foto Shutterstock juli-augustus 2016 | Algemene Doopsgezinde Sociëteit

De lange adem (slot)

2016

7/8

monumentaal boek over religieus erfgoedNederlandse kerkinterieurs

Dag huis, dag kerk, dag straat. Nog een keer kijk ik om naar de Mennokapel. Een slordige 250 diensten moet ik hebben meegemaakt in dit huis vol verhalen, waarin ik ruim veertien jaar wonen en werken achterlaat. Ik probeer uit te rekenen hoeveel dat omgerekend naar liters koffie is, maar staak al snel mijn pogingen. Duizenden, mis-schien wel tienduizenden liters moeten het zijn geweest. De laatste restjes zijn net door de vaatwasser weg-gespoeld. De kopjes staan weer strak in het gelid in de kast, te wachten op nieuwe inhoud. De laatste dienst was mooi en waardig. De grote opkomst zorgde, in combinatie met een gevoel van ‘nog één keer bij elkaar zijn’, als vanzelf voor een gezellige, reünie-achtige sfeer. Er zijn oude en vertrouwde bekenden, er zijn lekkere hapjes en een preek en speeches die het gevoel van saamhorigheid en weemoed verder versterken. Tijdens een act waarin de eerste steen symbolisch wordt teruggebracht, omdat deze bij het leggen gebroken zou zijn, wordt de sfeer zelfs uitgelaten. Tegelijkertijd wordt er op deze ochtend recht gedaan aan de pijn die er ook is.Pijn van mensen die, vaak na jarenlange verbondenheid, een belangrijke plek verliezen. Eerlijk gezegd had ik er weinig trek meer in, in die laatste dienst. Al zeker een half jaar ben ik me meer dan bewust van het naderende einde. Voor het laatst de avondmaals-set uit de kast. Voor het laatst een paasdienst. Voor het laatst een maaltijd met elkaar. Voor het laatst het kraken van de houten vloer als ik als eerste door de kapel loop en het ochtendlicht binnenlaat. Als ik voor de laatste keer mijn stropdas sta te knopen, heb ik al tien keer afscheid genomen. Nu het bijna zover is, moet het maar klaar zijn ook.

Maar toch. De pijn die mensen ervaren, die voel ik ook. Niet zozeer vanwege het afscheid van wonen en werken op deze plek. Maar wel vanwege de pijn van het verliezen van een gemeenschap, van een plek die zo eigen is, en vooral van een groep mensen waar ik in de loop der jaren zo gehecht aan ben geraakt. Nog een keer kijk ik om. Zachtjes hoor ik het ‘amen, amen, amen’ na-echoën. Boven de kapel hangen nog vaag de contouren van een wolk gebeden. Ik meen zelfs de koffie nog te ruiken. Dan draai ik om en rijd weg. Dag huis, dag kerk, dag straat. Het ga jullie goed.

Johan TempelaarCoördinator communicatie adsjohan.tempelaar@ads.nl

5 Kernwapens de wereld uit Krista van Velzen over nucleaire ontwapening

9 Mediation Een weg naar vergeving

14 Losse eindjes ‘Valt het onrecht en het kwaad hun aan te rekenen?’

20 Er is méér dan ‘de klas’ Meester Bart wil de wereld van kinderen groter maken

inhoud

en verder…

3 ingekomen10 de Schepper Jan de punterbouwer12 kort16 mondig en bondig Harry Dijkstra

18 boeken & bladen22 WereldWerk Adoptieprogramma imo24 zomerpuzzel26 kort28 het laatste woord…

