spks 2012 - maart-20 · 2016. 12. 22. · Inhoud magazine Doorgang – nummer 38 – maart 2012 (In...

maart 2012 - nummer 38

OORGANGStichting voor Patiënten met Kanker

aan het Spijsverteringskanaal

SPKS

Regie in eigen werkvan groot belang



Trees Groothuis:

Edwin van der Zwaag:

“Angst hebben we niet vaak”

“Checken van de schildwachtklieris de moeite waard!”

Trees Groothuis:




Trees Groothuis:




Inhoud

SPKS| DOORGANG 38 - MAART 2012 | p a g i n a 2

6 Mooi ondanks kanker14 Check bij darmkanker ook de schildwachtklier

37 Recept: Kipragout met lente-uitjes

Inhoud magazine Doorgang – nummer 38 – maart 2012(In deze inhoudsopgave noemen wij niet alle artikelen die inons magazine voorkomen. Beschouwt u haar dan ook meerals lees- en wegwijzer. Wij staan open voor suggesties.

Redactie en ‘even voorstellen’ 3

Rubriek Algemeen vanaf 4AgendaIn memoriam Jan GeurseMooi ondanks kanker met hulp van make-up 6Er zijn heel wat mogelijkheden om ervoor te zorgen dat jeer goed blijft uitzienZorgverzekeraars selecteren stevig 8De zorgverzekeraars lokken (gezonde) jongerenen hoogopgeleiden met forse kortingenBeter resultaat kankerdiagnose door omgeving 9Licht, beeld en geluid kunnen de spanningBoekentips 10

Uitnodiging Landelijke Darmkankerdag 11

Alvleeskankernieuws vanaf 12‘Pacemaker’ in bil helpt ontlasting ophouden 12Cilia Ensing vertelt hoe het haar verging: vallen en opstaan

Darmkankernieuws vanaf 14

Check bij darmkanker ook de schildwachtklier 14Volgens Edwin van der Zaag (Gelre ZiekenhuisApeldoorn) is het de moeite zeker waardIeder zijn eigen darmflora 18Iedere mens heeft een unieke portie bacteriënDunnedarmkanker zeldzaam en vaak erfelijk 20Behandeling lijkt sterk op die bij dikkedarmkankerNederland vanaf 2013 aan de poeptest 22AMC-arts Evelkien Dekker “Dit gaat levens redden”Een verhaal van twee rasoptimisten 24Trees Groothuis vertelt haar verhaal waarin optimisme overheerstDeventer Ziekenhuis bundelt de krachten 26Oncologisch Centrum met multidisciplinair team

Rubriek Vraag & antwoord vanaf 28Slokdarmkankernieuws vanaf 31Nieuw: de Buismaagbrochure 31Marianne Jager schreef een boeiend document‘Uitstrijkje’ kan helpen 34Ontdekking Barrett-slokdarm bij risicogroep isgrote vooruitgangRecept 37

Kanker en werk vanaf 38Project ‘kanker op de werkvloer’ biedtaanknopingspunten voor regie in eigen werk

Foto omslag: © Ringel Goslinga,

geportretteerde Jurgen (HNPCC-Lynch)

Het magazine Doorgang is er om daar-bij te helpen en biedt ook kansen. In-formatie, ontwikkelingen en antwoor-den op knellende vragen. Persoonlijkeverhalen om je te kunnen spiegelenaan anderen. Maart Darmkankermaandbiedt een uitstekende gelegenheid omextra stil te staan bij Darmkanker. Endat doen we. Maar er is nog veel meer.Ook in het algemene gedeelte van hetblad en in het deel over slokdarm is ergenoeg om bij stil te staan, zoals bij-voorbeeld de geboorte van de zeerdoorwrochte Buismaagbrochure onder

auspiciën van SPKS. Dit alles is nogniet genoeg. Elke lezer van dit bladheeft zijn of haar eigen verhaal.Voorbeelden daarvan ook in dit num-mer. We schrijven niet voor de zwij-gende meerderheid. De redactiestaat open voor uw reacties, uw bij-dragen, uw vragen en de antwoordendie u anderen wilt geven. Want sa-men weten we meer en zijn we ookmeer. Dankzij ook uw inbreng kan ditblad steeds meer betekenen. Laateens van u horen. We rekenen op u.

De redactie

Waarom? Daarom!

Zeg wat je denkt, doe wat je denkt en ben wat je doet. Blijf je-zelf, maar sta tegelijk open voor anderen. Waarom? Omdat wij ermoeten zijn voor elkaar. Dat kan alleen als je jezelf alle kansengunt om er te zijn. Mensen met kanker moeten geen kansen latenglippen. En die zo mogelijk met anderen delen. Daarom dus!

de Spoorwegen in communicatie-managementfuncties. In 1984 naarde Hogeschool Rotterdam en daarnanaar de Rabobank en de laatste zesjaar bij Fortis, afwisselend inUtrecht en Brussel. In 2004 met 65jaar met pensioen.Je (oorspronkelijke) werk nu op-nieuw doen als ‘hobby’, dat spreektme wel aan. Behalve dit is mijn an-dere grote hobby honden. Ik benKynologisch Instructeur en bezig zijnmet mensen en honden is een gewel-dige tijdsbesteding. Peter Craghs

In juni 2010 werd bij mij dikkedarmkanker (met nog een kleintje inde endeldarm) vastgesteld. De prima opvang in het DeventerZiekenhuis leidde tot een snelle operatie in juli, voorafgegaan doorenkele bestralingen. Begin augustus verliet ik het ziekenhuis. Nahet terugleggen van de ileostoma in oktober aan de chemokuur.Zowel conditie als gewicht waren weer op peil en ik stapte er volgoede moed in. In juni 2011 bij de eerste controle ‘schoon’ ver-klaard. Bij de controle in december jl. opnieuw ‘okee’. In aprilweer een scopie.

Even voorstellen

Peter Craghs, redacteur


COLOFON

Doorgang, Jaargang 16, nummer 38, maart 2012

Doorgang is het driemaandelijks magazine van SPKS(Stichting voor Patiënten met Kanker aan het

Spijsverteringskanaal).

KOPIJ

Sluitingsdatum inleveren kopij: 23 maart 2012.

Kopij aanleveren op [email protected]

SECRETARIAAT SPKSp/a NFK, Postbus 8152, 3503 RD Utrecht.

ING Bank 6842136 t.n.v. SPKS, te Amersfoort.

BESTUUR

Voorzitter: Anne Loeke van Erven

Secretaris: Jan Engelen a.i.

Penningmeester: Eric Schellekens

Bestuurslid Vrijwilligers: Leo Kruik

Bestuurslid Marketing & communicatie: vacant

Bestuurslid Patiëntengroepen: vacant

MEDISCH ADVISEUR

Rindert W. Keestra

RAAD VAN ADVIES

Prof. dr. C.H.J. van Eijck, chirurg, Erasmus MC

Prof. dr. P. Fockens, gastro-enteroloog, AMC

Prof. dr. E.J. Kuijpers, MDL-arts, Erasmus MC

Dr. M.H.M. van der Linden, klinisch psycholoog, VU MC

Prof. dr. C.J.A. Punt, medisch oncoloog, AMC

Prof. dr. P.D. Siersema, MDL-arts UMC

Dr. B. P.L. Wijnhoven, G.i.chirurg, Erasmus MC

VOORZITTERS PATIËNTENGROEPEN

Alvleesklierkanker vacant

Darmkanker Jolien Pon

Maagkanker vacant

NET vacant

Slokdarmkanker Marianne Jager

REDACTIE

Peter Craghs, Marianne Jager, Jolien Pon en Huub Rol

VORMGEVING EN PRODUCTIE

MDesign Lelystad, tel. 0320 226896, www.mdesign.nl

CONTACT

Voor lotgenotencontact is SPKS bereikbaar via:

• Secretariaat SPKS 0880 02 97 75

• E-mail [email protected]

• www.spks.nl

• KWF Kanker Infolijn 0800 022 66 22 (gratis)

© 2012 SPKS. Niets uit deze uitgave mag op welke

wijze dan ook worden overgenomen zonder vooraf-

gaande schriftelijke toestemming van de redactie.

Neem a.u.b. contact op met de redactie, waar het

niet gelukt is om rechthebbenden te achterhalen

van foto’s en/of illustraties. Hoewel SPKS de grootst

mogelijke zorgvuldigheid betracht inzake haar infor-

matievoorziening, aanvaardt zij hiervoor geen aan-

sprakelijkheid. Zie voor meer informatie onze web-

sites. ISSN 1879-7121

Vorig jaar werd ik donateur van SPKSna een enthousiaste informatieavondin het Deventer Ziekenhuis.Vrijwilligerswerk dus. En het liefstaansluitend op mijn vak: communi-catie en journalistiek. Vandaar dusDoorgang.Mijn werkzame leven was een aan-eenschakeling van boeiende banen inde journalistiek die mij viaAmsterdam, Alkmaar, Arnhem enGroningen uiteindelijk naar Deventervoerde. In 1978 naar de School voorde Journalistiek als directeur, naar

V A N S P K S

In darmkankermaand maart organiseren wij meerdereavonden in ziekenhuizen. Helaas waren nog niet alle gegevens bekend bij het ter perse gaan van magazineDoorgang. In het E-nieuws Darmkanker houden wij u vanalle activiteiten op de hoogte. U kunt zich aanmelden voorhet gratis Darmkanker E-nieuws op [email protected]

01 maart Foto-expositie ‘Denk vooruit, kijk achterom’. Presen-tatie door de Maag Lever Darm Stichting Amersfoort

03 maart ‘De horizon verleggen’ Jaardag SPKS DarmkankerNederland 11.00 – 15.30 uur. Locatie: Corpus Leiden

05 maart Dikkedarmkanker? van screening tot nazorg. LocatieJeroen Bosch ziekenhuis: 19.30 – 22.00 uur. Aanmel-den: www.jbz.nl/darmkanker of tel. 073- 553 65 77

06 maart Presentatie white paper europacolon in parlementbrussel. Lunchmeeting Europacolon met leden vanhet Europees Parlement

10 maart NFK dag voor vrijwilligers


15 maart Darmkanker, hoe verderInformatiebijeenkomst Locatie: Inloophuis De Gele Linde – Boskoop 19.30-21.00 uurAanmelden: e-mail: [email protected] of via tel. 06-13611988.

20 maart Publiekslezing darmkanker UMCU24 maart Informatiedag darmkanker

Antoni van Leeuwenhoek ZiekenhuisKijk op www.nki.nl/darmkankerdag voor het volledige programma.

Ook in april en mei komen er Darmkankerbijeenkomsten.Via het Darmkanker E-nieuws houden wij u op de hoogte.

12 mei Dag voor de actieve vrijwilligers van SPKSLocatie: Museum Speelklok - Utrecht

23 mei Vergadering bestuur en pg-voorzitters

In memoriam

Jan Geurse

Op 9 novemberoverleed Jan, ge-liefd voormalig be-stuurslid, webmas-ter en hoofdredac-teur van onzeNieuwsbrief, die hij vele jarenheeft vormgegevenen samen met zijnvrouw Tonny vouw-de en verzond.

Volgens zijn wens en die van zijnvrouw, vond de uitvaart in stilteplaats. Tonny belde mij in decemberop, om mij het droevige nieuws tevertellen. In september had ik Jan

nog gesproken op de landelijke con-tactdag. Toen ik hem vroeg hoe hetmet hem ging, vertelde hij me laco-niek dat het steeds wat minderwerd.Jan had een buismaag sinds 1994 ensloot zich al snel aan bij StichtingDoorgang (nu SPKS) toen die in 1995werd opgericht. Het was Jan die pe-riodiek een matrix maakte, waaropalle actieve vrijwilligers vermeldstaan met contactgegevens en bij-zonderheden over de ingreep die zehadden ondergaan. Deze matrixkreeg iedereen die op de lijst stondtoegestuurd, zodat wij op de hoogtewerden gehouden van welk team wijdeel uitmaakten.Meteen toen ik het verdrietige be-richt had gekregen, ben ik op zoekgegaan naar een foto waar Jan opstaat. Maar ondanks het feit dat ikvele jaren foto’s maakte op landelij-ke contactdagen en actieve vrijwilli-

gersdagen, viel het niet mee om Jandaarop terug te vinden. Hij stondmeestal achter iemand anders, ofmet zijn hoofd naar beneden. Dattypeert Jan aardig. Hij was er altijd,maar wilde vooral niet opvallen.Toen ik binnen SPKS zijn overlijdenbekend maakte, kreeg ik van ieder-een dezelfde reactie. Men mochthem allemaal zeer graag en vond heterg jammer niet bij de uitvaart tezijn geweest. Toen Jan zijn krachtenafnamen, had hij Tonny verteld waarze alles zou kunnen vinden. Zo stop-te Jan alles voor de belasting in eenordner waarop staat: Diefstal.Typisch Jan, met zijn speciale gevoelvoor humor.Mijn gedachten zijn bij Tonny, die naJan zijn overlijden en dat van hunzoon een paar jaar geleden, alleenachter blijft. Jan is bijna 78 jaar geworden.

Marianne Jager

Nijmeegse hoogleraar Evers opent perspectieven

Zonder psychologie nietnaar een ziekte kijkenOngeveer eenderde van de patiënten met chronische lichamelij-ke aandoeningen heeft last van emotionele problemen of proble-matisch ziektegedrag. De medewerkers van Medische Psychologiewaar prof.dr. Andrea Evers werkt, begeleiden hen binnen multi-disciplinaire teams op vrijwel alle Radboudafdelingen. Eigenlijk,vindt zij, kun je zonder psychologie niet naar een ziekte kijken.

reikt zo met een beperkte inzet eengrote groep mensen. Momenteel lo-pen allerlei effectstudies naar dezenieuwe behandelvormen.”

Evers gaat nog een stap verder. Zebekleedt vanaf 1 april de leerstoelPsychobiologie van somatische aan-doeningen en is samen met haar col-lega’s oprichter van het nieuweRadboud Expert Centre forPsychology & Medicine. “Hier gaanwe innovatief onderzoek uitvoerenvan laboratorium tot therapeutischetoepassingen in de kliniek. Er issteeds meer bewijs dat psychologi-sche factoren allerlei lichamelijkeprocessen beïnvloeden.Zo hebben we bijvoorbeeld aange-toond dat als je gezonde proefperso-nen vertelt dat een bepaalde prikkeljeuk of pijn kan oproepen, ze die ookmeer ervaren dan wanneer je verteltdat die nauwelijks pijn of jeuk ver-oorzaakt. Ook is uit eerder onder-zoek bekend dat dit weer gepaardgaat met allerlei neurobiologische ef-fecten. Deze kennis zetten we mo-menteel om in gerichte therapie.”

Tijd is er rijp voorDe tijd is er volgens haar rijp voor.Psychobiologische effecten zijnsteeds beter te meten. “We hebbenin experimenteel onderzoek bijvoor-beeld laten zien dat na een kortdu-rende psychologische behandelinghet lichaam tijdens stress mindercortisol aanmaakt en dat ontsteking-reacties veranderen.

Uit de gesprekken aan de keukenta-fel kreeg Evers van jongs af mee datlichaam en geest parallelle processenzijn, die je niet los van elkaar kuntzien. “Uit onderzoek weten we in-middels dat mensen onder invloedvan stress bijvoorbeeld vatbaardervoor infecties zijn. Ook wonden ge-nezen dan minder snel. Zorg dierondom de patiënt is georganiseerdwordt vaak alleen gezien als eenmiddel om patiënten tevreden testellen. Maar het heeft ook allerleieffecten op het ziekteproces.Doordat stressreacties bijvoorbeeldverminderen of als de patiënt zijnmedicijnen beter inneemt. Neem deangst voor bijwerkingen, zoals misse-lijkheid bij het middel methrotexaat.Patiënten zijn vaak al beroerd voor-dat ze het innemen, alleen door deaangeleerde angstreacties ertegen.”

Gedragstherapie“In het verleden kwam MedischePsychologie vaak pas bij probleemge-drag in actie. Nu wordt in een vroegstadium gesignaleerd welke patiën-ten risico lopen. Met cognitieve ge-dragstherapie proberen we denken ingedragspatronen te doorbreken. Datwerkt. We ontwikkelen ook steedsmeer e-health interventieprogram-ma’s. Waarbij patiënten – gewoonthuis achter hun pc – bijvoorbeeld le-ren beter om te gaan met chronischepijn of vermoeidheid. We leren henals het ware hun eigen coach te zijn.Ook ziektekostenverzekeraars zijnhierin geïnteresseerd, want je be-

Prof. dr. Andrea W.M. Evers, klinischpsycholoog

Op deze wijze kun je waarschijnlijkhet immuunsysteem positief beïn-vloeden.” Zij ziet ook toekomst in degecombineerde toepassingen van psy-chologie met farmacotherapie.“Recente studies wijzen erop dat alsje bij angstbehandelingen met medi-catie de stressreacties vermindert,patiënten minder stress ervaren. Ookals ze later dezelfde farmacotherapieniet meer krijgen. Dit zou de effec-ten van onze behandelingen sterkkunnen verbeteren. We gaan een ver-gelijkbare aanpak nu onderzoeken bijpatiënten met chronische ontste-kingsziekten.”

‘Learning from the wisdom of thebody’, is de titel van de oratie die zijvorig jaar november hield. Die titelheeft een dubbele betekenis, legt zeuit. ”We kunnen meer gebruikmakenvan de wijsheid van het lichaam,door aangeleerde psychobiologischereacties te ontrafelen die het ziekte-proces beïnvloeden. Maar je kunt hetlichaam ook een nieuwe wijsheidaanleren.” Volgens Evers ligt hier internationaaleen veelbelovend terrein braak.

Het Radboud Expert Centre forPsychology & Medicine is onderge-bracht bij de afdeling MedischePsychologie.

Meer informatie:www.psychologymedicine.nl

A L G E M E E N N I E U W S


Foto

: Fl

ip F

rans

sen

Foto

graf

ie

De combinatie van chemotherapie enbestralingen doet je huid sterk uit-drogen. Dat effect wordt nog versterktdoor cortisone, dat je huid erg broosen dun maakt. Daardoor kan de huidminder weerstand bieden, en wordthij erg vatbaar voor infecties. Er zijnook vrouwen die last krijgen van pig-mentvlekken, vooral rond de ogen. Diegeven een zeer vermoeide uitstraling.

HaarverliesHet grootste probleem voor vrouwendie behandeld worden met chemothe-rapie is het haarverlies. Je verliesthet haar op je hoofd, maar ook jewenkbrauwen, wimpers en neushaarkunnen uitvallen. Je gezicht ziet erkaal uit, en je herkent jezelf nietmeer in de spiegel. Dat lot is voorveel patiënten zwaar te dragen.De stichting Goed Verzorgd ‘BeterGevoel’ organiseert workshops waarinpatiënten advies krijgen over huid- enhaarverzorging en make-up.

Als je chemo of bestralingen krijgt, voel je je doorgaans slap enfutloos. Het laatste waar je zin in hebt, is om je te staan optut-ten voor de spiegel. En toch is het een aanrader. Wie er goeduitziet, voelt zich doorgaans ook beter.

Mooi ondanks kanker met een beetje hulp

HuidOmdat je huid door debehandeling uitdroogt,is het belangrijk dat diegoed beschermd wordt.Wees zuinig met zeep,want die droogt je huidnog meer uit. Hetzelfdegeldt voor badschuim.Badolie is huidvriende-lijker. Douchen is beterdan baden, omdat zominder natuurlijke vet-ten en vochtvasthou-dende stoffen aan dehuid worden onttrok-ken. Onder een douchewordt de zeep snel vande huid gespoeld. Tewarme en koude tempe-raturen moeten wordenvermeden. Achteraf is

een vochtinbrengende crème nuttig.Scrubben kan, maar als je huid erggevoelig is dan kun je dit beter ach-terwege laten.

