemming zijn met wat er in de opleidingsonderdeelfiche staat.

| 12

Tijdens de colleges• Praat niet te snel. Wanneer je ziet dat studenten noti-

ties nemen, praat dan nog iets langzamer of geef ze even de tijd om hun notities aan te vullen.

• Kijk studenten zoveel mogelijk aan.

• Laat ruimte voor vragen of vraag er zelf, na het behan-delen van een onderwerp, expliciet naar. Dat kan met een algemene vraag als “Welke vragen heb je nog?”. Laat studenten altijd even nadenken over evt. vragen en stap dus niet meteen over op het volgende onderwerp.

• Daarnaast is het effectief om ook zelf geregeld concre-te vragen te stellen aan je studenten. Op die manier kan je checken of studenten mee zijn en eventueel bepaal-de lesinhoud nog eens herhalen.

EERSTE COLLEGEHieronder een aantal specifieke zaken die je in een eerste college behandelt:• Stel jezelf voor: o.a. waarom geef je dit opleidingson-

derdeel, waarom interesseert deze materie jou zo?

• Toon de relevantie van het opleidingsonderdeel aan: welke fascinerende problemen/vragen zijn er aan dit domein verbonden (maakt studenten nieuwsgierig en gemotiveerd)? Hoe is het verbonden met andere dis-ciplines (de studentengroep kan immers uit meerdere opleidingen/disciplines komen)? Welke plaats heeft het in het curriculum of een specifieke leerlijn?

• Geef weer welke leerresultaten studenten met dit oplei-dingsonderdeel bereiken en hoe je hen daarin onder-steunt.

• Verduidelijk je verwachtingen met betrekking tot het ge-drag van studenten tijdens de colleges en het naleven van deadlines. Een aantal bepalingen hieromtrent uit VUB-reglementen:• OER Art. 5 (modaliteiten bij onderwijsactiviteiten) • Tuchtreglement voor studenten Art. 1

• Geef verdere toelichting bij het examen, enz. (zie ook “Voorbereidingen treffen”)

• Vraag aan studenten zichzelf voor te stellen. Hiermee krijg ook jij als lesgever een beter beeld van je studen-tengroep:• In kleinere groepen kun je ze vragen naar hun naam

(probeer deze zo snel mogelijk te onthouden!), oplei-ding, interesse, wat ze tot nu toe het interessantste OO vonden en waarom…

• In grotere groepen kun je met behulp van handop-steking of de tool Poll Everywhere werken en vragen stellen als: wie komt er uit opleiding X, wie heeft er al eens gehoord van (en andere vragen naar voor-kennis)…

• Laat voldoende ruimte voor vragen van studenten. Deze zijn bij een eerste college vaak praktisch van aard: locatie van lessen, beschikbaarheid en prijzen van studiemateriaal,…

| 13

• Adviseer studenten om notities te nemen tijdens de colleges. Hierdoor verwerken ze de lesinhoud beter en creëren ze materiaal waarmee ze zich kunnen voorbe-reiden op evaluatiemomenten.

LAAGDREMPELIG CONTACT STUDENTENUit de feedback die we zowel van studenten als externe commissies (die ons onderwijs beoordelen) krijgen, komt steeds een belangrijke troef van de VUB naar voren: het laagdrempelige contact tussen docenten en studenten. Dit is een bewuste keuze en komt voort uit onze Visie op onderwijs. In deze visie spreken we over onderwijs op maat “gekenmerkt door individuele begeleiding van stu-denten, onderwijs in kleine groepen en een laagdrempelig contact met het academisch personeel”.

Een aantal tips om dit laagdrempelige contact in de praktijk te brengen:

• Laat studenten tijdens je contactmomenten weten dat ze je aansluitend nog kunnen aanspreken of dat ze eventueel een afspraak kunnen maken.

• Veelgestelde vragen kun je op het leerplatform zetten en beantwoorden (bijvoorbeeld in een forum). Geef tijdens je contactmomenten aan waar deze vragen te vinden zijn. Dit voorkomt het krijgen van de ene na de andere mail met dezelfde vraag.

• Als studenten vragen via mail mogen stellen, wees transparant over de termijn waarbinnen ze een ant-woord kunnen verwachten.

