SPSS Statistics Syntax: Een handleiding voor het ... Datawerkplaats... · - - 3 2.2 - KRACHTIGER...

- www.deDatawerkplaats.nl - 1

SPSS SYNTAX: EEN HANDLEIDING VOOR HET PRODUCTIEF EN

PROFESSIONEEL WERKEN MET SPSS

© Herman Braat1 | de Datawerkplaats, juni 2016 | [email protected]

1 - INLEIDING

Deze handleiding in de commandotaal SPSS Syntax is bedoeld als inleiding en tutorial voor iedereen die daadwerkelijk productief en professioneel wil leren werken met SPSS2 de wereldwijd gebruikte software voor het beheren en analyseren van en rapporteren over grote hoeveelheden doorgaans overwegend getals-matige gegevens. Het productiever en professioneel werken met SPSS zal ook resulteren in veel meer vol-doening en plezier bij het werken met het programma. Werken met SPSS Syntax is de enige weg om er aan-zienlijk productiever mee te worden dan mogelijk is wanneer er vooral of uitsluitend gewerkt wordt op de wijze van Windows. De wijze van Windows, dat is alles alleen doen met de grafische gebruikersinterface van gereedschapsknoppen, menu's en dialoogvensters waarbij middels aanwijzen en klikken op OK de gewenste tabellen en grafieken geproduceerd worden. Een rode draad in deze handleiding is echter zeker niet om te stoppen met de gebruikersinterface. Juist niet. We zullen zien dat de gebruiksvriendelijke grafische interface van SPSS zelf meestal het belangrijkste hulpmiddel is bij het vervaardigen van SPSS Syntax.

Deze handleiding richt zich specifiek op gebruikers die al kortere of langere tijd met SPSS werken en nog niet bekend zijn met de commandotaal SPSS Syntax of die er al wel mee werken en geïnteresseerd zijn in tips om het een en ander te verbeteren.

Deze handleiding kan nuttig zijn voor iedereen die met SPSS werkt, maar is vooral geschreven vanuit de invals-hoek van de praktijk van beleidsgerichte onderzoekers en data-analisten die zoals deze schrijver veel werken met enquêtegegevens en officiële statistieken (bijv. van CBS of Eurostat) en andere administratieve gegevens en open data. Het gaat hier in de praktijk doorgaans meer om het vervaardigen van hoogwaardige informa-tieve tabellen en grafieken om maatschappelijke en economische verschijnselen te beschrijven, vergelijken en in de tijd te volgen dan om het uitvoeren van de in wetenschap en onderwijs gebruikelijke geavanceerde statis-tische technieken met dikwijls maar beperkte toepassingsmogelijkheden voor de praktijk.

Gestart wordt in het volgende hoofdstuk 2 met het heel kort bespreken van wat SPSS Syntax is en wat de voor-delen daarvan zijn boven het uitsluitend werken met de grafische interface van aanwijzen en klikken op knop-pen in dialoogvensters. Vervolgens worden achtereenvolgens besproken in hoofdstuk 3 de instellingen van SPSS (Edit | Options) voor een optimaal gebruik van SPSS Syntax en in hoofdstuk 4 de Syntax Editor voor het vervaardigen en uitvoeren van syntax. In hoofdstuk 5 gaan we daadwerkelijk aan de slag met het vervaardigen van SPSS Syntax. Bekeken worden de verschillende methoden om SPSS Syntax te genereren en een eenvoudige praktijkcase uitgevoerd die resulteert in een sjabloon die je voortaan kan gebruiken als start voor zelf te ver-vaardigen SPSS-syntaxen. Vervolgens wordt in hoofdstuk 6 dieper ingegaan op de samenstelling van opdrach-ten in SPSS Syntax en de regels waaraan deze moeten voldoen. Kennis van deze regels is met name van belang

1 Herman Braat, eigenaar van de Datawerkplaats (www.deDatawerkplaats.nl | [email protected]) is zelfstandig consultant en trainer in SPSS Statistics met meerdere decennia expertise. Zie ook zijn profiel op LinkedIn. 2 SPSS is de meest gebruikelijke aanduiding voor de software ooit Statistical Package for the Social Sciences en tegenwoordig IBM SPSS Statistics. Er wordt ook wel gesproken van SPSS Statistics ter onderscheiding van onder meer het predictive analytics programma IBM SPSS Modeler. Deze handleiding is vervaardigd in 2016 met gebruik van IBM SPSS Statistics 22.

http://www.dedatawerkplaats.nl/


mailto:[email protected]

https://www.linkedin.com/in/hermanbraat


bij het handmatig (buiten de grafische interface om) intikken van SPSS-opdrachten. Deze handleiding behan-delt het werken met SPSS Syntax in het algemeen en is niet bedoeld als handleiding voor de syntax van speci-fieke afzonderlijke SPSS-opdrachten. Het afsluitende hoofdstuk 7 bevat aanbevelingen voor verdere studie in de onderwerpen van SPSS Syntax in het algemeen en die specifieke afzonderlijke SPSS-opdrachten.

2 - WAT IS SPSS SYNTAX EN WAAROM ZOU JE HET GEBRUIKEN?

SPSS Syntax is een tekstuele commandotaal of scripttaal die al bestaat zo lang als SPSS bestaat. Het was ooit, ook voor deze schrijver, de enige manier om met SPSS te werken. Een SPSS-Syntaxbestand is niet meer dan een eenvoudig tekstbestand met daarin tekstuele opdrachten om SPSS aan het werk te zetten. Een SPSS-Syntaxbestand zul je meestal bewerken met de SPSS Syntax Editor. Maar omdat het een gewoon tekstbestand is, kun je het als je wilt je ook buiten SPSS om openen en bewerken met een tekstverwerker zoals bijvoorbeeld het bescheiden Notepad of het zeer krachtige Notepad++. SPSS werkt overigens altijd met Syntax. Dat is ook wanneer de gebruiker zelf uitsluitend werkt op de manier van Windows met menu's, gereedschapsknoppen, en dialoogvensters waarbij variabelen en andere opties worden aangewezen en aangeklikt en het geheel afge-sloten met een druk op de toets OK. Wat SPSS dan altijd eerst doet is al die keuzen te vertalen in Syntax en het dan pas uit te voeren.

De belangrijkste voordelen van het werken met SPSS Syntax voor gebruikers en hun organisatie ten opzichte van het alleen op de manier van Windows werken, zijn: 1 - Tijdwinst, 2 - Kan meer, 3 - Archivering, 4 - Commu-nicatie, en 5 - Standaardisatie.

2.1 - TIJDWINST

Werken met de commandotaal SPSS Syntax betekent dat je SPSS-opdrachten opslaat en automatiseert, dat je het programma SPSS-werkzaamheden laat verrichten waarbij jij anders alle dialoogvensters telkens opnieuw zou moeten doorlopen en telkens alles opnieuw moet instellen wanneer je iets wilt herhalen, wanneer er iets misgaat, of telkens wanneer de resultaten nog niet helemaal zijn zoals je wilt. Syntaxen kosten de eerste keer bij het vervaardigen extra tijd, maar resulteren daarna alleen maar in tijdwinst. Eenmaal gemaakte SPSS-Syntaxen worden bewaard en kunnen telkens opnieuw gebruikt worden. Het werken met SPSS-Syntax zal de ene keer wat minder tijdwinst opleveren dan de andere keer, maar de tijdwinsten kunnen enorm zijn vergele-ken met het alles bij elkaar te moeten klikken met de dialoogvensters. In plaats van dat je uren of dagen wer-ken met SPSS alleen besteedt aan het klikken in dialoogvensters, zorg je dat alles in een syntaxbestand komt te staan. Wat dan de eerste keer uren, dagen, of langer duurt, kan eenmaal opgeslagen in een syntaxbestand in seconden of minuten opnieuw automatisch door SPSS uitgevoerd worden. Gemiddeld resulteert er bij het wer-ken met SPSS Syntax binnen de kortste keren een grote tijdwinst. Denk aan bijvoorbeeld een situatie waarbij je dagen of langer aan het werk bent geweest met een databestand voordat je precies de gewenste tabellen en grafieken had voor een rapportage over een of ander onderwerp in de provincie Groningen. Wanneer je alleen met dialoogvensters werkt en ze vragen volgende week of je hetzelfde wilt doen, maar nu op de gegevens van de provincie Utrecht, of misschien wel voor alle provincies, kun je helemaal opnieuw beginnen en kost het tel-kens bijna net zo veel tijd. Had je met syntaxen gewerkt, dan kost het de tweede en volgende keren misschien maar een paar uur of misschien nog wel korter en zelfs maar een paar minuten. Of je bent met SPSS aan het werk geweest en er wordt een fout in je werk ontdekt. Dan kun je zonder syntaxen ook opnieuw beginnen. Heb je de syntaxen wel, dan is het een kwestie van de fout te herstellen en de job opnieuw uit te voeren. Om-dat je die syntaxen hebt, en deze kunt nalezen, ontdek je ook sneller waar het fout ging.



2.2 - KRACHTIGER

SPSS heeft heel wat mogelijkheden die alleen te vinden zijn in de commandotaal SPSS Syntax zelf en niet in de dialoogvensters. SPSS Syntax is krachtiger. Hierbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan de mogelijkheden van loops, DO IF - ELSE IF - ELSE - END, SPSS-macro's, en het gebruik van externe talen zoals Python of R.

