Rol van de arts in het ziekenhuis - zorgbeleid.be · Ziekenhuis wordt knooppunt binnen één of...
Transcript of Rol van de arts in het ziekenhuis - zorgbeleid.be · Ziekenhuis wordt knooppunt binnen één of...
© 2015 Universitair Ziekenhuis Gent 1
Rol van de arts in het ziekenhuis
Prof. dr. Renaat Peleman Hoofdarts UZ Gent Zaterdag 7 november 2015
© 2015 Universitair Ziekenhuis Gent 2
“klinisch leiderschap is de ultieme voorwaarde voor geslaagde netwerking”
Prof. dr. Dirk De Ridder, donderdag 5 november 2015
3
Overzicht • Artsen in ziekenhuizen • Een nieuw artsenmodel • Professionals in the lead • Klinisch leiderschap • Ziekenhuisartsen en de evoluties in hun rol • Hervorming van de ziekenhuisfinanciering • Uitbreiding rol hoofdarts (?) • Zesde staatshervorming en de artsen
4
Complexe organisatie ziekenhuisactiviteit • Hoofddoelstelling: patiëntenzorg
• Diagnose • Therapie • Verpleging
• Andere doelstellingen • Onderwijs, opleiding, onderzoek
• Omgevingsfactoren • Financieel, stakeholders
• Duale aansturing • Bureaucratische organisatie • Professionelen
5
Artsen in ziekenhuizen • 1900…: geneesheer-directeur • 1960…: professionele bureaucratie (Mintzberg 1983)
• Macht bij professionals • Managers voor facilitaire voorzieningen
• 1980…:paradigmashift van beheren naar managen (Powell 1999)
• Kwaliteitsmanagement • Beleidsplannen • Kwaliteitsindicatoren
• 1990…: managed professional business (Hinings 1999)
6
Managed professional business
• Traditionele professionele waarden • Zakelijke en managementwaarden • Focus op
• Efficientie • Kosteneffectiviteit • Centrale strategische controle • Gedifferentieerde organisatiestructuren
7
Een nieuw artsenmodel Clinicus, in de medische zorg voor de individuele
patiënt. De reden waarom de arts arts is Productmanager, als coach van het zorgend team Productontwikkelaar, teamspeler tussen andere
actoren Beleidsparticipant, de arts als dé specialist in
medische zorg
8
Artsen en beleid
• Modern management en –technieken zijn doorgedrongen tot de overheids- en zogenaamde non-profitsector.
• Artsen: “ze begrijpen er weinig van, maar ervaren wel van alles” Marc Desmet, arts, SJ, 2009
9
Vier gevolgen van toenemend management • Veel veranderingen
• Men ondergaat • Nooit genoeg, nooit rust
• Een soort geïnstitutionaliseerd wantrouwen waardoor een toenemend big brother gevoel • Evaluaties • Functioneringsgesprekken • ‘methodische twijfel’ over evidentie dat je
zinvol werkt • Dictatuur van het ‘meetbare’
10
Vier gevolgen van toenemend management
• Toenemende middelpuntvliedende krachten tov patiënt • Core-business: patient centraal • Minder tijd voor écht gesprek • Méér administratie • Meer kaderleden bij tekort aan zorgverleners • Beslissingsmacht bij directie, managers,
externen • Ontmoedigende contradicties
• Winst maken en steeds moeten besparen • Holle slogans
11
Canmeds
12
Het ziekenhuis als professionele organisatie • (Strategische) beslissingen op midden- en laag
niveau • Kosten-drijvende beslissingen worden “laag” in de
organisatie genomen • Professionals bepalen voor belangrijk deel
‘corporate spirit’ (kampioenen)
13
Professional in the lead
Niet alleen inhoud Maar ook:
Budget Personeel Organisatie Kwaliteit
14
inhoudelijke kennis & verantwoordelijkheid
Zorg is toenemend complex, laat een expert ook de managerial beslissingen maar nemen
Beslissingen worden vooral op inhoud genomen,
andere factoren zijn minder prominent Professionals worden mede-verantwoordelijk voor
(b.v. financiële) consequenties
15
makkelijk op de hoogte van wat er speelt in het bedrijf
• Wat gaat er goed en wat gaat er niet goed?