• Als een student met vragen komt rondom toelating tot een opleiding(sonderdeel), inschrijvingen, leerkrediet,

vrijstellingen, regelingen rond examens verwijs dan altijd eerst door naar https://student.vub.be. Daar zijn alle (facultaire) procedures te vinden.

Evalueren van studentenAls docent dien je met betrekking tot evalueren:

• Een aantal centrale richtlijnen te volgen om kwali-teitsvol te evalueren5.

• De opleidingsspecifieke richtlijnen te volgen. Deze richtlijnen bevatten generieke afspraken met betrek-king tot de verschillende gehanteerde evaluatievor-men (bijvoorbeeld mondelinge of schriftelijke evalu-atie, practica,…), om zodoende deze evaluaties meer te stroomlijnen op het niveau van de opleiding6. En dit waar van toepassing na te leven.

Maak gebruik van formatieve (tussentijdse) evaluatie om studenten te ondersteunen in het leerproces. Hiermee geef je jezelf ook inzicht over hoe je studentengroep het doet: wat gaat al goed en met welke aspecten hebben ze nog moeite? Deze kun je dan nog eens extra onder de aandacht brengen. Voorbeelden van tussentijdse evaluaties:

• Maak een korte quiz en laat studenten stemmen d.m.v. handopsteking, kleurkaartjes of via de tool Poll Everywhere. Je kan ook een quiz aanmaken in het leerplatform en studenten vragen deze voor of na een contactmoment te doorlopen.

• Laat studenten een eerste versie van een paper indienen en geef (afhankelijk van de grootte van de studentengroep) individuele of collectieve feedback (veelvoorkomende fouten)

• Organiseer een proefexamen.

Als het gaat om summatieve evaluaties (bv. examens) is het belangrijk:

• Alle leerresultaten en leerinhouden af te toetsen. Wanneer een evaluatie bestaat uit vragen dient een toetsmatrijs hierbij als hulpmiddel gebruikt te worden.

• Het examen niet te lang (en niet te kort) te maken. Als jij het in ongeveer ¼ van de tijd kan maken, heb-ben studenten voldoende tijd.

• Vragen duidelijk en ondubbelzinnig te stellen• De vragen in moeilijkheidsgraad te laten toenemen

(om studenten met examenvrees te ondersteunen) Eventueel kun je een collega vragen het examen op

bovenstaande punten na te kijken.

In het hoofdstuk Examens wordt dieper ingegaan op de for-mele regels rond examens.Er zijn tal van digitale informatiedocumenten beschikbaar die

5 Zie: Kwaliteitshandboek Onderwijs onderdeel “Visie en beleid rond evalueren” > “Richtlijnen evaluatiebeleid”.6 Voor meer informatie hierover neem je best contact op met de voorzitter van de opleidingsraad.

| 14

betrekking hebben op evalueren. Deze kunnen je helpen bij het aanpassen/optimaliseren van je evaluatievorm(en). In het document Evaluatievormen worden alle mogelijke evaluatie-vormen kort toegelicht.

Daarnaast worden er regelmatig trainingen rond evalueren georganiseerd. Kijk hiervoor in het actuele aanbod aan trai-ningen & infosessies.

Naast bovenstaande concrete tips en richtlijnen geven we je hieronder nog een aantal meer algemene verwachtingen ten aanzien van docenten mee die de VUB vooropstelt in het kader van het studiesucces bij studenten7.

CONGRUENTIEZorg binnen alle opleidingsonderdelen die je verzorgt voor een goede afstemming tussen de leerresultaten, de lesinhouden, en de werk- en evaluatievormen: Grootscha-lig meta-onderzoek8 toont aan dat studenten die op een congruente9 (=passende) wijze geëvalueerd worden, die goed op de hoogte zijn van de vereisten en criteria van een evaluatie, en die feedback krijgen op hun prestaties, een beter leerproces doorlopen en meer kans hebben op slagen.

COMMUNICATIE Communiceer duidelijk je verwachtingen aan de studen-ten in de OO-fiche, maar ook tijdens contactmomenten

en/of via het leerplatform. Wat betreft examens: Stel modelvragen en voorbeeldexamens ter beschikking. Wees transparant over het verloop van de examens, over de beoordelingscriteria, de puntenverdeling en eventuele weging. Formuleer heldere evaluatie-instructies.