GezichtDagelijkse verzorging van de huid isbelangrijk, of je nu ziek bent ofniet. ’s Morgens reinig je je huid enbreng je een dagcrème aan om dehuid te beschermen tegen de weers-omstandigheden en tegen vervuiling.’s Avonds reinig je je huid opnieuwen breng je eventueel een nachtcrè-me aan. Wekelijks de huid grondigschoonmaken met een peeling kanbeter worden nagelaten als je huidgevoelig is geworden door de behan-delingen. Breng dan een masker aan.Kies het juiste masker voor jouwhuid. Voor een vale of droge huidkan een hydraterend masker wonde-ren verrichten. Een gevoelige huidheeft meer baat bij een kalmerenden hydraterend masker.



Make-upEen beetje make-up op je gezichtkan ervoor zorgen dat je er veel ge-zonder uitziet. De kans is groot datje daardoor ook beter in je vel gaatzitten. Met een corrector kun jeeventuele donkere kringen onder jeogen of vlekken en verkleuringen camoufleren. Kies een corrector dievoldoende dekt en die een tint lich-ter is dan je foundation. Blush kan ook nuttig zijn. Afhankelijkvan je gelaatsvorm breng je die aanop je jukbeenderen, of net eronder.Als je de blush verticaal aanbrengt,van beneden naar boven, versmal jeje gezicht. Horizontaal aangebrachteblush verbreedt je gezicht.

WenkbrauwenZijn je wenkbrauwen uitgevallen,dan kun je ze bijtekenen met eenwenkbrauwpotlood. Dat vereist eenzekere handigheid, maar na enkelekeren oefenen heb je het wel onderde knie. Gebruik twee verschillendekleuren om je wenkbrauw te teke-nen, want dat oogt natuurlijker. Zet puntjes met afwisselende kleu-ren op de plaats waar de wenk-brauwhaartjes normaal zouden komen. Gebruik geen zwart, maarantraciet of bruin. Vervolgens maakje vanaf elk puntje een korte, schui-ne opwaartse beweging met je pot-lood. Werk van binnen naar buitenen van breed naar smal. Als je klaarbent, kun je de streepjes voorzichtigvervagen met een wattenstaafje.

WimpersWimpers kun je natuurlijk niet bij-tekenen. Maar een lijntje op de randvan het bovenste ooglid kan het oogmeer accentueren, waardoor je eenmeer expressieve blik krijgt. Valsewimpers zijn ook een optie, maarvoor dagelijks gebruik zijn die min-der geschikt omdat het aanbrengenen verwijderen wel wat tijd in be-slag neemt. Voor een etentje zijnvalse wimpers dan weer ideaal.

Bron: Gezondheidsnet


Artsen hebben de plicht patiënten te ondersteunen die met me-dicijnen hun leven willen beëindigen. Goede hulpverleners ho-ren hun patiënten daarover desgevraagd informatie te verstrek-ken. Dat vindt Lode Wigersma, directeur beleid van de artsenfe-deratie KNMG.

Patiënt die dood wil moetmedicijnadvies krijgen


Hij zei dit op een symposium inUtrecht. De Nederlandse Verenigingvoor een vrijwillig levenseinde (NV-VE) organiseerde deze bijeenkomstomdat het twintig jaar geleden wasdat Huib Drion zijn essay over hetzelfgewilde levenseinde van ouderenpubliceerde in NRC Handelsblad.De KNMG stelde vorig jaar dat de eu-thanasiewet veel meer mogelijkhe-den biedt dan mensen denken.Mensen hoeven geen terminale ziek-te te hebben, maar kunnen ook eenopeenstapeling van ouderdomsklach-ten of beginnende dementie hebben,om aan criteria van de euthanasie-wet te voldoen.Patiënten die niet aan de criteriavoldoen, bijvoorbeeld niet uitzicht-

loos en ondraaglijk lijden, kunnen hunarts toch om hulp vragen, zegtWigersma. “Artsen mogen geen medi-cijnen voorschrijven waarmee dezepatiënten zichzelf doden, maar zijmoeten hen er wel op wijzen welkemiddelen het geschiktst zijn en hoeze die zouden kunnen verzamelen.”Hulp bij zelfdoding is strafbaar inNederland, maar informatie verstrek-ken niet. Het behoort volgens deKNMG tot de professionele plichtenvan de arts om met de patiënt te pra-ten als deze medicijnen wil verzame-len voor zelfdoding. Aanzetten gaatechter verder dan het zakelijk ver-schaffen van informatie over de mo-gelijkheden en risico’s van zelfdoding.In Zwitserland verstrekken artsen

Bijsluiters

nog steeds

abacadabra

‘Orodispergeerbaar’ is veruit hetmeest onbegrijpelijke woord datin bijsluiters te vinden is, zo blijktuit een onderzoek van TNS NIPOonder 535 mensen. Bijna de helftvan de Nederlanders snapt de bij-sluiter niet.

Er is al jaren veel kritiek op de lees-baarheid van bijsluiters. Erg veelvooruitgang lijkt er dus nog niet inte zitten. Het goede nieuws: ze wor-den veel gelezen. Meer dan 95 pro-cent probeert de bijsluiter bij heteerste gebruik te ontcijferen. Van deNederlanders begrijpt 43 procentsoms enkele woorden of zinnen niet.Dat percentage is hoger onder oude-ren en laagopgeleiden.

worden door een meer gebruikt sy-noniem (bloeduitstorting). In het ge-val van orodispergeerbaar stuit datop bezwaren; deze term is namelijkvan overheidswege verplicht.Inmiddels is in de betreffende bij-sluiter ‘instant smelttablet’ toege-voegd ter verduidelijking.

Daarnaast is AstraZeneca onlangs ge-start met het geven van video-uitlegbij zijn geneesmiddelen. Patiëntenkrijgen een inlogcode voor een spe-ciale website die ook goed toeganke-lijk is vanaf smartphones en tablets.Nu nog is de video voor één genees-middel beschikbaar, maar het biofar-maceutisch bedrijf wil op korte ter-mijn uitbreiden.

Bron: Medisch Contact - Sarah Sloot

Ruim anderhalf jaar geleden werddaarom het onlineBijsluiterwoordenboek opgestart. Dewebsite trekt inmiddels drie- à vier-honderd bezoekers per dag, dienaast ‘orodispergeerbaar’ vooralmoeite blijken te hebben met determen dispergeerbaar, keratoly-tisch, bètablokker en vochtretentie.Veel lastige woorden (hematoom)kunnen in de bijsluiter vervangen

middelen maar assisteren zij de pa-tiënt niet. Dat doen getrainde ster-vensbegeleiders. Zij bellen na afloopde politie, lijkschouwer en officiervan justitie. Deze toetsen of aan alleeisen is voldaan. Dit verteldeBernard Sutter van de Zwitserse or-ganisatie Exit. In Nederland pleit degroep Uit Vrije Wil ervoor dat ieder-een boven de 70 zonder tussenkomstvan een arts met professionele hulpeen einde aan zijn leven kan maken.

Bron: NRC Handelsblad

Zorgverzekeraarsselecteren stevig

Jong en gezond krijgt regelmatig voorrang


Vanuit de Kamer is de NederlandseZorgautoriteit (NZa) om nader on-derzoek gevraagd omdat een drietalaanbieders van ziektekostenverzeke-ringen zich met kortingen alleen ophoger opgeleide jonge gezonde ver-zekerden richt. Promovendum, Blueen Besured zouden daarmee de soli-dariteit van het systeem ondergra-ven, aldus de liberale vragenstellers.De NZa ziet echter geen aanleidingvoor zo’n onderzoek. De verzeke-raars achter de tussenpersonen, on-der meer Achmea, staan gewoonopen voor andere doelgroepen, zegtde toezichthouder. Klanten betalenals ze niet verenigd zijn in een col-lectief wel 10 procent meer, maardat is toegestaan.

Zorgverzekeraars lokken (gezonde) jongeren, studenten enhoogopgeleiden met forse kortingen. Gezonde mensen die hetmaximale eigen risico willen nemen, betalen de laagste premievan het land. Vrouwen met een kinderwens daarentegen wordengeweerd door het ontbreken van aanvullende verzekeringenvoor zwangerschap.

Peter Ruys van vergelijkingssiteZorgkiezer ziet wel degelijk steedsmeer risicoselectie door zorgverze-keraars. Verzekeraars worden daar-toe geprikkeld omdat ze vanaf ditjaar meer financieel risico lopen.Dan worden de winsten en verliezenvan hun zorguitgaven niet langer on-derling verdeeld.

Hoewel verzekeraars zeggen niet aanselectie aan de poort doen, beden-ken ze wel constructies om mensendie veel gaan declareren te weren.Ruys: “Zo zijn er verzekeraars diewel een aanvullende verzekeringhebben waarin de anticonceptiepilvergoed wordt, maar geen aanvul-lende kosten na een bevalling.


Vrouwen zullen, niet verwonderlijk,bij deze verzekeraar geen polis af-sluiten. De kosten voor de bevalling,die vanuit het basispakket wordtvergoed, lopen de verzekeraarsmis.”

Wynand van de Ven, hoogleraar so-ciale ziektekostenverzekering aan deErasmus Universiteit, vindt dat deverzekeraars steeds vaardiger wor-den om met slimme en subtiele ver-zekeringsvormen de risico’s te be-perken en de winst te maximalise-ren. “Neem Youcare, de goedkoopstevan het land. Je krijgt daar alleeneen extra hoge korting als je hetmaximale eigen risico van 500 euroaccepteert.” Uit onderzoek blijktdat nu net die groep het minst vaakdeclareert.

Ook lokken verzekeraars studentenmet een korting en een gratis aan-vullende verzekering waarmee be-handelingen uit de basisverzekering,die onder het maximale vrijwillig ei-gen risico vallen, gedekt zijn. “Deoverheid kan niet ingrijpen, omdatverzekeraars bij de aanvullende ver-zekeringen wel selectief mogenzijn,” zegt Van de Ven. Daardoor ne-men meer studenten deze basisver-zekering en vindt dus toch selectieaan de poort plaats. De overige ver-zekeraars blijven daarmee over metminder gezonde mensen. Van deVen: “En die moeten meer premiebetalen dan die studenten.”Achmea vindt dat het de wet nietovertreedt. Collectiviteitskortingengelden voor allerlei groepen, aldusde verzekeraar. De Katholieke Bondvoor Ouderen is ook een grote klant.Toezichthouder NZa zegt geen toe-zicht te houden op de aanvullendeverzekeringen, maar alleen te lettenop transparante informatieverstrek-king over de producten en dienstendie verzekeraars aanbieden. Een commissie onder leiding vanNMa-bestuurder Henk Don evalueertinmiddels de werking van het ver-goedingensysteem voor zorgverzeke-raars.

Bron: de Volkskrant – Erik Bloem



Beter resultaat kankerdiagnose door omgeving

De 121 deelnemers aan het experi-ment vulden vragenlijsten in. Die laten zien dat testpatiënten na eenuur tien procent minder gespannenzijn door het verblijf in de specialeomgeving.Drie radiologen beoordeelden boven-dien blind de scans van de test- encontrolegroep. Voor spieren is ergeen significant verschil aangetoond,maar het vet nam minder radioacti-viteit op waardoor een betere beoor-deling mogelijk is, aldus Gilles.

Philips test in het nieuwe onderzoek-slab verder onder meer een moderneziekenhuiskamer voor mensen dieherstellen van een beroerte en nietgebaat zijn bij prikkels. De techniekzorgt bijvoorbeeld voor een rustigontwaken in de ochtend en ruggen-steuntjes voor de vergeetachtige patiënt.

Rustgevend licht, beeld en geluid bij scans als hulpmiddelen gebruiken

Rustgevend licht, beeld en ge-luid kunnen de spanning vooreen mogelijke kankerdiagnoseverminderen en het resultaatvan de PET- en CT-scan ver-beteren. Onderzoekers vanPhilips hebben dat aange-toond met een testopstellingin het Antoni van Leeuwen-hoek Ziekenhuis in Amster-dam. Voorlopige resultatenwerden in december jl. bekend gemaakt

Een uur voor patiënten in de scannergaan krijgen ze radioactieve suikerstoegediend. De stof kruipt naar detumor en maakt die zichtbaar op descan maar dit effect kan worden ver-stoord door spanningen bij de pa-tiënt waardoor ook spieren en vet deradioactiviteit aantrekken.

Onderzoeker Murray Gilles legt uitdat het onderzoek een ontspannenpatiënt vraagt. Vanwege de radio-activiteit mag er geen familie of ver-pleging bij de patiënt blijven, diezich alleen en nerveus kan gaan voe-len. Philips ontwikkelde een omge-ving waarin patiënten zelf kunnenkiezen uit verschillende rustgevendefilmpjes van bijvoorbeeld natuur,een boottocht of ballonvaart. Uithun telefoon of iPod wordt automa-tisch rustige muziek gefilterd. Natoediening van de injectie verdwij-nen alle prikkels, dimt het licht enstopt de film.

Belang patiënt te allen tijde centraal stellen

Het kwaliteitsinstituut is een van devier onderdelen van het NederlandsInstituut voor de Zorg (NIvZ). Hetkwaliteitsinstituut krijgt als taak dekwaliteit van de zorg permanent teverbeteren. Belangrijk onderdeeldaarvan is het stimuleren en onder-steunen van de ontwikkeling vanprofessionele standaarden en richt-lijnen. Daarnaast worden indicatorenontwikkeld die de patiënt helpen bijzijn keuzes in de zorg.De bewindsvrouwen willen dat hetNIvZ artsen en andere zorgaanbie-ders stimuleert om professionelerichtlijnen te ontwikkelen, waarin dewensen en behoeften van patiëntencentraal staan. Als verbeteringendesondanks uitblijven, heeft hetNIvZ de bevoegdheid om die af tedwingen. Daarnaast moet het NIvZerop letten dat richtlijnen, standaar-den en indicatoren goed toepasbaarzijn voor zorgaanbieders.

Het kabinet hecht grote waarde aanhet verbeteren van de kwaliteit, vei-ligheid, transparantie en doelmatig-heid van de zorg. Een speciaal ‘insti-tuut’ gaat hiertoe nieuwe initiatie-ven stimuleren en bestaande krach-ten bundelen. Het belang van de pa-tiënt komt in de activiteiten van hetinstituut centraal te staan.Minister Edith Schippers en staatsse-cretaris Marlies Veldhuijzen vanZanten (beiden VWS) hebben in de-cember een wetsvoorstel hierovervoor advies naar de Raad van Stategestuurd.Het instituut gaat op in het huidigeCollege voor Zorgverzekeringen(CvZ), dat het Nederlands Instituutvoor de Zorg (NIvZ) gaat heten.Schippers en Veldhuijzen van Zantenvinden dat taken en verantwoorde-lijkheden voor kwaliteit in de zorgnu te versnipperd zijn over verschil-lende instanties.

‘Nieuw’ instituutmoet kwaliteit

zorg verbeteren

Minister Edith Schippers


B O E K E N N I E U W S

BO

EK

EN

TI

PS

Tranenpotjes en Geluksarmbanden

‘Ze zeggen dat ik geen vader

heb. Maar ik heb wel een vader –

hij is alleen dood.’

Noa, 9 jaar

Karin Kuiper bleef na het overlijden van haar man achter met drie

jonge kinderen. Mensen vroegen haar vaak: Hoe gaat het nu met de

kinderen? Hoe gaan zij om met de dood van hun vader? Een vraag die

niet eenvoudig te beantwoorden is. In de afgelopen jaren was geen

dag hetzelfde voor haar en ook het rouwproces van de kinderen was

verschillend. Kinderen gaan op geheel eigen wijze om met de com-

plexe gevoelens en emoties die ze tegenkomen. Alle drie zochten zij

hun eigen weg in het leven zonder een lijfelijk aanwezige vader.

In dit geweldige boek vertellen ze zelf hoe ze het verlies, het verdriet

en het leven hebben ervaren, en hoe het is zo om zo jong je vader te

moeten missen.

Dit buitengewoon aangrijpende boek is een echte aanrader voor lot-

genoten, vriendjes en vriendinnetjes, familieleden en omstanders.

Tranenpotjes en Geluksarmbanden

Karin Kuiper | 192 pagina’s | ISBN 9789089894335 | prijs € 14,95

Want kanker heb je niet alleen...

Diagnose Kanker. De bodem zakt even weg, het schudt alle cellen in

je lijf wakker. Wat betekent ziek zijn en je overleveren aan deze

ziekte? Voor de patiënt, maar ook voor zijn of haar familie. Hoe leef

je verder in deze onzekere situatie en wat doet het met een arts of

verpleegkundige?

Ieder mens beleeft het op een eigen manier met eigen emoties.

Iedereen heeft zijn of haar eigen verhaal. Bedrijfs- en interieurfoto-

graaf Anique van der Velden heeft een opmerkelijk boek gemaakt.

Een boek met korte verhalen waarin mensen vertellen over hun erva-

ring met kanker, in combinatie met innemende fotografie. De positie-

ve instelling, de wil tot overleven bij een ieder bij wie de diagnose

gesteld is, heeft diepe indruk op haar gemaakt. De kracht die men

vindt om samen met de arts en met de chemicaliën kanker te lijf te

gaan, dwingt respect af.

Het boek is een initiatief van IXIE Fotografie & Design, Anique van der

Velden en Stichting TeamKING. Het is geen optelsom van zielige ver-

halen. Jan Matheeuwsen, ambassadeur van Stichting TeamKING:

”Nee, want het krijgen van kanker is niet alleen ellende. Vaak geeft

het een soort van optimisme. Patiënten en familieleden

zetten er samen de schouders onder.” De op-

brengst van het boek doneert Anique van der

Velden volledig aan Stichting TeamKING.

Want kanker heb je niet alleen...

Verkrijgbaar via www.wantkankerhebjenietalleen.nl voor € 19,95.

ISBN: 978-90-76014-00-5



Zwarte lijst tegen‘genezers’ kanker

De zwarte lijst is bedoeld als waarschuwing voor kanker-patiënten die hun heil zoeken in het alternatieve circuitof daarover nadenken. Volgens KWF Kankerbestrijdinggaat het om dertig procent van de vijfendertig- tot veer-tigduizend kankerpatiënten.

Hoeveel alternatieve behandelingen tegen kanker bestaan, is onduidelijk: ze worden niet geregistreerd. De site kanker-actueel.nl somt vijfenzestig therapieën op waarvan een aantal therapeuten beweert kanker tekunnen genezen. Dat is echter van geen enkele alterna-tieve therapie wetenschappelijk aangetoond. KWF Kankerbestrijding, die veel telefoontje van patiën-ten krijgt over alternatieve behandelmethoden, gaat nualle informatie natrekken over behandelingen die in debelangstelling staan. Het is de bedoeling de lijst steedsaan te vullen.

Bron: Gezondheidblog.nl

KWF Kankerbestrijding publiceert op internet een over-zicht van alternatieve therapieën tegen kanker waarvanten onrechte wordt beweerd dat ze de ziekte kunnen ge-nezen. Dit is een verheugend initiatief, want mensen dieop deze wijze geld proberen te verdienen over de rug vankankerpatiënten moeten op alle mogelijke manieren wor-den tegengehouden.

