ROVISIE 2 WERK IN UITVOERING

OP WEG NAAR EEN DUURZAMEEN AFVALLOZE SAMENLEVING

VOORWOORD

De duurzame ontwikkeling van onze leefomgeving zet zich door. Daar zorgen we gewoonweg voor. De opdracht is immers klip en klaar. De LAP2 doelstelling is dat het percentage nuttige toepassing van huishoudelijk afval in 2015 moet zijn toegenomen van 51% (in 2006) naar 60%. Uit de sorteeranalyse 2010 van onze gemeenten blijkt dat van de (gemiddeld) 450 kg restafval per huishouden circa 300 kg bestaat uit fracties die als grondstof voor nieuwe producten kan dienen. Er is dus nog flink wat te scheiden voordat we kunnen spreken van de afvalloze samenleving.

Een goed beginpunt was het gemeentelijk duurzaamheiddebat ‘Bouwen aan een afvalloze en duurzame samenleving’ in september 2010. Het debat heeft duidelijk gemaakt dat we de weg van ‘duurzaam denken, duurzaam doen’ goed zijn ingeslagen. Maar dat er nog een mix aan nieuwe initiatieven nodig is. Zoals meer ecodesign (milieubewust ontwerpen van producten en verpakkingen), stevigere inzet op bronscheiding van herkenbare grondstoffen, introductie van nieuwe inzamelmethoden (“beloon de afval scheider”), het stimuleren van lokale duurzame energieprojecten en het actief betrekken van burgers bij het bedenken en invoeren van duurzame oplossingen.

Om de gewenste duurzame afvalloze samenleving dichterbij te brengen, heeft het gemeentelijk debat een vervolg gekregen in de vorm van werkbezoeken van de gemeenteraden. Met vrijwel alle aandeelhoudende gemeenten is gesproken over een duurzaamheidagenda voor de komende jaren en de noodzaak en mogelijkheden om hierin samen invulling aan te geven. De werkbezoeken hebben duidelijk gemaakt dat de gemeenteraden en ROVA het perspectief van de afvalloze en duurzame samenleving beiden zien als even noodzakelijk als aantrekkelijk. Een ding is duidelijk: er is nog veel maar mooi werk te doen.

Hans Groenhuis, algemeen directeur

INHOUDAFVALSCHEIDING: GRAAG GEDAAN!

EVALUATIE LANDELIJK VERPAKKINGENBELEID

AFVALBELEID: STUREN OP REDUCTIE RESTAFVAL

VAN AFVAL NAAR GRONDSTOF: EDUCATIE EN VOORLICHTING ALS SPEERPUNT

SAMENWERKEN IN HET BEHEREN VAN DE OPENBARE RUIMTE

DUURZAME ENERGIE IN ONTWIKKELING

PROFIEL ROVA HERIJKT

2

3

3

5

6

6

7

ROVISIE 2 WERK IN UITVOERING1

Milieuwinst is een belangrijk argument voor

afvalscheiding. Ook in de beleving van de burgers.

In de afgelopen jaren zijn belangrijke successen

geboekt met de gescheiden inzameling van allerlei

deelstromen. Glas, papier, groente-, fruit- en tuinafval

en textiel zijn voorbeelden van deelstromen die

wij als vanzelfsprekend apart houden. Sinds 2009

hebben we daar een afvalstroom aan toegevoegd,

namelijk kunststof verpakkingen. Ook kunststof

wordt inmiddels met groot succes apart ingezameld.

Burgers hebben de start van de kunststof inzameling

voortvarend opgepakt. Een perfect moment om de

gehele inzamelstructuur onder de loep te nemen en

te onderzoeken hoe het beter en duurzamer kan.

In 2010 zien we een stevige reductie van de hoeveelheid

huishoudelijk restafval (-12%) door onder andere

de kunststof inzameling. In Diftar gemeenten zien

we een stevige daling van het aantal aanbiedingen

van restafval (-21%). Deze daling is echter lager dan

verwacht. Dat betekent dat er nog steeds een aandeel

kunststof verpakkingen in het restafval aanwezig is. De

sorteeranalyses die ROVA jaarlijks in haar gemeenten

uitvoert, bevestigen dit. Ook zien we andere effecten.