9

2014

5

vooraf

Voor veel mensen is het bezichtigen van een kerk een vast onderdeel van de vakantie in het buitenland. Maar waarom doen we dat niet in eigen land? De rijkdom van het Neder-landse kerkinterieur is minstens zo indrukwekkend als elders en heel divers. Kenmerkend is de middel-eeuwse kerk met een protestantse inrichting, maar ons land heeft ook barokke schuilkerken, uitbundig gedecoreerde negentiende-eeuwse katholieke kerken, en strakke na-oorlogse kerkinterieurs. In alle perio-den van onze bewogen geschiedenis

zijn de beste kunstenaars, interieur-architecten, beeldhouwers, hout-snijders en schilders ingeschakeld om onze kerken van binnen te verfraaien. Om de aandacht voor het Nederland-se kerkinterieur te vergroten, hebben Museum Catharijneconvent, de Rijks-dienst voor het Cultureel Erfgoed en vele wetenschappelijke en kerkelijke partners het boek Kerkinterieurs in Nederland samengesteld. Dit boek toont en beschrijft honderd kerken vanaf de middeleeuwen tot heden, die mooi, bijzonder of anderszins

opmerkelijk zijn. De kerken zijn door meer dan vijftig specialisten beschre-ven en door verschillende fotografen subliem in beeld gebracht. Het doopsgezinde aandeel bestaat uit de vermaningen van de gemeenten in Haarlem, Workum en Westzaan.

Kerkinterieurs in Nederland, A. Poelwijk, Albert Reinstra (red.), Anique de Kruijff, Antoine Jacobs, Arjan Bronkhorst (fotografie), uitgeverij w books, € 49,95

advertentie

Donatus verzekert vertrouwd

Donatus verzekert kerkgebouwen en wat daar

bij hoort, zoals ruimtes voor kinder opvang,

doopvonten, kanselbijbels en orgels. Donatus

is een betrokken specialist. Klein genoeg om

u persoonlijk van dienst te zijn. Groot genoeg

om uw verzekerings belangen aan toe te ver-

trouwen. Samen met u zorgen we ervoor dat

wat waardevol is, behouden blijft voor onze

kinderen en hun kinderen en hun kinderen…

www . d o n a t u s . n l t e l . 073 - 5 221700

uitgelicht

Reacties op FacebookZie www.facebook.com onder ‘doopsgezinden’

‘Het klinkt heel uitnodigend. Ik neem aan dat in dit geloofsverband ook de belijdenis en doop voor niet plaatselijk gebonden jongeren een mooie plek krijgt?’Liesbet Geijlvoet

‘Ik zie wel hier en daar een enorme haak en een oog, ook theologisch (ecclesiologisch) inderdaad. Maar daar wordt vast over nagedacht en ik doe graag mee. Verder vind ik het woord ‘geloofsverband’ een uitgesproken lelijk woord. Doet denken aan binnen verband en buiten verband en hersteld verband en damesverband. Het is ook te lang en te ingewikkeld, en totaal niet hip. Wie weet iets beters? Verder heeft het initiatief toch ook iets pijnlijks omdat het (laten we eerlijk zijn) toch afwijzend is naar de gemeenten die kennelijk niet goed genoeg (meer) zijn... Maar die het initiatief waarschijnlijk wel mogen betalen? Enfin. Ben er nog niet uit maar wil ook geen zeurkous zijn.’Henk Leegte

‘Hoewel ik het een interessant concept vind, ben ik bang dat hiermee de waarde en bijdrage van gemeenten op den duur verloren gaat. Juist dat is ook onderdeel van het geloof toch? Gemeente zijn waarin jong en oud samenko-men? Nou ja, ik ben benieuwd naar de ontwikkelingen en het vervolg.’Jantine Huisman

‘Iedereen heeft daar z’n eigen vorm voor. Mijn gemeen-te is zo groot als m’n hart is. Gemeenschap is geen geografisch principe, maar een gevoelsmatige plaats-aanduiding, zoals ik ooit al eens schreef.’Kalle Brüsewitz (in reactie op Jantine Huisman)

‘Wat een mooi initiatief!’Ciska Stark

54

Open briefMet oprechte vreugde las ik over de oprichting van het Landelijk Doopsgezind Geloofsverband. Van harte hoop ik dat de belangstelling breder zal zijn dan alleen van de omschreven doelgroep. Want voor diegenen die ver buiten een doopsgezinde gemeente wonen is het lastig om erbij te blijven horen.