Darmkankermaand krijgtsteeds meer aandacht

Op 3 maart houdt SPKS DarmkankerNederland haar jaarlijkse dag inCorpus Leiden. Dit jaar hebben wijeen bijzonder programma voor u,met o.a. een terugblik op 2011, eenonthulling en een première. Er isveel ruimte voor vragen en contactmet elkaar en met de sprekers.Ook de locatie is bijzonder. Corpus iseen combinatie van een interactiefmuseum en een educatieve attrac-tie. Vandaar de naam CorpusExperience. In Corpus kunt u zien,voelen en ruiken hoe het menselijklichaam werkt en welke rol gezondleven daarbij speelt.

’s Middags zal mevrouw Mechelinevan der Linden, klinisch psycholoog,dieper ingaan op de psychosocialeaspecten, zoals vermoeidheid, ver-anderd lichaamszelfbeeld, werkher-vatting en omgaan met angst en on-

zekerheid. Kortom: Hoe bouw je je‘nieuwe’ leven weer op?Marisa Geukes, verpleegkundig spe-cialist, vertelt meer over haar aan-deel in de behandeling van darmkan-kerpatiënten.Graag willen we u, uw familie en al-le geïnteresseerden uitnodigen dezedag bij te wonen.Omdat de ruimte beperkt is, dient uzich aan te melden. Dat kan viawww.spks.nl of per mail: [email protected]. Aan deze dag, incl.koffie, thee en lunch, zijn mededoor een bijdrage van Roche, voorleden van SPKS geen kosten verbon-den. Voor belangstellenden vragenwij een bijdrage van 10 euro perpersoon.Ik hoop u op zaterdag 3 maart inLeiden te kunnen begroeten.

Jolien Pon

Voorzitter SPKS Darmkanker Nederland

Foto-expositie ‘Denk

vooruit, kijk achterom’

Jaarlijks vraagt de MaagLever Darm Stichting (MLDS)gedurende de hele maand

aandacht voor darmkanker.Dit jaar reist de foto-exposi-

tie met als thema ‘Denkvooruit, kijk achterom’ langs

de ziekenhuizen inNederland.

Fotografie is een vorm van kunstdie tot de verbeelding spreekt.

Gezien het taboe dat heerst rond-om de ziekte kiest de MLDS vooreen kunstzinnige verbeelding van

dit voor veel mensen zware en abs-tracte onderwerp. Vijf professione-le fotografen presenteren hun beel-

den, waarbij alle vijf fotografeneen ander aspect van darmkankerbelichten. Voor meer informatie

over de foto-expositie en de agen-da: www.darmkanker.info.

Naast de foto-expositie wordt heelNederland opgeroepen om foto’s temaken die passen bij darmkankeren het thema ‘Denk vooruit, kijk

achterom’.

Maart is internationaal de darmkankermaand. Ook in Nederlandwordt hier steeds meer aandacht aan besteed, zoals te zien is inde agenda op pagina 4.

A L V L E E S K L I E R K A N K E R N I E U W S

Cilia Ensing (69) is een van die patiënten bij wie dit ge-beurde. Maar dat ging ook met vallen en opstaan ge-paard, zo blijkt. “Veertien jaar geleden werd bij mij al-vleesklierkanker geconstateerd. Ik kwam in Heerenveenterecht. Een zware operatie volgde, waarbij een stukjevan de pancreas werd weggenomen. Er werd verteld datals de tumor aan de ader zat, ik na twee uurtjes wakkerzou zijn en dus de operatie niet mogelijk was. Werd ik navijf dagen wakker was de operatie dus geslaagd. Na tiendagen de uitslag, geen uitzaaiingen!”

Naar GroningenOngeveer vier jaar geleden werd Cilia geconfronteerdmet een steeds sterker probleem bij het ophouden vanontlasting. Artsen werden geraadpleegd. In Heerenveenkon men haar niet helpen. Uiteindelijk adviseerde de chirurg, die haar destijds opereerde, toch contact metGroningen te leggen. Hij effende voor haar de weg bij dr. E.J. Messelink van functionele urologie. Die houdt zichonder meer bezig met de patiënten die met urineproble-

men zaten. Ook de sluitspier van de blaas kan merkwaar-dige bokkensprongen maken, bijvoorbeeld na een opera-tie aan dat orgaan of een andere diepe buikoperatie.

“Dokter Messelink plaatste na onderzoek bij mij eenpacemaker in de bil. En die werkte. Maar na ongeveer negen maanden kreeg ik er toch last mee. Er kwamenontstekingen in de bil die veel pijn veroorzaakten.” De pacemaker werd verwijderd en de ontstekingen wer-den bedwongen en het apparaatje kon na een half jaaropnieuw worden geplaatst. “Een verademing”, zegt Cilia,“want het werkte toch weer prima.” Ruim anderhalf jaarging het uitstekend. Totdat ze vond dat ze wat moest afvallen. En prompt kwam er weer een probleem. Ze zatimmers regelmatig op de pacemaker. Die kon het welhebben, maar haar weefsel niet.

Nieuwe problemenNa enige tijd werd de pacemaker herplaatst, nu in debuik. Dat ging een poosje goed, maar opnieuw tradenontstekingen op “Najaar 2011 werd ik opnieuw opgeno-men in het UMCG”, vertelt Cilia. “Ik lag acht dagen in het ziekenhuis. Eerst om via een infuus antibiotica op tenemen. Die kreeg ik uiteindelijk ook in tabletvorm meenaar huis. Maar ik kreeg die ontsteking er niet onder enweer kon ik naar het ziekenhuis. Opnieuw acht dagen.Eerst weer antibiotica en tenslotte moesten ze de pacema-ker toch weer operatief verwijderen. Bij de operatie kwa-men ze er achter dat er een forse ontsteking rondom depacemaker zat, ook de contactdraden, die de pacemakermet de elektroden verbonden, bij de anus moesten eruit.”

Cilia was weer terug bij af. “Natuurlijk erg, maar het ging ook perioden goed. En ik ben heel tevreden over dr. Messelink en zijn collega’s en assistenten. Ik kan lezenen schrijven met de dokter en kan me altijd melden en dan

‘Pacemaker’ in bil helptde ontlasting ophouden

Een ervaringsverhaal met vallen en opstaan


Cilia Ensing

Er is groeiende hoop voor mensen die hun ontlasting laten lopenen daar weinig tot niets tegen kunnen doen. Er is een ontwikke-ling die voor heel wat van de 20.000 volwassenen in Nederland,die moeite hebben om de ontlasting op te houden, een oplossingkan betekenen. Het apparaatje heet neuronenstimulator, maarwordt ook aangeduid met ‘pacemaker in de bil’, naar de plekwaar het instrumentje vaak wordt ingeplant. Het helpt mensenhun ontlasting op te houden en neemt zo een flink deel van deoverlast weg.

NeuronenstimulatorDe neuronenstimulator zorgt viaeen elektrode in de sluitspier er-voor dat deze wordt geprikkeld enzo blijft functioneren. De patiëntwordt zo in staat gesteld ontlasting(of urine) langer op te houden. InMaastricht probeert men de neuro-nenstimulator ook wel uit door de-ze eerst op het lichaam te plaat-sen. Na enige weken is dan duide-lijk of de werking goed is. Daarnakan het apparaatje worden geïm-planteerd. Vaak kan het ’s nachtsuit omdat dit energie spaart en delevensduur ervan wordt verlengd.

A L V L E E S K L I E R K A N K E R N I E U W S


doen ze ook wat. Ik ben nog steedsoptimistisch en zou iedereen die ervoor in aanmerking komt deze metho-de willen aanraden. Binnenkort ver-wachten ze me weer in het zieken-huis en dan hoor ik wat er nu nog ge-daan kan worden. Maar ik ben ookblij dat ik nog steeds ‘schoon’ wordtverklaard. Want dat is natuurlijk ookheel wat waard. Ik denk dat die ont-stekingen uiteindelijk wel weg zou-den kunnen blijven. Maar het kan na-tuurlijk ook dat mijn lichaam het ap-paraatje gewoon niet wil. Dat zouminder leuk zijn. Pijn heb ik niet ophet moment, en dat is ook heel wat.”Peter Craghs

Mocht u naar aanleiding van dit artikelvragen hebben dan kunt u dat bij hetsecretariaat van SPKS melden. Wij pro-beren voor u de juiste antwoorden tevinden of wijzen u de weg.

In die cellen voltrekken zich bioche-mische kettingreacties, die uniekzijn voor hun embryonale collega’s.Dat deze reacties verder nergens bijvolwassenen voorkomen – de onder-zoekers hebben dat uitgebreid ge-controleerd – maakt deze kanker-stamcellen uniek.Nu is er de mogelijkheid de kanker-cellen gericht te bestrijden zondergezonde cellen aan te tasten, meteen middel dat de kettingreactiesstillegt. In combinatie met medicij-nen die de kankercellen zelf aanpak-ken kan zo’n middel een bruikbaretherapie opleveren, zo redeneren deonderzoekers.

Onderzoekers in Madrid hebben een methode gevonden in tumo-ren verscholen stamcellen aan te pakken. Kanker van de alvlees-klier of pancreas is zeer moeilijk te bestrijden. Dat komt doordat de ‘verscholen’ stamcellen voortdurend nieu-we kankercellen produceren maar ongevoelig zijn voor de gang-bare behandelingen.

Nieuwe aanpak stamcellen tegen pancreaskanker

Uitgezaaide darmkanker

Onderzoek wegenssucces afgebroken

Een klinische proef met het experimentele medicijn regorafe-nib (Bayer) bij de behandeling van uitgezaaide darmkanker isvoortijdig stopgezet vanwege een beduidend verbeterde over-

leving ten opzichte van placebo.

Het onderzoek is beëindigd na een geplande tussenanalyse met de aanbeve-ling dat de patiënten die in studieverband het placebo kregen nu in aanmer-king komen voor behandeling met dit middel. In de zogenoemde Correct-studie werden 760 patiënten met uitgezaaide darmkanker, die na de stan-daardbehandelingen was doorgegroeid, ingedeeld in een groep die placebokreeg en een groep die het studiemiddel regorafenib kreeg. De gunstige uit-komst is volgens de fabrikant Bayer betekenisvol omdat de extra overlevingoptrad bij patiënten die al vele zware behandelingen achter de rug hadden.

Bij muizen waarin menselijke pan-creastumoren waren geïmplanteerdwisten de onderzoekers de tumor-groei een halt toe te roepen (CellCancer Cell, november).In 2007 is ontdekt dat de groei vande tumoren en hun vermogen om uitte zaaien wordt bepaald door eenbetrekkelijk kleine populatie kanker-stamcellen. Als deze cellen delenontstaat een kankercel en een nieu-we stamcel. Het aantal kankercellenneemt daardoor gestaag toe, terwijlde populatie stamcellen gelijk blijft. De Madrileense onderzoekers ont-dekten dat zij bepaalde kenmerkenvan embryonale stamcellen hebben.

Toen zij bij muizen losse tumorcellenin de alvleesklier injecteerden, sloe-gen die niet aan. Alle behandeldemuizen waren na 100 dagen nog inleven. De onbehandelde controle-muizen ontwikkelden grote tumorenen leefden gemiddeld maar eenmaand.

Bij implantatie van intacte stukjestumorweefsel waren de resultatenminder rooskleurig. Dat kwam door-dat de stamcellen zijn ingebed in eenstroma, een soort littekenweefseldat de toegediende middelen af-schermt. Pas nadat een middel dathet stroma uitschakelt aan de combi-natie was toegevoegd, was de behan-deling effectief.

De tumoren verdwenen bij deze be-handeling niet, maar verloren hetvermogen om verder te groeien enuit te zaaien.

Bron: NRC Handelsblad – Huub Dassen

Bij de behandeling van borstkanker is het al standaard praktijk:checken of de ‘schildwachtklier’, de lymfeklier die het meest di-recte contact met de tumor heeft, vrij is van kwaadaardige cel-len. Volgens chirurg Edwin van der Zaag van het GelreZiekenhuis in Apeldoorn is het meer dan de moeite waard omdeze procedure ook bij darmkanker in te voeren. “Helaas zijnmijn collega’s nog terughoudend.”

Edwin van der Zaag wil borstkankerprocedure ook bij darmtumoren

den zijn collega’s er goed aan doenom bij het wegnemen van een stukdarm met tumoren te checken welkelymfeklier de zogenoemde ‘schild-wachtklier’ is die bij de tumor hoort.“Na enige oefening gaat dat vrij een-voudig”, zegt Van der Zaag. “Het eni-ge wat je doet, is blauwe inkt in detumor spuiten en vervolgens kijkenwelke lymfeklier ook blauw kleurt.”

Is de schildwachtklier geïdentifi-ceerd, dan is het net als bij bijvoor-beeld borstkankeroperaties aan depatholoog om te beoordelen of dezevrij is van tumorcellen. Ook nu kijktde patholoog al naar de lymfeklierendie tijdens een darmkankeroperatieworden uitgenomen. “Maar dat ge-beurt min of meer ongericht”, aldusVan der Zaag. “In het weggenomenweefsel zitten heel veel klieren endie zal de patholoog logischerwijsnooit allemaal met evenveel nauw-keurigheid kunnen bekijken. Mijnstelling is: geef hem – naast de ge-bruikelijke methode – één klier, deschildwachtklier, waar extra aan-dacht naartoe gaat.”

Als de eventuele vervolgbehandelin-gen worden afgestemd op de bevin-dingen in de schildwachtklier, dandenkt Van der Zaag dat daar veelwinst te behalen is. Hij kan het nogniet hard maken. “Wat ik wel weet,is dat van de patiënten die wordengeopereerd aan kanker in de dikkedarm of de endeldarm, en die vol-gens de huidige – zeg maar ‘ongerich-te’ – procedure schone lymfeklierenhebben, ongeveer dertig procenttoch weer kanker krijgt. Kijk je viade schildwachtprocedure, dan blijkttoevallig ook dertig procent van de-genen met veronderstelde schoneklieren toch tumorcellen in de schild-wachtklier te hebben.”“Onder de patiënten die écht schoneklieren hadden, dus ook geen tumor-


Dr. Edwin van der Zaag

D A R M K A N K E R N I E U W S

Edwin van der Zaag vindt dat hij noglang niet genoeg bijval krijgt voor debelangrijkste stelling uit het proef-

schrift waar hij in november op pro-moveerde bij AMC-hoogleraar WillemBemelman. Volgens Van der Zaag zou-

Check bij darmkanker ook de schildwachtklier

Foto

: M

edis

che

Foto

graf

ie G

elre

Zie

kenh

uize

n M

. H

aaze

broe

k

cellen in de schildwachtklier, was devijfjaarsoverleving nagenoeg honderdprocent! De terugkerende kankermoet dus zitten in de groep met ver-vuilde schildwachtklieren.”

KliederenZo op het eerste gezicht lijkt het duslogisch om patiënten met darmkankerte onderzoeken op tumorcellen in deschildwachtklier. Zijn die aanwezig,dan geef je een aanvullende chemo-kuur na de operatie. Maar Van derZaag benadrukt dat dit niet zo mak-kelijk gaat. Volgens de regels wil menimmers eerst sluitend bewijs hebbendat deze mensen er daadwerkelijkiets mee opschieten als je de indica-tie voor chemotherapie uitbreidt.Een van de belangrijkste bezwarenblijkt te zitten in de getallen: er zouper saldo niet voldoende winst te ha-len zijn. Van der Zaag bestrijdt dat.“Procentueel hebben deze criticas-ters misschien gelijk. Maar volgens dehuidige werkwijze is veertig procentvan de lymfeklieren van mensen metdarmkanker ‘schoon’. Als daar dannog dertig procent schildwachtklierentussen zitten die toch tumorcellenbevatten, dan gaat het dus om dertigprocent van veertig procent, is twaalfprocent. Maar niet alle tumorcellenin de schildwachtklier zijn relevant.


Ongeveer de helft van die twaalf pro-cent heeft enkele losse cellen diegeen echte uitzaaiingen zullen vor-men. Maar als de andere helft wélbaat zou hebben bij aanvullende che-motherapie, dan heb je het inNederland bij 12.000 patiënten perjaar over ruim achthonderd mensendie je mogelijk beter zou kunnen hel-pen.”Een ander bezwaar dat de promoven-dus veel hoort, zit in de procedurezelf. Het zou te lastig zijn. Dat be-strijdt Van der Zaag. “Het gaat omhet spuiten van wat inkt. Bij het weg-nemen van een stuk darm met tumo-ren neem je sowieso al veel omlig-gend weefsel mee, dus je kunt ookbuiten het lichaam inkt in de tumorspuiten. De schildwachtklier zal ookdan nog blauw kleuren. Zeker, de eer-ste paar keer loop je het risico dat jemet inkt gaat kliederen. Maar na tienof twintig keer oefenen kan iederechirurg dit zonder lekkage uitvoe-ren.”

DarmkankerscreeningOp dit moment wordt in een aantalNederlandse ziekenhuizen vervolgon-derzoek voorbereid. Patiënten metschone klieren die volgens de schild-wachtklierprocedure tóch tumorcel-len in deze lymfeklier blijken te heb-

ben, zullen – willekeurig – wel of geenaanvullende chemokuur krijgen. MaarVan der Zaag is nog niet gerust op datvervolgonderzoek. “In de huidige op-zet wordt geen onderscheid gemaakttussen enkele losse tumorcellen in deschildwachtklier, of clusters van cel-len van 0,2 tot 2 mm groot. Ik benbang dat de procedure daardoor nietgericht genoeg zal worden ingezet.De uitkomst zal dan onvoldoende sta-tistische draagkracht hebben. Ik bendaarom nog in gesprek met de opstel-lers van die studie om het protocol opdit punt aan te passen.”

Overigens verwacht Van der Zaag datde statistiek in de toekomst wel eensmakkelijker zou kunnen worden.“Vanaf 2013 zal de preventieve darm-kankerscreening van start gaan. Jemag dus verwachten dat de groepwaarin je er vroeg bij bent grotergaat worden. Het aantal mensen metverondersteld schone lymfeklieren zalin absolute zin dan ook groter wor-den. En dat is juist de patiëntengroepdie baat heeft bij de schildwacht-klierprocedure. In de toekomst zal deprocedure dus aan relatief belangkunnen winnen.” De promovenduslaat het er bepaald nog niet bij zitten.

Bron: AMC Magazine - Rob Buiter


De prognose van patiënten metdarmkanker blijkt slechter alsde tumor een hoge hoeveelheidof juist een lage hoeveelheidvan bepaalde eiwitten heeft.Soms is er sprake van tweemaalgrotere kans op terugkeer vande ziekte. Dit concludeert gas-tro-intestinaal chirurg Eric Belt.Hij promoveerde in decemberjl. bij VU medisch centrum.

In Nederland krijgen jaarlijks onge-veer 12.000 mensen de diagnosedarmkanker en 5.000 mensen ster-ven aan de gevolgen van de ziekte.Bij een deel van de patiënten komtde ziekte na operatieve verwijdering

van de tumor terug. Dan is de ziektemeestal niet goed meer te behande-len. Eric Belt onderzocht welke pa-tiënten een hoog risico op terugkeervan ziekte hebben die mogelijk baathebben bij aanvullende chemothera-pie na de operatie om terugkeer vanziekte te voorkomen.

Zijn onderzoek laat zien dat eenhoge of juist lage hoeveelheidvan bepaalde eiwitten in darmtu-moren een voorspellende waardeheeft voor terugkeer van ziekte,tot wel tweemaal verhoogdekans. Deze prognostische mar-kers kunnen mogelijk helpen omdarmkankerpatiënten te identifi-ceren die een hoog risico hebben

op terugkeer van ziekte na de primai-re operatie. Uiteindelijk zal het ge-bruik van prognostische en predictie-ve biomarkers leiden tot een veelmeer individugerichte behandelingvan patiënten met darmkanker.