Namelijk dat burgers nu de ruimte die in de grijze

container is ontstaan, benutten om grof tuinafval

te verwijderen. Dat is uiteraard een ongewenste

ontwikkeling. Het toont aan dat we kritisch moeten kijken

naar ons huidige inzamelsysteem. Waarom bieden we

onze burgers zoveel ruimte voor restafval, terwijl we juist

ruimte moeten bieden voor herbruikbare grondstoffen?

Deze vraagstelling was voor ROVA en haar gemeenten

aanleiding een aantal proeven te nemen met andere

innovatieve inzamelmodellen. Zo worden in wijken in

Zwolle, Amersfoort en Raalte verschillende modellen

getest. In de volgende ROVISIE doen wij u uitgebreid

verslag van de ervaringen met deze proeven.

OP WEG NAAR EEN DUURZAME EN AFVALLOZE SAMENLEVING 2

AFVALSCHEIDING: GRAAG GEDAAN!

“Waarom zoveel ruimte bieden aan ongewenst restafval?”

“Een perfect moment om de inzamelstructuur onder de loep te nemen.”

3

EVALUATIE LANDELIJK VERPAKKINGENBELEID

ROVISIE 2 WERK IN UITVOERING

Onze lineaire economie leidt tot uitputting van de

aarde. Zoveel is inmiddels wel duidelijk. We raken

in rap tempo door onze grondstofvoorraden als we

zò blijven produceren en consumeren. En dat terwijl

de wereldbevolking ook nog steeds toeneemt. Het is

echt hard nodig om tot meer hergebruik te komen.

Huidige analyses laten zien dat er in het restafval nog

zeer veel bruikbaar materiaal zit, dat prima herge-

bruikt kan worden. Gemiddeld zelfs tot ruim 60%!

Materiaal dat nu nog wordt verbrand.

De oplossing ligt in intensief hergebruik. Dit leidt

aantoonbaar tot minder restafval. Die kant moet het

op gaan. Afval moet gezien gaan worden als grond-

stof en energie in plaats van iets dat je ‘achteloos’

weggooit, afvoert en verbrandt. Om het ‘opeten’

van onze aarde te voorkomen is het essentieel om

duurzaam te denken en te handelen.

De afgelopen jaren heeft ROVA met haar gemeenten afval-

beleid ingezet dat duidelijk tot resultaten heeft geleid. In

de hierna volgende 4 figuren wordt dit zichtbaar.

figuur 1. Reductie hoeveelheid restafval per

huisaansluiting (x1000) in vergelijking met landelijk

gemiddelde. Het inzetten op preventie en hergebruik

heeft geleid tot aantoonbare reductie van restafval in de

afgelopen jaren.

AFVALBELEID: STUREN OP REDUCTIE RESTAFVAL

Door een wijziging in de wet is de inzameling en

recycling van verpakkingen een verantwoordelijkheid

van het bedrijfsleven geworden. Hiervoor geldt

de zogenaamde producentenverantwoordelijkheid,

zoals we die ook al jaren kennen voor elektrische

en elektronische apparatuur. Niet de burger via

de afvalstoffenheffing, maar de consument in de

winkel betaalt voor de inzameling en recycling.

Gemeenten krijgen een vergoeding uit het Afval-

fonds voor de inzamelactiviteiten die zij namens het

bedrijfsleven uitvoeren. In de loop van 2011 wor-

den de lopende afspraken, die hierover zijn gemaakt

tussen Ministerie, Vereniging van Nederlandse

Gemeenten en het bedrijfsleven (verenigd in

Nedvang), geëvalueerd. Er moeten nieuwe afspra-

ken worden gemaakt voor de periode na 2012. Deze

afspraken zijn voor gemeenten van belang om te

kunnen investeren in nieuwe inzamelvoorzieningen

om nog meer kunststof te kunnen inzamelen en

hergebruiken.

Gemeenten wachten dus in spanning af. Als

onderdeel van deze evaluatie wordt ook gekeken naar

de houdbaarheid van het statiegeld systeem. Het

bedrijfsleven is van mening dat het huidige statiegeld

systeem afgeschaft kan worden nu de gescheiden

inzameling door gemeenten zo voortvarend is opgepakt.