2.3 - ARCHIVERING EN COMMUNICATIE

Werken met SPSS Syntax betekent dat je niet alleen de door SPSS uitgevoerde analyses of tabellen en grafie-ken bewaart, maar ook de bijbehorende SPSS-opdrachten zelf in het formaat van voor iedereen leesbare tekst. Hierdoor raakt nooit meer verloren wat je allemaal met SPSS hebt gedaan. Het communiceren met anderen verloopt nu ook veel beter. Je hoeft niet meer hele verhalen te vertellen van 'doe dit of doe dat met SPSS … … En dan gebeurt er dit of dat'. Die anderen hoeven het je niet meer eens te vragen wat je nu precies gedaan hebt. Zij kunnen gewoon de syntax lezen. Voorbij is ook het verschijnsel dat mensen steeds twijfelen over de juistheid van in het verleden uitgevoerde analyses: hoe hebben wij/zij dat toen gedaan?, hoe moeten we dat nu opnieuw doen met de nieuwe gegevens?, hebben wij/zij het in het verleden wel goed gedaan, we krijgen nu heel andere uitkomsten?

De genoemde voordelen zijn er zeker niet alleen voor wie regelmatig of veel met SPSS werkt. SPSS Syntax heeft ook voordelen voor degenen die er weinig mee werken. Voor hen is het veel eenvoudiger om weer de draad in het werken met SPSS op te pakken dan wanneer er telkens opnieuw vanuit het niets gestart moet worden om-dat je het niet meer weet wat en hoe je het toen gedaan hebt en hoe het moet.

2.4 - STANDAARDISATIE

Een groot probleem bij het werken met SPSS is dat iedereen het zo op zijn of haar eigen manier doet. Er is geen sprake van uniformiteit met alle nadelige gevolgen van dien. De wijze van werken met SPSS Syntax die in deze handleiding uiteengezet wordt, resulteert wel in een zekere mate van standaardisatie of uniformiteit.

Tot zover nu over de voordelen van SPSS Syntax. We gaan aan de slag, te beginnen met de juiste instellingen van het programma SPSS.



3 - VOORBEREIDINGEN IN EDIT | OPTIONS

Het menu Edit | Options geeft toegang tot vele door de gebruiker te wijzigen instellingen van SPSS. Die instel-lingen worden hier niet allemaal besproken. Hier bespreek ik enige specifieke instellingen van het menu Edit | Options die essentieel zijn voor of bijdragen aan een optimaal werken met SPSS Syntax.

3.1 - TABBLAD GENERAL

Elke variabele in SPSS heeft een naam, de VARIABLE NAME. Het is deze variabelennaam die SPSS gebruikt om variabelen uit elkaar te houden en die wij ook gebruiken bij het vervaardigen van SPSS Syntax. Een variabele zonder VARIABLE NAME bestaat niet. In deze handleiding werken we met een voorbeelddatabestand demo.sav dat SPSS bij de installatie meelevert. Twee voorbeelden van variabelen in dat databestand demo.sav zijn de variabelen genaamd age en marital. Hoewel je aan de hand van deze namen wel ongeveer kunt ver-moeden waar de variabelen voor staan, is het doorgaans voor een goed begrip toch handiger om een variabele ook een uitgebreidere en duidelijker omschrijving mee te geven en daarom is er ook de VARIABLE LABEL. De variabelenlabel voor age is gedefinieerd als "Age in years", die voor marital is "Marital status". Het is ook de variabelenlabel, bij enquêtes doorgaans de vraagtekst, die je wilt zien in de tabellen en grafieken van te publi-ceren eindrapportages.

Het VARIABLE LABEL is inhoudelijk doorgaans vollediger en duidelijker dan de VARIABLE NAME, een reeks van maximaal 64 aaneengesloten letters, getallen en een paar toegelaten leestekens. Daarom zal het ook wel een standaardinstelling van SPSS zijn dat in de variabelenlijsten van de dialoogvensters altijd eerst het variabelen-label gepresenteerd wordt met daarachter pas tussen rechte haken [] de bijbehorende variabelennaam:

Hoe gebruiksvriendelijk de variabelenlabels in eerste instantie ook mogen zijn, bij het werken met SPSS Syntax is het doorgaans efficiënter om te werken met die ene unieke term waar SPSS zelf ook mee werkt, de varia-belennaam. De aanbeveling is daarom SPSS ook zodanig in te stellen dat in de dialoogvensters niet de variabelenlabels maar de variabelennamen worden gepresenteerd. Ga daarvoor in Edit | Options naar het tab-blad General en wijzig daarin linksboven de optie Variable Lists van Display Labels naar Display Names.



Nu ziet het er in de dialoogvensters zo uit:



Voor wie nu problemen heeft met de interpretatie van afzonderlijke variabelen zijn er hulpmiddelen volop. (Tip: Ga met de muiscursor in het paneel met variabelen naar de variabele waar je wat over wilt weten en klik op de rechtermuisknop. Klik voor alle informatie over de variabele onder de cursor op de optie Variable Infor-mation of kies voor de tijdelijke optie Display Variable Labels).

Er is in het tabblad General van de options nog een optie die ik voor de volledigheid noem en dat is rechts-onder de optie Open syntax window at startup, het bij het starten van SPSS meteen ook presenteren van een leeg syntaxvenster. Deze optie gebruik ik niet als zijnde overbodig. Het ongevraagd verschijnen van een leeg syntaxvenster is dikwijls ook niet eens handig.

3.2 - TABBLAD VIEWER

In het tabblad Viewer vind je een paar instellingen die erg belangrijk zijn voor het werken met commandotaal. Die instellingen zijn meestal al bij de installatie meteen goed ingesteld, maar controleer je beter toch maar even. De belangrijkste instelling is linksonder in het tabblad de optie Display commands in the log. Deze moet aangevinkt zijn en zorgt ervoor dat wanneer je SPSS opdrachten laat uitvoeren, de SPSS Syntax van deze opdrachten ook netjes in de SPSS Viewer ofwel het SPSS Uitvoervenster worden geplaatst waar ook de tabellen en grafieken komen te staan. Dit in de uitvoer plaatsen van Syntax gebeurt overigens niet alleen wanneer je zelf met Syntax werkt, maar ook wanneer je uitsluitend met de gereedschapsknoppen, menu's en dialoog-vensters werkt. Zoals al eerder opgemerkt, SPSS werkt zelf onder de motorkap altijd met Syntax, ook wanneer jij als gebruiker zelf uitsluitend met de dialoogvensters alles bij elkaar klikt.



De instelling Display commands in the log bepaalt of SPSS de syntaxcommando's ook in de Viewer of het uit-voervenster plaatst, daar waar ook je tabellen en grafieken komen te staan. Ervoor zorgen dat SPSS iets in de Viewer plaatst, wil niet altijd zeggen dat het daar dan ook meteen zichtbaar is. De zichtbaarheid van syntax in de log wordt bepaald door de instelling van het Log-item / Log-icoontje linksboven in het tabblad Edit | Options Viewer. Zorg dat het boekje-icoon open staat (door er op te dubbelklikken als het nog gesloten is) dan wel te kiezen voor de tekst-optie Contents are initially: Shown.

Het zichtbaar of onzichtbaar kunnen maken van wel aanwezige onderdelen in de Viewer, dit meteen in Edit |

Options, of later in het Viewer (zie daar bijvoorbeeld de menu's Edit en View) is op zich al een zeer nuttige functio-

naliteit van SPSS.

Het lijkt me voor het optimaal werken met SPSS commandotaal zeer belangrijk dat je bij het werken met SPSS commandotaal ervoor zorgt dat (a) de syntaxopdrachten die je aan SPSS hebt gegeven ook meteen gerappor-teerd worden in het uitvoervenster (Display commands in the log), en dat je er ook voor zorgt dat (b) deze op-drachten ook meteen zichtbaar zijn (Contents are initially: Shown) . In een eindrapportage voor derden die zelf geen syntax kennen, wil je meestal alleen de tabellen en grafieken zien (en meestal gebeurt dat dan niet in het formaat van SPSS-uitvoer (.spv) maar in bijvoorbeeld formaten als Word, pdf, of html). Wanneer je echter zelf aan het werk bent met SPSS is het weer belangrijk dat je in de uitvoer niet uitsluitend die tabellen en gra-fieken ziet, maar juist ook hoe deze stap voor stap tot stand komen (en waar het mis gaat, want SPSS presen-teert in de uitvoer ook waarschuwingen en foutmeldingen). En zoals we nog zullen zien, een van de methoden voor het generen van SPSS Syntax is juist gebaseerd op het in het uitvoervenster voorhanden zijn van de uitge-voerde commando's.