• Hoe is de stemming op de afdelingen en bij de medewerkers?
16
voorkomen van inhoudelijke ‘chantage’
• “We “moeten” een DaVinci robot want dat staat in alle richtlijnen”
• “Als we dit geneesmiddel niet geven …gaat de patient dood”
17
acceptatie van autoriteit
• Professionals nemen makkelijker beslissingen aan van andere professionals (?)
• Taal, gedrag en cultuurverschil is kleiner
18
voorkomen van verhullend taalgebruik dat niet wordt verstaan door de organisatie
Productie Governance Business case Transparantie Human resources Dashboard Balanced score Management tool Business unit
19
Pitfalls van de professional in the lead
Geen kennis, opleiding en training op het gebied van management, organisatie, strategie of financiën
20
conclusie
• Model van professional in the lead leidt tot integrale verantwoordelijkheid • brede definitie van professional • dwars door de organisatie heen • met voldoende opleiding en training • en de juiste partnerships met
bedrijfskundige professionals
22
Klinisch leiderschap • Klinisch leiderschap is het beïnvloeden van
professionals in een medische setting. • veel specialisaties en super specialisaties • taken of rollen zijn opgeknipt
• heel veel kennis en kunde op onderdelen • het overzicht en de oorspronkelijke
bedoelingen raken snel buiten beeld • Klinisch leiderschap is daarom vooral een vorm
van verbinden, het leggen van relaties tussen mensen, middelen en processen.
23
Klinisch leiderschap = verbinden • Visie verbindt wereld van vandaag met
toekomst • Missie geeft een plaats aan de organisatie • Doelstellingen koppelen missie aan doelgroep • Organiseren is koppelen van processen aan
betrokkenen • Motiveren is koppelen van mensen en doelen • Synthese en synergie door conflicten en
dilemma’s kort te sluiten
24
Professionals: beroepseer en beroepszeer • Autonomie vs. sturing • Solist vs. teamspeler • Lid van beroepsgroep vs. lid van
organisatie • Vakoriëntatie vs. marktoriëntatie • Engagement met klant vs. met organisatie • Het werk en work-life balance • Controleren vs. loslaten
25
Autonomie vs sturing Maatwerk en speelruimte vs uniformisering en standaardisering
• Bespreekbaar maken door concrete vragen naar werkwijze, tijdsindeling, inzet en aanschaf middelen
• Waardeer streven naar kwaliteit, maar schets het groter geheel met haar regels
• Heldere en bespreekbare kwaliteitscriteria • Geef het goede voorbeeld als rolmodel
26
Solist vs teamspeler complexe vraagstukken vragen om samenwerking in snel wisselende teams
• Balans tussen stimuleren van ‘individuele’ ondernemers en het voorkomen van de uitbouw van ‘een staat in de staat’
• Zorg voor passende onderlinge verhoudingen, zowel horizontaal als verticaal in teams
27
Lid van beroepsgroep vs lid van organisatie bedrijfscultuur komt zelden volledig overeen met die van discipline • Bespreek de spanningen die ontstaan
door botsende normen en waarden • Pro-actief • Als rolmodel
28
Vakoriëntatie vs marktoriëntatie potentiële splijtzwam
• De wens om hoogwaardige kwaliteit te leveren, kan botsen met het verlangen om klantvriendelijk te werken • Bv als het ene vraagt om zorgvuldigheid
en het ander om snelheid • bespreek het dilemma
tussen professionele diepgang enerzijds en het nut voor de klant anderzijds
29
Engagement met klant vs. met organisatie • De klantgerichtheid of betrokkenheid
die professionals eigen is, kan ten koste gaan van de belangen van de eigen organisatie.