Titel proefschrift: Prognostic Tumor

Profiling in Colorectal Cancer

Promotie Eric Belt aan VU:

Concentratie eiwitvoorspelt terugkeer

van darmkanker

Zes veel voorkomende mogelijke afwijkingen op ’n rij

Ontlasting zegt veel overgezondheid – dus kijken

ontlasting kan op meerdere ziekteswijzen, maar dan zijn er meestal ookandere klachten.Het is verstandig om naar de huisartste gaan als je naast ontkleurde ont-lasting, last hebt van bijvoorbeeldlichte koorts, misselijkheid, braken,bloedarmoede, vermoeidheid, pijn inde bovenbuik, donkere urine of geel-zucht. Er kunnen ook andere klach-ten mee gepaard gaan. Daarom ishet belangrijk je gezondheid goed inde gaten te houden als je ontkleurdeontlasting hebt. Het kan een indica-tor voor o.a. Hepatitis A, galstenenof aandoeningen aan de lever zijn.

Afwijkingen in de kleur van je ontlasting kunnen duiden op eenaandoening. Maar je kunt ook slijm en wormpjes in je faeces aan-treffen. Je ontlasting zegt veel over je gezondheid. Er is bijvoor-beeld aangetoond dat artsen eerder een ernstige ziekte als darm-kanker ontdekken bij mensen met een plateau-wc (vlakspoeler).Daar zie je namelijk sneller afwijkingen in je ontlasting.

Bloed in de ontlastingHelderrood bloed aan de buitenkantvan de ontlasting is meestal onschul-dig. Dan kan er een wondje aan deanus of darmwand zitten of je hebtaambeien. Het gaat om weinigbloed, maar soms lijkt het veel om-dat het zich mengt met het toiletwa-ter. Strepen of klonten bloed ver-mengd met de ontlasting kunnenwijzen op een ontsteking in hetmaag-darmkanaal. Meestal heb jedan ook koorts en diarree.

Het is verstandig om met die laatsteklachten naar de arts te gaan, omdatzij op aandoeningen als de ziektevan Crohn kunnen wijzen. Ook bijzwarte ontlasting kun je het beste zosnel mogelijk naar de huisarts gaan.Behalve als je heel veel drop hebtgegeten, wat de ontlasting ook zwartkan laten kleuren. Zwarte ontlastingkomt door bloedingen van boven demaag. Bloed kleurt zwart onder in-vloed van maagsappen. Hierdoorkleurt de ontlasting zwarter.

Waterige ontlastingWaterige ontlasting duidt meestal opacute diarree. De ontlasting is brij-achtig tot waterig en je raakt meeren vaker ontlasting kwijt dan nor-maal. De oorzaak van acute diarreeis in de meeste gevallen een infectiein de darmen. Deze infectie is het gevolg van eenbesmetting met een bacterie, eenvirus of een protozo (eencellig dier-tje). Acute diarree gaat vanzelf over,meestal na een dag of twee, somsduurt het langer.

Acute diarree kan geen kwaad, ten-zij je veel vocht verliest en moetovergeven. Als je te veel vocht ver-liest, kan je lichaam uitdrogen. Indat geval is een glucosezoutoplossing(ORS) de beste behandeling. Ga naarde huisarts bij ernstige klachten, zo-als bloed en slijm bij de ontlasting,koorts, sufheid, te weinig plassen,hevige buikpijn en krampen. Ook als de diarree steeds terugkomtof lang duurt, is het verstandig omnaar de huisarts te gaan. Misschien

Het is dus belangrijk om af en toe watbeter in de wc-pot te kijken.Hieronder worden zes afwijkingen inde ontlasting besproken.

Ontkleurde ontlastingNormaal gesproken is ontlasting bruin.Deze bruine kleur is afkomstig vangalkleurstoffen. Gal is een belangrijkevloeistof voor de spijsvertering in dedarm, met name voor de vertering vanvetten. Gal wordt aangemaakt doorde lever en opgeslagen in de galblaas.Bij onvoldoende galproductie of eenobstructie van de galwegen, ziet ont-lasting er ontkleurd uit. Ontkleurde



ben je gevoelig voor bepaalde voe-dingsmiddelen of heb je last van eenbepaalde darmziekte.

Vettige ontlastingAls er veel vet in je ontlasting zit,kan zij gaan drijven. Dit hoort niet,want verteerd voedsel hoort zwaar-der te zijn dan water. Ook als deontlasting aan het toilet blijft kle-ven, kan dit wijzen op te veel vet.Als je regelmatig vettige ontlastinghebt, ga dan naar de huisarts. Vet inde ontlasting kan duiden op verschil-lende aandoeningen. Een verminderdfunctionerende alvleesklier (pancre-as) is een veel voorkomende oor-zaak. Hierbij maakt de alvleesklierte weinig vetverterende enzymenaan, zogeheten lypase. De alvlees-klierenzymen komen via een afvoer-buis in de twaalfvingerige darm te-recht. Als er te weinig enzymen wor-den geproduceerd, ontstaan erstoornissen in de vertering van sui-kers, vetten en eiwitten. Een gal-zuurtekort kan ook tot vettige ont-lasting leiden. Soms ontstaat vettige ontlastingdoordat de dunne darm onvoldoende

Lange tijd is het belang van de darm-flora miskend, maar sinds we wetendat gewoonlijk aanwezige darmbewo-ners in ons leven een essentiële rolspelen van geboorte tot de dood, komtsteeds meer onderzoek op gang.

De darmflora is betrokken bij het re-guleren van de peristaltiek en de im-munologische ontwikkeling. (immu-nologisch is niet vatbaar voorschadelijke invloeden). Zowat zestigtot zeventig procent van al onze im-muuncellen bevindt zich in de darm.De overgrote meerderheid van debacteriën zitten in de dikke darm,terwijl immunologische processenzich vooral in de dunne darm afspe-len. Daar moet de darmflora dusworden beschermd.Er is een hele reeks voedingssupple-menten op de markt, die als eenprobioticum gebracht wordt, maarover geen enkel bewijs beschikt datze zelfs maar in de darmflora wor-den teruggevonden. Om meer duide-lijkheid te scheppen, moeten wevoor de voedingssupplementen stre-

ven naar een nauwkeurige kwali-teitscontrole vanuit de Europeseoverheid, met als resultaat het aldan niet toekennen van een kwali-teitslabel.Dit zal gevolgen hebben voor het op-zetten en de interpretatie van klini-sche studies. Als er bewezen moet

Meer aandachtvoor darmflora

vetten absorbeert. Dit kan komendoor glutenallergie of een anderevorm van voedselallergie.

Overmatig slijmSlijm bij de ontlasting is volkomennormaal en zelfs noodzakelijk. Eengebrek aan slijm kan namelijk leidentot obstipatie. De ontlasting wordtlangs het slijmvlies van de darm ver-voerd. Daarom zit er een glanzendlaagje slijm rond de ontlasting bij delozing ervan. Een overdaad aan slijmof slijm met bloed, kan duiden opeen ontsteking. Of op een prikkelba-re darm. Ga in zo´n geval naar dehuisarts. Ga ook naar de huisarts alser alleen slijm is en geen ontlasting.

WormpjesJe kunt vrij snel vaststellen of jeaarsmaden (wormpjes) hebt. Ze zit-ten namelijk op de ontlasting.Aarsmaden zien eruit als kleine wittedraadjes. Kort na het slapen kunnenvrouwelijke wormen de darm verla-ten om eitjes neer te leggen in deomgeving van de anus. Het kruipenvan de wormpjes kan jeuk geven.Door te krabben komen de eitjes

weer op de vingers terecht. Via devingers kunnen anderen besmet wor-den, door het inslikken van deze ei-tjes. Aarsmaden zijn geen ernstigebedreiging voor je gezondheid. Jekunt een wormenkuur kopen bij apo-theek en drogist. Daarmee ben je natwee weken van de aarsmaden af.

Auteur: Rachel van de Pol

Bronnen: Medisch A-Z,

Maag Lever Darmstichting,

AMC Universiteit van Amsterdam


worden dat een probioticum gezond-heidsbevorderend werkt, dan moetonderzoek worden uitgevoerd methet product als dusdanig - zoals hetin de winkel te koop wordt aangebo-den -, en niet met de bacteriestamwaarnaar het etiket verwijst.

De best gedocumenteerde indicatievoor het gebruik van probiotica isacute diarree. De meeste producten hebben totaalgeen effect, maar die dat wel heb-ben, verkorten zowel bij volwasse-nen als bij kinderen de diarree metongeveer één dag. Ook is al aange-toond dat probiotica een preventiefeffect uitoefenen op diarree, ge-relateerd aan het gebruik van anti-biotica.

Bron: De Huisarts


cialiseerd in het afbreken van muci-ne, koolhydraten die via het voedselin de darm terechtkomen. Anderenhebben een darmflora van hetBacteroides-type, met meer van debacteriesoorten die vitamine C, B2,B5 en H produceren. Een derdegroep, het Prevotella-type, heeftmeer micro-organismen die vitamineB1 en foliumzuur produceren.De enterotypen laten zien dat er ver-schillende stabiele oplossingen vooreen functioneel ecosysteem zijn, zegtMichiel Kleerebezem, hoogleraar bac-teriële metagenomics van de Wage-ningen Universiteit en een van de auteurs van de baanbrekende studie.

OvergewichtKleerebezem en zijn team zijn aanhet proberen in hun genetisch onder-zoek een relatie te leggen tussen hetoptreden van darmontstekingen (zo-als de ziekte van Crohn en ulceratie-ve colitis) en de bacteriesamenstel-

Elke mens heeft een unieke portie bacteriën aan boord

De laatste jaren is door de stormach-tige ontwikkelingen in de genetica ende DNA-analyse een ander beeld ont-staan van de betekenis van de darm-flora. De invloed van ‘ons tweede ge-noom’ op ziekte en gezondheid isveel groter dan wetenschappers ooithadden vermoed. Omdat de samen-stelling van bacteriegemeenschappenin de darmen zo variabel is, proberenwetenschappers nu grote patronen teontdekken waarin de darmflora vanmensen onderling verschilt.

Voorjaar 2011 ontdekten biologen vanhet metaHIT-consortium dat de darm-flora in de ontlasting van honderdenproefpersonen uiteenviel in driegroepen, zogeheten ‘enterotypen’(Nature). De enterotypen verschillenin de vertering van suikers en eiwit-ten, en ook in de aanmaak van be-paalde vitamines. De meeste mensenblijken een darmflora van hetRuminococcus-type te hebben, gespe-

ling van de darm. En tussen overge-wicht en het soort darmbewoners. Deuitdaging is dan ook om te achterha-len of de veranderde bacteriesamen-stelling oorzaak of gevolg van deziekte is. Amerikaanse onderzoekerstoonden aan dat overgewicht bij mui-zen in ieder geval wel samenhangtmet de compositie van de darmflora.De darmflora van dikke muizen. naardunne muizen werd overgebracht.Die muizen kwamen daarna aan ingewicht, maar het effect was tijde-lijk.Ook bij mensen bestaan er verschil-len in de darmflora van dikke en dun-ne personen. Kleerebezem doet erbinnen metaHIT onderzoek naar: “Deeerste, nog niet gepubliceerde, resul-taten wijzen er ook op dat er binnende obese groep twee subgroepen be-staan die verschillen in de genetischediversiteit van de micro-organismen.Mensen in de subgroep met een lage-re genetische diversiteit laten eengrotere gewichtstoename zien, en alszij op dieet gaan hebben zij ookmeer moeite kilo’s kwijt te raken dande anderen. Ook dat suggereert dater een oorzakelijke relatie is.”

PoeptransplantatieEen sterke aanwijzing dat darmbac-teriën inderdaad de gezondheid vande gastheer dicteren komt van expe-rimenteel onderzoek met poeptrans-plantaties. Artsen in het AcademischMedisch Centrum (AMC) inAmsterdam hebben daarmee al goederesultaten bereikt. Vooralsnog is fae-cestransplantatie – vanwege het tij-delijke effect en de theoretische mo-gelijkheid op deze manier onbedoeldbesmettelijke ziekten over te bren-gen niet geschikt als reguliere behan-deling voor het metabool syndroom.Een afwijkende samenstelling van dedarmflora houdt volgensKleerebezem verband met een helewaslijst van aandoeningen. “Die asso-ciaties zijn onder meer gevonden bijontstekingsziekten van de darm, al-lergieën en autoimmuunziekten. Dedarmen spelen een belangrijke rol bijde training en onderhoud van het im-muunsysteem. In het menselijk li-

Ieder zijn eigen darmfloraen die is zeer gevarieerd

Tien procent van de cellen in ons lichaam en minder dan éénprocent van alle genen in het lichaam zijn echt van onszelf. Derest komt van de honderdduizend miljard bacteriën die in onzedarmen leven. Het blijkt inmiddels dat ieder mens een unieke sa-menstelling van deze bacteriën aan boord heeft, die waarschijn-lijk ook heel bepalend is voor de gezondheid van de gastheer.



chaam zit een groot deel van de im-muuncellen in het darmslijmvlies.Hun functie is daar om te herkennenwat getolereerd mag worden en watweg moet. Daarmee onderhouden zede barrièrefunctie van de darm. Dedarmslijmvliezen vervullen daarmeeeen sleutelrol in het afweersysteem.Afwijkingen in het darmimmuunsys-teem kunnen gevolgen hebben doorhet hele lichaam.”

Sterk individueelDe vraag is wat een gewoon menskan doen om zijn darmflora in eenoptimale conditie te houden of tekrijgen. Via reclames en aanbiedin-gen wordt de consument bestooktmet bacteriedrankjes die de gezond-heid zouden verbeteren.Kleerebezem, die hoogleraar is opeen door NIZO food research in Edegesponsorde leerstoel, zegt hierop:“Er is slechts een beperkt aantaltoepassingen van probiotica waarvanhet gezondheidseffect hard is aange-toond. Eén daarvan is als behande-ling tegen diarree die soms volgt opeen behandeling met antibiotica.”

Bij veel andere toepassingen, zoalshet verhogen van de algemene weer-stand, zijn er volgens hem nog heelveel vragen. “Uit ons onderzoekkomt naar voren dat de moleculairebiologie sterk individueel bepaald is.Als we kijken welke genen actief zijnbij verschillende proefpersonen opvier punten in de tijd, dan vertoonthet patroon telkens vrij grote ver-schillen tussen verschillende perso-nen, terwijl er wel sterke gelijkenisis tussen de monsters afkomstig vanéén persoon. Als je aan verschillendeproefpersonen hetzelfde probioticumgeeft, kan het effect wisselend zijndoor het verschillende uitgangspuntvan individuen. Het probioticumgeeft een duwtje. Bij de een zal datnet genoeg zijn om in de gezondebandbreedte te komen, maar voorde ander zal het niets uitmaken.”

‘Moederflora’Als kinderen ter wereld komen krij-gen ze tijdens de geboorte hun eer-ste darmflora van hun moeder. Debacteriën uit de vagina zijn de eer-ste kolonisten van de babydarmen

die zullen bijdragen aan de vertering.Kinderen die met een keizersnede terwereld komen krijgen hun eerstedarmbewoners van de handen die henals eerste vastpakken. Later krijgenbeide groepen kinderen er nog bacte-riën bij van het zogen aan de borst.De samenstelling van de bacteriepop-ulaties in de vagina en op de huidverschilt. Amerikaanse onderzoekersvan Cornell University volgden deontwikkeling van de darmflora vaneen jongetje vanaf zijn geboorte totaan een leeftijd van tweeënhalf jaaroud (PNAS, 15 maart 2011). In dietweeëneenhalf jaar nam de verschei-denheid aan bacteriesoorten in dedarmen van het kind geleidelijk toetot een niveau dat nog altijd onderdat van zijn moeder lag, maar welruim een verdubbeling was van debeginsituatie.Maar er bleken grote verschuivingenop te treden in de soortsamenstellingin de eerste levensjaren. En toen hetkind erwten en babyvoeding gingeten was dat duidelijk zichtbaar in dedarmflora.

Bron NRC Handelsblad


aan de operatieve ingreepwas begonnen met chemo-therapie.

Voor het onderzoek werdeen groep van 90 patiëntenonderzocht; na langdurigelaboratoriumproeven is bij24 van hen een volledigetypering van de vijf genenuitgevoerd.

“Bij deze 24 patiëntenbleek deze typering eenuitstekende voorspellervan de uitkomst voor depatiënt. We gaan dit nogbevestigen bij groteregroepen patiënten, maar

Darmkanker-genen voorspellen effect van behandeling

“Net als bij borstkankerzouden we met deze set de behandeling van darm-kanker beter kunnen gaanafstemmen op het indivi-du”, zegt onderzoeksleider

Onderzoekers van hetAMC in Amsterdamhebben een set vanvijf genen ontdektwaarvan de werkingvoorspellend is voorde prognose van eenpatiënt met darmkan-ker. Ze publicerendaarover in het bladCell ‘Stem Cell’.


prof. dr. Jan Paul Medema,hoogleraar ExperimenteleOncologie en Radiobiolo-gie.Veel patiënten met darm-kanker komen bij de artsop een moment dat de tu-mor nog niet is uitgezaaid.Operatief verwijderen vanhet gezwel is dan de stan-daardbehandeling inNederland.

Maar hoe die behandelingprecies uitpakt, blijkt tochnog onzeker. Vaak gaat hetgoed, maar niet altijd, endan was het beter geweestals er direct aansluitend

met de huidige voorspel-lende waarde zijn we zeertevreden”, zegt Medema.

“We zijn bezig om de testte verbeteren en sneller telaten uitvoeren om devondst toepasbaar te ma-ken in de klinische prak-tijk.” Is dat zover en zijn de on-derzoekuitkomsten beves-tigd bij grote groepen pa-tiënten, dan wordt de be-handeling van darmkankermede afhankelijk van eengenenonderzoek, net zoalsnu bij borstkanker.

Bron: AMC

dit verschil in optreden van kankerzijn dan ook nog niet helemaal duide-lijk, maar hebben ongetwijfeld te ma-ken met de grote verschillen in bacte-riële flora en lokale darminhoud.

Erfelijk bepaaldKankers van de dunnedarm komen vooralvoor bij patiënten meteen erfelijke aanleg opdarmkanker. De meestbekende aandoeningenop dit terrein zijn hetLynch syndroom, fami-liare polyposis, en hetPeutz-Jeghers syn-droom. Bij de eerstetwee aandoeningenontstaan poliepen voor-al in het eerste deelvan de dunne darm, de12-vingerige darm. Bijhet Peutz-Jeghers syn-droom is meestal al opkinderleeftijd sprakevan poliepen in de ge-hele dunne darm, het-geen vaak op jongeleeftijd aanleidinggeeft tot perioden vandarmverstopping, waar-voor operatie nodig is.Op latere leeftijd kanook kanker van de dun-ne darm ontstaan. Alledrie de genoemde syn-

dromen gaan overigens ook gepaardmet een kans op kanker in andereorganen dan de dunne darm. De as-sociatie tussen dunnedarmkanker eneen erfelijke aanleg op kanker isdusdanig sterk, dat bij elke patiëntbij wie de diagnose op dunnedarm-kanker wordt gesteld, nadrukkelijknavraag naar het optreden van kan-ker bij familieleden zal plaatsvin-den, zo nodig gevolgd door verdererfelijkheidsonderzoek.

De symptomen van dunnedarmkan-ker zijn in grote lijnen gelijk aankanker in de dikke darm. Zo kan ersprake zijn van bloedarmoede doorlangzaam chronisch bloedverlies inde darm. Ook kan de tumor aanlei-ding geven tot een verstopping vande darm, hetgeen gepaard gaat metkrampende buikpijn en soms braken.In sommige gevallen komt de ziektepas in een laat stadium aan het lichtwanneer uitzaaiingen naar bijvoor-beeld lever of buikvlies aanleidinggeven tot klachten als geelzucht ofeen opgezette buik.