3.3 - TABBLAD OUTPUT



In het tabblad Output staan enige instellingen die bepalen hoe variabelen en de waarden daarvan gepresen-teerd worden in het uitvoervenster. Wat hier gebeurt kunnen we het best laten zien aan de hand van een con-creet voorbeeld. Hier enige SPSS-uitvoer zoals het eruit kan zien wanneer er sedert de installatie van SPSS niets is veranderd aan Edit | Options:

En nu inhoudelijk dezelfde uitvoer met iets gewijzigde instellingen in het tabblad Output van Edit | Options:



Het verschil tussen de eerste en tweede uitvoer is dat in de eerste uitvoer uitsluitend de beschrijvende VARIA-BLE LABELS en VALUE LABELS worden gepresenteerd. Dus bijvoorbeeld een tabel met het label Marital status en de mogelijkheden (VALUE LABELS) Unmarried en Married. Zo wil je het meestal hebben voor eindrapporta-ges aan derden.

Maar wanneer je vooral intern werkt en nog bezig bent met het vervaardigen van syntaxen, dan geeft de tweede uitvoer je meer informatie. Deze toont naast diezelfde VARIABLE LABELS en VALUE LABELS nu ook de VARIABLE NAMES en achterliggende numerieke waarden, dus niet alleen Marital status en Unmarried of Married, maar ook de variabelennaam marital en de waarden 0 voor Unmarried en 1 voor Married.

Het is aan de gebruiker zelf om te kiezen wat hij of zij wil, maar het gaat hier om twee instellingen linksonder in het tabblad Output van Edit | Options bij het kopje Pivot Table Labeling. De eerste keuze die je hier kunt ma-ken, is die van Variables in labels shown as met als drie opties: Labels, Names, of Names and Labels. De tweede keuze is hier die voor Variable values in labels shown as met als drie opties: Labels, Values of Values and Labels. In de eerste uitvoer stond deze als volgt ingesteld:



In de tweede uitgebreidere uitvoer ziet het er hier als volgt uit:

Wie wat meer gevorderd is met Syntax zal wel ontdekken hoe deze instellingen ook met Syntax zelf aan en uit te zetten zijn (zie het commando SET).

Of je ook iets wilt wijzigen aan de instellingen van de Outline Labeling of het navigatiepaneel links in de Viewer moet je zelf weten. Ik vind dat doorgaans wat minder belangrijk.

3.4 - TABBLAD FILE LOCATIONS

In het tabblad File Locations van Edit | Options vind je waar op je computer of netwerk het journaalbestand (statistics.jnl) wordt opgeslagen. Als het goed is, bevat het journaalbestand alle uitgevoerde syntaxopdrachten, foutmeldingen en waarschuwingen vanaf het moment dat SPSS na de installatie van het programma voor het eerst gebruikt werd. Het journaalbestand is een vitaal bestand omdat het levensreddend kan zijn na het crashen van een computer of van SPSS zelf (zeer zeldzaam). Het wel of niet aanwezig zijn van dit journaal-bestand en zelfs dat je nu weet dat het bestaat, kan je uren en dagen of misschien wel langer besparen wan-neer syntax verloren is gegaan die je eerder niet had gebruikt (in het syntaxvenster) of niet had opgeslagen (in de uitvoer). We komen hier nog op terug. Zorg ervoor dat het journaalbestand bestaat (Record syntax in journal aangevinkt!), en dat deze op je computer of netwerk op een veilige en bereikbare locatie staat. Het journaalbestand hoort niet in een tijdelijke map die elke dag door je systeembeheerder opgeschoond wordt. Zorg er ook voor dat de optie Append aangevinkt staat en zeker niet dat deze op Overwrite staat (wat overigens in de praktijk nauwelijks voor zal komen). Wanneer je toch kiest voor Overwrite kun je net zo goed geen journaalbestand hebben. Het journaalbestand is dan een soort van dagboek waarvan je telkens de pagina weggooit die je net beschreven hebt.



Tot zover voor nu de instellingen van Edit | Options. Een belangrijk tabblad is nog niet besproken en dat is die voor de Syntax Editor. Deze komt aan de orde bij de nu volgende bespreking van die Syntax Editor zelf.



4 - DE SYNTAX EDITOR OF HET SYNTAXVENSTER

Er zijn in SPSS drie centrale vensters waar alles gebeurt. Dat is allereerst het datavenster met de twee moge-lijke aanzichten dataview voor de data zelf en de variable view voor het codeboek. Daarnaast is er het uitvoer-venster, Viewer of Output window waarin alle met SPSS op data uitgevoerde bewerkingen (syntax van data definiëren, opschonen en analysegereed maken, analyses) en de resultaten daarvan (tabellen, grafieken, etc…) weergegeven worden. Iedere gebruiker van SPSS is bekend met deze vensters voor data en uitvoer. Hier kijken we naar het derde centrale venster voor de gebruikers van SPSS Syntax en dat is de Syntax Editor of het Syntaxvenster. Dit venster wordt nu eerst besproken voordat we in het volgende hoofdstuk daadwerkelijk aan de slag gaan met het vervaardigen of genereren van SPSS Syntax.

De Syntax Editor bestaat uit maximaal drie panelen en de goot met regelnummers: 1 - het paneel Editor, 2 - het navigatiepaneel, en 3 - het foutenpaneel.

4.1 - HET EDITOR PANEEL

De editor zelf is het centrale paneel waar het allemaal gebeurt, waar de SPSS-opdrachten worden geplaatst, bewerkt en uitgevoerd. De editor maakt gebruik van kleurcoderingen voor de verschillende onderdelen van SPSS-commando's. Wanneer je er bewust op gaat letten, zullen die kleurcoderingen snel een belangrijk hulp-middel worden voor het vervaardigen van correcte syntax. Opdrachten die SPSS niet herkent, krijgen geen bij-zondere kleurcode. En wanneer SPSS merkt dat de Syntax (nog) niet correct geformuleerd is, dan kleurt het daar waar het fout gaat doorgaans signaalrood. Die eigenschap komt bijvoorbeeld ook veel van pas wanneer je in ingewikkelde opdrachten met meer dan twee ronde haken () werkt en de tel kwijtraakt hoeveel het er links en rechts moeten zijn. Die kleuren komen ook veel van pas wanneer je met aanhalingstekens (") en apostrof-fen (') werkt.



Hoe de kleurcodering van SPSS is ingesteld, kun je zien in het eerder nog niet besproken tabblad Edit | Options Syntax Editor:

Het tabblad Syntax Editor is voor de gebruiker van SPSS Syntax vooral informatief om te zien wat de kleur-instellingen zijn van de editor of het Syntaxvenster en tevens een opsomming van de verschillende onderdelen waaruit syntax bestaat. De enige instelling die ik altijd wijzig in dit tabblad is de optie Automatically display the auto-complete control. Deze staat na de installatie van SPSS standaard aan. Wanneer je dan aan de slag gaat met het vervaardigen van syntax en je tikt bijvoorbeeld de letters fre in het syntaxvenster dan suggereert SPSS meteen FREQUENCIES etc… Je kunt die suggestie dan accepteren door een [Enter] te geven of negeren en doortikken. De auto-complete van SPSS Syntax is een nuttige en belangrijke functionaliteit. Het is alleen een functionaliteit die voor mij niet altijd hoeft. Ongevraagde suggesties van SPSS om commando’s te completeren, vertragen mij. Daarom haal ik in Edit | Options bij Automatically display the auto-complete control het vinkje weg. Wanneer nodig klik ik tijdens het vervaardigen van syntaxen wel op [Ctrl] + [Spatiebalk] en dan treedt de Auto Complete ook meteen in werking.



4.2 - HET NAVIGATIEPANEEL

Het navigatiepaneel links in de editor bevat een overzicht van de syntaxcommando's. Zoals de naam al aan-geeft kun je er snel mee navigeren door syntax. Dit komt vooral van pas bij omvangrijkere syntaxjobs en helpt je ook het overzicht een beetje te bewaren.

4.3 - HET FOUTENPANEEL

Het Foutenpaneel opent automatisch rechts onderin de editor de eerste keer dat SPSS bij het uitvoeren van syntax een fout tegenkomt. Dit kan je helpen met een korte uitleg van die fout en wanneer je deze uitleg aan-klikt, brengt de editor je meteen naar de syntax waar de fout is opgetreden. In het uitvoervenster vind je overigens de meest gedetailleerde foutmeldingen en waarschuwingen. Hierbij moet aangetekend worden dat het goed begrijpen van die waarschuwingen en foutmeldingen van SPSS een vaardigheid is die aangeleerd moet worden. Als je echt systematisch en efficiënt wilt leren werken met SPSS, doe je er goed aan zo snel mogelijk te beginnen met het ook daadwerkelijk lezen en proberen te begrijpen van die teksten met waarschu-wingen en fouten. Daar ligt doorgaans het echte begin van de oplossing en niet bij herhaalde minder door-dachte en impulsieve ingevingen van zal ik eens dit of dat proberen.

4.4 - OVERIGE FUNCTIONALITEITEN VAN DE SYNTAX EDITOR.