Voorstanders van het statiegeldsysteem wijzen echter

op de hoge recyclingcijfers in het statiegeldsysteem

(98%). Die worden nooit gehaald via de huis-aan-huis

inzameling. Daarnaast wijst onderzoek uit dat 75% van het

Nederlandse publiek voorstander is van het statiegeld-

systeem. Sterker nog, er is ook groot draagvlak voor

uitbreiding van het statiegeldsysteem naar kleine PET

flessen. ROVA is volop betrokken in deze discussie.

OP WEG NAAR EEN DUURZAME EN AFVALLOZE SAMENLEVING 4

figuur 2. Inzamelresultaten gescheiden inzameling

plastic verpakkingen in kilo per aansluiting.

De gescheiden inzameling van kunststof verpakkingen

is voortvarend door de burgers opgepakt. De inzamel-

resultaten in ROVA gemeenten liggen (ruim) boven het

landelijke gemiddelde.

Figuur 3. Gescheiden inzameling;

fracties in restafval 2009 en 2010.

Ondanks goede resultaten bestaat restafval nog uit

circa 60% herbruikbare grondstoffen. Bijvoorbeeld uit

gft. De trend is positief, maar er is nog veel werk te doen.

Van het (gemiddeld) 450 kg restafval per huishouden

bestaat circa 300 kg nog uit fracties die als grondstof

voor nieuwe producten kan dienen. Er is dus nog flink

wat te scheiden. Hier is ons beleid op gericht.

figuur 4. Hoeveelheid restafval per gemeente

in kilogrammen per inwoner.

In de hoeveelheid restafval per inwoner zien we grote

verschillen tussen gemeenten. Deze worden veroorzaakt

door stedelijkheidsklasse, verschil in inzamelstructuur

en het wel of niet hanteren van financiële instrumenten

(diftar). Ook deze gegevens worden gebruikt om ver-

beterpunten per gemeente te identificeren.

Jaarlijks maakt ROVA voor elke gemeente een afval-

monitor. Hierin worden de inzamelresultaten van een

gemeente zichtbaar, ook in vergelijking met andere

(vergelijkbare) gemeenten. Deze gegevens gebruiken

we om tot concrete voorstellen te komen gericht op

verdere reductie van bruikbaar restafval. In de afval-

monitor worden tevens de resultaten van bewonerson-

derzoeken weergegeven. Deze informatie geeft een

interessante inkijk in de beleving en opvattingen van

de inwoners van de gemeente. Dit is essentiële infor-

matie voor het implementeren van nieuw beleid en het

sturen van gedrag. De afvalmonitors komen in het

tweede kwartaal beschikbaar.

5 ROVISIE 2 WERK IN UITVOERING

VAN AFVAL NAAR GRONDSTOF; EDUCATIE EN VOORLICHTINGALS SPEERPUNT

‘Van afvalbeheer naar grondstofbeheer; anders

denken, anders doen’. In dit beleidsdocument for-

muleerde ROVA eind 2009 haar toekomstvisie op

afvalinzameling. Vanuit de visie ‘afval is grondstof’

zijn in het beleidsplan instrumenten uitgewerkt die

er gericht zijn om meer hergebruik te realiseren. Of

te wel om thuis bij de burger, meer afval scheiding

tot stand te brengen. Een van de speerpunten is het

informeren en voorlichten van burgers. Meer afval

scheiden vraagt namelijk om ander afvalgedrag van

burgers. Onder de noemer ‘Afval scheiden is goud’ is

een langlopend programma ontwikkeld, dat volop in

uitvoering is.

EDUCATIE- EN VOORLICHTING

De doelstelling van het educatie- en voorlichtings-

beleid van ROVA is dat burgers hun afval thuis meer

gaan scheiden. Dit moet zichtbaar worden door de

kleinere hoeveelheid restafval in de grijze container. Van

de (gemiddeld) 450 kg restafval in de grijze container

per jaar per huishouden, is namelijk zo’n 300 kg her-

bruikbaar! De voorlichting en educatie is vooral gericht

op burgers en scholieren. Burgers willen geïnformeerd

worden over de zin en onzin van afval scheiden en over

bereikte resultaten; welke milieuwinst levert gescheiden

inzamelen van afval op? Middelen die we inzetten zijn

de ROVA-website met actuele informatie over bijvoor-

beeld duurzame energie, periodieke publicaties over

bereikte resultaten op afvalstromen en een landelijke

compostdag. Voor scholieren heeft ROVA een nieuw en

uniek educatief programma ontwikkeld, dat onder de

naam ‘ROVA Groentour’ in februari van dit jaar van start

is gegaan.