OnderzoekDe diagnose dikkedarmkanker wordtmeestal gesteld door endoscopie vande dikke darm (coloscopie).Afhankelijk van de lokalisatie kandunnedarmkanker aan het licht ko-men door een endoscopie via demaag (gastroscopie) naar de 12-vin-gerige darm. Dit toont echter slechtseen erg kort stukje van de enkelemeters lange dunne darm. Omdat dedunne darm minder goed in beeld tebrengen is, en dunnedarmkanker ergzeldzaam is, kan soms sprake zijnvan vertraging in het stellen vandiagnose. Soms wordt de tumor inbeeld gebracht door een CT of MRscan van de buik. Andere techniekenvan endoscopie van de gehele dunnedarm zijn videocapsule onderzoek,en ballon enteroscopie, een techniekdie in een beperkt aantal ziekenhui-zen in ons land wordt toegepast,waarbij de gehele dunne darm ondernarcose kan worden bekeken.Deze laatste techniek biedt het gro-te voordeel dat direct materiaal van

Behandeling lijkt sterk op die van dikkedarmkanker

Dunnedarmkanker zeldzaamen vaak erfelijk bepaald

Het verschil is opmerkelijk omdat dedunne darm veel langer is dan de dikkedarm, en zowel door lengte als doorsterke plooiing een veel groter opper-vlak heeft. De precieze oorzaken voor

Bijna 5% van alle Nederlanders ontwikkelt tijdens het ouder wor-den darmkanker. Jaarlijks wordt bij meer dan 12.000 mensen dediagnose darmkanker gesteld. Hoewel patiënten en behandelaarsvrijwel altijd spreken van ‘darmkanker’ en niet van ‘dikkedarm-kanker’, is dat laatste eigenlijk wat bedoeld wordt. Vrijwel alledarmkankers treden namelijk op in de dikke darm inclusief en-deldarm. Dunnedarmkanker is heel zeldzaam, in Nederlandwordt deze diagnose jaarlijks bij minder dan 200 mensen gesteld, dikkedarmkanker komt dus meer dan 50x vaker voor.



Prof dr. Ernst J. Kuipers

de tumor (biopsie) kan worden ver-zameld voor een definitieve diagno-se. Dit is relevant omdat niet allegezwellen van de dunne darm, zoalsbijvoorbeeld. aan het licht gebrachtdoor een CT scan, dezelfde herkomsthebben. Een deel van de dunne-darmkankers ziet er onder de micro-scoop hetzelfde uit als kankers vande dikke darm en ontstaan uit decellen van het darmslijmvlies (‘ade-nocarcinoom’). Een ander deel ont-staat echter uit bindweefsel enspiercellen van de darmwand (‘GISTtumoren’), terwijl ook sprake kanzijn van kanker vanuit lymfekliercel-len in de darmwand (‘lymfomen’).Een deel van de kankers in de dunnedarm tot slot betreft uitzaaiingenvan tumoren elders, bijvoorbeeldvanuit de nier, huid, of borst. Omeen onderscheid te kunnen makentussen deze verschillende soorten tu-moren, en dus om een optimale the-rapie te kiezen, is weefselmateriaalnoodzakelijk. Onder de benaming‘dunnedarmkanker’ wordt meestalspecifiek gedoeld op de ‘adenocarci-nomen’, en niet op de overige cate-gorieën tumoren.

BehandelingDe behandeling van dunnedarmkan-ker is in grote lijnen gelijk aan dievan de dikke darm. Dat wil zeggendat voor vroeg gediagnosticeerde tu-moren de behandeling soms kan be-staan uit endoscopische verwijde-ring. Dit geldt met name voor afwij-



Endoscopisch beeld van een dunne-darmpoliep. Deze vertoont zich als eengrillige onderbreking van de normaledunnedarmplooien en neemt bijna dehalve omtrek in beslag.

Ballon enteroscoop

Videocapsule

kingen in de 12-vingerige darm bijpatiënten die gecontroleerd wordenvoor een erfelijk kankersyndroom,en daarvoor regelmatig endoscopiemoeten ondergaan. Indien de afwij-king in een later stadium wordt vast-gesteld, bestaat de behandeling al-lereerst uit operatie, waarbij hetaangedane deel van de dikke darmwordt verwijderd. Meestal kan ditzonder aanleg van een stoma, omdatde uiteinden van de resterende darmaan elkaar verbonden worden.

Er is in de afgelopen vijftien jaarveel onderzoek gedaan naar verbe-terde behandeling van kanker van dedikke darm, zowel gericht op verbe-tering van chirurgische technieken,als gericht op effectieve chemo- enradiotherapie. In tegenstelling hier-toe zijn er voor dunnedarmkankergeen studieresultaten beschikbaar.

Dit heeft alles te maken met hetzeldzame optreden van de tumor,waardoor het erg lastig is om verge-lijkend onderzoek te doen naar ver-schillende behandelingsmethoden. Bijgebrek aan gegevens, wordt meestalgekozen voor een behandeling diesterk gelijkt op behandeling voor dik-kedarmkanker, mede vanuit de we-tenschap dat beide typen kanker uit-gaan van een zelfde type weefsel,onder de microscoop sterk op elkaargelijken, en een zelfde patroon ken-nen van groei en uitzaaiing.

ResumerendConcluderend is kanker van de dunnedarm, in tegenstelling tot dikkedarm-kanker, een zeldzame aandoening.Een deel van de dunnedarmkankerstreed op in het kader van erfelijkekankersyndromen. De symptomen diegepaard gaan met dunnedarmkankergelijken deels op klachten passendbij dikkedarmkanker, zoals bloedar-moede en buikpijn. Behandeling kansoms bestaan uit endoscopische ver-wijdering van de tumor, indien vroeggediagnosticeerd, voor de overige tu-moren is operatie de primaire behan-deling. Er zijn geen goede studiere-sultaten bekend ten aanzien van ver-dere nabehandeling met chemothera-pie, hierbij wordt veelal om pragma-tische redenen gekozen voor een be-handeling die gelijkt op die van dik-kedarmkanker.

Ernst J. Kuipers

MDL-arts, Erasmus MC Rotterdam

onderzoek zeker niet, dat geeftDekker onmiddellijk toe. “Maar hetgaat wel veel sterfte aan darmkan-ker voorkomen. Een op de twintigNederlanders krijgt ergens in zijn le-ven darmkanker. Per jaar komen ermeer dan twaalfduizend nieuwedarmkankerpatiënten bij en stervener ongeveer vijfduizend. Screeningkan tenminste 1.400 levens per jaarredden, schat de Gezondheidsraad.Mits zestig procent van de genodig-den ook daadwerkelijk meedoet aande screening, zoals in het proefbe-volkingsonderzoek het geval was.”Onder andere door de vergrijzing zalhet aantal darmkankerpatiënten dekomende jaren stijgen. Vanaf medio2030 kan screening naar schatting2.400 levens per jaar redden, staatin het RIVM-rapport.

Doe-het-zelf poeptestHet probleem is dat darmkanker pasin een laat stadium klachten geeft.De tumoren ontstaan uit poliepen,onschuldige uitstulpingen van dedarmwand. Ongeveer één op detwintig poliepen groeit, héél lang-zaam, uit tot kanker. Dat kan weltien tot vijftien jaar duren. Dekker:“Vaak bloedt een darmtumor eenbeetje, maar valt dat niet op. Hetbloed vermengt zich met de ontlas-ting. Meestal krijgen patiënten pasjaren later duidelijke klachten, alsde tumor de darm grotendeels blok-keert. Dan verandert hun ontlas-tingspatroon. Maar dan is de kans opgenezing al afgenomen tot zestigprocent of minder.” Het doel van het bevolkingsonder-zoek is om darmkanker in een zovroeg mogelijk stadium te ontdekkendoor op zoek te gaan naar bloed inde ontlasting. Dekker: “Zulke patiën-ten hebben 85 tot 95 procent kansop genezing.” Ook spoort het onder-zoek mensen op met het voorloper-stadium van darmkanker: grote ofonrustige poliepen die onderweg zijnom uit te groeien tot tumoren. Zulkepoliepen kunnen namelijk ook bloe-den.

De screening wordt in het najaar van2013 ingevoerd en bestaat uit eenafnamestickie (iFOBT) en, zo nodig,vervolgonderzoek. Iedereen tussende 55 en 75 jaar krijgt eens in detwee jaar een doe-het-zelf poeptestopgestuurd. Dekker: “Je haalt eenstokje door je poep en stuurt dit ineen plastic buisje terug. In het labo-ratorium wordt de iFOBT geanaly-seerd. Worden er bloedsporen gevon-den, dan word je uitgenodigd vooreen coloscopie.” De arts inspecteertde darm op poliepen, darmkanker ofandere afwijkingen die het bloed inde poep kunnen verklaren. Eventuelepoliepen worden meteen wegge-

AMC-arts Evelien Dekker: ‘Dit gaat vele levens redden’

Nederland vanaf 2013 aan poeptest

Twee jaar geleden adviseerde DeGezondheidsraad minister Ab Klinkom een landelijk programma voordarmkankerscreening op te zetten.Maar Klink vond het plan onuitvoer-baar en zette het in de ijskast. Nuvoert de huidige minister vanVolksgezondheid, Edith Schippers,het bevolkingsonderzoek wél in.

Vanwaar deze omslag? EvelienDekker, maag-, darmen leverarts inhet AMC, legt uit. Ze leidt al jareneen groot proefbevolkingsonderzoeknaar darmkanker: “Natuurlijk is diteen andere minister met andere pri-oriteiten. Maar doorslaggevend is detoets die het RIVM deed. In hun rap-port staat heel concreet hóe dit be-volkingsonderzoek uitvoerbaar is.”Perfect is het geplande bevolkings-

Het bevolkingsonderzoek darmkanker wordt vanaf 2013 ge-faseerd ingevoerd voor mensen tussen de 55 en 75 jaar. Zij krijgen een stokje opgestuurd, om door hun ontlasting ( poep) te halen en terug te sturen (iFOBT). “Perfect is deze methodezeker niet, maar het gaat wel veel levens redden”, zegt AMC-arts Evelien Dekker.



Het ‘poepstokje’, de iFOBT

haald met een kleine lasso. Vindt dearts een darmtumor, dan wordt eenpatiënt doorverwezen voor verderebehandeling.

Niet iedereen doet meeDit alles klinkt simpel, maar dat ishet in de praktijk niet. Dat blijkt uithet proefbevolkingsonderzoek vanDekkers in de regio Amsterdam,Diemen en Almere. “We nodigen elketwee jaar iedereen uit die tussen de50 en 75 jaar is en in één van onzepostcodegebieden woont. Zij krijgeneen uitnodigingsbrief.”

Niet iedereen doet echter mee aande thuistest. Na de eerste oproepstuurde 57 procent van de ruim tien-duizend genodigden de poeptest te-rug. In de tweede ronde stuurden ietsminder mensen de poeptest terug,namelijk 52 procent. Dekker:“Redenen om niet mee te doen, wa-ren bijvoorbeeld geen tijd of geenzin. Anderen gaven aan dat ze zichgoed voelden en dus geen reden za-gen om gehoor te geven aan de op-roep. Terwijl screening nu juist be-doeld is voor patiënten zonder klach-ten.”

OngerustheidNog een punt: de test maakt veelmensen ongerust om niets. Zowel inde eerste als de tweede ronde werdbij ongeveer acht procent van dedeelnemers bloed in de poep gevon-den. Ongeveer 85 procent van henonderging een coloscopie. Na de co-loscopie bleek dat de helft van deonderzochte mensen darmkanker ofeen voorloperstadium had. De ande-re helft van de deelnemers had ietsonschuldigs. Aambeien bijvoorbeeld,of hele kleine poliepjes. Dekkervindt het dan ook cruciaal dat jedeelnemers goed uitlegt wat de uit-slag van de poeptest betekent.

Het derde probleem is dat het aantalmaag-, darmen leverartsen beperktis. “We hebben te weinig capaciteitom al in 2013 alle benodigde colosco-pieën uit te voeren. Daarom wordtde screening gefaseerd ingevoerd. Er

worden extra specialisten en verpleeg-kundigen opgeleid. Pas in 2019 draaithet programma op volle sterkte.”

Niet voor nietsBij minder dan één procent van de co-loscopieën treedt een complicatie op.Dat is het vierde nadeel van dezescreeningsmethode. Het gaat om lich-te tot ernstige bloedingen en soms omeen gaatje in de darmwand.Daarnaast heeft een coloscopie de re-putatie van pijnlijk en gênant onder-zoek. “Dat vonden onze deelnemersgelukkig meevallen. De meesten von-den het onderzoek goed te doen.Tijdens de coloscopie krijgen ze eenroesje en wat pijnstilling. Het verve-lendst vinden ze de grote hoeveelheid‘darmschoonmaakmiddel’ die ze voor-af moeten drinken.” Overigens onder-gaan de mensen die uiteindelijk darm-kankervrij blijken te zijn, niet hele-maal voor niets een coloscopie. “Hetlevert ze de wetenschap op dat ze dekomende tien jaar vrijwel zeker geendarmkanker zullen krijgen.”

Geen garantieHet verraderlijke is dat de doe-het-zelf poeptest juist géén garantie geeftop een darmkankervrij bestaan. Dit ishet vijfde en belangrijkste bezwaarvan deze vorm van screening. Dekker:“Niet iedere poliep of tumor bloedt.Met één ronde bloed-in-de-poeptest

mis je een kwart van de mensen metdarmkanker. Ook mis je tweederdevan de personen met een voorloper-stadium van de ziekte. We hopenhen in volgende rondes alsnog op tepikken. Maar ons doemscenario isdat bepaalde deelnemers zich veiligwanen omdat de poeptest goed uit-pakte, terwijl ze wél darmkankerhebben. Uiteraard willen we niet datals zulke mensen dan darmklachtenkrijgen, ze er lang mee rond blijvenlopen omdat ze denken dat het tochgeen darmkanker kan zijn. Ook hieris voorlichting cruciaal, zowel voordeelnemers als huisartsen.”

Dekker ziet twee manieren om deNederlandse screening te verbete-ren. “Je kunt al bij de poeptest vra-gen naar enkele risicofactoren voordarmkanker, zoals de familiegeschie-denis en roken. We onderzoeken ofwe mensen met een verhoogd risicoop darmkanker zo beter opsporen.We zijn blij met de screeningsme-thode die we nu gaan invoeren. Maarover tien jaar hebben we een beteremethode, daar ben ik van overtuigd.En die nieuwe manier zullen we,dankzij de landelijke logistiek voordarmkankerscreening die we strakshebben, invoeren met relatief ge-mak.”

Het volledige artikel van Berber Rouwé

staat in AMC Magazine december 2011

Dr. Evelien Dekker, MDL-arts AMC Amsterdam



een cyste bij mijn eierstokken had.Op woensdag zou ik de uitslag krij-gen, maar toen lag ik al in het zie-kenhuis en ik ben meteen geope-reerd. Het zou een korte operatiezijn, maar het liep erg uit. Toen isuiteindelijk pas ontdekt dat het omPMP ging: kanker aan de blindedarmdie zich in het slijmvlies verspreidtdoor de hele buikholte.” Ze wijsteen gespreksnotitie aan: “Hier heb

ik het gezet: de overlevingskansschrijf ik maar niet op”. Trees is ernog even stil van. “Maar ik heb nooitgedacht dat ik het niet zou redden.Dat kwam gewoon niet in me op.”

HIPECHet bleek dat ze uitzaaiingen had.Ze had maar dertig procent kans opvijfjaars overleving. Tenminste: alsze geen HIPEC-behandeling zou on-dergaan. Inmiddels was ze terechtgekomen in het Antonie vanLeeuwenhoekziekenhuis (AVL) inAmsterdam. Wilde ze een goedekans maken, dan moest ze een HI-PEC-behandeling ondergaan dieslechts op enkele plekken inNederland wordt geboden, waaron-der het AVL in Amsterdam. “En dusheb ik daar die combinatie van ope-ratie én chemokuur (de cytostaticaworden rechtstreeks toegediend aanhet buikvlies) gehad.”

Trees knapte wonderwel snel op.Toen Louis naar de Intensive Carebelde om te horen hoe het met zijnvrouw ging, kreeg hij haar al direct

Het verhaal van twee rasoptimisten

Trees Groothuis: “Angst hebben wij niet vaak”

Trees Groothuis zit met een stapelboekjes voor zich. Een ervan is haardagboek van de periode dat ze ziekwas. Het begon allemaal in 2008 metbuikpijn. “We waren nog anderhalveweek van de vertrekdatum verwij-derd toen ik het niet meer hield. Ikben ’s maandags naar de huisarts ge-gaan die me binnen een uur in hetziekenhuis had voor verder onder-zoek. Op dinsdag hoorde ik dat ik

De diagnose ‘darmkanker’ te horen krijgen, is voor iedereen eenschok. Trees Groothuis (68) hoorde ook nog eens van haar artsdat ze geen ‘gewone’ darmkanker had, maar een erg zeldzamevorm: Pseudomyxoma peritoneï ofwel PMP. Terwijl zij met dechemokuur bezig was, bleek haar man Louis (73) blaaskanker tehebben. Ze zijn inmiddels een paar jaar verder en het gaatgoed. Zo goed dat ze hun passie voor verre reizen weer hebbenopgepakt. Het verhaal van twee rasoptimisten.



aan de telefoon. Het was een be-hoorlijke ingreep waarbij het op-nieuw op gang brengen van de stoel-gang haar de meeste pijn bezorgde.“Voor de rest is het mij heel ergmeegevallen. Een tegenvaller wasdat ik toch nog een extra reeks che-mokuren moest ondergaan. Simpelwas dat niet omdat ik daar beroerdvan werd, maar ik heb mijn schou-ders eronder gezet.”

BergopwaartsSinds die tijd is het bergop met haargegaan. Ze moet nog altijd iederedrie maanden op controle. Dat is el-ke keer weer erg spannend. “Ik hebeen paar keer plekjes gehad op descan: een keer op mijn lever en eenkeer op mijn longen. Maar daarnawas steeds alles goed. Beetje vreemdzijn die plekjes wel, maar ik ben blijdat ik zo goed wordt gecontroleerd.”

Terwijl Trees nog met de chemo be-zig was, merkte Louis dat hij bloed inzijn urine had. Hij wilde er eerstniets over zeggen tegen zijn vrouw,maar deed het toch. “Ze stond eropdat ik naar de huisarts ging”, zegthij. “Die heeft mij meteen weerdoorgestuurd naar de uroloog. Ik benbehandeld – met alle pieken en dalen– maar sinds anderhalf jaar ben ikschoon.”

ReizenHet is inmiddels begin 2012. Trees enLouis ogen absoluut niet als tweemensen die zware jaren achter zichhebben liggen. De opa en oma vanvier kleinkinderen voelen zich zogoed dat ze geregeld op pad zijn ge-gaan. Want als ze iets graag doen, ishet wel reizen.“We hebben een kleine caravan waarwe hier in Europa mee rondtrekken.Toen ik met de chemo bezig was, zijnwe ook weggegaan. En vlak daarnazijn we naar La Palma, een van deCanarische eilanden, geweest. Hetpunt was dat ik totaal niet naar hetstrand kon, omdat mijn voeten erggevoelig waren geworden door dechemo. Het leek wel alsof er duizen-den naalden in mijn voeten prikten.”