De Syntax Editor heeft meer mogelijkheden dan we hier hebben besproken. Sommige van die mogelijkheden vind ik minder interessant zoals bijvoorbeeld het gebruik van Breakpoints. En de mogelijkheid om het editor-gedeelte in tweeën te splitsen werkt totaal niet naar mijn zin. Wanneer ik syntaxen die in een syntaxbestand verder van elkaar staan, toch onder of naast elkaar wil zien, dan is dat een van de vele momenten waarop ik overschakel van de Syntax Editor naar mijn favoriete teksteditor Notepad++ om van daaruit de syntax verder te vervolmaken. De Syntax Editor heeft veel sterke kanten maar is zeker niet volmaakt. Ter afsluiting wijs ik nog op twee mogelijkheden die ik wel erg handig vind. Dat zijn allereerst de drie knoppen voor het laten inspringen van syntax, met als belangrijkste de knop Auto indent die je kan helpen bij het snel verkrijgen van een overzichtelijke lay-out van de syntax:

.

Bookmarks zijn erg handig om weg te zetten naast die syntaxopdrachten die je later snel wilt terugvinden (doe je overigens het eenvoudigst met de rechtermuisknop):



5 - METHODEN VOOR HET GENEREREN VAN SPSS SYNTAX

We hebben in de vorige hoofdstukken van deze handleiding uitgebreid gekeken naar de instellingen van SPSS in Edit | Options en ook de Syntax Editor uitgebreid besproken. Hoogste tijd voor het echte werk, het daad-werkelijk vervaardigen van SPSS Syntax.

Er zijn vier methoden voor het vervaardigen of verkrijgen van SPSS Syntax. Deze methoden zijn: 1 - het hand-matig intikken, 2 - het gebruik van de knop paste, 3 - het kopiëren vanuit het uitvoervenster, en 4 - het kopi-eren van syntax uit het journaalbestand. Deze methoden zullen hier de revue passeren aan de hand van een eenvoudige praktijkcase. Daarbij wordt gewerkt met het databestand demo.sav, een databestand dat door-gaans te vinden is ergens in de installatiemappen van SPSS (Probeer het hier eens: C:\Program Files\IBM\SPSS\Statistics\[21\22\23\24] (hier zelf je juiste versienummer invullen) \Samples\English). De hieruit te voeren praktijkcase zal tevens resulteren in een eenvoudige template die je kunt gebruiken als start voor de vanaf nu door jezelf te vervaardigen SPSS-Syntaxen.

STAP 1 - START

We starten met met het openen van een syntaxvenster. Dat doe je met de menu-opdracht File | New | Syntax. SPSS genereert nu een leeg syntaxvenster. Zoals al besproken kan je SPSS zodanig instellen dat deze bij het opstarten altijd meteen ook een leeg syntaxvenster start. Wij hebben nu een leeg syntaxvenster nodig omdat we net beginnen. Maar meestal begin je daar helemaal niet mee omdat je verder gaat met een reeds bestaand syntaxbestand (Tip: wanneer je dat bestaande syntaxbestand recent gebruikt hebt, kun je dat dikwijls het snelst openen niet via File | Open | Syntax maar helemaal onderaan in het menu File via File | Recently Used Files).

STAP 2 - SCHONE LEI PROCEDURE

De tweede stap die niet hoeft maar door mij wel sterk wordt aanbevolen is te beginnen met het intikken van de volgende drie regels syntax:

NEW FILE.

DATASET CLOSE ALL.

OUTPUT CLOSE ALL.



Dit is dus de eerste methode voor het vervaardigen van SPSS Syntax, het gewoon handmatig intikken van opdrachten.

Wat doen deze drie opdrachten? En waarom beveel ik ze aan als de vaste beginregels van syntax? Een demon-stratie en tevens het daadwerkelijk uitvoeren van de eerste opdrachten met SPSS Syntax.

HET UITVOEREN VAN SYNTAXOPDRACHTEN:

Er zijn verschillende manieren om syntaxopdrachten uit te voeren. Telkens is er sprake van a - eerst het selec-teren van de uit te voeren opdracht of opdrachten en b - het feitelijk uitvoeren van die opdracht of opdrach-ten.

Je begint met het selecteren van de syntaxopdracht of syntaxopdrachten die je wilt uitvoeren. Gaat het om een enkele opdracht dan kun je de cursor ergens in de opdrachtregel zetten of meteen achter de afsluitende punt. Of je doet net als ik en selecteert de hele opdrachtregel. Gaat het om meer opdrachtregels dan is het eerst selecteren van al die regels doorgaans het handigst. Wil je alle Syntaxopdrachten uitvoeren dan zal het niet verwonderen dat je hiervoor kunt gebruiken [Ctrl]+A.

Voor het feitelijk uitvoeren of runnen van syntaxopdrachten zijn er verschillende mogelijkheden in het menu Run. Ik gebruik het menu eigenlijk nooit en kies bijna altijd voor de groene knop Run Selection



op de gereedschapsbalk van het syntaxvenster. Maar je kunt ook kiezen voor [Ctrl]+R.

Demonstratie: open nu eerst met File | Open een aantal databestanden uit de map met voorbeeldbestanden van SPSS en maak een paar tabellen of grafieken. Gebruik hiervoor nog geen syntax, maar doe het gewoon via de menu's, gereedschapsknoppen en dialoogvensters. Wat resulteert is dat je een of meer datavensters met data hebt open staan en in ieder geval een uitvoervenster met tabellen en/of grafieken. En nu gaan we onze eerste Syntaxopdrachten uitvoeren. Later voer je in een keer tientallen, honderden of misschien wel meerdere duizenden regels SPSS Syntax in een keer uit. Maar nu starten we stap voor stap zodat we precies zien wat er gebeurt.

Selecteer de eerste syntaxopdracht NEW FILE. door er met de muis overheen te slepen of door de cursor in de regel of meteen achter de afsluitende punt te plaatsen. Klik op de groene knop Run Selection of kies voor [Ctrl]+R.

Het resultaat als je het tot nu allemaal goed gedaan hebt: er wordt een nieuw leeg datavenster geopend. Dat is wat deze syntaxopdracht doet en moet doen. We leggen dadelijk uit waarom we dit willen.

Volgende stap: Selecteer nu de opdracht DATASET CLOSE ALL en klik weer op de knop Run.

Resultaat: Alle geopende databestanden worden gesloten, dat is behalve het nieuwe lege datavenster. Het lege datavenster voorkomt dat SPSS afgesloten wordt, iets wat we niet willen. Merk op dat SPSS je niet vraagt of er iets opgeslagen moet worden. (Als je dat gewild had, had je maar eerst een syntaxopdracht moeten geven voor het opslaan of bewaren.)

Volgende stap: Selecteer nu de opdracht OUTPUT CLOSE ALL en klik weer op de knop Run.

Resultaat: Nadat we net alle openstaande databestanden hebben afgesloten, worden nu alle uitvoervensters afgesloten (en weer zonder te vragen of je iets wilt bewaren).

Het eindresultaat van de drie opdrachten is dat er nu alleen zijn overgebleven (a) een leeg datavenster en (b) het syntaxvenster met daarin de drie opdrachtregels. Die drie opdrachtregels noem ik de procedure van de schone lei. Deze bij mijn weten niet zo bekende procedure zorgt ervoor dat je telkens opnieuw vanuit dezelfde schone startpositie kunt beginnen. Ook mentaal helpt het dat je scherm niet vol komt te staan met allerlei on-nodige vensters die je uit je concentratie kunnen halen. Open staan alleen de vensters die je echt nodig hebt.

We zijn op dit moment nog niet zo ver met het vervaardigen van syntax, maar je hebt al wel het een en ander geleerd. De schone lei procedure zal je vanaf het begin af aan ook veel tijd en ellende besparen wanneer je zelf met syntax aan de slag gaat. Het maakt het supersimpel om telkens wanneer gewenst opnieuw te beginnen en voorkomt een fout die we in ons leven dikwijls maken, het steeds doormodderen op de ingeslagen foute weg.

STAP 3 - HET OPENEN VAN EEN DATABESTAND

We gaan in deze handleiding uit van de situatie dat je aan de slag wilt met een bestaand SPSS-databestand. In de praktijk komt dat het meeste voor, gevolgd door de mogelijkheid van het in SPSS openen van een Excel-spreadsheet, of voor sommigen het inlezen van een andersoortig bestand met data (bijvoorbeeld CSV of een of ander database-bestand).

We gaan het SPSS-databestand demo.sav openen. Dat commando met de hand intikken gaat uiteraard uitstekend en zal ook wel de voorkeur hebben van menig hardcore gebruiker van syntax. Wij kiezen echter voor de gemakkelijkste weg, die van de knop paste.



Klik in het datavenster (dus niet in het syntaxvenster!) op de gereedschapsknop Open data

of kies in het syntaxvenster of het datavenster voor de opdracht File | Open Data. Ga op zoek naar het be-stand demo.sav en selecteer het. Het is geen ramp wanneer je het wel doet, maar het is nu uitdrukkelijk niet de bedoeling op de knop Open te klikken.

Klik in plaats daarvan op de knop Paste. En zie, SPSS gaat niet meteen zoals gebruikelijk het gevraagde data-bestand openen, maar volstaat met het onderin het Syntaxvenster plaatsen van de syntaxopdracht GET FILE, de syntax voor het openen van een SPSS-databestand.



Je kunt het ook later doen, maar we gaan hier meteen de lay-out van de syntax een beetje opschonen. Bij mij gaat het er dan zo uitzien:

Het ziet er nu niet alleen netter uit, maar je ziet dat ik ook meteen een Syntaxopdracht verwijderd heb, en dat is de opdracht DATASET NAME etc… (En ik heb ondertussen ook het syntaxbestand al veiliggesteld door het voor de eerste keer op te slaan op de computer.)