Als jongeren in of bij Haarlem hadden we destijds dat probleem niet en vonden we dat we als doopsgezinden iets moesten betekenen in de wereld. Ds. Hoekema - de vader van de huidige voorzitter van de kerkenraad in Haarlem - ds. Snaaijer en ds. Jacobson waren onze voorgangers. Van de jongeren toen herinner ik me soms een gezicht, een voornaam of een stem. Van anderen weet ik dat zij, net als ik, geen actieve rol meer spelen in de broederschap. Van sommigen heeft dat me erg verbaasd. Eén van onze zusters van toen, die zich jarenlang voor van alles en nog wat heeft ingespannen, kwam ik laatst toevallig tegen: ‘Doopsgezind? Nou ja, mijn man wil af en toe nog weleens naar de kerk en soms ga ik mee, maar verder is het verleden tijd. De kinderen? Nee. Ook niet!’ Je verhuist, je werkt, je hebt het druk en je woont een heel eind van een doopsgezinde gemeente die ook nog eens niet elke zondag bijeenkomt. Toch ben ik dat gevoel van ‘ik ben doopsgezind’ nooit helemaal kwijtgeraakt. In juni wordt ik zeventig. In het laatste traject van mijn bestaan hoop ik iets terug te vinden van de betekenis van doopsgezind zijn in de wereld. En mogelijk nog enkele van de strijdlustige medebroeders van toen te ontmoeten. Iets te leren van wat er nu allemaal speelt in de broeder-schap. Van ganser harte hoop ik dat het Landelijk Doopsgezind Geloofsverband dat mogelijk maakt. Bernard de Haas, Amsterdam-Oss

ingekomen interview

foto pax voor vrede

Landelijk Doopsgezind GeloofsverbandIn het juninummer van Doopsgezind NL werd de oprichting van een Landelijk Doopsgezind Geloofs-verband aangekondigd. Op deze pagina een selectie uit de reacties op dit bericht.

Kernwapens de wereld uit! >>

76

ls kind moest Krista van Velzen eens wat gaan kopen op de markt van haar Friese dorp. Daar zag ze mensen met geigertellers staan, detectoren van radioactieve straling. Toen ze thuis aan haar ouders vroeg wat die mannen deden, kwam ze erachter dat de kerncentrale in Tsjernobyl ont-ploft was. De koeien moesten op stal. Als klein meisje was Van Velzen er hevig van onder de indruk hoe deze gebeurtenis haar leefwereld raakte. Het was het begin van een strijd voor een kern(wapen)vrije wereld, die haar hele leven – tot nu toe – zou duren.

Vóór haar politieke leven was ze actief binnen verschil-lende vredes- en milieubewegingen. Haar opvoeding kreeg ze van doopsgezinde ouders. ‘Daar doe ik zelf niks meer mee, al legt het wel een bepaalde basis.’ Uiteindelijk belandde Van Velzen van 2002 tot 2010 in de Tweede Kamer met haar strijd, als vertegenwoordiger van de SP. Tijdens die gehele periode pleitte ze voor een verbod op kernwapens en voor het weghalen van de kernbommen in Volkel. Alhoewel niet een regering ooit volmondig heeft toegegeven dat ze daar inderdaad liggen.

Tegenwoordig is ze campagneleider nucleaire ontwape-ning voor pax. In die rol leidde ze het recente burger-initiatief, waarbij veertigduizend handtekeningen nodig waren om een verbod op kernwapens op de politieke agenda te krijgen. Op 28 april was het zover en vond onder toezicht van een volle tribune het parlementaire debat plaats. Een landelijk verbod op de kernbommen werd niet aangenomen. Een nederlaag volgens de media.