De reis die ze in 2008 wilden makennaar Zuid-Afrika maar die niet doorkon gaan omdat Trees kanker bleekte hebben, is dit jaar gemaakt. Dejongste zus van Trees woont er. “Alsje eenmaal ooit in Zuid-Afrika bentgeweest, heb je ‘het virus’ te pak-ken: je wilt steeds weer terug.” Inhun huis is die passie duidelijk zicht-baar. Overal aan de wand hangenkleurige afbeeldingen. Op plankenen vensterbanken staan potten dieoverduidelijk van Afrikaanse oor-sprong zijn.

maar dat is ons ook prima bevallen.”Trees is het plakboek aan het makenen beleeft de reis dan weer. Foto’sworden uitgeknipt, kaartjes en ver-slagen worden toegevoegd. “Ik weetdat het allemaal digitaal kan, maardaar vind ik niets aan. Nu ben ikdaar een heel eigen document vanaan het maken: veel leuker!”

MuziekInmiddels heeft ze een cd opgezetvan een Zuid-Afrikaanse zangeres,Amanda Strydom. Een bonte menge-ling van spirituele en wat stevigereliederen. Als het lied ‘Pelgrims-gebed’ speelt, springen Trees de tra-nen in de ogen. “Muziek en boekenhebben mij door de hele ziekteperio-de gesleept. Dit lied heb ik zo vaakgehoord. We zijn nog niet zolang ge-leden naar een concert van haar ge-weest en toen speelde ze dit als toe-gift. Louis en ik hebben toen ergmoeten slikken.”

Wie denkt dat het echtpaar voorlo-pig wel genoeg gereisd heeft, heefthet mis. Er staat een bezoek aan deVakantiebeurs in de planning, wantze willen nog naar Peru en Chili. Ookop de bonnefooi. “Wel tevoren een auto huren, maarvoor de rest houden we er niet zovan om ons vast te leggen”, zegtTrees. “Hablo bastante español (ikspreek een aardig woordje Spaans).Dus we komen er wel uit. Louis en ikhebben de gekste dingen meege-maakt. Bij het rollen van zijn porte-monnee is ooit zijn halve broek vanzijn billen gescheurd. Hij heeft inBagdad gezeten vanwege zijn werkals vliegveldinspecteur tijdens deIrak-oorlog. We hebben eens in eenbus een briefje gekregen van iemanddat we hem geld moesten geven an-ders zou hij ons dood maken. Louishaalde zijn schouders op en deed netof hij geen Engels sprak. Die kerel isgewoon weggegaan.”Ze willen nog altijd met volle teugengenieten van hun leven. “Er is nogzoveel te doen en zoveel te zien. Wegaan er gewoon voor.”

Rietje Krijnen



“Er is nog zoveel te doen

en zoveel te zien.”

“Dit jaar (2011 – red.) zijn we vanhalf oktober tot half november ge-gaan. Het was de vijfde keer voorons, maar het is nog steeds zo mooidaar. De eerste drie dagen zijn webij mijn zus geweest. We haddeneen auto gehuurd en zijn vervolgensrichting de kust bij de Indische oce-aan gegaan.

Middenin de natuurAls de vraag komt of ze extra voor-bereidingen hadden getroffen omdatze beiden zo ziek zijn geweest, kij-ken ze een beetje verwonderd op.“We hebben wat navraag gedaan,maar malariatabletten waren nietnodig. Voor de rest gaan we er van-uit dat in een land waar de eersteopen hartoperatie is uitgevoerd vol-doende medische kennis zit.Natuurlijk zitten we wel eens ergensver van de bewoonde wereld, maarals je overal bang voor moet zijn,heb je geen leven. De enige conces-sie die we hebben gedaan, is dat weniet meer hebben gekampeerd. Datvinden we allebei eigenlijk zo heer-lijk. Moet je je voorstellen: ’s och-tends je tent openritsen middenindie natuur en al die geluiden en geu-ren meteen oppikken. Zò geweldig.Dit jaar zijn we in huisjes gegaan,

medisch-oncologen, mdl-artsen, gas-trointestinale chirurgen, radiothera-peuten van het RISO, radiologen, on-

cologieverpleegkundigen en de pa-tiëntenorganisatie SPKS de handenineen geslagen om een ‘state of theart’ multidisciplinair OncologischeCentrum te organiseren.

MultidisciplinairGastro-intestinaal chirurg Eric HansEddes schetst de context: “Vanoudsher was de zorg verticaal geor-ganiseerd, iedere discipline deedzijn eigen ding. Men was kapitein ophet eigen schip en er hoefde paswat gedaan te worden zodra er ie-mand aan boord kwam. Voor de pa-tiënt was dit overzichtelijk want erwas één hoofdbehandelaar die ver-antwoordelijk was voor één tra-ject.”

Medisch-oncoloog Walter Vervennevult aan: “Moderne kankerzorg isechter steeds meer multidisciplinai-re zorg. Er is niet een behandelaar,maar er zijn er verscheidene.Therapieën zijn geïntegreerd en dezorg loopt dwars door de verschil-lende disciplines heen. Dat komtomdat de zorg zich steeds meeroriënteert op aandoeningen en min-der, zoals in het verleden, op eenspecifiek specialisme.”

Bestaande kwaliteit door intensievere samenwerking naar nog hoger plan getild

Oncologisch Centrum Deventer Ziekenhuis

Het Deventer Ziekenhuis wil oncolo-gische zorg op het hoogste niveaukunnen aanbieden. Daarom hebben

Het Deventer Ziekenhuis start deze maand met een multidiscip-linaire polikliniek voor kankerpatiënten. In eerste instantie voorpatiënten met een kwaadaardige aandoening van het maag-darmstelsel, maar spoedig ook voor patiënten met borstkanker,longkanker en prostaatkanker. Hiermee organiseert hetDeventer Ziekenhuis een Oncologisch Centrum waar de patiëntcentraal staat en waar optimale kwaliteit kan worden geleverd.



De wachtruimte van het Oncologisch Centrum

Focus op alle aspecten van

de behandeling en zorg

De zorg wordt georganiseerd in eenzorgpad. Voor patiënten met darm-of rectumkanker is er één vast aan-spreekpunt, de regieverpleegkundigeGE. Die zorgt voor coördinatie encontinuïteit van de behandeling ende begeleiding. “Belangrijk in dit hele proces is defocus op alle aspecten van de behan-

deling en zorg in alle fasen van deziekte: psychosociaal welbevinden,gevolgen van behandeling, risico’sgerelateerd aan leeftijd en de be-hoefte aan palliatieve zorg”, zegtstaffunctionaris Marja Voogel van hetBeleidsteam Oncologie. Door zorgaan de ‘achterkant’ logistiek slim inte plannen, kunnen de wacht- endoorlooptijden kort blijven. “Een belangrijk gegeven, want depatiënt hoeft niet lang in onzeker-heid te blijven”, zegt Marja.

Korte lijnenConcreet betekenen de plannen dater op het grote poliplein een nieuwepolikliniek komt met een eigen her-kenbare naam: het OncologischCentrum. “Dat is een multidiscipli-naire polikliniek waar alle professio-nals in het zorgpad voor de patiënt

met een darm- of rectumtumor sa-menwerken”, aldus Walter Vervenne.“De lijnen zijn kort en we staan voorkorte toegangs- en doorlooptijden.Zo moet de patiënt binnen twee da-gen terechtkunnen voor een endo-scopie. Voor de radiologische dia-gnostiek staat twee tot maximaalvijf werkdagen. Als iemand geope-reerd moet worden, dan moet datbinnen twee weken na de diagnosekunnen. De wachttijd voor radiothe-rapie mag maximaal een week be-dragen. De regieverpleegkundige isvoor de patiënt het vaste aanspreek-punt en zorgt voor de coördinatie encontinuïteit van de zorg.”

KwaliteitMet het Oncologisch Centrum zal hetDeventer Ziekenhuis niet alleen voorde patiënten in de regio Salland,

maar ook voor de patiënten daarbui-ten zorg bieden zoals zorg hoort tezijn: helemaal gecentreerd rondomde patiënt en alles georganiseerdvanuit dit principe.

Marja Voogel: “Het DeventerZiekenhuis heeft op dit vlak al heelveel kwaliteit en expertise in huis,zowel bij de radiologen als bij deMDL artsen, medisch oncologen, chi-rurgen en radiotherapeuten. Door desamenwerking vorm te geven in hetOncologische Centrum komen de dis-ciplines niet alleen bijeen maar ver-sterken zij elkaar ook. Daardoor kunje snel inspelen op de behoeften vande patiënt en zijn/haar familie. Datbrengt de kwaliteit van onze kanker-zorg naar een nog hoger niveau.”

Met dank aan

het Oncologisch team DZ



Het oncologisch team van het Deventer Ziekenhuis

V R A A G & A N T W O O R D

In Vraag & Antwoord komt een selectie van debinnengekomen vragen aan bod. Hebt u eenvraag voor de specialisten van het V&A-panel?Stuur deze dan per e-mail naar: [email protected] met als onderwerp V&A-panelDoorgang. Persoonlijk antwoord van de panel-leden is helaas niet mogelijk.

Nieuw in het panel zijn Nicoline Hoogerbrugge en Marcovan Vulpen. Nicoline Hoogerbrugge is hoogleraar inter-nist-oncogeneticus van het UMC St Radboud in Nijmegenmet als leeropdracht Herkennen, Voorkomen enBehandelen van Erfelijke kanker. Dit doet zij samen meteen multidisciplinair team van medisch specialisten.Daarnaast is Nicoline onder meer lid van het dagelijksbestuur van het Radboud Universitair Centrum voorOncologie (RUCO) en is zij de trekker van de Biobank

Behandelingen met hyperbarezuurstoftherapie hielpen niet. Nuwillen ze als laatste redmiddelweer opereren en een spier methuid en vetweefsel uit mijn beenhalen en dit in de holte (van hetabces) plaatsen. Een heftige opera-tie weer met een zeer langdurigeherstelperiode. Ik mag dan geruimetijd niet zitten. Negen tot twaalfmaanden herstel, vijftig procentkans dat de wond weer open gaaten er weer gespoeld moet worden.90 Procent kans dat de wond uit-eindelijk dicht gaat en de operatiedus slaagt. Ik zal ook functieverliesin het been eraan overhouden. ’tKan zijn dat de chirurg aan éénspier niet genoeg heeft en dan zalhij ook uit mijn andere been spieren huid halen. Pfff ik zie het nietmeer zitten hoor. Heeft iemandhier waar ter wereld dan ook erva-ring mee. De plastisch chirurg diemij zou gaan opereren heeft ietsdergelijks nog niet meegemaakt.

Rogier Crolla:

Het is heel begrijpelijk dat u het nietmeer ziet zitten, het zijn heel verve-lende problemen waarmee u kampt.Helaas is de behandeling van endel-darmkanker een heel intensieve be-handeling, waarbij veel complicatieskunnen ontstaan.Een van de problemen die na groteoperaties aan de endeldarm (het rec-tum) kunnen ontstaan is het optredenvan infecties in het operatiegebied.De infecties kunnen oppervlakkigzijn, maar ze kunnen ook dieper gele-gen zijn. Als de diep gelegen infectiesniet goed genezen worden allerleitermen gebruikt om dit te benoemen.Er wordt gesproken over pelvic sep-sis, over persisterende perineale si-nussen, chronische abcessen etc.Dat de infecties kunnen ontstaanheeft te maken met het orgaan datgeopereerd wordt nl de darm waarinveel bacteriën zitten. Er kan dus ge-makkelijker een infectie optreden

Radicaal redmiddelIn mei 2011 werd ik voor de twee-de keer geopereerd aan darmkan-ker. Na de verwijdering van hetrectum kreeg ik een stoma. Nadientraden er vele ontstekingen en an-dere ongemakken op.

Rogier M.P.H. Crolla, chirurg

Erfelijke Darmkanker van het NFU-Parelsnoer Initiatief.Marco van Vulpen is hoogleraar radiotherapeut-oncoloogvan het UMC in Utrecht met als leeropdracht het ont-wikkelen van nieuwe behandelmethodes in het kadervan ‘opereren zonder snijden’. Dit doet hij samen methoogleraar Maurice van den Bosch van de afdeling radio-logie.Daarnaast is Marco onder meer voorzitter van de patiëntenklankbordgroep vanhet UMC Utrecht, waarSPKS ook actief aandeelneemt. In dezeklankbordgroep wordt hetbeleid rondom de behande-ling van patiënten met kankerbinnen het Cancer Center vanhet UMC Utrecht besproken.



dan wanneer er geopereerd wordt aanorganen waarin geen bacteriën zitten.Er is een grotere kans op het ontstaanvan chronische infecties als rondom deoperatie bestraald moet worden. Debestraling heeft namelijk niet alleeneffect op de kankercellen, maar ook opde naastgelegen delen van het li-chaam, waardoor de wonden mindergoed kunnen herstellen. De bestralingkan dus ook nadelige effecten hebben,maar zonder die bestraling kunnensommige mensen niet genezen worden.Als voor de operatie vaker bestraaldmoet worden en tijdens de operatieook nog bestraald moet worden is ersprake van een uitgebreide vorm vanendeldarmkanker. Er zijn in Nederlandmaar enkele ziekenhuizen waar hetmogelijk is om tijdens de operatie be-straald te worden. Deze ziekenhuizenkrijgen uit het hele land patiënten ver-wezen voor deze behandeling.Daardoor zijn de behandelaars in dezeziekenhuizen zeer ervaren. Alle erva-ring ten spijt, de problemen van diepgelegen aanhoudende infecties komenook weer niet zo vaak voor dat er dok-ters zijn in Nederland, of waar dan ookter wereld, die zéér uitgebreide erva-ring hebben bij de behandeling ervan.In de literatuur worden dan ook seriesbesproken die hooguit enkele tot tien-tallen patiënten betreffen.Het probleem van de behandeling vande aanhoudende infecties in het gebiedbinnen in het bekken is de moeilijkebereikbaarheid en het ontbreken vanweefsels die zo goed doorbloed zijndat de infecties vanuit het gezondeweefsel kunnen genezen. Met hyperba-re zuurstoftherapie wordt geprobeerdeen betere wondgenezing te bereiken.Als dat onvoldoende resultaat heeftkan geprobeerd worden om gezond,goed doorbloed weefsel in de ziekeholte te transplanteren. Daar zijn di-verse methodes voor die niet voor elkepatiënt geschikt zijn. Een van de mo-gelijkheden is het transplanteren vaneen spier uit het bovenbeen.U maakt veel tegenslagen mee. Toch iswijze waarop uw behandelaars tot nogtoe de problemen hebben proberenaan te pakken vertrouwenwekkend.Met zulke dokters kunt u gerust uw

twijfels en zorgen delen, ze zullen dansamen met u nadenken over de vol-gende stappen.

Haiko Bloemendal:

Van mijn arts heb ik metocloprami-de gekregen tegen de misselijkheidtijdens mijn chemokuren. Helpt ditmiddel beter wanneer ik het elkedag structureel inneem?

H.B.: Het is altijd beter medicijnen opvaste tijden in te nemen. Hierdoorkomt er een stabiele spiegel in hetbloed en is de werking beter. Het zonodig innemen van de metoclopramideis wel te verdedigen als er maar af entoe klachten van misselijkheid zijn.

Mijn moeder heeft maagkanker, eenCT scan wees uit dat er plekjes opde longen waren te zien, maar zekonden niet zeggen of dit uitzaaiin-gen waren. Na de chemo waren deplekjes weg. Mijn vraag; is dat posi-tief of negatief?

H.B.: Hier kan ik moeilijk een ant-woord op geven. Kleine plekjes kun-nen metastasen zijn. Het verdwijnenkan dan als een gunstig effect op dechemotherapie worden beschouwd.Echter kleine aspecifieke afwijkingenziet men ook wel eens na bijvoor-beeld een luchtweginfectie.

De chemokuren met Xeloda zijn voormijn man teruggebracht . Kan 75%van Xeloda nog wel effectief zijn?

H.B.: Dosisreductie kan een nadeligeffect hebben op de effectiviteit. Jekunt bij toenemende bijwerkingenechter beter de dosis iets verminde-ren zodat je langer door kunt gaanmet de behandeling. Dit is effectie-ver dan eerder moeten stoppen.

Mijn vader wordt ieder half jaar ge-controleerd (Hij had darmkanker).Tot nu toe is alles goed. Ook hetbloed. Ik snap eigenlijk niet goedwat er in het bloed te zien is enmijn vader weet dat ook niet.Voordat hij darmkanker kreeg werdzijn bloed ook 1x per jaar gecontro-leerd. Hadden ze toen dan niet alkunnen zien dat hij darmkankerhad?

H.B.: Bij terugkeer van ziekte in dedarm ziet men soms in een vroeg sta-dium bloedarmoede ontstaan op basisvan ijzertekort. Ook kan een oplo-pende waarde van de tumormarkerCEA een aanwijzing zijn voor terug-keer van ziekte. Helaas is het ookvaak zo dat ziekte uitgebreid terugis, terwijl bij bloedonderzoek geenafwijkingen worden gevonden.

Als aanvulling op ‘koud weer enOxaliplatin’ het volgende: De neuro-pathie is ook een regelmatig terug-komende bijwerking bij Xeloda®

(capecitabine) dat veel wordt voor-geschreven bij darmkanker. Ik kreegdestijds van mijn specialist het ad-vies om vitamine B6 (pyridoxine) tegebruiken dat een positieve invloedzou hebben. Hierover was discussie.Ik weet niet of hierover nu een dui-delijk standpunt is.

H.B.: Er zijn enkele onderzoeken diesuggereren dat pyridoxine een be-schermende werking tegen de neuro-pathie heeft. Ook zou infusie metcalcium en magnesium hier tegen be-schermen. Er zijn echter geen grotegerandomiseerde onderzoeken die ditbevestigen.

Haiko J. Bloemendal, internist-oncoloog



StralingsschadeNa bestraling van de borst vanwegeslokdarmkanker, kreeg mijn moederiets aan haar hart. In de wachtkamerhoorde ik een man vertellen dat eenbekende van hem na bestralingen,ook voor slokdarmkanker, is gestor-ven. Niet aan slokdarmkanker, maaraan een gescheurde aorta. Hoe grootis het risico op schade door bestra-ling? Is daar onderzoek naar gedaan?

Prof. dr. Marco van Vulpen

Weefsels die niet delen reagerenniet of nauwelijks op bestraling. Welkan er na vele jaren wat litteken-weefsel ontstaan in deze organen.Zo kan het hart een stukje verlitte-kenen en na vele jaren soms eenverminderde hartfunctie geven. Ditgeldt ook voor de long. De aortageeft eigenlijk nooit klachten, be-halve als de kwaadaardige tumor inde aorta zelf groeit. Als door bestra-ling de tumor krimpt kan er dansoms een gat in de aorta overblijven.Dat is vaak moeilijk op scans te zienen het is nauwelijks te voorspellenof dit gaat gebeuren. Gelukkig is ditiets wat maar zeer zelden voorkomt.

Marco van Vulpen:

Bedankt voor deze goede vraag. Hieris veel onderzoek naar gedaan.Bestraling is er op gericht om kanker-weefsel kapot te maken, maar door-dat kwaadaardige tumoren met spriet-jes ingroeien in de omgevende norma-le weefsels, zullen ook die weefselsgedeeltelijk worden meebestraald.Hierdoor kunnen bijwerkingen/klach-ten ontstaan. Bestraling werkt alleenop delende weefsels. Rondom de tu-mor in de slokdarm is het slijmvliesvan de gezonde slokdarm een delendweefsel. Door bestraling kun je daar-

Heeft u een vraag?Laat het weten!

Stuur deze dan per e-mail naar:[email protected] als onderwerp

V&A-panel Doorgang.