OPGEPAST MET DATASET NAME!

Ook voor SPSS Syntax geldt dat het er goed mee leren werken voor de meesten stap voor stap zal gaan. Probeer in het begin niet onnodig te veel tegelijkertijd doen. Het als beginner met SPSS Syntax onnodig werken met de opdracht DATASET NAME is vragen om problemen. Deze opdracht hoort bij de functionaliteit van SPSS om met meer open databestanden of datavensters tegelijkertijd te kunnen werken. Deze mogelijkheid is buitengewoon nuttig, maar uiteindelijk werken de meeste SPSS-gebruikers het merendeel van de tijd helemaal niet met meerdere databestanden tegelijk. Het werken met een enkel databestand (en daarbij een enkel uit-voervenster en een enkel syntaxbestand) is altijd het eenvoudigst. En dat geldt dus nog meer wanneer je nog niet zo lang werkt met SPSS-commandotaal. Onnodig en verkeerd gebruik van de onbegrepen opdracht DATA-SET NAME kan je danig in de war brengen en flink vertragen. Niet gebruiken wanneer het niet nodig is! We komen later nog een vergelijkbare kwestie tegen bij het opslaan van uitvoerbestanden.

Terug naar de syntax: Klik op [Ctrl]+A of selecteer zelf alle vier de syntaxopdrachten die je nu hebt. Klik weer op Run. De schone lei wordt uitgevoerd en vervolgens opent SPSS als eerste het databestand demo.sav:



Vervolgens krijg je ook een uitvoervenster erbij met daarin maar een commando, de GET FILE:

Dit lijkt op het eerste zicht misschien wat vreemd dat SPSS maar een van de vier opdrachtregels in de uitvoer zet. Maar dat is exact wat de schone lei ook deed in de derde opdracht OUTPUT CLOSE ALL. Het is pas wat er na die opdracht gebeurt, dat weer gepresenteerd wordt in een nieuw uitvoervenster.

STAND VAN ZAKEN: PASTEN VERDIENT DE VOORKEUR

We hebben nog steeds niet heel veel concreets gedaan, maar we hebben al wel de twee belangrijkste metho-den gezien voor het vervaardigen van syntax: 1 - het handmatig intikken en 2 - het pasten. En ook kunnen we nu meteen ons antwoord geven op de vraag welke methode of methoden van SPSS Syntax genereren de beste is. Mijn stelregel is dat je indien mogelijk in eerste instantie syntaxopdrachten zo veel mogelijk genereert met de knop Paste of dat je eerder (met Paste) vervaardigde Syntax door kopiëren en plakken opnieuw gebruikt. Ik zeg in eerste instantie indien mogelijk, omdat SPSS Syntax uitgebreider is dan wat er onder de menu's, gereedschapsknoppen, en dialoogvensters te vinden is. Het pasten of kopiëren en plakken gebruik ik voor het in de steigers zetten van Syntax. Het met de hand intikken bewaar ik voor zeer eenvoudige opdrach-ten en voor de fine-tuning van de met Paste vervaardigde syntax.

Het pasten van SPSS-commando's heeft de volgende voordelen:

1 - Pasten is de makkelijkste methode omdat je exact op dezelfde gebruikersvriendelijke manier werkt als wanneer je volledig a la Windows alleen met de grafische interface zou werken. Alleen klik je nu telkens niet op OK of op Open, maar op Paste. Dit is niet alleen veel makkelijker dan handmatig intikken, het heeft nog wat voordelen.

2 - Foutloze syntax. Syntax die je met pasten genereert is door SPSS zelf gegenereerd en dus foutloos. Weini-gen zullen meteen datzelfde resultaat behalen door handmatig intikken.



3 - Volledig uitgeschreven en uniform Het pasten van syntax is niet alleen makkelijk en foutloos. Een heel belangrijk voordeel is ook dat het resulteert in volledig uitgeschreven en uniforme syntax. Pasten zorgt er bij-voorbeeld voor dat wanneer een student in India aan de slag gaat met SPSS Syntax en met CROSSTABS een kruistabel wil maken met twee variabelen uit het databestand demo.sav, deze exact dezelfde syntax zal gebrui-ken als wanneer een beginnende SPSS-gebruiker op een ministerie in Den Haag diezelfde kruistabel wil maken. Het pasten van syntax resulteert in efficiënt vervaardigde, uniforme, consistente, en beter voor iedereen lees-bare ofwel kwalitatief hoogwaardige syntax.

STAP 4 - DOE JE DINGEN MET SPSS SYNTAX

Om echt met SPSS aan de slag te kunnen gaan, of dat nu meteen het uitvoeren van analyses is, of dat er eerst allerlei databewerkingen uitgevoerd moeten worden, je zult data eerst in SPSS moeten zien te krijgen. En dat is wat we net gedaan hebben met het openen van ons bestand demo.sav. Hoewel het meeste werk dan nog moet komen, houden we het hier verder kort. Dit is een handleiding voor het beginnen te werken met SPSS Syntax in het algemeen en niet een handleiding in de afzonderlijke procedures. Hieronder presenteren we met niet te veel toelichting vooraf enige mogelijke syntaxopdrachten zodat we vooruit kunnen:

* Voorbeelden van enige datatransformaties en analyses. Dit

is overigens een voorbeeld van een opmerking. Maak er veel

gebruik van om zaken voor jezelf en voor anderen toe

te lichten.

* Hier volgt een SPSS-procedure waarbij SPSS de data

gaat lezen:.

FREQUENCIES VARIABLES=age

/ORDER=ANALYSIS.

* De volgende opdracht is een transformatie waarbij

SPSS de data niet meteen gaat lezen, maar wacht op

een procedure zoals bijvoorbeeld FREQUENCIES of

een EXECUTE.

RECODE age

(MISSING=9)

(Lowest thru 35=1)

(35 thru 60=2)

(60 thru Highest=3) INTO LFTCAT.

* De volgende vijf opdrachten zijn datadefinities die

SPSS meteen doorvoert in het codeboek. SPSS wacht

niet op een EXECUTE of andere procedure. De data

worden er niet door gelezen.

VARIABLE LABELS LFTCAT 'Leeftijdscategorie'.

VALUE LABELS LFTCAT

1 '18-35 jaar'

2 '36-60 jaar'

3 '61-61+ jaar'

9 'g.a./ onbekend'.

MISSING VALUES LFTCAT (9).

FORMATS LFTCAT (F1.0).



VARIABLE LEVEL LFTCAT (ORDINAL).

* En nu twee procedures FREQUENCIES en CROSSTABS

waarbij SPSS begint met doorlopen van de data en

uitvoeren van de nog in de wacht staande

transformaties, in dit geval de RECODE.

FREQUENCIES VARIABLES=LFTCAT jobsat

/BARCHART PERCENT

/ORDER=VARIABLE.

CROSSTABS

/TABLES=LFTCAT BY jobsat

/FORMAT=AVALUE TABLES

/STATISTICS=CHISQ

/CELLS=ROW

/COUNT ROUND CELL.

* NB: Er staan in dit syntaxvoorbeeld wel erg veel

opmerkingen in verhouding tot het aantal door

SPSS daadwerkelijk uit te voeren opdrachten. Het

zijn ook opmerkingen die je nu niet allemaal

meteen zult begrijpen. Dat is niet erg en

je mag ze meteen verwijderen wanneer je deze syntax

zelf gaat gebruiken. Maar bekijk deze opmerkingen

zeker nog eens over een tijdje wanneer je wat

verder bent met syntax. Sommige aspecten ervan

zullen dan duidelijker worden. Zie ook het

laatste hoofdstuk 7.

Voer deze opdrachten nu uit of wacht ermee tot het voltooien van de syntax in de volgende stap.

STAP 5 - OPSLAAN VAN DATA EN UITVOER

We zijn klaar met de bewerkingen en analyses en zijn in de fase dat we de gewijzigde data en uitvoer willen opslaan.

OPSLAAN VAN DATA

Eerst de gewijzigde data. Wie de opdrachten voor het opslaan met de hand wil intikken is daarin vrij. Wij kiezen weer voor het pasten. Ga naar het datavenster en klik daar niet (!) op de gereedschapsknop Save. Kies in plaats daarvan altijd voor de menu-opdracht File | Save As (en kies dus nu ook niet File | Save), kies een locatie en naam voor het databestand dat je wilt opslaan, en klik weer op Paste. Behalve dat je nu in de syntax-venster de juiste opdrachtregel krijgt voor het opslaan van een databestand, hebben we het ook zo gedaan dat we niet per ongeluk een databestand overschreven hebben.

Ik kies hier voor de opdracht:

SAVE OUTFILE='C:\sDATA\demo_2.sav'

/COMPRESSED.



OPSLAAN VAN UITVOER

En nu nog het opslaan van de hele uitvoer van uitgevoerde syntax en vervaardigde tabellen en grafieken. Die kun je eerst opslaan in het eigen formaat van SPSS voor uitvoerbestanden en dat is .SPV. Ga naar het uitvoer-venster en kies daar voor de menu-opdracht File | Save As. Het pasten resulteert in eerste instantie in iets als:

OUTPUT SAVE NAME=Document6

OUTFILE='C:\sDATA\demo_2.spv'

LOCK=NO.