Wat vindt u van het met de campagne behaalde resultaat?‘Een burgerinitiatief is bedoeld om iets op de politieke agenda te zetten. Ik kan Tweede Kamerleden die ik ken gewoon vragen dat te doen. Maar ik wilde de politici de druk van buitenaf laten voelen, niet lobbyen van binnen-uit. Dat ging perfect. Ik heb zoveel enthousiaste mensen ontmoet die mee wilden doen. Het debat dat erop volgde verliep uiteindelijk fantastisch. De Tweede Kamer heeft herbevestigd dat ze de kernwapentaak wil afschaffen. En een motie van de PvdA dat Nederland internationaal hard aan de kar moet gaan trekken voor nucleaire ontwape-ning, is aangenomen. Een internationaal verbod in plaats van een nationaal verbod, dat vind ik een mooi resultaat.’

Maar de kernbommen die in Nederland liggen worden niet ontmanteld.‘Nee, want die wapens zijn niet van ons, Nederland kan dat niet. Dat is de grap. In de Verenigde Staten worden zelfs de Russische kernwapens ontmanteld, want daar kan dat wel. Maar als onze regering luistert en de onder-handelingen doorzet, zullen ze wel weg moeten. Sec gezien is ons voorstel niet overgenomen. Maar de wel genomen beslissingen zijn geweldig. Het zijn moties, ze moeten nog uitgevoerd worden, maar het zijn serieuze stappen vooruit. De dag na het debat ben ik naar de vn-besprekingen in Genève gegaan. Daar zag ik 135 landen het voorstel steunen om te starten met onderhandelingen die tot een wereldwijd verbod op kernwapens moeten leiden. Boven-dien pleitte een tiental landen ervoor dat al in 2017 te doen. Dat zijn doorbraken – en een debat in Nederland helpt daarbij.’

De kernbommen in Volkel liggen daar ongebruikt en Nederland kan ze sowieso niet inzetten. Waarom moeten we ons daar zo druk over maken? ‘’Niet gebruikt’ is wel heel relatief. Ze worden niet tot ontploffing gebracht, maar er wordt wel mee rondgevlo-gen als oefening. En er komen steeds meer feiten over ongelukken en bijna-ongelukken naar boven in rapporten van de Amerikaanse overheid. Als er iets gebeurt is dat desastreus. Daarnaast zijn kernbommen een symbool. Hoezo zouden we over andere wapens moeten praten, als we bereid zijn miljarden euro’s in dit massavernietigings-wapen te investeren? Als je dit wapen bezit, keur je het dreigen met de inzet ervan goed, waardoor je in feite alle mensenrechtenverdragen van de vn aan je laars lapt.’

Waarom manifesteerde u zich als politicus zo fanatiek op dit onderwerp?‘Het was voor mij de reden om de politiek in te gaan. Ik snapte iets niet. Er was een hele beweging tegen kern-wapens gaande. We deden ons lobbywerk in het parle-ment, waren aanwezig in de media, organiseerden acties met veel mensen. Politici van vrijwel alle partijen deden mee aan acties van burgerlijke ongehoorzaamheid. En toch veranderde er niks. Toen heb ik besloten de politiek in te gaan. Ik begrijp het wel beter nu.’

Dus: waarom? ‘Het onderwerp is gewoon groot en dramatisch. Je hebt te maken met zoveel internationale verstandhoudingen waar haakjes en verdragen aan vastzitten. Politici zijn bang daar iets aan te veranderen.’

Waar komt die angst vandaan?‘Dat, als je de Verenigde Staten zou vertellen dat je het ‘relatiegeschenk’ niet meer hoeft, je de verstandhouding met hen en met de navo enorm zou verstoren.

Ik kan alleen maar gissen naar de laag daarachter. Wat ik heel wonderlijk vond, was dat een aantal parlementsleden op rij – zoals Bert Koenders en Frans Timmermans – de Amerikanen wel wilden vertellen dat het klaar was met die kernwapens in Nederland. Maar toen ze minister werden wilden ze daarmee opeens rustig aan doen.’

