Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden1515-1648

KENMERKENDE ASPECTEN EN KERNBEGRIPPEN

HISTORISCHE CONTEXTEN

1

1515-1648TIJD VAN ONTDEKKERS EN HERVORMERS

VROEGMODERNE TIJD

TIJD VAN REGENTEN EN VORSTEN

VROEGMODERNE TIJD

HISTORISCHE CONTEXT 1 – REPUBLIEK DER ZEVEN VERENIGDE NEDERLANDEN

Kenmerkende aspecten De protestantse reformatie had splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg;

Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat;

De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek.

Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie;

HISTORISCHE CONTEXT 1 – REPUBLIEK DER ZEVEN VERENIGDE NEDERLANDEN

Kernbegrippen katholicisme;

kerkhervorming;

protestantisme;

reformatie;

economie;

handelskapitalisme;

kapitalisme;

wereldeconomie.

HISTORISCHE CONTEXT 1 – REPUBLIEK DER ZEVEN VERENIGDE NEDERLANDEN

De protestantse reformatie had splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg

Aanleiding: Maarten Luther laat in het Duitse Wittenberg weten dat hij de machtsaanspraken en de zelfgemaakte wetten van de kerk onjuist vindt.

Reden: Alleen de Bijbel is volgens hem richtinggevend in het geloof.

Gevolg: De godsdienstdiscussie leidt tot grote spanningen, strijd en een splitsing van de kerk in een rooms-katholieke en een protestantse richting. In de Nederlanden krijgt hervormer Johannes Calvijn meer volgers dan Luther.

Reden: Calvijn vindt dat lagere overheden zich mogen verzetten tegen een hogere overheid, bijvoorbeeld een landsheer of een keizer, als deze de geboden van God niet goed navolgt.Het geloof hoort volgens Calvijn bij bestuur.

Voorbeelden: Statenbijbel; Edict van Nantes (1598)

HISTORISCHE CONTEXT 1 – REPUBLIEK DER ZEVEN VERENIGDE NEDERLANDEN

Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat

Oorzaak: De centralisatiepolitiek van Karel V en Filips II waardoor privileges van edelen en steden in de Nederlandse gewesten worden bedreigd.

Oorzaak: De afkeer onder Nederlandse protestanten én katholieken tegen de steeds gewelddadiger en intensiever wordende kettervervolging in de Nederlandse gewesten.

Verandering: Het conflict met Spanje loopt dermate hoog op dat in 1581 het Plakkaat van Verlatinge wordt opgesteld waarin Nederlandse edelen vastleggen dat zij het gezag van de Spaanse koning niet langer erkennen.

Gevolg: Na enkele pogingen een andere vorst voor de Nederlanden te vinden, besluiten de Staten-Generaal in 1588 dat het gebied ook zonder vorst bestuurd kan worden. De Verenigde Republiek der Zeven Provinciën wordt uitgeroepen.

Voorbeeld: Robert Dudley, Graaf van Leicester (1533-1588)

HISTORISCHE CONTEXT 1 – REPUBLIEK DER ZEVEN VERENIGDE NEDERLANDEN

De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek

Oorzaak: De moedernegotie: graanhandel via de Oostzee die Holland veel winst oplevert en van Amsterdam een belangrijke stapelmarkt van West-Europa maakt.

Oorzaak: Het ontbreken van de feodale traditie in de landbouw waardoor ondernemerschap veel ruimte krijgt (commerciële landbouw en handel komen al vroeg tot ontwikkeling in de Republiek).

Oorzaak: De aanwezigheid van bruikbare waterwegen.

Reden: De oorlog met Spanje moet bekostigd worden.

Reden: Religieuze tolerantie levert de steden veel migranten op die de handel en nijverheid verder laten groeien.

Gevolg: Er ontstaat een burgerlijke cultuur met veel aandacht voor luxeartikelen, kunst en wetenschap.

Voorbeeld: Eerste stadhouderloze tijdperk (1650-1672)

HISTORISCHE CONTEXT 1 – REPUBLIEK DER ZEVEN VERENIGDE NEDERLANDEN

Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie

Verandering: De Europese overzeese expansie leidt in de 16e en 17e eeuw tot wereldwijde handelscontacten. West-Europese kooplieden zoeken contact met handelaren in Azië, Amerika en Afrika.

Gevolg: Hier komt het handelskapitalisme uit voort dat ervoor zorgt dat winsten weer worden geïnvesteerd in nieuwe, misschien nog winstgevendere ondernemingen.

Gevolg: De wereldeconomie komt in de 17e eeuw van de grond en producten uit de hele wereld worden door handelaren uit alle werelddelen met elkaar uitgewisseld, met Europa als handelscentrum.

Verandering: Engeland richt de East India Company op.

Verandering: In de Republiek worden de VOC en later de WIC opgericht.

Voorbeeld: Mare Liberum door Hugo de Groot (1583-1645); De Beurs van Amsterdam

HISTORISCHE CONTEXT 1 – REPUBLIEK DER ZEVEN VERENIGDE NEDERLANDEN