En nu zit er in deze syntaxopdracht een subcommando waardoor alles kan vastlopen wanneer je deze syntax dadelijk of later eens opnieuw wilt uitvoeren. Het gaat hier om de tekst "NAME=Document6". Deze tekst ver-wijst naar een specifiek benoemd uitvoervenster dat een volgende keer misschien wel maar er waarschijnlijk niet zal zijn (de eerstvolgende keer heet het bijvoorbeeld Document7). Dit is ongeveer hetzelfde verhaal als eerder bij DATASET NAME. Overbodig en weghalen dus. Wat overblijft is:

OUTPUT SAVE OUTFILE='C:\sDATA\demo_2.spv'.

Het gedeelte LOCK=NO kan geen kwaad maar hebben we meteen ook weggehaald, wetende dat de meeste gebruikers van SPSS het nooit nodig hebben.

We hebben in het voorgaande gezien hoe je SPSS Syntax vervaardigt met pasten en intikken en tevens een eerste sjabloon vervaardigd dat kan dienen als basis voor je eigen syntaxen. Maar er waren nog twee manieren om syntax te vervaardigen. We bespreken ze hier tot slot kort en gaan dan uitgebreider kijken naar de voor het intikken belangrijke regels voor de opbouw van SPSS Syntax.

Dit is overigens de nu resulterende (en door mij ondertussen nog wat bijgeschaafde en uitgebreidere) volledige syntax:

NEW FILE.

DATASET CLOSE ALL.

OUTPUT CLOSE ALL.

GET FILE='C:\sDATA\demo.sav'.

* Voorbeelden van enige datatransformaties en analyses. Dit

is overigens een voorbeeld van een opmerking. Maak er veel

gebruik van om zaken voor jezelf en voor anderen toe

te lichten.

* Hier volgt een SPSS-procedure waarbij SPSS de data

gaat lezen:.

FREQUENCIES VARIABLES=age

/ORDER=ANALYSIS.

* De volgende opdracht is een transformatie waarbij

SPSS de data niet meteen gaat lezen, maar wacht op

een procedure zoals bijvoorbeeld FREQUENCIES of

een EXECUTE.



RECODE age

(MISSING=9)

(Lowest thru 35=1)

(35 thru 60=2)

(60 thru Highest=3) INTO LFTCAT.

* De volgende vijf opdrachten zijn datadefinities die

SPSS meteen doorvoert in het codeboek. SPSS wacht

niet op een EXECUTE of andere procedure. De data

worden er niet door gelezen.

VARIABLE LABELS LFTCAT 'Leeftijdscategorie'.

VALUE LABELS LFTCAT

1 '18-35 jaar'

2 '36-60 jaar'

3 '61-61+ jaar'

9 'g.a./ onbekend'.

MISSING VALUES LFTCAT (9).

FORMATS LFTCAT (F1.0).

VARIABLE LEVEL LFTCAT (ORDINAL).

* En nu twee procedures FREQUENCIES en CROSSTABS

waarbij SPSS begint met doorlopen van de data en

uitvoeren van de nog in de wacht staande

transformaties, in dit geval de RECODE.

FREQUENCIES VARIABLES=LFTCAT jobsat

/BARCHART PERCENT

/ORDER=VARIABLE.

CROSSTABS

/TABLES=LFTCAT BY jobsat

/FORMAT=AVALUE TABLES

/STATISTICS=CHISQ

/CELLS=ROW

/COUNT ROUND CELL.

* Het opslaan van het gewijzigde databestand demo.sav

dat het veiligst met een nieuwe naam:.

SAVE OUTFILE='C:\sDATA\demo_2.sav'

/COMPRESSED.

* Het opslaan van de inhoud van het uitvoervenster

in een uitvoerbestand.

OUTPUT SAVE OUTFILE='C:\sDATA\demo_2.spv'.

* Nu nog een keer, maar dan in pdf:.

* Export Output.

OUTPUT EXPORT

/CONTENTS EXPORT=VISIBLE LAYERS=PRINTSETTING

MODELVIEWS=PRINTSETTING



/PDF DOCUMENTFILE='C:\sDATA\demo1.pdf'

EMBEDBOOKMARKS=YES EMBEDFONTS=YES.

* En tot slot ook nog in Word:.

* Export Output.

OUTPUT EXPORT

/CONTENTS EXPORT=VISIBLE LAYERS=PRINTSETTING

MODELVIEWS=PRINTSETTING

/DOC DOCUMENTFILE='C:\sDATA\demo1.doc'

NOTESCAPTIONS=YES

WIDETABLES=WRAP PAGEBREAKS=YES

PAGESIZE=MM(210, 297)

TOPMARGIN=MM(25.4)

BOTTOMMARGIN=MM(25.4)

LEFTMARGIN=MM(25.4)

RIGHTMARGIN=MM(25.4).

* NB: Er staan in dit syntaxvoorbeeld wel erg veel

opmerkingen in verhouding tot het aantal door

SPSS daadwerkelijk uit te voeren opdrachten. Het

zijn ook opmerkingen die je nu niet allemaal

meteen zult begrijpen. Dat is niet erg en

je mag ze meteen verwijderen wanneer je deze syntax

zelf gaat gebruiken. Maar bekijk deze opmerkingen

zeker nog eens over een tijdje wanneer je wat

verder bent met syntax. Sommige aspecten ervan

zullen dan duidelijker worden. Zie ook het

laatste hoofdstuk 7.

* ====.

SYNTAX GENEREREN MET DE VIEWER OF UITVOERVENSTER

We gaan het hier niet demonstreren, maar SPSS Syntax genereren met de SPSS Viewer of uitvoer is niet anders dan dat je eerst volledig met de grafische interface werkt. Dat wil zeggen je klikt toch telkens in dialoog-vensters op OK en niet op Paste. Vervolgens kopieer je de syntaxopdrachten die SPSS nu meteen met de resul-taten in de Viewer of het uitvoervenster heeft geplaatst vanuit die Viewer naar het syntaxvenster. Dit pasten in de omgekeerde richting is een heel legitieme maar ook vrij omslachtige manier van werken. Mijn eerste voor-keur blijft bij het gewoon rechtstreeks pasten. Het eerst uitvoeren met dialoogvensters, dan kopiëren en pasten, en dan de syntax uitvoeren is een lange weg. Het is volstrekt niet efficiënt wanneer je toch al weet welke syntax je wilt vervaardigen. Maar, en daarom gebruik ik deze manier ook regelmatig, het is wel een geschikte manier wanneer je nog aan het experimenteren bent en niet meteen precies weet welke procedures of instellingen je voor je syntax nodig hebt. Dan probeer je wat mogelijkheden uit tot je de juiste tabel of grafiek hebt. Vervolgens kopieer je de beste syntax en plakt deze in het syntaxvenster.

SYNTAX GENEREREN MET HET JOURNAALBESTAND

De vierde methode van syntax vervaardigen met het journaalbestand journal.jnl is de methode van het laatste redmiddel. In 3.4 - Tabblad File Locations hebben we al uitgebreid gesproken over het journaalbestand met daarin als het goed is alle opdrachten die je ooit (sedert de installatie van het programma SPSS) hebt uit-gevoerd met dialoogvensters of vanuit het Syntaxvenster (handmatige wijzigingen in het datavenster en variable view uitgezonderd). Dit is het bestand waar je mee aan de slag gaat wanneer je je syntaxbestanden kwijt bent en je de syntax ook niet kunt achterhalen in de uitvoerbestanden. Ga in het journaalbestand op zoek naar de syntaxen die je nodig hebt, en kopieer deze naar een nieuw syntaxbestand.



6 - OPBOUW EN REGELS VOOR SPSS SYNTAX

Correct werkende syntax moet aan zekere regels voldoen. Bij het werken met de dialoogvensters en pasten zorgt SPSS er zelf wel voor dat de syntax aan die regels voldoet (wat dan nog niet wil zeggen dat dit altijd op de meest leesbare wijze gebeurt). Wanneer je handmatig opdrachten gaat intikken is het essentieel dat je de regels zelf kent. Wat hier volgt is grotendeels maar niet helemaal gebaseerd op de regels uit de helpdocumen-tatie van SPSS zelf. De regels hier zijn de regels die ik zelf hanteer. Ze zijn niet alleen bedoeld om syntax te ver-krijgen die werkt, maar ook om syntax te verkrijgen die overzichtelijk en goed leesbaar is. Een deel van de regels zijn dan ook meer bedoeld als aanbevelingen dan dat ze noodzakelijk zijn voor een goed functioneren van SPSS. Het wordt ten zeerste aanbevolen ook kennis te nemen van hetgeen SPSS zelf te melden heeft over de opbouw en regels voor SPSS Syntax. Zie daarvoor bijvoorbeeld het hoofdstuk Universals in de IBM SPSS Statistics Command Syntax Reference, en daarin de sectie over Commands (Bijvoorbeeld: IBM SPSS Statistics 21 Command Syntax Reference, p.39-48). De SPSS Statistics Command Syntax Reference is het meest com-plete, meest uitgebreide en daarom allerbelangrijkste document over SPSS Syntax. We komen er nog op terug in het volgende en laatste hoofdstuk.