• Of omgekeerd, als de richtlijnen van de organisatie prevaleren
• Bespreek, pro-actief, de mogelijke tegenstellingen
30
Het werk en work-life balance • Veel voorkomende dilemma's zijn:
• balans tussen privé- en werkzame leven • balans tussen roeping & beroep of tussen ambt
& ambitie • keuze voor duurzaamheid of korte termijn
resultaten • verzamelen van informatie of kennis versus het
verwijderen van overtollige informatie • wetenschappelijk versus intuïtief werken • planmatig versus improviserend werken • kiezen voor gelijk of voor geluk
31
Controleren vs loslaten • Controle (toezicht, beheersing of bemoeienis), is in
een aantal opzichten gelieerd aan leiderschap • Loslaten, in de vorm van vertrouwen geven,
delegeren of zelfs mensen hun eigen fouten laten maken, behoort tot de kunst van leiderschap
• Zorg voor erkenning als klinisch leider • Creëer collectieve ambitie. Shared values verhogen
motivatie • Gebruik formele en informele benadering op
passende wijze
32
Klinisch leiderschap in praktijk • Klinisch leiderschap komt vooral tot uiting in
het beïnvloeden van groepen, zoals (multidisciplinaire) teams.
• Dit vereist dat men de onderlinge samenwerking zo kan managen dat synergie ontstaat.
• Klinisch leiderschap is de beste garantie voor veilige zorg
33
Ziekenhuisartsen • Er is een lange weg afgelegd
• structurering medische activiteit • inspraak (medische raad + permanent overlegcomité) • centrale inning • kostenregeling • transparante financiering
• Ziekenhuis is geen gewoon bedrijf • niet echte vrije markt • winst heeft beperkingen in sociale zekerheid • tweehoofdige organisatie • polikliniek + daghospitalisatie niet volledig geïntegreerd
34
Ziekenhuisartsen en knelpunten • Zeer centrale organisatie ziekenhuis • Medische verpleegkundige activiteit gestructureerd maar
afzonderlijk • Binnen medisch blok geen integratie • Ziekenhuis is uiteindelijk verantwoordelijk • Macht en gezag hoofdgeneesheer + diensthoofden • Relatie artsen - beheerder vaak gespannen • Sociaal statuut niet echt bestaand • In ziekenhuis werken niet steeds lonend • Gebrek aan transparantie • Andere beroepen niet geïntegreerd
35
MinistervanSocialeZakenenVolksgezondheid,MaggieDeBlock
PlanvanAanpakHervormingziekenhuisfinanciering
CommissieVolksgezondheid,28april2015
37
38
Federaal regeerakkoord
Rol van het ziekenhuis in het zorglandschap • Vertrekt van gewijzigde behoeften patiënt • Klinische netwerken tussen ziekenhuizen:
• samenwerking tussen academische, gespecialiseerde en basisziekenhuizen
• Samenwerking ziekenhuizen - extramurale zorgverleners • Gespecialiseerde centra met concentratie van dure,
moeilijke, zeldzame behandelingen en technologie • Vermijden van onnodige en onnodig lange
ziekenhuisopnames • Reconversie van bedden in andere zorgvoorzieningen, al
dan niet residentiële of transmurale opvang
39 39
40
Federaal regeerakkoord Aanpassing van de financiering van het ziekenhuis • Correcte financiering van de werkingskosten • Minder structuur- en prestatiegedreven, meer aandacht
voor kwaliteit en resultaten • Aangepast aan de gewijzigde behoeften • Beheersen van de registratielasten • Gemengd systeem met prospectieve financiering voor
standaardiseerbare zorg • Behoud van het principe van een honorarium per
medische prestatie • Hervorming van het bestaande systeem van afhoudingen
op de artsenhonoraria • Gegarandeerde deelname van de artsen in het medisch
beheer van het ziekenhuis • Aandacht voor specifieke activiteiten, zoals bv.
opleidings- en onderzoeksactiviteiten
41
Behoud sterke punten - werk zwakke punten weg Sterke punten Zwakke punten
Brede toegankelijkheid Structurele onderfinanciering van verantwoorde zorg
Ruim zorgaanbod Complexiteit van financieringssysteem Grote nabijheid Administratieve last voor ziekenhuizen,
verstrekkers en overheid Geen significante wachtlijsten Stimuleert niet tot efficiënte
middeleninzet Hoge gepercipieerde kwaliteit (maar
kwaliteit ≠ nabijheid) Sterk prestatiegedreven zorg
Betaalbare zorg Kwaliteit wordt niet beloond
Sterke inzet voorzieningen en zorgverstrekkers
Fragmentatie van de zorg en financiering, silo’s
…
…
42
“Ziekenhuis” opnieuw uitgevonden. Op maat van de patiënt van vandaag
Ziekenhuis = medisch-technologisch expertisecentrum, met diagnostische en behandelplatformen. Niet langer “beddenhuis”.