Als u minister zou zijn, of geworden zou zijn, dan…‘Had ik dit als eerste aangepakt. Ik zou die positie trouwens niet hebben aangenomen als ik daar geen draagvlak voor had gevonden. Als je een positie hebt waarin je positieve verandering kan bewerkstelligen, moet je dat doen. In dezen zie ik dat een meerderheid van de bevolking vindt dat Nederland niet moet meewerken aan een systeem van massavernietigingswapens, ik zie een Tweede Kamer die dat herhaaldelijk uitspreekt – maar als minister heb je het staande beleid toch maar uit te voeren. Dat vind ik kwalijk en pijnlijk.’

Waar ziet u hoop voor verandering?‘Ik zie een jonge, energieke generatie die gelooft in verandering en het spel begrijpt. Met de organisatie International Campaign to Abolish Nuclear Weapons gaan we bijvoorbeeld naar vn-bijeenkomsten en trekken dezelfde apenpakjes aan die diplomaten dragen. We vertellen overheden niet wat ze fout doen, maar zoeken naar verbinding. Zo werken we met veel landen samen. Allemaal met de gedachte: “Als het fout gaat, is er geen land of hulporganisatie die nog wat kan doen. Dus laten we nú wat doen.” De trein richting een internationaal verbod is inmiddels vertrokken en keert niet meer om.’ Een lange strijd en nog steeds zo positief.‘Toen ik begon met een campagne tegen clustermunitie zeiden mensen dat ik gek en hopeloos naïef was. Minis-ters zeiden dat er absoluut geen verbod op zou komen. Maar er kwam een internationale beweging tegen cluster-munitie op gang. En vlak voordat er toch een verbod kwam, liepen diezelfde ministers er in de media mee te pronken dat zij dat plots steunden. Nu ga ik op gesprek bij ambtenaren over kernwapens. Dat vinden ze nog steeds een lastig onderwerp. “Maar op het gebied van clustermunitie zijn we goed bezig”, vertellen ze dan. Dan zeg ik: “Jullie waren tegen, tegen, tegen – en nu zijn jullie trots. We zitten nu in precies hetzelfde proces. Je bent nu wel tegen ons voorstel, maar straks ben je er trots op. Zullen we het hebben over de weg naar dat moment?” Dan heb ik wel hoop, want het kan gewoon.’ <<

tekst Jan Willem Stenvers – foto’s Daniel Maissan | Anouk Pross

Volgens oud-Tweede Kamerlid (SP) en voortrekker van de Nederlandse anti-kernwapenlobby Krista van Velzen, maken we in de wereld grote stappen vooruit op het gebied van nucleaire ontwapening. ‘De trein is vertrok-ken en niet meer te stoppen.’

‘ De Tweede Kamer heeft herbevestigd dat ze de kernwapentaak wil afschaffen’

A

interview

ediation kan mensen ook door hun conflict heen leiden, waarbij vergeving niet aan de orde komt maar het conflict toch kan worden afgesloten. Rijken noemt mediation een methode om mensen te helpen niet vast te blijven zitten in het conflict. Hij is doopsgezind predikant in de Vrijzinnige Geloofs-gemeenschap Hilversum en behoor-de in 2004 tot de oprichters van het Platform Church Mediation. Daarin hebben mediators uit zeer uiteen-lopende kerken zich verenigd, momenteel ongeveer zestig. Zelf was Rijken tijdens een studieverlof in 2002 drie maanden in de Verenigde Staten om het werkmodel van Church Mediation te leren kennen, met het plan om zich later in mediation te specialiseren. In die jaren was in de doopsgezinde broederschap Annelies Klinefelter actief in Mediation Service, een voorloper van het Platform. Het dopers gedachtegoed van vredestich-ten werd in de praktijk gebracht door de angel uit een conflict te halen.

De mediator is neutraal, zegt Rijken. Onder elkaar noemen mediators

zichzelf lui, dom en dakloos. Lui: jij gaat het conflict niet oplossen; dat doen de mensen zelf. Dom: je stelt alleen maar vragen. Dakloos: je hoort niet bij een van de partijen.‘Ik probeer uit te vinden wat er aan de hand is. Vaak vraag ik: “Wat bedoel je te zeggen?” Er zit vaak iets onder. Als je die lijn weet te benoemen, is een oplossing mogelijk. Je probeert de aannames en de oordelen duidelijk te krijgen. Volgens Matth. 18 moet een mens “tot zeventig maal zeven maal” vergeven. Jij kunt vergeven omdat de Eeuwige jou heeft vergeven. Dan ontstaat er een nieuw perspectief.’