We kijken eerst naar de opbouw van afzonderlijke opdrachten of commando's van SPSS Syntax. Een opdracht of commando in syntax is een instructie aan SPSS om iets te doen. Een opdracht of commando bestaat altijd uit het commando zelf en kan daarnaast ook bestaan uit subcommando's, keywords of sleutelwoorden, en specifi-caties.

Elke syntaxopdracht begint met de naam van het commando zelf. Voorbeelden van enige veel gebruikte op-drachten zijn: GET, RECODE, COMPUTE, FREQUENCIES, CROSSTABS.

Na de naam van het commando zelf, ofwel het hoofdcommando volgen doorgaans een of meer sub-commando's. Subcommando's worden voorafgegaan door een slash-teken of /. Bij het eerste subcommando kan de slash doorgaans achterwege blijven. Voorbeeld:

FREQUENCIES VARIABLES=age marital

/BARCHART PERCENT

/ORDER=ANALYSIS.

Het betreft hier de procedure FREQUENCIES met als eerste term FREQUENCIES zelf en gevolgd door de drie subcommando's VARIABLES, BARCHART, en ORDER. Merk op dat voor het eerste subcommando VARIABLES er geen slash staat. Bij de daarop volgende subcommando's BARCHART en ORDER staan ze er in de procedure wel voor.

Behalve het hoofdcommando en de subcommando's zijn er de specificaties. In het voorbeeld zijn dat de varia-belennamen age en marital, de specificatie PERCENT bij het subcommando BARCHART, en ANALYSIS bij ORDER.

De belangrijkste regels voor de opbouw van SPSS Syntax zijn3:

- Start elk nieuw commando aan het begin (eerste kolom of positie) van een nieuwe regel.

3 SPSS maakt onderscheid tussen regels voor het interactief en batch werken. Dit onderscheid is bijna nooit van belang. Ga er

maar van uit dat jij uiteindelijk interactief werkt met SPSS en niet met batch. Anders wist je dat ook al wel. Bovendien zijn de regels in deze handleiding van toepassing voor zowel interactief als in batch werken.



- Indien een commando zich uitstrekt over meerdere regels, begin dan de vervolgregels juist niet aan het begin van die vervolgregel, maar spring op elke vervolgregel een of twee spaties in zoals in het zojuist gepresen-teerde voorbeeld van FREQUENCIES. Ongeacht of het nu wel of niet echt nodig is om vervolgregels in te sprin-gen, het draagt zeer bij aan de leesbaarheid. We hebben al gehad over de gereedschapsknop Auto indent in de Syntax Editor die je hierbij kan helpen:

.

- Sluit elk commando af met een punt (.) als laatste teken zodat SPSS weet wanneer een opdracht voorbij is. Mocht je de punt aan het einde vergeten, maar zorg je wel voor lege regels tussen opeenvolgende SPSS Syn-taxopdrachten dan zal SPSS ook wel werken. Het advies hier is om beide te doen. Sluit elk commando af met een punt en maak heel veel gebruik van witregels tussen opeenvolgende SPSS-commando's. Dat laatste draagt ook bij aan heldere en leesbare syntax.

- SPSS adviseert het maximaal aantal tekens (inclusief spaties) op een regel te beperken tot 256. Hier wordt geadviseerd de syntaxregels met het oog op de leesbaarheid veel en veel korter te houden dan die 256. Ik streef zoveel mogelijk naar een maximum van 80 tekens per regel. Er zijn veel mogelijkheden om SPSS Syntax regels kort te houden. Zo kun je subcommando's op een volgende regel laten beginnen, zoals SPSS zelf ook al veel doet bij pasten. En wanneer er in een commando meer variabelen genoemd worden dan kun je die varia-belen (de variabelennamen) in plaats van achter elkaar ook onder elkaar zetten. Ook dat komt de leesbaarheid aanzienlijk ten goede.

- We hebben het al gezegd, maar het is goed het ook in dit overzicht van regels te herhalen: de meeste sub-commando's beginnen met een teken slash (/). Bij het eerste subcommando is die slash doorgaans niet ver-plicht.

- De namen van variabelen (VARIABLE NAMES) moeten volledig uitgeschreven worden (in ons voorbeeld age en marital). Deze regel ligt voor de hand, maar zou uit het oog verloren kunnen worden omdat het niet nodig is de SPSS-commando's zelf volledig uit te schrijven. Deze mogen afgekort worden tot drie of vier letters. Daarom leveren de volgende twee voorbeelden in SPSS exact hetzelfde resultaat op:

FREQUENCIES VARIABLES=age marital

/BARCHART PERCENT

/ORDER=ANALYSIS.

fre var age marital /bar perc.

- Wij raden het afkorten van SPSS Syntax echter absoluut af! Het afkorten draagt niet bij aan consistente uni-forme syntaxen en de syntax wordt er niet leesbaarder van. Afgekorte syntax is een van de belangrijke facto-ren bij het bestaan en voortbestaan van syntax die misschien wel werkt, maar slecht leesbaar is en geen enkele bijdrage aan consistent en uniform gebruik van syntax in een organisatie.

- Wat de VARIABLE NAMES of namen van variabelen betreft, de identificatie die SPSS zelf gebruikt voor het onderscheiden van variabelen, zijn er meer regels dan dat de namen altijd volledig uitgeschreven moeten wor-den. De belangrijkste regels zijn dat de VARIABLE NAME bestaat uit een aaneengesloten reeks van maximaal 64 letters, getallen, en toegelaten leestekens. Een variabelennaam begint met een gewone alfabetletter of een van de tekens @, # of $. Je kunt zelf geen variabelen maken met een naam die begint met het dollarteken $ omdat SPSS deze gereserveerd heeft voor systeemvariabelen (zoals $TIME voor de huidige tijd op je computer-systeem en $CASENUM voor het huidige regelnummer van een case in het datavenster). Een variabele die



begint met een # is een tijdelijke ofwel scratch-variabele die je maar beter niet gebruikt wanneer je nog niet zo ervaren bent met syntax. Getallen in een variabelennaam mogen uiteraard ook, maar de naam mag er niet mee beginnen. De variabelennaam 001VAR mag bijvoorbeeld niet, de naam VAR001 mag wel. En aangezien het de identificatie is van een variabele, mogen twee variabelen uiteraard niet dezelfde VARIABLE NAME hebben. En om dit lange verhaal af te ronden: wanneer je met pasten werkt vanuit dialoogvensters, zorgt SPSS er wel voor dat je variabelennamen aan de regels voldoen. Anders wil SPSS niet pasten.

- Bij getallen met decimalen in SPSS-syntax moet je voor het aangeven van die decimalen altijd een punt (.) gebruiken en nooit een komma (,). Dus bijvoorbeeld 2.5 en niet 2,5. Dit geldt altijd ongeacht de overige instel-lingen van SPSS of van je computer.

- Teksten tussen aanhalingstekens (") of apostroffen (') moeten op een enkele regel staan. Het gaat hier vooral om de locaties en namen van bestanden, labels van variabelen en waarden, en om titels van tabellen en grafie-ken. Locaties en namen van bestanden kunnen inderdaad maar het beste op een enkele regel staan. Zelfs al resulteert dat in lange regels. Maar langere labels en titels kunnen desgewenst toch afgebroken worden. Een tekst als 'Aandelen kiezers per politieke partij bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer in 2006' die eigenlijk op een regel hoort, mag in syntax ook opgesplitst worden tot twee regels:

'Aandelen kiezers per politieke partij bij de verkiezingen ' +

'voor de Tweede Kamer in 2006'

- Als jij het niet belangrijk vindt om hoofdletters dan wel kleine letters te gebruiken voor commando's, SPSS trekt zich er ook niets van aan. Een commando als FREQUENCIES VARIABLES= AGE is even goed als frequencies variables=age of Frequencies Variables=Age. Laat je hierbij opnieuw leiden door overwegingen als leesbaarheid en uniformiteit voor jezelf en anderen.

Dit zijn de belangrijkste regels voor SPSS Syntax in het algemeen. Lees zeker ook het al genoemde Universals in de SPSS Syntax Reference Guide.

7 - HELP EN FINISH

We hebben in deze handleiding getracht een grondige inleiding te presenteren in het werken met de comman-dotaal SPSS Syntax. Dit zodat je er meteen of alsnog productiever en professioneler mee gaat werken dan iemand die, en dat misschien al langere tijd, uitsluitend met de grafische Windowsinterface van SPSS werkt. Dat wil niet zeggen dat alles meteen vlekkeloos zal lopen. Goed leren werken met SPSS Syntax kost tijd en moeite. Maar juist dankzij de gebruikersvriendelijke grafische interface van menu's, gereedschapsknoppen en dialoogvensters en de zeer uitgebreide helpfunctionaliteiten en documentatie van SPSS is het goed leren wer-ken met SPSS en SPSS Syntax aanzienlijk eenvoudiger dan in het verleden. Je hoeft er echt geen zware statisticus of computerprogrammeur voor te zijn. De kennis van statistiek en eventueel ook van programmeren helpen vanzelfsprekend bij het productief en professioneel leren werken met het programma. Het is en blijft uiteraard een statistisch computerprogramma. Maar waar het bij SPSS Syntax op aankomt is dat je behalve over een zekere computervaardigheid en enig technisch inzicht vooral beschikt over motivatie en nauwkeurig-heid van werken.