Ziekenhuis wordt knooppunt binnen één of meerdere (transmurale) netwerken van klinische zorg Ø Basisziekenhuizen – referentieziekenhuizen – universitaire
ziekenhuizen Ø Concentratie, verdeling van pathologiegroepen en taakafspraken op
basis van evidence en in belang van patiënt: kritische massa, kostprijs, continuïteit, etc.
Ø Dure technologie wordt toegewezen op het niveau van het netwerk, niet op het niveau van het ziekenhuis
Ø Ondernemerschap speelt, netwerken groeien bottom-up, overheid bepaalt spelregels en treedt op dysfuncties
Ø Extramurale praktijken voldoen aan zelfde normen en vereisten qua infrastructuur, personeel, continuïteit en kwaliteit
43
“Ziekenhuis” opnieuw uitgevonden. Op maat van de patiënt van vandaag
Samenwerkingsverbanden die de ziekenhuismuren overstijgen Ø Met lokale cure- en care actoren
Ook netwerking tussen ziekenhuizen voor Ø Medisch-ondersteunende diensten
Ø labo, apotheek Ø Ondersteunende diensten
Ø aankoop, ICT
44
Heroriëntering ziekenhuis in zorglandschap
Kernbegrippen: • Concentratie van complexe / gespecialiseerde zorg in
ziekenhuizen: • Taakverdeling tussen ziekenhuizen:
• Verwijs/terugverwijsafspraken tussen ZH per pathologiegroep
• Verdeling pathologiegroepen (taakherschikking) • Taakafspraken tussen UZ’s en AZ’s, en tussen UZ’s,
uitgaande van aanwezige competenties en expertise
45
Heroriëntering ziekenhuis in zorglandschap
Kernbegrippen: • Concentratie van complexe / gespecialiseerde zorg in
ziekenhuizen: • Concentratie ≠ grotere ziekenhuizen • Referentiecentra zijn niet noodzakelijk universitaire
ziekenhuizen • Keuze tussen concentratie en spreiding: evidence-
based (criteria: kritische massa, kostprijs technologie, prevalentie, continuïteit, ….)
• IT ondersteuning à minder duplicatie onderzoeken, minder administratie, meer patiëntveiligheid
46
Kernbegrippen: • Ziekenhuizen bouwen een complementair zorgaanbod uit via
netwerken: prikkel tot aanbieden van alle diensten, functies en zorgprogramma’s in elk zh vermindert
• Soorten ziekenhuisnetwerken: • Voor klinische zorg (verwijzing patïënten of
verplaatsing zorgverleners) • Regionaal (gespreide zorg) • Supraregionaal (geconcentreerde zorg)
• Voor medisch-ondersteunende diensten (labo, anatomopathologie, apotheek) (verplaatsing stalen/materialen)
• Voor ondersteunende diensten (samenaankoop, tarificatie-facturatie, milieu & preventie, overheidsopdrachten voedselveiligheid)
Heroriëntering ziekenhuis in zorglandschap
47
Kernbegrippen: • Samenwerking tussen ziekenhuizen en andere zorg-
voorzieningen in lokale transmurale cure en care ketens (huisartsen, thuiszorg, woon- en zorgcentra, …) –
• in overleg met deelstaten Behoeftenraming à vereiste ziekenhuiscapaciteit
Doelstellingen: • Infrastructuur optimaliseren (minder sites, apparatuur,
onderhoud), • behoud toegankelijkheid • Geen afbouw van zorgpersoneel
Uitdaging: • conformiteitscheck met deelstaten, zodat er geen nieuwe /
uitbreiding van infrastructuur komt die niet compatibel is met het “zorglandschap 2025” (plan uitgewerkt in 2016)
Heroriëntering ziekenhuis in zorglandschap
48
Nieuw ziekenhuisconcept
• Ziekenhuis ≠ beddenhuis • medisch-technologisch expertisecentrum • diagnostische en behandelplatformen
• Concept ziekenhuis: minimale vereisten kwalificatie als ziekenhuis: • Geen structuur (aantallen, soorten bedden, diensten • Wel opdrachten:
• Proximale (basis)zorg • Referentie (gespecialiseerde) zorg • Knooppunt in transmuraal zorgnetwerk
49
De realiteit (Knack 21 okt 2015)
50
51
Hiërarchie door meer samenwerking in netwerken (Trends 5 november 2015)
In het ideale landschap dat De Block naar voren schoof, wordt die.