Controle kleinkinderenIn mijn directe familie (vrouw, vader,moeder, neef, ikzelf) komt veel kan-ker voor, maar allemaal verschillen-de vormen. Moeten mijn kleinkinde-ren onder controle voor kanker?

Prof. dr. Nicoline Hoogerbrugge

Nicoline Hoogerbrugge:

De vraag die wordt gesteld is of er inde familie waarin veel verschillendevormen van kanker voorkomen, redenis om aan een verhoogd risico op kan-ker te denken in de volgende genera-tie. Die vraag kan ik niet met een jaof een nee beantwoorden, omdatdaarvoor meer gegevens nodig zijn.Een verhoogde kans op kanker is metname aanwezig wanneer er wordt vol-daan aan een of meer van de volgendekenmerken:1. Dezelfde vorm van kanker komt voor

bij verschillende familieleden.

door misselijk worden, slikklachten(‘alsof je een heel ei doorslikt’) eneventueel wat taai slijm. Ook delong bevat delend weefsel. Hierdoorkan bestraling op de slokdarm lichtehoestklachten geven met wat spu-tum.Het laatste delend weefsel is dehuid. Soms zie je dat de huid roodverkleurt rondom deze bestraling.

2. Kanker komt op ongebruikelijkejonge leeftijd voor (bijvoorbeelddarmkanker op een leeftijd jongerdan vijftig jaar of borstkanker opeen leeftijd jonger dan veertigjaar).

3. Vaker optreden van kanker bij eenpersoon.

In de familie die wordt beschrevenvalt op dat er veel verschillende vor-men van kanker voorkomen.Longkanker komt in deze familie va-ker voor, maar wordt zo vaak door ro-ken veroorzaakt dat het lastig is hier-over een uitspraak te doen behalve:Ga niet roken of stop met roken!Over de leeftijd waarop de diagnosekanker werd gesteld is geen informa-tie voorhanden. De vraagsteller zelfheeft zowel darmkanker als een vormvan huidkanker gehad. Deze combina-tie wijst gelukkig niet naar een spe-ciale gevoeligheid voor kanker. Allessamen afwegend raad ik aan dezevraag met de huisarts te bespreken,maar verwacht ik een geruststellendantwoord wanneer in deze familiekanker niet op een ongebruikelijkjonge leeftijd is vastgesteld.


In maart 2005 heeft onze toenmaligeslokdarmgroepsvoorzitter RonnyGroot al een aantal klachten geïn-ventariseerd en navraag gedaan bijprof. Paul Fockens, lid van onzeRaad van Advies: “Veel last van galaandoende oprispingen, vlugger volvan eten waardoor de hoeveelheideten minder wordt en je vaker ietseet en ook vaak later op de avondnog iets eet en dan zeker last krijgtvan de gal oprispingen die verschrik-kelijk smerig zijn en lang nabrandenin de keel.”Prof. Fockens lichtte een tipje vande sluier op met zijn reactie: “De

belangrijkste factor bij het andersfunctioneren van de darmen is waar-schijnlijk het feit dat bij de operatiede Vagus zenuw wordt doorgesneden,die belangrijk is bij het aansturen vanonze darmen. Verder mis je natuur-lijk de klep tussen maag en slokdarmen dat verklaart ook wel wat. Ik denkdat je klachten ‘normaal’ zijn.Wanneer je klachten plotseling veran-deren is dat net als bij ieder andereen reden om naar de huisarts tegaan en eventueel verder onderzoekte laten doen.”

Nadat ik vorig jaar simultaan eenpaar lotgenoten door de moei-lijke periode na de operatie hadgeloodst, en zij mij goed inzichthadden verschaft aan welke in-formatie behoefte is, bedacht ikdat er een brochure zou moetenkomen, waar al die klachten instaan vermeld, met erachterwaar ze door worden veroor-zaakt en wat je daar eventueelaan kunt doen.

Ik ben met de informatie uit2005 het afgelopen jaar verdergaan zoeken naar geschikte tek-sten waarin veel wordt verklaarden heb die gelinkt aan de proble-men die wij kunnen ervaren. Ikkreeg toestemming voor hetovernemen van informatie vaninternet van SpreekuurthuisMaagklachten (prof. dr. AndréSmout) en teksten van de MLDS

Zeer informatief document vanuit SPKS-kring

Ervaringsdeskundigen die namens SPKS lotgenotencontact slok-darmkanker verzorgen, krijgen voortdurend dezelfde vragen ge-steld van ongeruste en verwonderde lotgenoten die bijvoorbeeldervaren dat hun ontlasting zo vet is dat je soms wel viermaal detoilet moet doorspoelen.

Voor iedereen meteen buismaag nu debuismaagbrochure

S L O K D A R M K A N K E R N I E U W S

Marianne Jager


over de gevolgen van een maagopera-tie. Het concept heb ik laten lezenaan leden van onze Raad van Advies,prof. Paul Fockens en dr. BasWijnhoven, die waardevolle correctiesen aanvullingen hebben gegeven.Onze medisch adviseur RindertKeestra, huisarts n.p. heeft mij op het laatst nog geholpen om het geheelwat te stroomlijnen. In het laatstestadium hebben mijn man Henk,Jolien Pon, Peter Craghs en Leo Kruiken op de valreep Anne Loeke vanErven nog geholpen met kritisch door-lezen, corrigeren en het verduidelij-ken van teksten.

De ex-patienten die ik het concepttoezond, waren enthousiast. Een lot-genoot liet mij blij weten dat bijhaar geen lichtje was opgegaan,maar een TL-balk! Men mist bovenalinformatie over de gevolgen van eenlage B12-waarde. De klachten hier-door blijven ongenoemd tijdens decontroleafspraken omdat men geenverband vermoed tussen raar gevoelonder de voeten, evenwichtstoornis,wazig zien en slokdarmkanker.

Het is de bedoeling dat deze buis-maagbrochure in alle ziekenhuizen beschikbaar komt waar men slokdarm-operaties verricht. Bestellen hiervan isdoor ziekenhuizen mogelijk via hetKWF, bestelcode N43KWF. De tekst zalook digitaal worden verspreid.

Marianne Jager

Voorzitter patiëntengroep Slokdarmkanker

Voor de endoscopische behandelinggeldt dat een endoscopische resectiede eerste stap is, omdat niet alleende tumor wordt verwijderd maar ookpathologisch wordt gestageerd. Wijhebben onder andere onderzoek ge-daan naar een nieuwe techniek dieeenvoudiger in gebruik is dan de hui-dige techniek zonder dat er sprake isvan meer kans op het ontstaan vanperforaties, zo meldt mevrouwLorenza Alvarez, AIOS bij interneGeneeskunde bij het St. Antonius.

Radiofrequente ablatieNa de endoscopische resectie vanhet vroegcarcinoom blijft er meestalnog resterend Barrett epitheel over.

Omdat de kans op het opnieuw ont-staan van een adenocarcinoom hoogis (30%), moet het resterende epit-heel ook worden verwijderd. In eenaantal onderzoeken hebben wij aan-getoond dat radiofrequente ablatie(RFA) hier zeer geschikt voor is. BijRFA wordt gebruik gemaakt van eenbipolaire elektrode die een vastehoeveelheid energie afgeeft waar-door het Barrett slijmvlies gecontro-leerd kan worden weggebrand. RFA iseen veilige en effectieve methodevoor het verwijderen van het reste-rende Barrett epitheel. Andere tech-nieken leiden vaak onbedoeld toteen ernstige stenosering van de slok-darm. De kans op een stenose (= ver-nauwing) in de slokdarm na RFA isechter gering, zelfs bij patiëntenmet extreem lange Barrett segmen-ten hebben wij aangetoond dat RFAveilig en effectief is.Het onderzoek beperkt zich echterniet tot de vroege vormen van ade-nocarcinoom in de Barrett slokdarm.Plaveiselcelcarcinoom komt mindervoor in Nederland, maar komt we-reldwijd zeer vaak voor. In een klei-ne studie met Nederlandse patiëntenhebben wij laten zien dat ook vroeg-carcinomen en dysplasie van het pla-veiselcelepitheel in de slokdarm tebehandelen zijn met RFA, al dan nietin combinatie met een endoscopi-sche resectie.

Samenvattend hebben we nu eengoede endoscopische behandelingvoor vroegcarcinomen in de slok-darm tot onze beschikking, maar weblijven uiteraard zoeken naar nog ef-fectievere, eenvoudigere en veilige-re technieken.

Loupe, augustus 2011

Onderzoek St. Antonius ziekenhuis samen met AMC

Endoscopische behandelingvroegcarcinomen in slokdarm

Een Barrett slokdarm is een prema-ligne (voorstadium van kwaadaardig)situatie: via laaggradige dysplasie(=abnormale ontwikkeling), gevolgddoor hooggradige dysplasie kan uit-eindelijk een in de weefsels doorge-drongen adenocarcinoom ontstaan.

Geschat wordt dat de kans op hetontwikkelen van een adenocarci-noom in de Barrett slokdarm onge-veer 0.5% per jaar is. Vanwege dit ri-sico worden patiënten door middelvan surveillance endoscopieën ge-controleerd. Indien er sprake is vanhooggradige dysplasie of een vroeg-carcinoom is endoscopische behan-deling de eerste keus.

In het St. Antoniusziekenhuis (Utrecht) doet men samen met hetAMC onderzoek om de endoscopische ontdekking en behandelingvan vroegcarcinomen in de (Barrett)slokdarm te verbeteren. Hetgaat hier om een aandoening van het onderste deel van de slok-darm waarbij het normale plaveiselepitheel veranderd is in cilin-drisch epitheel met in de biopten intestinale metaplasie (=ver-vorming of omvorming van weefsel). Reflux is de oorzaak: eenop de tien mensen met reflux heeft een Barrett slokdarm.

Als iemand weet dat hij ofzij een Barrett slokdarm

heeft, is het raadzaam terpreventie van slokdarmkan-ker met het bovenlichaam

verhoogd te slapen (zie ookDoorgang 37 – blz. 34).



Foto

graa

f Ja

rno

Verh

oef

We werden allerhartelijkst ontvan-gen door Daphne en voorgesteld aande Voorzitter van de Raad vanBestuur: prof. dr. Douwe Biesma. Hijwilde graag weten met welke vragenmensen bij SPKS aankloppen.

Het was een blije bijeenkomst die jebijna de ernst van de aandoeningdeed vergeten. De sprekers - prof.dr. Douwe Biesma, prof. dr. PaulFockens, en prof. dr. JacquesBergmann - vertelden over een ma-nier van endoscopische diagnose, hetzichtbaar maken van tumorweefselen de verwijdering ervan door mid-del van snijden, opzuigen/afbinden,bevriezen of verhitting, vroeger en

nu, en over hun relatie met hoogle-raar Bas. Prof. Bas Weusten zelfhield tot slot een presentatie: resec-tie en ablatie: stand van zaken ennieuwe ontwikkelingen.

Veel ervaring hebben de behande-laars kunnen opdoen in een deel vanChina, waarin evenveel mensen wo-nen als in de Benelux, Frankrijk enDuitsland tezamen, en waar één opde zes of acht mensen lijdt aan slok-darmkanker. In die streek zijn erzelfs ziekenhuizen alleen voor slok-darmkankerpatiënten. Men doet daarook aan screening. En als er dan hetbegin van slokdarmkanker wordt ont-dekt, is endoscopische behandeling

de eerste keus (zie ook het artikelmet mevrouw Lorenz Alvarez Herreroop pagina 32).

Men weet niet precies waarom juistin die regio deze ziekte zo vaakvoorkomt. Er zou een erfelijke com-ponent in het spel kunnen zijn, maarook de wijze van voedselbereiding,gebruik van smaakversterkers en demanier van verwarming van de hut-jes waarin wordt gewoond. Die hut-jes zijn vanbinnen helemaal zwartgeblakerd. Die stoffen worden ookingeademd.

Ik kreeg nog de gelegenheid om prof.Paul Fockens, lid van onze Raad vanAdvies, en een van de sprekers, evende hand te drukken. Hij beantwoordtal jaren met veel plezier vragen vanlotgenoten via ons, waarop wij zelfgeen antwoord weten.

Na de presentaties was er gelegen-heid om nog even na te praten. Wehebben onze uitgeprinte conceptbuismaagbrochure achtergelaten. Zievoor deze brochure elders in ditnummer.

Marianne Jager

Symposium endoscopischeverwijdering slokdarmkanker

Samen met Jan Engelen bezocht ik op uitnodiging van verpleeg-kundig specialist Daphne Westenberg in november jl. een sym-posium over endoscopische verwijdering van slokdarmkanker inhet St. Antonius ziekenhuis te Nieuwegein. Dit symposium werdgehouden om de promotie van dr. Bas Weusten tot hoogleraarInnovatieve Gastrointestinale Endoscopie te vieren.



Foto

graa

f Ja

rno

Verh

oef

Al sinds haar opleiding tot specialistin het AMC, nu tien jaar terug, heeftKrishnadath zich vastgebeten in deBarrett-slokdarm. Ze hoopt ooit hetaangetaste orgaan te herkennen ineen bloedtest, dus zonder een belas-tende endoscopie, waarbij via demond een slang met camera tot in deslokdarm wordt geschoven. Ze zoektook naar een gewaagde immuunthe-rapie om de kwaadaardige cellen vaneen ontaarde Barrett-slokdarm aante pakken. En nu wil ze dus ook al ineen eerder stadium met medicijneningrijpen, nog vóór het moment datin de aangedane slokdarm tumorentot ontwikkeling komen. Mogelijk kan

dat zelfs met een relatief korte ge-neesmiddelenkuur, hoopt de onder-zoeker.“De enige therapie die nu bestaat te-gen een Barrett-slokdarm is het weg-branden of -snijden van het aangeda-ne slijmvlies. Deze therapieën zijningrijpend en kostbaar en alleen ge-reserveerd voor die Barrett-patiën-ten die nog een vroeg stadium vankanker hebben. Door de aangedanecellen te verwijderen, kan er weergewoon plaveiselepitheel tot ontwik-keling komen.”

Eerder ingrijpenKrishnadath hoopt eerder in het pro-ces te kunnen ingrijpen. “Ik denk datik nu weet hoe de plaveiselcellenveranderen in cilinderepitheel. Erwas lange tijd discussie of de oor-sprong van de cilindercellen wel ofniet uitgaat van stamcellen in hetplaveiselepitheel, of dat ze hun oor-sprong hebben in het naburig gelegencilinderepitheel van bijvoorbeeld demaag. Ik heb in vitro, dus op een la-boratoriumschaal, en in een chirur-gisch muizenmodel laten zien dat decilindercellen rechtstreeks ontstaanuit de plaveiselcellen. Het gaat omeen stapsgewijs proces. Mijn idee isom de zogenoemde pathways of sig-naalroutes waar die eiwitten in be-trokken zijn, te blokkeren. Nieuw ge-vormde epitheelcellen in de slok-darm zullen dan automatisch weervan het plaveiseltype zijn en niet vanhet riskante cilindertype.”

Zuurbranden aanpakkenEen behandeling van de Barrett-slok-darm heeft alleen zin als ook de on-derliggende oorzaak wordt aange-pakt: het zuurbranden. Het gros vande mensen met een Barrett-slokdarmis niet eens bekend bij een arts. Eendeel bezoekt misschien de huisarts

Amsterdamse gastroenteroloog wil risico’s vroeg opsporen

‘Uitstrijkje’ kan gaan helpen bijontdekken Barrett-slokdarm

Krishnadath zal het geld gebruikenvoor het ontwikkelen van een thera-pie waarmee zij de beruchteBarrett-slokdarm weer wil verande-ren in een gewone, gezonde slok-darm. ‘Een gezond exemplaar ziet erdoor de endoscoop uit als een prach-tig, parelmoeren oppervlak’, verteltKrishnadath. “Bij een Barrett-slok-darm is het gewone plaveiselepitheelvan de slokdarm aangetast door om-hoogkomend maagzuur en voorname-lijk het gal dat terugstroomt naar deslokdarm. Het verandert dan in cilin-derepitheel.” (meer over de behan-deling van de Barrett slokdarm el-ders in dit nummer).

Een heel klein deel van de mensen die als gevolg van ‘zuurbran-den’ veranderingen in de bekleding van hun slokdarm krijgen,ontwikkelt later slokdarmkanker. AMC-gastro-enteroloog en on-derzoeker Sheila Krishnadath vond een manier om die kleinegroep met dat enorm grote risico vooraf beter te herkennen. Zenoemt dit een ‘soort uitstrijkje’. En met een prestigieuze subsi-die van 1,5 miljoen euro van de European Research Council wilze ook werken aan een preventieve therapie.



vanwege brandend maagzuur. “Degrootste groep van degenen bij wiede Barrett-slokdarm overgaat in kan-ker krijgen we pas te zien als het alte laat is: wanneer ze al kanker heb-ben. En bij een substantieel deel vandie mensen ben je dan echt te laat.”Het probleem van de vroege signale-ring wil de onderzoeker graag aan-pakken. “Voor de patholoog blijktvroege herkenning van ontspoord ci-linderepitheel lastig. Gedeeltelijkligt dat aan de manier waarop we totnu toe onze biopten namen. Dat de-den we altijd met een endoscoop,om de zoveel centimeter een hapje.Maar als je net naast een ontsporendstukje slokdarm wat weefsel weg-neemt, dan ziet de patholoog so-wieso niets en kun je dus een begin-nende tumor missen.”

Cellen verzamelenOm dat probleem te tackelen verza-melen Krishnadath en collega’s sindstien jaar op een andere manier cel-len uit de Barrett-slokdarm.

“Vergelijk het maar met het uitstrijk-je uit de baarmoedermond”, verdui-delijkt de onderzoeker. “Met een bor-steltje schrapen we uit de hele slok-darm wat cellen van het oppervlak.

Dat uitstrijkje nemen we nu nog en-doscopisch. Maar in de toekomst, bij-voorbeeld voor bevolkingsonderzoek,zal dat ook zonder endoscoop kunnen.Met die losse slokdarmepitheelcellenkan een patholoog overigens nogsteeds niet veel. In plaats daarvan kij-ken we nu naar drie specifieke geneti-sche merkers die bij sommige Barrett-patiënten in verhoogde mate tot ex-pressie komen.”

De afgelopen jaren pastenKrishnadath en collega’s deze metho-de toe op mensen met een Barrett-slokdarm in zowel het AMC als in zesregionale ziekenhuizen. Daarbij isgebleken dat bij de patiënten diegeen van de drie onderzochte mer-kers in verhoogde mate in de slok-darm hadden, na ruim vijf jaar nogsteeds geen slokdarmtumoren wer-den gevonden. Degenen die wél posi-tief scoorden op één of meer van demerkers hadden een kans van twintigtot zelfs veertig procent op het ont-wikkelen van vroege kwaadaardigecellen of zelfs een tumor.

Krachtig instrumentDe merkers zijn dus een krachtig in-strument gebleken om de groep meteen relatief hoog risico in beeld te

krijgen, aldus Krishnadath. De diag-nostiek is inmiddels gepatenteerd.Hierdoor hoeft een groot deel van demensen met een Barrett-slokdarmveel minder vaak op controle te ko-men. De beperkte capaciteit van hetgastro-enterologisch onderzoek kandan gerichter worden ingezet op degroep die ook het hogere risico heeftop het ontwikkelen van slokdarmkan-ker.