We noemden net de helpfunctionaliteiten en documentatie van SPSS. Deze zijn zo uitgebreid dat je ook daarin in het begin nog de weg kunt kwijtraken. De belangrijkste methoden om help te verkrijgen zijn (a) het help-systeem van het programma en (b) de daaraan inhoudelijk identieke documentatie in pdf. De help in het pro-gramma kun je op twee manieren benaderen: 1 - via het algemene menu Help | Topics bovenin elk SPSS-venster (Datavenster, Viewer, of Syntax Editor), of 2 - via de knop Help in zowat elk dialoogvenster van SPSS.



Het enige verschil tussen beide is dat Help | Topics je naar het begin brengt van het SPSS-helpsysteem. En wanneer je in een dialoogvenster van een procedure op de knop Help klikt ga je meteen naar de help van die procedure. De help die je in beide gevallen meteen ziet, heeft betrekking op het werken met de grafische inter-face of de dialoogvensters zelf en is niet meteen de help van SPSS Syntax. Die help voor syntax vind je telkens ergens onderin de documentatie in hoofdletters. Heb je bijvoorbeeld in het dialoogvenster Analyze | Descrip-tive Statistics | Frequencies op de knop Help geklikt dan vind je onderin de tekst "This procedure pastes FREQUENCIES command syntax" die je doorlinkt naar de Syntax Reference voor die procedure. Hoewel dit zich in de praktijk uiteraard allemaal snel wijst, is het goed het onderscheid in het oog te houden tussen help (of helpdocumentatie) over het werken met de grafische interface of dialoogvensters en help over SPSS Syntax.

Gegeven dat dit een handleiding is over het werken met SPSS Syntax, wil ik hier tot slot bespreken welke help en helpdocumentatie het belangrijkst is wanneer je aan de slag gaat met SPSS Syntax.

1 - HELP | TUTORIAL OF BRIEF GUIDE

Een uitstekende snelle start voor het leren werken met SPSS Syntax in de help van SPSS is de Tutorial of de SPSS Brief Guide en daarin de korte sectie of het korte hoofdstuk Working with Syntax. Wie mijn handleiding tot hier heeft doorlopen zal als het goed is in de Tutorial niet veel nieuws aantreffen, maar er staan wat nuttige voorbeelden in die je zelf eens kunt uitvoeren met de door SPSS meegeleverde sample data.

De tutorial vind je in het programma SPSS in het menu Help | Tutorial en daarin de sectie Working with Syntax. Deze sectie is het snelst te vinden via het navigatiepaneel links.

Of raadpleeg het inhoudelijk identieke pdf-bestand: IBM SPSS Statistics 21 Brief Guide, en daarin ch.8 Working with Syntax (p.112-118)

2 - HELP | CORE SYSTEM OF CORE SYSTEM USERS GUIDE

In het menu Help | Topics of de Core System User's Guide wordt dieper ingegaan op het werken met SPSS Syntax. In Help | Topics beland je in de Core System documentatie. Zoek in het linker navigatiepaneel naar de (nu uit-gebreidere) sectie Working with Syntax.

Of raadpleeg weer het inhoudelijk identieke pdf-bestand: IBM SPSS Statistics 21 Core System Users Guide, en daarin ch.13 Working with Syntax (p.271-285).

3 - HELP | COMMAND SYNTAX REFERENCE

En last but not least de Command Syntax Reference. Er is in deze handleiding al meerdere keren naar verwezen, maar verder nog niet besproken. Als het om SPSS Syntax gaat is de Command Syntax Reference de belangrijkste want volledige documentatie inzake de commandotaal SPSS Syntax. De hele Command Syntax Reference maakt onderdeel uit van het helpsysteem van SPSS. Mijn persoonlijke voorkeur gaat doorgaans uit naar het raadplegen in pdf-formaat. De volledige Command Syntax Reference in pdf vind je in SPSS onder het gelijknamige menu Help | Command Syntax Reference. Voor de op dit moment meest recente versie IBM SPSS Statistics 24 is het een dikke pil van 2280 pagina's. Ik geef echter zelf nog de voorkeur aan de iets oudere en nog dikkere pil van 2557 pagina's de IBM SPSS Statistics 21 Commmand Syntax Reference. Ook al verschijnt er


ftp://public.dhe.ibm.com/software/analytics/spss/documentation/statistics/21.0/en/client/Manuals/IBM_SPSS_Statistics_Brief_Guide.pdf

ftp://public.dhe.ibm.com/software/analytics/spss/documentation/statistics/21.0/en/client/Manuals/IBM_SPSS_Statistics_Core_System_Users_Guide.pdf

ftp://public.dhe.ibm.com/software/analytics/spss/documentation/statistics/21.0/en/client/Manuals/IBM_SPSS_Statistics_Command_Syntax_Reference.pdf


zowat elk jaar een nieuwe versie van SPSS, de Syntax Reference gaat vele jaren mee. Bij de pdf-documentatie van versie 21 was er nog aandacht voor layout en typografie, en dat leest aanzienlijk prettiger.

Wat de inhoud betreft, vind je in de Command Syntax Reference een volledige bespreking van alle syntax-mogelijkheden van elke SPSS-opdracht, dat is vanaf 2SLS tot en met XSAVE. Wanneer je ermee aan de slag gaat, ben je waarschijnlijk geneigd om eerst en vooral te kijken naar de hoofdstukken over de afzonderlijke commando's waar je zelf mee aan de slag gaat, zoals bijvoorbeeld een GET, FREQUENCIES, of SAVE. Doen, en blijven doen zolang als je met SPSS werkt. Hierin vind je ook veel voorbeelden die je kunt kopiÃ«ren en plakken naar het Syntaxvenster. Maar vergeet vooral niet het inleidende hoofdstuk Universals (p.39-125). Dit hoofd-stuk zal er een zijn dat je ook na jaren werken met SPSS regelmatig zult raadplegen zoals dat overigens geldt voor de hele Command Syntax Reference.

=======



Inhoud

1 - Inleiding....................................................................................................................................................................... 1

2 - Wat is SPSS Syntax en waarom zou je het gebruiken? ............................................................................................... 2

2.1 - Tijdwinst ............................................................................................................................................................... 2

2.2 - Krachtiger ............................................................................................................................................................. 3

2.3 - Archivering en communicatie .............................................................................................................................. 3

2.4 - Standaardisatie .................................................................................................................................................... 3

3 - Voorbereidingen in Edit | Options .............................................................................................................................. 4

3.1 - Tabblad General ................................................................................................................................................... 4

3.2 - Tabblad Viewer .................................................................................................................................................... 6

3.3 - Tabblad Output .................................................................................................................................................... 7

3.4 - Tabblad File Locations ........................................................................................................................................ 10

4 - De Syntax Editor of het Syntaxvenster ...................................................................................................................... 12

4.1 - Het Editor paneel ............................................................................................................................................... 12

4.2 - Het navigatiepaneel ........................................................................................................................................... 14

4.3 - Het Foutenpaneel .............................................................................................................................................. 14

4.4 - Overige functionaliteiten van de Syntax Editor. ................................................................................................ 14

5 - Methoden voor het genereren van SPSS Syntax ....................................................................................................... 15

STAP 1 - START ....................................................................................................................................................... 15

STAP 2 - SCHONE LEI PROCEDURE.......................................................................................................................... 15

Het uitvoeren van Syntaxopdrachten: ................................................................................................................... 16

STAP 3 - HET OPENEN VAN EEN DATABESTAND .................................................................................................... 17

Opgepast met DATASET NAME! ............................................................................................................................. 20

STAND VAN ZAKEN: PASTEN VERDIENT DE VOORKEUR......................................................................................... 21

STAP 4 - DOE JE DINGEN MET SPSS SYNTAX .......................................................................................................... 22

STAP 5 - OPSLAAN VAN DATA EN UITVOER ........................................................................................................... 23

Opslaan van data .................................................................................................................................................... 23

Opslaan van uitvoer ............................................................................................................................................... 24

Syntax genereren met de Viewer of uitvoervenster .............................................................................................. 26

Syntax genereren met het journaalbestand .......................................................................................................... 26

6 - Opbouw en regels voor SPSS Syntax ......................................................................................................................... 27

7 - Help en FINISH .......................................................................................................................................................... 29

1 - Help | Tutorial of Brief Guide ................................................................................................................................ 30

2 - Help | Core System of Core System Users Guide .................................................................................................. 30

3 - Help | Command Syntax Reference ...................................................................................................................... 30

8 - INHOUD ..................................................................................................................................................................... 32


SPSS Statistics Syntax: Een handleiding voor het ... Datawerkplaats... · - - 3 2.2 - KRACHTIGER...

Documents

Transcript of SPSS Statistics Syntax: Een handleiding voor het ... Datawerkplaats... · - - 3 2.2 - KRACHTIGER...