Soms weigert de ander, want: “Ik heb toch niks verkeerds gedaan?” Als de ander niet in beweging komt, kun jij toch in mededogen tot vergeving komen, zegt Rijken. Maar vergeving heeft volgens hem wel zijn grenzen, bijvoorbeeld als een kind seksueel misbruikt is. ‘Kortgeleden, nadat ik over vergeving had gepreekt, zei een kerkganger die politieagent is na afloop tegen mij: “Ik heb in mijn werk met criminelen van doen.” Als mensen onrecht is aangedaan, ligt het soms heel moeilijk. Dan is er

tijd nodig om tot vergeving te komen.’

Op Church Mediation wordt een beroep gedaan bij conflicten tussen bijvoorbeeld een kerkenraad en een predikant, maar ook bij een drei-gende echtscheiding. Kerken zijn soms afhoudend om een mediator te hulp te roepen, vaak verwijzend naar de kosten (zo’n € 75,– per uur). Maar, zegt Rijken, een bedrag van € 750,– is heel wat minder dan wat het kost als een predikant een half jaar met ziekteverlof is. En over de invloed van mediation bij dreigende echtscheidingen: ‘Ik heb wonderen zien gebeuren.’ <<

Ter gelegenheid van het tienjarig bestaan van het Platform verscheen kortgeleden de bundel Geloven in Mediation, waaraan Tom Rijken heeft meegewerkt. Meer informatie: www.tomrijken.nl

Geloven in Mediation, J. Cor Schaap, Cor Hoogerwerf, Tom Rijken, uitgeverij Narratio, € 12,50

in beweging

9

M

te huurSeniorenappartementen met een vrijzinnig religieuze uitstralingDe Roosebrink

te Wageningen

De Timanshofte Bennekom

De Aleidahof te Bennekom

In de complexen heerst een tolerante, vrijzinnig religieuze sfeer; iedereen is er welkom. Alle drie de gebouwen zijn op loopafstand gelegen van het stads-, respec-tievelijk dorpscentrum. De gebouwen liggen tevens gunstig ten opzichte van het openbaar vervoer.

VoorzieningenDe appartementen zijn aangesloten op een alarmsysteem. Hierdoor kan er 24 uur per dag in geval van nood snel eerste hulp geboden worden. Tevens beschikken de gebouwen over twee liften, een wasserette, fietsenstalling, logeerkamers, recreatie-ruimte, hobbykamer en een bibliotheek | vergaderruimte. De bewoners worden vertegenwoordigd door enthousiaste bewonerscommissies.

HuurprijsDe huurprijs varieert van € 459,– tot € 779,–. De servicekosten variëren van € 73,– tot € 194,–.

Bent u geïnteresseerd en 50 jaar of ouder? Maak geheel vrijblijvend een afspraak met mw. L. Kik of mw. C. Besselink voor meer informatie en/of een bezichtging.

Seniorenhuisvesting Zuid-Veluwe | Hof van Sint Pieter 27 | 6721 tn Bennekom0318 43 11 34 | www.vrssh-zuidveluwe.nl | info@vrssh-zuidveluwe.nl

parkgooijland.nlMVGM WoningmanagementMevrouw Laura Lamme

033 - 460 53 76l.lamme@mvgm.nl

Comfortabel wonen in het groen met uitstekende zorg altijd dichtbij

RIANT WONEN IN HET GROEN Park Gooijland ligt in een landelijke, groene

omgeving. De riante appartementen zijn levensloopbestendig ingericht.