ACTIVEREND Zorg dat je lesmomenten voldoende (inter)actief zijn. Dat kan gaan van korte overlegmomenten tussen studenten tijdens een hoorcollege tot project- of probleemgestuurd onderwijs. Wanneer studenten actief leren zijn ze meer geconcentreerd, gemotiveerd én verwerken ze de leerstof beter.

FORMATIEFEvalueer studenten ook tijdens het leerproces (en niet enkel tijdens de examens) en geef hen tussentijdse feed-back10 zodat ze hun leerproces nog kunnen bijsturen en zich kunnen verbeteren. Dit kan collectieve of individuele feedback zijn. Meestal worden op deze vorm van evalue-ren geen punten gegeven, maar je kunt overwegen om de formatieve evaluatie gedeeltelijk te laten meewegen.

STUDIEMATERIAAL Zorg voor kwalitatief studiemateriaal dat voor de studen-ten vlot toegankelijk is, dat congruent is met de leerresul-taten en dat aangepast is aan de groep studenten. Voorzie waar mogelijk een studiewijzer11 die studenten begeleidt om de doelen te bereiken.

RELATIE MET ACTIES OP OPLEIDINGSNIVEAU Houd rekening met de acties die op opleidingsniveau wor-den uitgevoerd (bv. m.b.t. knelopleidingsonderdelen of studeerbaarheid).

FEEDBACK DOOR STUDENTEN Houd - waar relevant - rekening met de feedback die via verschillende kanalen12 door studenten gegeven wordt.

Verdere ondersteuningHopelijk geven voorgaande richtlijnen en tips inspiratie om je opleidingsonderde(e)l(en) te ontwerpen en/of waar nodig te optimaliseren. Je kan daarnaast gebruik maken van een aantal digitale informatiebronnen, boeken en het onderwijs-professionaliseringsaanbod aan de VUB:

7 Zie: Kwaliteitshandboek Onderwijs onderdeel “Studierendement” > “Verwachtingen ten aanzien van docenten”8 John C. Hattie, Visible Learning: A Synthesis of Over 800 Meta-Analyses Relating to Achievement. London & New York, Routledge, Taylor & Francis, 2009.9 Op een congruente wijze evalueren betekent dat de evaluatievormen zo gekozen zijn dat ze goed kunnen meten in welke mate de beoogde leerresultaten bereikt zijn.10 Uit het meta-onderzoek (zie noot 8) blijkt dat instructiestrategieën waarbij nadruk ligt op feedback geven het effectiefst zijn oftewel studieprestaties het meest

positief beïnvloeden. Belangrijk hierbij is dat het zowel gaat over feedback van docent naar student (zodat de student zich kan verbeteren), maar ook van student naar docent (zodat de docent aanpassingen kan doen)

11 Een studiewijzer is een papieren of elektronisch document dat als doel heeft om de studenten te begeleiden door duidelijke informatie te geven over het oplei-dingsonderdeel aan de hand van instructies voor taken, studietips, enz. Daarnaast ondersteunt de studiewijzer studenten in het actief verwerken van de leerstof. Uit: Kwaliteitshandboek Onderwijs onderdeel “Studiemateriaal”.

12 O.a. resultaten Studentenfeedback, focusgesprekken.

| 15

DIGITALE INFORMATIEBRONNENOp de pagina Ondersteuning (ga bovenin het scherm met je muis over “ondersteuning” heen) vind je pagina’s die informatie geven rond verschillende didactische onder-werpen zoals leerresultaten, evalueren, werkvormen, studiemateriaal, enz.

BV-DATABANKDe BV-databank (bijvoorbeeld-databank) bevat didactisch materiaal en praktijkvoorbeelden van activerend hoger onderwijs in Vlaanderen: https://www.bvdatabank.be

BOEKEN

Op de pagina Boekentips vind je een overzicht van boeken die kunnen helpen bij het opzetten/verbeteren van je onderwijs. De boeken zijn ingedeeld per thema en worden kort ingeleid.

ONDERWIJSPROFESSIONALISERINGNaast de hierboven vermelde digitale informatiebronnen kan je ondersteuning vinden in het aanbod aan trainingen. Het is ook een manier voor docenten om van elkaar te leren en ideeën en ervaringen uit te wisselen.