WAAR BESTAAT DE ROVA GROENTOUR UIT?

Scholieren worden met de ‘ROVA Groenbus’ opgehaald

bij de school. In de aardgasbus, uniek in Nederland,

krijgen scholieren de voorlichtingfilm ‘Afval scheiden

is Goud!’ te zien. Bij ROVA spelen de scholieren een

afvalscheidingspel, krijgen ze een rondleiding over het

afvalbrengstation en doen ze een interactieve kennis-

quiz. De reacties van de scholen die aan het program-

ma hebben meegedaan zijn buitengewoon positief.

Het valt op dat veel leerlingen ‘milieubewust’ zijn. Het

thema duurzaamheid is ‘cool’ en niet stom. Voor dit jaar

hebben zich al circa 135 scholen aangemeld en staan circa

200 educatieve programma’s gepland. Een groot succes.

KOPPELING MET ANDERE PROGRAMMA’S

Ook de projecten als ‘Natuurlijk Schoon’ (13.000

scho-lieren), 250 deelnemende scholen en ‘Afval

scheidenop School’ zijn er op gericht scholieren te

doordringen van de noodzaak om afval te scheiden,

altijd en overal. Het project ‘Afval scheiden op school’ is

gericht om afval scheiden in de klas en op school te bevor-

deren. Hiervoor is bijvoorbeeld een speciale gecompar-

timenteerde afvalbak ontwikkeld, waarin gft-afval, plastic

verpakkingen en restafval kunnen worden gescheiden.

De gemeente Heerde heeft de primeur gehad. Ook

andere gemeenten en scholen gaan we benaderen.

“De ROVA Groenbus haalt de kinderen op school”

“Mensen willen weten wat hun inspanning oplevert voor het mileu”

OP WEG NAAR EEN DUURZAME EN AFVALLOZE SAMENLEVING 6

SAMENWERKEN IN HET BEHEREN VAN DE OPENBARE RUIMTE

Met de oprichting van ROVA in 1996 hebben de

samenwerkende gemeenten een organisatie gecreëerd,

waarmee ze een belangrijke efficiencyslag konden maken

in het uitvoeren van de gemeentelijke zorgtaak van huis-

houdelijke afvalstoffen. Dit initiatief werd genomen in

een periode van veel ontwikkelingen op het gebied van

wet- en regelgeving en economische druk. Vergelijkbare

vraagstukken doen zich anno 2011 voor, maar nu onder

andere het beheer van de openbare ruimte.

Dit biedt kansen om het beheer te koppelen aan een

de afvalinzameling. Een belangrijke gemeenschappe-

lijke deler is dat bij beide taken een grote bron zijn van

recyclebare materialen. Met name betreft dit biomassa,

die we kunnen inzetten voor de productie van duurzame

energie. Om te komen tot de afvalloze samenleving

is een bundeling van de beheer- en de afval taak dus

noodzakelijk. Het is met deze achtergrond dat de

aandeelhouders aan ROVA hebben gevraagd het

dienstenpakket uit te breiden naar de zorgtaken op het

gebied van de openbare ruimte en de ontwikkeling van

initiatieven op het gebied van duurzame energie. En

daar zijn we volop mee bezig.

DUURZAME ENERGIE IN ONTWIKKELINGDe strategie van ROVA is ook op het vlak van duurzame

energie duidelijk: wij willen zoveel mogelijk duurzame

energie ontwikkelen die geproduceerd wordt vanuit

de leefomgeving van de aangesloten gemeenten.

Op verschillende fronten werken we op dit moment

samen met gemeenten en provincies aan duurzame

projecten. ROVA levert kennis en projectondersteun-

ing. De projecten beantwoorden aan de ambities

van onze gemeenten om de productie van duurzame

energie te stimuleren en daarmee een bijdrage te

leveren aan de doelstellingen uit het gemeentelijk

klimaatbeleid.