De mensen die op grond van de ge-netische test in het lage risicoprofielworden ingedeeld, zullen nooit hele-maal uit het beeld verdwijnen vande artsen, benadrukt Krishnadath.“Al was het maar omdat een slok-darmtumor zo’n gevreesde vorm vankanker is. Sterker nog, ik denk dat erooit een bepaalde vorm van bevol-kingsonderzoek ingevoerd zal wor-den naar slokdarmtumoren. Het feitdat we de diagnostiek door middelvan het ‘uitstrijkje’ al een stuk min-der belastend kunnen maken dan detraditionele scopie, en het feit datwe de mensen met een verhoogd ri-sico steeds beter kunnen identifice-ren, zijn wat dat betreft stappen inde goede richting.”

Rob Buiter, van redactiewege ingekort.

AMC Magazine december 2011


Nederland in top 3 van de ranglijst slokdarmkanker

Nederland staat derde op deranglijst van Europese landenwaar slokdarmkanker veelvoorkomt. Dat heeft hetWereld Kanker OnderzoekFonds onlangs bekendgemaakt.

Mensen die roken, regelmatig alco-hol drinken en/of te dik zijn lopeneen verhoogde kans op slokdarmkan-ker. Het is bekend dat Nederlandveel rokers telt in vergelijking totandere landen in Europa. Ook stijgthet aantal mensen met overgewicht.

Volgens een woordvoerder van hetfonds staat Nederland niet bovenaanqua alcoholgebruik, maar wordt erwel gedronken.Slokdarmkanker is een zeer ernstigeziekte. Steeds meer Nederlanderskrijgen de diagnose te horen. Sinds1990 is het aantal patiënten verdub-beld tot 1900 per jaar; 1400 van henzijn man. Vijf jaar na de diagnose isnog 7,8 procent van de mannen inleven. Bij de vrouwen ligt dat per-centage op 10,2. De ziekte is zo ge-vaarlijk omdat mensen pas in eenlaat stadium klachten krijgen. Dan

kunnen artsen er vaak weinig meeraan doen. In Nederland stijgt vooralde vorm van slokdarmkanker die ver-oorzaakt wordt door overgewicht.Het Verenigd Koninkrijk en Ierlandstaan bovenaan aan de ranglijst vanlanden waar slokdarmkanker veelvoorkomt. Franca van Dalen

Het Wereld Kanker OnderzoekFonds is een stichting die zich richtop het voorkomen van kanker.


Veel kruiden

missen goede

bijsluiter nog

Bij driekwart van vijf veelverkochte plantenpreparatenstaat noch op de verpakkingnoch in de bijsluiter iets overmogelijke bijwerkingen. Endie kunnen ernstig zijn.

Dit schrijven Britse onderzoekers vande universiteit van Leeds in het me-disch wetenschappelijke blad BMCMedicine. Geneeskrachtige kruiden-preparaten die je zonder receptkoopt, zijn derhalve minder onschul-dig dan gedacht: ze kunnen de wer-king van bepaalde medicijnen te-nietdoen of allergische reacties ver-oorzaken.

Sint-janskruid bijvoorbeeld kan dewerking van de anticonceptiepilbeïnvloeden, en ook een reactie aan-gaan met bloedverdunnende medi-cijnen als warfarin. Aziatische gin-

seng is niet geschikt voor diabeticien ginkgo- en echinacea-preparatenkunnen allergische reacties veroor-zaken. Knoflookpreparaten kunnen

gevaarlijk zijn voor sommige mensenomdat zij het bloed verdunnen en dewerking van hiv-remmers beïnvloe-den. Slechts drie van de onderzochteproducten waren voorzien van ade-quate waarschuwingen.

De strengere regelgeving rond na-tuurgeneesmiddelen in de EuropeseUnie is volgens de onderzoekersslechts gedeeltelijk effectief. Van de onderzochte officieel toege-laten Sint-janskruidpreparaten bood85 procent volledige informatie overde mogelijke bijwerkingen.Ook liggen er oude middelen in dewinkels, die (nog) zonder waarschu-wingen mochten worden verkocht.Ginseng, ginkgo en knoflook vallenbuiten de vergunningplicht inclusiefbijsluiterregels zolang de fabrikan-ten geen medicinale werking clai-men.

Bron: NRC Handelsblad

V O E D I N G


Het eten van aardbeien kan risicogevallen hel-pen bij het beschermen van zichzelf tegenslokdarmkanker. Dit blijkt uit een klein onder-zoek aan de Ohio State University.

Onderzoeker Tong Chen heeft eerst met behulpvan dieren aangetoond dat aardbeien voorde-len kunnen opleveren in de strijd tegen slok-darmkanker.

Vervolgens heeft ze het gebruik van aardbeienonderzocht bij mensen met voortekenen vankanker in de slokdarm. Gedurende het onderzoek moesten deze men-sen 200 gram gevriesdroogde aardbeien per dageten.

De aardbeien lijkeneen werkzame stofte bevatten die deontwikkeling vande kanker ver-traagt. Dit doen ze door de kankerveroorzakende stof N-NMBA af te remmen. N-NMBA vinden we bijvoorbeeld ingroente op zuur, gebakken bacon en tabaksrook. VolgensChen zijn de werkzame stoffen in de aardbeien onder an-dere de vitaminen, mineralen en foliumzuur. Hoewel de re-sultaten wel in die richting wijzen, lijkt het onverstandigom veel meer aardbeien te gaan eten om de kankerweren-de stoffen. Meer onderzoek is nodig om de resultaten vanhet kleine onderzoek van Chen te bevestigen. Ondertussenis veel groente en fruit eten altijd een verstandige keuze.

Bron: WebMD - Annemieke Hoogland

Zolang de fabrikanten geen medicinale werking claimen valt er veel buiten de vergunningsplicht

Aardbeien kunnen mogelijkeen handje helpen

Als je chemokuren krijgt, heb je weinig tot geen trek in eten enook je smaak is geregeld aangetast. Daarbij komt ook nog eenseen gevoelige mond en keel, waardoor eten zelfs pijn kan doen.Diezelfde problemen kun je krijgen als gevolg van bestraling. Tochis het juist van essentieel belang voor het herstel – door goed teeten – je lichaam op gewicht te houden. José van Mil bedacht eenmethode om haar man te helpen. Dat lukte, want hij (een lekker-bek) viel nauwelijks af tijdens de bestralingen en chemokuren.

Ingrediënten:Nodig voor twee kleine porties (tussen haakjes voor vier personen)•10 el snelkook zilvervliesrijst (300 g)•2 snijbonen (400 g)•1/8 rode paprika (2)•2 lente-uitjes (8)•50 g gekookte of gerookte kip (300 g)•1 el olijfolie (6)•1 kleine el bloem (3)•200 ml kippenbouillon, zelfgemaakt

of van blokje (1 ltr)•2 el crème fraîche of (soja)room (8)•zout en peper naar smaak

BereidingswijzeKook de rijst gaar in kokend watervolgens de aanwijzingen op de ver-pakking. Afgieten.Maak de boontjes schoon en snijd zein zeer dunne reepjes. Maak de pa-prika schoon en verwijder de pitjes.Hak de paprika en lente-uitjes fijn.Kook de boontjes en de paprika 5 mi-nuten in kokend water met wat zout. Voeg de lente-ui toe en kook allesnog 3 minuten. Afgieten.Snijd de kip in kleine stukjes.Verhit de olie in een steelpannetje.

R E C E P T

Dit unieke boek – het eer-ste in zijn soort – is bij-zonder, niet alleen doorde inspirerende recepten,maar ook omdat José vanMil en team in het eerstedeel meer info over voe-ding bij kanker, handigetips en de goedevoedings-lijst bespreekt. Het boekis een aanrader voor alleoncologiepatiënten.

Kipragout met lente-uitjesRagouts zijn meestal makkelijk te eten omdat ze zacht en smeuïgzijn. In dit recept kun je de kip vervangen door mooie verse ham(zonder conserveermiddelen!) van de slager. Je kunt het ook makenmet gekookte vis of garnalen. Gebruik in dat geval visbouillon.

Roer het meel er van het vuur af door.Verwarm het mengsel 3 minuten, re-gelmatig roeren. Roer er van het vuuraf de bouillon door. Breng het al roe-rende aan de kook, en voeg telkenseen beetje bouillon bij als de ragoutdikker wordt. Voeg als de bouillon opis, de groenten en de kip toe.Roer de crème fraîche of room erdooren laat de ragout een paar minuutjespruttelen. Voeg zout en peper naar smaak toe.Serveer de rijst met de ragout opkleine bordjes.

Als je ziek bent, is rijst niet altijd even makkelijk te eten. In dat geval kun je beter kiezen voor pasta of aardappelen.

tip!

Gezond eten rond chemotherapieTekst José van Mil en Christine Archer-Mackenzie

Fotografie Henk Brandsen

ISBN 978 90 6611 648 1


Project ‘kanker op de werkvloer’ van NFK biedt vele aanknopingspunten

Regie in eigen werk is van groot belangDoor betere diagnose- en behandeltechniekenkunnen steeds meer mensen na de behandelingvan kanker hun werk hervatten. Iedereen re-ageert daar anders op. Met de juiste begelei-ding kunnen behandelaars, werkgevers en depatiënt/werknemer samen zorgen voor een ge-slaagde werkhervatting. Hoe kunt je ook alswerknemer de regie houden?

De Nederlandse Federatie van Kankerpatiëntenorganisa-ties (NFK) is in juli 2010 gestart met het project ‘kankerop de werkvloer’. Het doel is werknemers met kanker tebegeleiden en handvatten te bieden aan werkgevers enbehandelaars, zodat werkhervatting sneller verloopt.Tamara Raaijmakers, projectleider voorlichting en arbeidbij NFK vertelt over de inzichten uit het project en geefttips. “Essentieel is voor uzelf te bepalen: wat kan ik nog?en wat wil ik?”, zegt zij.

Kanker heb je niet alleenAls patiënt/werknemer hebt je met veel verschillendemensen en (sociale) netwerken te maken. De afbeelding(bron: Welder) geeft weer wie je allemaal tegen kunt ko-men. “De werknemer staat centraal. Als de diagnose kan-ker wordt gesteld, krijg je als eerste te maken met dezorgsector: de huisarts, artsen en verpleegkundigen in hetziekenhuis. Je partner, kinderen, vrienden, familie, ieder-een om je heen reageert op de diagnose en ook de pa-tiënt maakt zich vaak zorgen over zijn familie. Allemaallijnen van mensen die met jou en ook met elkaar contacthebben. Als je werkt, komt daar nog een netwerk bij: uwleidinggevende, collega’s, HR, klanten, samenwerkings-

verbanden en mogelijk ook de bedrijfsarts. En als het natwee jaar op het werk niet lukt, kom je in aanraking meteen UWV-keuring voor arbeidsgeschiktheid en kom je incontact met de verzekeringsarts”.

Het waarom van ‘regie’Iedereen ervaart kanker anders en reageert anders op debehandeling. Het is een grillige ziekte, want het is nietbekend wanneer je weer genezen bent. Het is complex:bij kanker speelt zoveel, je weet niet hoe de lijnen gaanlopen. Je krijgt met heel veel mensen te maken. Het isook verwarrend door de vele emoties boosheid, verdrieten de vraag wat is mijn toekomst? De enige die dan nogde regie kan houden, ben je zelf. Jij bent de enige diegoed kan beoordelen wat je nog kunt en wat je wilt.Ook vanuit het perspectief van de werkgever en je colle-ga’s is het belangrijk helder te zijn in wat zij van je kun-nen verwachten. Blijf daarom continu communiceren enhoud contact met je leidinggevende en collega’s (tip:houd een vaste contactpersoon aan).

WetgevingHet is heel persoonlijk hoe je in het werk staat. Sommigemensen zijn heel gemotiveerd om te werken en blijvenook tijdens hun behandeling zoveel mogelijk werken. Vooranderen is het werk minder van belang of zij zijn door hunziekte anders in het werk gaan staan. Juist voor dezegroep is het belangrijk zich te realiseren, dat je zodra jeje ziek meldt gekort kunt worden op je inkomen. Vaak isniet bekend, dat de werkgever tijdens ziekte gedurendetwee jaar maar zeventig procent van het salaris hoeftdoor te betalen en bovendien de onkostenvergoeding vande werknemer kan inhouden. Het sociale stelsel biedt dusgeen honderd procent zekerheid op inkomen. Het is eenvangnet met als insteek ‘werken loont’. Als je kunt wer-ken, blijf dan werken. Zo blijf je financieel onafhankelijk.

Ontslag of nietKanker is geen reden voor arbeidsongeschiktheid. Tijdensziekte mag je niet ontslagen worden, maar na twee jaarvervalt de ontslagbescherming en mag de werkgever ont-slaan. De kans dat een werknemer met kanker werkelooswordt, ligt veertig procent hoger dan bij werknemers zon-der kanker. Dat komt doordat de behandeling lang en in-tensief is, met mogelijk terugval, werknemers het werkniet meer aankunnen en zich ziek melden.Als je je weer beter meldt bij je werkgever, ga dan in ie-der geval na of die je daadwerkelijk voor honderd pro-cent hersteld heeft gemeld. Vraag je dossier op bij dewerkgever of check bij UWV of je niet langer geregis-

W E R K E N K A N K E R



treerd staat voor een uitkering. Anders loopt de ziektepe-riode door en loop je alsnog het risico ontslagen te wordenna twee jaar. Dit wordt ‘sluiproute WIA’ genoemd.

Werk en reïntegratieWerken is om verschillende redenen ook tijdens de behan-deling van belang. Werk is voor velen een belangrijke bronvan inkomsten en kan ontslag voorkomen. Bovendien iswerk een onderdeel van het herstel: het geeft structuur(afleiding), sociale steun en zelfontplooiing. Daarom advi-seert Tamara Raaijmakers: “Blijf in contact met je werkge-ver. Er verandert in organisaties veel en wanneer je geencontact houdt, heb je op een gegeven moment geen raak-vlakken meer. Hoe langer je geen contact hebt, des temoeilijker is het om terug te keren in je werk”. Werkgeversen leidinggevenden hebben het zelf ook moeilijk met reïn-tegratie van werknemers met kanker. Ook bij hen spelenemoties als het gevoel van onmacht en soms niet goed we-ten hoe te reageren een grote rol. Leidinggevenden kunnenoverigens zelf ook om steun vragen bij een bedrijfsmaat-schappelijk werker en/of bedrijfsarts. De kans op een suc-cesvolle hervatting van werk neemt toe wanneer de com-municatie tussen werknemer en leidinggevende goed is.Het gaat om vaardigheden van werknemer en leidingge-vende om met elkaar in gesprek te gaan en te blijven. Het

gaat ook over onderhandelen over werk: wat kan ik nogen wat wil ik? Ook als je medewerking ervaart als werkne-mer neemt de kans op terugkeer in werk toe.Als je goed contact heeft met je bedrijfsarts, kun je vra-gen om contact op te nemen met je behandelend arts.Dat kan helpen bij het reïntegreren.

OndersteuningTamara Raaijmakers heeft voorlichters getraind, die van-uit eigen ervaring lotgenoten ‘wegwijs’ willen maken ophet gebied van kanker en werk. Zij bieden hulp in zieken-huizen en inloophuizen, maar geven geen 1-op-1-advies.

Voor 55-plussers is het vaak moeilijk om weer in vastedienst aan het werk te kunnen. Dat is voor veel menseneen reden om als zelfstandig ondernemer te starten. Danword je wel geconfronteerd met andere spelregels.Daarom start de NFK samen met de Reumapatiëntenbonden Vereniging Spierziekten Nederland met een aanvullendproject ‘werken aan werk’ met (e-learning) workshopsvoor mensen met kanker, spierziekte of reuma. In dezeworkshops behandelt NFK waar u rekening mee moet hou-den om als zelfstandig ondernemer met een chronischeziekte aan de slag te gaan.

Jolanda Thelosen - Colorful you

Op www.kankerenwerk.nl vindt u informatie verdeeld naar werkgever, werknemer, mantelzorger en HRM. U vindt er de digi-tale werknemershandleiding ‘Wat en hoe bij kanker en werk’, folders en adressen van hulporganisaties. Kijk ook eens bij hetonder deel ‘werkgevers’: hier staat ook voor u als werknemer met kanker handige informatie om in gesprek met uw werkge-ver/leidinggevende weet van te hebben. Zoals de brochure ‘Kanker en werk’ en de bijbehorende zes kankerspecifieke folders.

W E R K E N K A N K E R

Bepaal voor uzelf:- Wat kan ik?- Wat wil ik?

Houd zelf de regie in eigen werken als dat niet lukt, zoek dan steun om de regieterug te krijgen. Kijk op www.kankerenwerk.nlwat mogelijk is.

In de online werknemershandleiding leestu per fase in het ziekteproces waar u alswerknemer met kanker mee te maken krijgten wat u kunt of moet doen.

Communicatie met leidinggevendeVerstrek de brochure ‘kanker en werk’aan uw leidinggevende. Het geeft eenhandvat om samen het gesprek overwerken met kanker te voeren.

Bespreek met uw werkgever hoe u zo-veel als mogelijk aan het werk wilt blij-ven of het werk wil hervatten en watmogelijk is binnen het eigen werk en deorganisatie. Maak samen een werkplan.

Vraag hulpAls u zelf niet de regie kunt houden,dan zijn er deskundigen die u daar-bij kunnen helpen. Op www.kanke-renwerk.nl vindt u verschillende or-ganisaties die u kunnen helpen.Sommige begeleiding wordt vergoeddoor de zorgverzekeraar.

Waarom zoveel als mogelijk blijven werken?• het versnelt uw herstel• voor uw eigenwaarde• bron van inkomsten• omdat u na twee jaar ziekte

ontslagen kunt worden• omdat het moet:

Wet Verbetering Poortwachter

Werknemer

DE HORIZON VERLEGGENOp 3 maart houdt SPKS Darmkanker Nederlandhaar jaarlijkse ledendag. Als locatie is deze keergekozen voor CORPUS – Leiden.

Graag willen we u, uw familie en alle geïnteresseerden uit-nodigen deze dag bij te wonen. Omdat de ruimte beperktis, dient u zich aan te melden. Dat kan via www.spks.nl ofper mail: [email protected]. Aan deze dag, incl. koffie,thee en lunch, zijn geen kosten verbonden.

Programma:10.30 uur: Ontvangst met koffie in de lounge11.00 uur: Welkom door voorzitter Anne Loeke van Erven

in de breakoutzaalTerugblik op 2011 en onthulling SPKS-filmserie‘Dokter vertel me eens…’ door Jolien PonPremière van de nieuwe SPKS-presentatieVragen staat vrij

12.00 uur: Lunch in lounge

13.30 uur: Leef het leven na kankerDr. Mecheline van der Linden, klinisch psycho-loog, gaat in op de gevolgen van de ziektedarmkanker op meerdere facetten van het le-ven. Op de gezinssituatie, het toekomstper-spectief, gevolgen van de behandeling zoalsvermoeidheid en andere kanten van de kwali-teit van leven.De rol van de casemanager voor de darmkan-kerpatiëntMarisa Geukes, verpleegkundig specialist,doorloopt alle stappen in het gehele trajectvan diagnostiek tot na de operatie. Wat is derol van de casemanager in dit traject. Een kortoverzicht, zodat er voldoende ruimte is omvragen te stellen.

15.30 uur Einde patiëntendag

Voor donateurs en hun partners zijn er aan deze dag, inclusief koffie, thee en lunch, geen kosten verbonden. Belangstellenden vragen wij een bijdrage van 10 euro per persoon.

Meer info op www.spks.nl/darm

spks 2012 - maart-20 · 2016. 12. 22. · Inhoud magazine Doorgang – nummer 38 – maart 2012 (In...

Documents

Transcript of spks 2012 - maart-20 · 2016. 12. 22. · Inhoud magazine Doorgang – nummer 38 – maart 2012 (In...