Alle trainingen worden gratis aangeboden; inschrijven is wel verplicht. Ons aanbod bestaat o.a. uit:

ONDERWIJSPROFESSIONALISERINGSTRAJECT VOOR (BEGINNEND) ZAP Het VUB-onderwijsprofessionaliseringstraject voor do-centen wordt in eerste instantie ingericht voor alle recent ingestroomde ZAP-leden van de Vrije Universiteit Brussel. Het onderwijsprofessionaliseringstraject begeleidt je als docent in het (verder) ontwikkelen van je didactische com-petenties voor het verzorgen van universitair onderwijs. Hiermee ondersteunen we je in de ontwikkeling van de vooropgestelde onderwijscompetenties uit de Competen-tietoets ZAP, luik Onderwijs.

ONDERWIJSTRAINING VOOR ASSISTENTENVoor AAP- en/of WPP-leden van de VUB met een of meerdere onderwijstaken is er een ééndaagse training gefocust op basisdidactiek. Er wordt gewerkt op een interactieve en functionele manier, waarbij onderlinge uitwisseling van ervaringen en de eigen onderwijspraktijk centraal staan.

TRAININGEN EN INFOSESSIESIeder academiejaar wordt er een ruim aanbod aan korte trainingen en infosessies georganiseerd. De lengte vari-eert van één uur tot een halve dag. Meestal wordt er één

specifiek didactisch en/of onderwijstechnologisch thema behandeld. De sessies staan open voor al het onderwij-zend personeel van de Vrije Universiteit Brussel.

Ook kunnen opleidingsraden een onderwijsprofessionalise-ringsactiviteit op maat aanvragen.Voor vragen over het onderwijsprofessionaliseringsaanbod mail je naar onderwijsprofessionalisering@vub.be.

OnderwijstechnologieTechnologie is ons in het dagelijks leven steeds meer gaan omringen. In haar Visie op onderwijs streeft de VUB naar een doordachte, gevarieerde en (inter)actieve vorm van leren. Nieuwe technologieën en onderwijsvormen kunnen dit leren ondersteunen:

BLENDED LEARNINGBlended learning is onderwijs waarbij ICT-ondersteund (afstands)leren en contactonderwijs zinvol gecombineerd en optimaal geïntegreerd worden.

LEERPLATFORM CANVASCanvas is het digitale leerplatform van de VUB. Het plat-form wordt onder andere gebruikt om het leerproces te begeleiden, het studiemateriaal met studenten te delen, als communicatietool tussen de studenten, de docenten en de faculteitssecretariaten.

LESOPNAMES - OPNAMEMOGELIJKHEDEN

Binnen de VUB zijn er verschillende mogelijkheden om opnames te maken in het kader van onderwijs. Op de campussen Etterbeek en Jette zijn verschillende lokalen

| 16

uitgerust met apparatuur voor lesopnames. In deze loka-len is het mogelijk om integrale opnames te maken van je lessen (inclusief slides) en om deze vervolgens via het leerplatform ter beschikking te stellen voor de studenten. Aanvragen voor lesopnames gebeuren op dezelfde manier als aanvragen voor leslokalen, namelijk via de facultaire roosteraar. Daarnaast kan je als docent de opnamesoft-ware (Panopto) zelf downloaden en met behulp van een webcam en microfoon opnames maken met je eigen laptop. Dit biedt de mogelijkheid om bijvoorbeeld screen-casts, korte kennisclips, of een presentatie op te nemen. Ook deze opnames zijn te bekijken via het leerplatform.

STUDENT RESPONS SYSTEEMDe VUB beschikt over een campusbrede licentie voor Poll Everywhere, een student respons systeem dat toelaat interactief te werken in kleine én grote groepen. Met Poll Everywhere geven studenten hun antwoord op jouw vra-gen via hun smartphone, tablet of laptop. Door studenten regelmatig te laten antwoorden op gerichte vragen, kan je hen actief laten meedenken, het inzichtelijk leren bevorde-ren en hun aandacht langer vasthouden.

ANDERE BESCHIKBARE TECHNOLOGIEËNNaast de hierboven beschreven technologieën en onder-wijsvormen faciliteert de VUB nog andere vormen van ICT-ondersteund leren. De ontwikkelingen op onderwijstechnologisch gebied gaan snel. Er worden binnen de VUB geregeld nieuwe mo-gelijkheden onderzocht. Heb je ideeën, good practices of suggesties, geef ze door via onderwijsinnovatie@vub.be.