Actuele projecten zijn:

• de ontwikkeling van een groen gas hub in Salland. Dit

is een samenwerking met onder andere de gemeenten

Olst-Wijhe en Raalte en de provincie Overijssel;

• een verkenning met de gemeente Zwolle en de

provincie Overijssel omtrent de mogelijkheden voor

de ontwikkeling van duurzame energie op industrie-

terrein Hessenpoort te Zwolle;

• projecten voor de levering van duurzame verwarming

van gemeentelijke gebouwen in Hardenberg en

Hattem;

• de ontwikkeling van een lokaal duurzaam energiebe-

drijf in samenwerking met de gemeente Winterswijk;

• een verkenning naar een energietransitie gebaseerd

op regionale gebiedskenmerken in samenwerking met

de gemeenten Steenwijkerland, Staphorst, Zwarte-

waterland en Dalfsen en de provincie Overijssel;

• de ondersteuning van een burgerinitiatief met betrek-

king tot buurtenergie in de gemeenten Hattem.

UITGAVE

Deze nieuwsbrief is een periodieke uitgave van ROVA, de afvaladvies-, regie- en verwijderingsorganisatie van 20 gemeenten en 2 regio’s in Midden- en Oost-Nederland. Samen met haar aandeelhouders levert ROVA een bijdrage aan een schone en duurzame samenleving.

PRODUCTIE EN REDACTIEROVA

GRAFISCHE VORMGEVINGBeeldenstorm marketing en communicatie, Veenendaal

DRUKWERKGrafiteam, Veenendaal

CONTACTGEGEVENSNV ROVA HoldingPostbus 2008000 AE Zwolle

COMMUNICATIE MET BURGERS

Vanuit de conclusie dat we de burger intensiever moeten betrekken bij

het onderwerp afval, is ROVA gestart met het programma ‘Afvalscheiden

is goud’. Middels communicatie, educatie en voorlichting wordt duidelijk

gemaakt waarom het scheiden van afval belangrijk is en welke

successen we ermee behalen.

deze nieuwsbrief is gedrukt op gerycycled papier

7 ROVISIE 2 WERK IN UITVOERING

In het afgelopen jaar heeft een uitgebreide verken-

ning plaatsgevonden bij aandeelhouders over de

toekomstige koers van ROVA. Kern van de keuze

lag in een verdieping van het takenpakket door voor

meer gemeenten te gaan werken, dan wel in een

verbreding van het takenpakket door voor de hui-

dige aandeelhouders ook taken uit te voeren op het

gebied van het Beheer van de Openbare Ruimte en

van de duurzame energieopwekking. Op grond van

de gevoerde dialoog is gekozen voor taakverbre-

ding. ROVA wordt voor de bestaande gemeenten

ook partner op het domein Beheer van de Openbare

Ruimte en gemeentelijke initiatieven voor duurzame

energieopwekking.

Voor de aandeelhouders heeft dit als voordeel dat zij

met ROVA een partner krijgt die deze verschillende

werkvelden met elkaar weet te verbinden. Voor ROVA

betekent dit dat met de verschillende gemeenten het

gesprek zal worden gevoerd over hun specifieke lokale

agenda op het gebied van afval, BOR en duurzame en-

ergieopwekking. De benutting van de openbare ruimte

voor energieopwekking, het ondersteunen van initia-

tieven daartoe en het adequaat omgaan met biomassa

zijn de onderwerpen waarin ROVA gesprekspartner wil

zijn van haar aandeelhouders. Vanuit deze domeinen

wil ROVA bijdragen aan de realisatie van de duurzaam-

heidagenda van de lokale overheid. In samenspraak

kunnen de lokaal bestuurlijke ambities op het terrein

van duurzaamheid dan verder invulling krijgen. ROVA

biedt expertise, neemt beheerstaken over en wil partner

zijn bij de realisatie van initiatieven. Zo blijft ROVA de

vertrouwde organisatie die dicht bij haar gemeenten

werkzaam is en zichtbaar voor de burger diensten levert.

PROFIEL ROVA HERIJKT

VOORUITBLIKVOLGENDE EDITIE

Dit najaar kunt u Rovisie nummer 3 verwachten. In die uitgave gaan we uitvoerig in op

de inzamelproeven die wij momenteel in de gemeenten Amersfoort, Raalte en Zwolle

uitvoeren. Door deze proeven krijgen we een uitstekend beeld van de mogelijkheden

die er zijn om de afvalinzameling, met name de afvalscheiding, op een hoger plan te

krijgen (lees: betere scheiding van afvalstromen ). Ook hier zal het een kwestie zijn van

‘anders denken en anders doen!’. We kunnen nu al zeggen dat de eerste, voorlopige

resultaten veelbelovend zijn.