Religieus erfgoed in context

gemeentelijk beleid religieus erfgoed

Marc BerendsMaastricht, 4 november 2011

Opzet presentatie

• Religie in Breda

• Gemeentelijk erfgoedbeleid

• Gemeentelijk beleid religieus erfgoed

Religie in Breda

• Religie is zeer wezenlijk in ontwikkeling van Breda

• Grote Kerk is de centrale plaats in de stad.

• 95 christelijke feestdagen waarop niet werd gewerkt (naast de zondagen)

• Doop, trouwen en begraven in de kerk

• Bedevaarten en Processies (Heilig Kruis van Breda en Heilig Sacrament van de Niervaart )

Religie in Breda

Religieuze bebouwing

Religieus erfgoed:

Religie in Breda

• Reeds vele religieuze bouwwerken gesloopt

• In de historische kern 12 gesloopte bouwwerken

Religieuze bebouwing

Gesloopt

Religieus erfgoed:

Religie in Breda

• Een groot aantal religieuze bouwwerken zijn herbestemd

• In de historische kern 7 herbestemde bouwwerken

Religie in Breda

Gesloopt

Herbestemd

Religieus erfgoed:

Religieuze bebouwing

in functie

Religie in Breda

Religieus erfgoed:

Religieuze bebouwing

met enkel een religieuze

functie

Religieuze bebouwing

met dubbele functie (religieus en niet religieus)

Religie in Breda

• Van de 27 religieuze bouwwerken in de historische kern resteren er nog slechts 8. Hiervan slechts 4 enkel een religieuze functie.

• Buiten de historische kern in 1997 sloop van:

• 7 kapellen

• 13 kerken

• 4 schuilkerken

• 6 kloosters

• In totaal in 1997 al 51 van circa 200 religieuze bouwwerken in Breda gesloopt. Een deel hiervan was monumentaal.

Religie in Breda

Gemeentelijk erfgoedbeleid

• In Breda bestaat in 1997 het beeld dat er al te veel bijzondere gebouwen zijn gesloopt

• Publiekelijke interesse = politieke interesse

• Medio 1999 opdracht gemeenteraad:

zoek een middel om sturing te geven aan de keuze van parochies / het Bisdom inzake sloop / herbestemming of behoud kerkelijke functie

Gemeentelijk erfgoedbeleid

• Resultaat is ‘Kerkenboek’

• 21 RK-kerkgebouwen in Breda

• Middel op de expertise van de gemeente

• Cultuurhistorie

• Ruimtelijke Ordening

• Vastgoed

te gebruiken bij keuze tussen behoud / herbestemming / sloop

Gemeentelijk beleid (kerkenboek)

• Kadastrale kaart eigendom• Toegelaten functie in BP• Matrix ruimtelijke kwaliteit:

• bereikbaarheid en ligging• relatie met wijk• omgeving

• Herbestemmingsmogelijkheden• Monumentaliteit:

• status• cultuurhistorische kwaliteit• architectonische kwaliteit• stedenbouwkundige kwaliteit

• Liturgische gebruikswaarde

• ‘Kerkenboek’ is ingezet bij discussie over samenvoeging van parochies en behoud van kerkgebouwen in deze parochies.

• Heeft prima gefunctioneerd, maar…….

• gebouwen worden verbouwd

• ook kloosters en kapellen komen vrij

• ook niet RK-gebouwen komen vrij

• bestemmingsplaninfo raakt achterhaald

• de omgeving van de gebouwen veranderd

• Het kerkenboek is inmiddels niet meer bruikbaar

Gemeentelijk beleid (kerkenboek)

• In 2008 stelt gemeenteraad de erfgoedvisie ‘Erfgoed in Context’ vast

• Inhoud:

• Identiteit

• Vorm geven aan de

Bredase identiteit:

• Culturele Planologie

• Inventarisatie

• Zorg voor het erfgoed

• Publieksbetrokkenheid

Gemeentelijk erfgoedbeleid

Culturele Planologie

• Doel:

inzet van cultuur(historie) in de ruimtelijke ontwikkeling

• Beoogd resultaat:

• behoud/ontwikkeling/versterking identiteit van Breda

• cultuurhistorie is inspiratie ruimtelijke ontwikkelingen

• cultuurhistorie is oudste laag; de basis in het rijtje verleden-

heden-toekomst

Gemeentelijk erfgoedbeleid

Inventarisatie

• Doel:

uitvoering geven aan culturele planologie op basis van optimale kennis

• Beoogd resultaat:

• toename bestaande kennis erfgoed (archeologie 5%, gebouwd

erfgoed 50%, historische geografie 80%)