ONDERWIJSVERNIEUWINGSPROJECTEN (OVP’S)

De VUB voorziet middelen voor OnderwijsVernieuwings-Projecten (OVP's). Deze projecten bieden (groepen van) docenten concrete mogelijkheden om hun onderwijs te innoveren. Er wordt jaarlijks in december, via diverse kanalen, een oproep tot indiening van projectvoorstellen gelanceerd. Er zijn inmiddels al talrijke voorbeelden van gerealiseerde OVP-projecten.

| 17

Dit hoofdstuk gaat in op de verschillende regels die er aan de VUB gelden ten aanzien van examens. Deze worden chrono-logisch weergegeven: voor, tijdens en na het examen. Er wordt steeds een opdeling gemaakt in enerzijds bepa-lingen die vermeld staan in het OER en die bindend zijn en anderzijds aanvullende informatie die je verder kan helpen in je werkzaamheden m.b.t. examens (waaronder de Handlei-ding examens).

Verder is het belangrijk om op de hoogte te zijn van de visie en het beleid rond evalueren. Deze vind je terug in het Kwa-liteitshandboek Onderwijs (onderdeel “Visie en beleid rond evalueren”). Wanneer je praktische vragen krijgt m.b.t. examens waar je zelf het antwoord niet (zeker) op weet, stuur de student in eerste instantie door naar het studentenportaal (https://student.vub.be > faculteit). Wordt zijn vraag daar niet beant-woord, verwijs hem dan naar het faculteitssecretariaat.

Organisatie van het examenBepalingen uit het OER met betrekking tot de organisatie van examens:

• Art. 106 (examenrooster) • Art. 111 (overmacht) • Art. 107 (inclusiviteit) Afwijkingen kunnen gaan over bijvoorbeeld de verlen-

ging van het examen met een uur, voorzien in extra voorbereidingstijd bij het examen, enz.

Aanvullend:• Handleiding examens onderdeel “Nota overmacht”

Verloop van het examenBepalingen uit het OER met betrekking tot het examenmo-ment zelf:

• Art. 108 (deelname aan de examens)• Art. 109 (deelname aan de examens – facultaire crite-

ria) • Art. 114 (openbaarheid examens - §1 en 2) • Art. 113 (vervanging examinator) • Art. 118 (onregelmatigheden)

Aanvullend:• Handleiding examens onderdeel “Identiteitscontrole

tijdens de examens” en “Aanwezigheid van de titularis tijdens de examens”.

EXAMENS

LET OP!Pas nadat de decaan heeft beslist dat er sprake is van overmacht mag je als titularis een nieuwe datum in-plannen.

| 18

• Vermoeden/vaststellen onregelmatigheid. Je kan het examen onderbreken en je kan de examenkopij en het antwoordblad waarop de student werkt in beslag nemen. Je mag het examen echter niet stopzetten (in de zin dat je de student dwingt het examenlokaal te verlaten). Je bent verplicht de student een nieuwe exa-menkopij en blanco antwoordblad aan te bieden. Voor-aleer de (vice-)decaan en examencommissie uitspraak doen over het geval, mag de student namelijk zijn/haar deelname aan de examens voortzetten (inclusief jouw examen).

• Op de pagina Plagiaat vind je meer informatie over:• de plagiaatdetectiesoftware die aan de VUB wordt

gebruikt• de maatregelen die je in je onderwijs kunt nemen ter

preventie van plagiaat • Handleiding examens onderdeel “Richtlijn aantekenin-

gen bij mondelinge examen”.

• Neerslag bij mondelinge examens

Na het examenBepalingen uit het OER die weergeven wat er na een examen kan en/of moet gebeuren:

• Art. 138 (examencijfer) • Art. 139 (slagen voor een opleidingsonderdeel) • Art. 141 (overzetten verschillende onderdelen exa-

men) • Art. 153 (procedure intern beroep met uitzondering

van beslissing houdende redelijke aanpassing)• Art. 114 (inzagerecht en feedback - §3 en 4)

Aanvullend:• Bij indienen van hun examenkopij vragen studenten

soms al feedback op de vragen (“ik antwoordde op vraag X met antwoord ‘zo en zo’. Is dat correct/vol-doende?”). Geef liever geen feedback, dan feedback die later betwist kan worden.