Peter Degadt: “We moeten wel weten wat ze bedoelt met ‘netwerk’. Kan dat van Veurne tot Maaseik lopen, of is dat meer geografisch gebonden?
De Block: “We beginnen niet van een leeg blad, maar gaan wel
naar een nieuw zorglandschap. We willen rekening houden met de samenwerkingen die er al zijn. We hebben ook duidelijk aangegeven dat het niet om een besparingsoperatie gaat. We nemen geen middelen van ziekenhuizen af, want ze zijn nu al ondergefinancierd.”
52
Nieuw ziekenhuisconcept Concept ziekenhuis:
“Kabinetschirurgie” in extramurale praktijken: • Zelfde normen qua omkadering, personeel voor
extramurale en ziekenhuisgerelateerde poliklinieken à zelfde erkenningsnormen en exploitatievergunning
• Zelfde eisen qua permanentie, continuïteit van de zorgverlening en deelname aan wachtdiensten (i.e. cherrypicking vermijden)
• Identieke financiering à Te regelen via een voorontwerp van wet op praktijkvoering gezondheidszorg
53
Netwerkconcept • Opdrachten:
• Toelating om bepaalde zorgen aan te bieden op netwerkniveau – niét in alle ziekenhuizen die lid zijn van het netwerk
• Toekenning financiering (budget) bepaalde activiteiten • Leden:
• Meerdere ziekenhuizen (of –diensten) • Ziekenhuizen kunnen lid zijn van één (lokale, regionale) of
meerdere (supraregionale) netwerken • Organisatie
• Te onderzoeken voor welke soorten netwerken een formele structuur (met rechtspersoonlijkheid) wenselijk is
• Belendende regelgeving mag samenwerking niet bemoeilijken (bv. BTW, detachering personeel)
54
Nieuw ziekenhuisconcept
• Governance model voor ziekenhuizen • Netwerken:
• Formalisering in beheersstructuur ziekenhuizen • Bevoegdheden medische raad?
• Sterke betrokkenheid artsen bij het transparant medisch beheer van ziekenhuizen: • Identificatie praktijkdeel honoraria • Te onderzoeken: koppeling praktijkdeel aan andere
financiële stromen?
55
Financiering van specifieke opdrachten transparant
Afzonderlijke financiering Ø Sociale factoren: profiel van de patiënt Ø Academische opdrachten van de
universitaire ziekenhuizen Ø Zware medische apparatuur Ø Spoedgevallendiensten Ø Innovatie
56
Arts houdt zeggenschap over volledig honorarium Sleutelspeler in functioneren van het ziekenhuis
• arts behoudt zeggenschap over het volledig honorarium • Transparant inzicht tussen de twee gedeelten van het
honorarium: Professioneel vs Praktijkkosten gedeelte • Te onderzoeken: op welke manier, en onder welke
voorwaarden op termijn het praktijkkostengedeelte gekoppeld kan worden aan de financieringsstromen van het ziekenhuis Ø Op voorwaarde van een gegarandeerde zeggenschap en
verantwoordelijkheid van de arts in de aanwending van deze middelen en het medisch beheer van het ziekenhuis
57
Wettelijk kader en grotere rol voor (hoofd)arts?
KB van 25 april 2015 tot wijziging van het KB van 15 december 1987 houdende uitvoering van de artikels 13 tot en met 17 van de wet op de ziekenhuizen zoals gecoördineerd door het koninklijk besluit van 7 augustus 1987, BS 8 augustus 2015
58
De hoofdgeneesheer krijgt nieuwe taken
• Verplichting om • voor elke arts een persoonlijk dossier
aan te leggen • een medical audit te organiseren indien
van oordeel dat de kwaliteit in gevaar komt
• visie over beheersbeslissingen gerelateerd aan de medische activiteiten toe te lichten aan de Raad van Bestuur
59
Een persoonlijk dossier per arts voor elke in het ziekenhuis werkzame arts moet een
persoonlijk dossier aangelegd worden met gegevens betreffende: • het diploma • het visum van de provinciale geneeskundige commissie • de genoten opleidingen en bijkomende vormingen • de indiensttreding • eventuele performantiebeoordelingen • accreditering zoals bedoeld in de ZIV-wet • de verzekeringstoestand inzake de burgerlijke aansprakelijkheid. • zoveel mogelijk uit een authentieke bron • 30 jaar bewaren na laatste prestatie
Zorgverleners moeten patiënten informeren over hun vergunnings- of registratiestatus en verzekeringsstatus.