• archeologisch onderzoek

• (bouw) historisch onderzoek

• cultuurhistorisch onderzoek

Gemeentelijk erfgoedbeleid

Zorg voor het erfgoed

• Doel:

creëren van kaders om het erfgoed te beschermen

• Beoogd resultaat:

• beschermen wat beschermenswaardig is (erfgoedmeetlat)

• monumentenstatus

• beschermd stads- of dorpsgezicht

• planologische bescherming

• goede ontsluiting cultuurhistorische kennis

• adequaat archeologisch depot

• gemeente is belangrijke speler bij herbestemming

Gemeentelijk erfgoedbeleid

Publieksbetrokkenheid

• Doel:

betrekken van ‘de stad’ bij het erfgoed, zowel van ‘buiten naar binnen’ als van ‘binnen naar buiten’

• Beoogd resultaat:

• cultuurhistorische kennis in de stad ophalen

• kennis delen met de stad

• positief besef over cultuurhistorie creëren

Gemeentelijk erfgoedbeleid

Gemeentelijk beleid religieus erfgoed

• Vervolg op ‘kerkenboek’ is noodzakelijk• Hierbij uitvoering geven aan ‘Erfgoed in Context’

• 110 religieuze bouwwerken zijn onderzocht:

• beschrijving cultuurhistorie per object

• foto’s per object

• erfgoedmeetlat voor alle herbestembare objecten

• Resultaten:• bevestiging waarde beschermde monumenten• 15 ‘nieuwe’ monumentale objecten, met name wederopbouw• sturingsmogelijkheid door kennis

Gemeentelijk beleid religieus erfgoed

Ontwikkelpotentie Religieus erfgoed• ongeveer 50% is nog niet herbestemd

• om proactief te handelen ontwikkelpotentie van 14 gebouwen

onderzocht:

• perceelgrootte

• welke bestemmingen biedt het BP

• Wat is de bouwpotentie in het BP

• Met deze gegevens, de inventarisatie en de erfgoedmeetlatten

is per gebouw een SWOTanalyse gemaakt.

Gemeentelijk beleid religieus erfgoed• Naam: Doopsgezinde kerk• Adres: Cimburgalaan 98• Buurt: Boeimeer• Wijk: Zuid• Gemeente: Breda•  • Denominatie: Doopsgezinde Gemeente• Type: Kerk• Bouwjaar: 1966• Architect: Schuch en Kramer• Monumentenstatus: Geen• Huidige functie: kerk voor verschillende geloofgemeenschappen• Onderdeel complex: n.v.t.

BestemmingMaatschappelijke doeleinden Functie mogelijkhedenGronden zijn bestemd voor educatieve, sociaal-medische, levensbeschouwelijke en (para)medische voorzieningen. Voorzieningen ten behoeve van openbare dienstverlening en kinderopvang. Met daaraan ondergeschikt detailhandel en horeca. Het bebouwingspercentage mag maximaal 60% bedragen.  Bebouwing perceelCirca 240 van de 440m2 is bebouwd. Dit komt neer op 55% en betekent dat er nauwelijks meer bijgebouwd kan worden. ErfgoedmeetlatScoort 3,55

Gemeentelijk beleid religieus erfgoed

Strenghts WeaknessesHet is een naoorlogse kerk,waarbij de liturgische ruimte in de vorm van een kerkzaal is gerealiseerd

Volgens het huidige bestemmingsplan heeft het perceel de bestemming maatschappelijke doeleinden.

Het is een relatief klein gebouw. Volgens het huidige bestemmingsplan mag er nauwelijks meer bijgebouwd worden,

Voor de kerk is een parkeerterrein gelegen. Vrij ver van het centrum en midden in woonwijk. Het exterieur is gaaf, daardoor goed voorbeeld van kerkarchitectuur uit de tweede helft van de twintigste eeuw.Opportunities ThreatsVanwege de grootte en vorm van het gebouw relatief makkelijk te herbestemmen.

Door gaafheid van het gebouw slechts beperkte aanpassing in exterieur wenselijk. Verkleind wellicht mogelijkheden tot hergebruik.

De kerk is gelegen aan water naast tennisbanen en aan de rand van het park. Door de ligging wellicht geschikt voor een wijkgerichte recreatieve invulling.

Streng bestemmingsplan, verkleint mogelijkheden. Bijvoorbeeld omdat er geen commerciële functies in het gebouw gerealiseerd kunnen worden en omdat de herbestemming binnen de muren van het gebouw plaats zal moeten vinden.Door ligging en ‘slechte’ bereikbaarheid niet aantrekkelijk voor investeerders