• Voor het invoeren van punten ga je naar het CALI-sys-

teem

• Meer info: Handleiding examens onderdeel “Nota inza-gerecht”

| 19

Op het einde van ieder semester organiseert de VUB bij de studenten een elektronische bevraging van (onder andere) de onderwezen opleidingsonderdelen. De resultaten van de enquête worden na elke afname gerapporteerd via de Offici-ele Resultatensite voor Academisch Personeel en Studenten. Na inloggen met je VUB-NetID kan je daar jouw persoonlijke resultaten raadplegen.

Wat doe je met deze resultaten?ONDERWIJS OPTIMALISEREN

Het is belangrijk om regelmatig te reflecteren over je onderwijs. Deze feedback van de studenten kan hierbij relevante input bieden. Het informatiedocument Opvolgen van de studentenfeedback als docent/onderwijsteam geeft je een overzicht van de minimale verwachtingen bij het opvolgen van de studentenfeedback en concrete tips bij het nadenken over en verder verbeteren van de onder-wijskwaliteit aan de hand van deze feedback.

STUDENTEN INFORMERENVerder is het belangrijk dat de studenten weten dat er iets met hun feedback wordt gedaan. Zodoende zullen ze in de toekomst gemotiveerd zijn om opnieuw deel te nemen aan de bevraging. De globale resultaten worden via de Officiële Resultatensite aan de studenten beschikbaar gesteld. Op het niveau van het individuele opleidingson-derdeel of de individuele docent ligt de verantwoordelijk-heid voor de terugkoppeling bij de docent. Hij/zij licht toe hoe hij/zij rekening houdt met de (eerdere) resultaten van de studentenfeedback.

In het Kwaliteitshandboek Onderwijs onderdeel “Studen-tenfeedback” lees je meer over de opzet, doelstellingen, inhoud enz. van deze bevraging.

STUDENTENFEEDBACK

| 20

Als docent is het belangrijk om op de hoogte te zijn van onder-staande voorzieningen en regelingen voor studenten. Zodoen-de kun je er je studenten indien nodig naar doorverwijzen.

StudiebegeleidingBij de Studiebegeleiding kunnen studenten terecht voor informatie, advies, begeleiding en training. Er wordt een geïntegreerd aanbod aan begeleiding voorzien gedurende het volledige studietraject om het studierendement te verhogen en het studentenwelzijn te verbeteren. Bijzondere aandacht gaat onder andere uit naar:

• Het ontwikkelen van studievaardigheden waaronder studiemethode, studieplanning en voorbereiden van examens;

• Het aanbieden van studietrajectbegeleiding waaronder het uitstippelen van een individueel traject en heroriën-tering;

• Het bijdragen tot het welzijn van de student, onder an-dere door psychologische ondersteuning en trainingen rond faalangst;

• Het aanscherpen van onderzoeksvaardigheden voor het schrijven van de bachelor- en masterproef en papers;

• Het ondersteunen van studenten in bijzondere situaties zoals studenten met een functiebeperking, werkstuden-ten, student-ondernemers, topsportstudenten en studenten-vertegenwoordigers. Meer info hierover onder het kopje “Redelijke Flexibiliteit”.

De Studiebegeleiding biedt aan de studenten ook een aange-paste studeerruimte en seminarielokalen waar studenten in kleine groepjes gebruik van kunnen maken. In het bijzonder wordt deze ruimte ingezet om in examenperiodes het stude-ren in groep te faciliteren.

Kijk voor het volledige aanbod op de website van de Studie-begeleiding

Redelijke Flexibiliteit (ReFlex)Het is mogelijk dat je als docent te maken krijgt met de vraag voor redelijke aanpassing aan de onderwijs- of examenrege-lingen in het kader van het inclusief beleid. Deze aanpassin-gen zijn bijvoorbeeld het toestaan van voldoende tijd bij het afleggen van een examen, het aanpassen van deadlines of het aanpassen van het formaat van slides voor leesbaarheid in een braille-programma. ReFlex-maatregelen worden als redelijk beschouwd wanneer zij haalbaar zijn voor de student,

VOORZIENINGEN EN REGELINGEN VOOR STUDENTEN

| 21

verdedigbaar naar medestudenten toe en aanvaardbaar voor de docent. Belangrijk hierbij is dat het niet de bedoeling is om van de leerresultaten af te wijken. ReFlex-maatregelen worden op basis van een professioneel attest en een per-soonlijk gesprek met een studentenpsycholoog toegekend en worden gecoördineerd door de Studiebegeleiding. Flexibi-liteitsmaatregelen voor studenten met een topsportstatuut, verlopen via de dienst Topsport en Studie.