60
Medical audit Art 6/1: verplicht medical audit organiseren “indien hij meent dat de goede gang van zaken met betrekking tot het risicobeheer en de veiligheid van de patiënten in het medisch departement in gevaar komt”. • Informeren medische raad en algemeen directeur, incl motivatie • Mogelijk collega-artsen tot medewerking verplichten. • Verplicht overleg voor, tijdens en na met betrokken diensthoofden • Mogelijkheid tot betrekken ander ziekenhuispersoneel na overleg met
hun departementshoofd • Mondeling en schriftelijk rapport van verloop en resultaat audit tbv de
beheerder • Toelichting mogelijk door hoofdarts en betrokken artsen bij bespreking
op Raad van Bestuur
61
Medical audit • Resultaten over te maken aan de medische raad.
• enkel noodzakelijke persoonsgegevens
• Hoofdarts en diensthoofd: implementatieplan met actiepunten • Hoofdarts evalueert de uitvoering van de actiepunten • Procedure van gerichte medical audit:
• vastgesteld in het reglement inzake de organisatie en de coördinatie van de medische activiteit
• omvat minstens: 1° selectie en omschrijving van klinisch of organisatorisch probleem 2° vastleggen te verzamelen gegevens en eventueel af te toetsen standaarden conform de stand van de wetenschap 3° datacollectie 4° aanduiding van de actiepunten en overleg met de betrokken diensthoofden (art. 6/1 §6).
62
63
Beheersbeslissingen art. 5, 3°: taak hoofdgeneesheer is de beheersbeslissingen inzake de organisatie en coördinatie van de medische activiteiten voor te bereiden en uit te voeren toegevoegd “… onder meer door zijn visie ter zake toe te lichten bij het orgaan dat volgens het juridisch statuut van het ziekenhuis belast is met het beheer van de uitbating van het ziekenhuis.” Raad van Bestuur bijstaan bij de beheersbeslissingen
inzake de medische activiteit. Gezondheidswet van 10 april 2015: nieuwe verplichting om de
hoofdgeneesheer vast uit te nodigen op de Raad van Bestuur
64
En de zesde staatshervorming? Overgedragen bevoegdheden van de federale naar
de Vlaamse overheid • Ondersteuning van gezondheidszorgberoepen in de
eerste lijn en de organisatie van de eerstelijnsgezondheidszorg
• Vanaf 1 juli 2015 kunnen alleen de deelstaten initiatief nemen op het vlak van gezondheidsbevordering
• Vlaanderen krijgt de volledige bevoegdheid inzake ouderenvoorzieningen, psychiatrische verzorgingstehuizen en beschut wonen.
65
En de zesde staatshervorming? Ziekenhuisbeleid
• De Vlaamse overheid krijgt volledige bevoegdheid over de categorale ziekenhuizen – geïsoleerde geriatrische diensten (G-diensten)
en gespecialiseerde diensten voor behandeling en revalidatie (Sp-diensten).
• De erkenningsnormen, de programmatie en de financiering van de categorale ziekenhuizen worden door Vlaanderen bepaald.
• Voor de universitaire en algemene ziekenhuizen blijft de federale overheid bevoegd voor de programmatie en financiering.
66
• Acute ziekenhuizen: geen rechtstreekse invloed • Categorale ziekenhuizen: de Vlaamse overheid
krijgt volledige bevoegdheid – Normeringsbevoegdheid en financiering komen
naar Vlaanderen – Nomenclatuur gebonden honoraria en de
uitoefening van de geneeskunde blijven federaal
Ø Gevolg: arts – ziekenhuisrelatie kan wel beïnvloed worden
En de zesde staatshervorming? Arts – Ziekenhuis relatie