Bepalingen uit het OER hieromtrent:• Art. 93 (inclusief onderwijs)• Art. 107 (inclusiviteit)• Art. 116 (afwijking examenvorm)

VrijstellingenStudenten kunnen vrijstellingen aanvragen voor oplei-dingsonderdelen. Bepalingen uit het OER hieromtrent:

• Art. 87 (procedure)• Art. 84 (beoordelingscriteria)

Verwijs studenten met vragen rond vrijstellingen in eerste instantie door naar het studentenportaal (https://student.vub.be > faculteit) Wordt hun vraag daar niet beantwoord, verwijs dan naar het faculteitssecretariaat. Maak zeker geen beloftes aan studenten wat aanvragen voor vrijstellingen betreft.

OmbudspersonenWanneer studenten klachten hebben met betrekking tot onderwijsorganisatie en examens, kunnen zij terecht bij een ombudspersoon. Denk aan het veelvuldig annuleren van lessen, het niet beschikbaar zijn van cursusmateriaal, facili-teiten om het onderwijs te kunnen volgen enz. Per faculteit wordt er een ombudspersoon en een plaatsvervanger aange-steld. Er is ook één centrale ombudspersoon.

Lees meer: OER Art. 148 (Aanstelling en taakomschrijving)

StudiefinancieringAls je merkt dat een student financiële moeilijkheden zou hebben, verwijs hem dan naar de dienst Studentenstatuut en studiefinanciering/studentenjobs. Deze dienst kan via een stevig financieel ondersteuningsbeleid vele studenten financieel verder helpen.

| 22

NUTTIGE WEBADRESSEN

Hieronder een overzicht van nuttige VUB webadressen:

CALI-SYSTEEMHet studentenadministratiesysteem: voor het invullen en raadplegen van de puntenlijsten en het aanpassen van opleidingsonderdeelfiches.

ONDERWIJSONDERSTEUNINGHier vind je niet alleen dit startpakket terug maar ook veel andere informatie die jou ondersteunt in het ontwikkelen en verzorgen van je onderwijs.

ONDERWIJSINNOVATIEVoor alle nieuwe technologieën en tools die je kan inzet-ten om je onderwijs kwaliteitsvol en activerend te maken, moet je hier zijn.

STUDIEBEGELEIDINGWil je weten welke informatie, advies, begeleiding en training een student tijdens zijn studie kan krijgen, kijk dan op deze site.

HET STUDENTENPORTAALHet studentenportaal waar je via “mijn faculteit” bij de pagina van jouw faculteit terecht komt.

| 23

Hieronder vind je een lijst met alle faculteiten en hoe zij afgekort worden:

Hieronder een lijst met afkortingen die betrekking hebben op lesgeven binnen de VUB:

AFKORTINGEN

ES Sociale Wetenschappen & Solvay Business SchoolGF Geneeskunde en FarmacieIDLO Interfacultair Departement LerarenopleidingIES Instituut voor Europese StudiesIR Ingenieurswetenschappen

LK Lichamelijke Opvoeding en KinesitherapieLW Letteren en WijsbegeertePE Psychologie en Educatiewetenschappen RC Recht en CriminologieWE Wetenschappen en Bio-ingenieurswetenschappen

AAP Assisterend Academisch PersoneelAP Academisch PersoneelATP Administratief en Technisch PersoneelBa BachelorBAP Bijzonder Academisch PersoneelCALI Campus Lifecycle (het studenteninformatie/inschrijvingssysteem)SB StudiebegeleidingEhB Erasmushogeschool BrusselHOC HoorcollegeIRMO International Relations

Ma MasterOER Onderwijs- en examenreglementOO OpleidingsonderdeelOLR OpleidingsraadOS Onderwijs & StudentenzakenOWR OnderwijsraadUAB Universitaire Associatie BrusselWPO Werkcolleges, practica, oefeningenZAP Zelfstandig Academisch PersoneelZELF Zelfstudie