ZORG ALTIJD DICHTBIJDe ruime appartementen maken deel uit van

woon-zorgcomplex Huize Salland. Ideaal, want u woont hier zelfstandig en indien gewenst met zorg

aan huis van Huize Salland, 24 uur per dag!

SERVICE EN VELE ACTIVITEITENVoor vrijetijdsbesteding kunt u hier terecht. Er is een Grand Café, een restaurant en bv. een theaterzaal.

Ook zijn er gezellige activiteiten, is er een winkel en een kapper in huis. Dichtbij, vertrouwd en goed.

Kijk op de site voor de volgende rondleiding!

Deventer - Colmschate

Volgens ds. Tom Rijken is mediation een methode om mensen die in een conflict zijn beland weer met elkaar in gesprek te brengen. Daarbij kunnen mensen tot vergeving komen, maar dat is niet noodzakelijk.

Mediation een weg naar vergeving

Schaven, klemmen, werkbanken, spijkers, planken, balken, ramen en houtkrullen. Overal waar ik kijk. Tot mijn enkels in de houtkrullen. Midden tussen alles wat ooit een punter gaat worden.

de Schepper

tekst Kalle Brüsewitz – foto’s Jan Veurman & Wiljan van der Linde

an Schreur (1961) behoort tot de tiende generatie punterbouwers. Verderop, in een andere loods, is de elfde generatie druk aan het werk, klaar om het over te nemen. ‘Dat hoop ik van harte. Ik hoop zo dat er genoeg werk is voor mijn zoon. Hij wil zo graag, maar het zal lastig worden.’ Schreur klinkt wat terneer-geslagen, maar ook realistisch. ‘Ik ben nog de enige die authentieke houten punters met de hand bouwt. Er is geen markt meer voor. Terwijl het zulk mooi werk is en die punters zo ongelooflijk mooi zijn. Tegelijkertijd weet ik allang dat daar het geld niet mee verdiend kan worden.’ Inmiddels bouwt Punterwerf Schreur ook rond-vaartboten en allerlei soorten alu-minium boten. ‘En ik ben heel blij dat ik het beheer van Samen Eén en het Kraggehuis mag doen. Dat is prachtig werk.’

Schreur nam het bedrijf van zijn vader pas op latere leeftijd over. Hij werkte eerst als scheepstimmer-man bij een bedrijf dat luxe jachten bouwde. ‘Dat was heel leerzaam en het heeft me zeker geholpen. Het was toentertijd heel druk op dit bedrijf. Er liep nog veel familie rond, en dat allemaal in deze ene loods. Toen ik na

twaalf jaar toch naar huis kwam moest ik heel erg wennen aan het ambachtelijke werk. Maar die twaalf jaren hebben er wel voor gezorgd dat ik het bedrijf kon uitbreiden naar de werf die het nu is, waar veel meer gebeurt dan alleen het bouwen van houten punters. Maar uiteindelijk is dat wel mijn passie. Want zo’n houten punter is toch gewoon het aller-mooist.’

Vol trots kijkt Schreur naar het houten geraamte middenin de schuur. ‘De bouw ligt even stil. We moeten wachten op hout. Wat er nu ligt is de bodem en een deel van het geraamte. Ik gebruik Frans eiken voor de bodem, omdat dat het beste hout is voor deze toepassing. Dat hebben we in de loop der jaren geleerd. Net als dat we voor de ombouw nu Deens eiken gebruiken. Dat is iets duur-zamer dan andere soorten. We zagen bij onze vorige punters op de lange termijn soms wat kleine scheurtjes ontstaan door intensief gebruik. Dat hopen we nu te voorkomen. Zo ver-beter je jezelf steeds weer. Je moet weten dat een punter gebouwd wordt zonder tekening of mal. Het is erva-ring en vooral een hele hoop geduld en logisch nadenken. Hout moet

bijvoorbeeld vier jaar drogen. Dat houdt in dat ik nu al hout heb voor punters die over vier jaar gebouwd gaan worden, zonder dat ik weet of ik dan überhaupt nog punters bouw.’

De geboren en getogen Gieter maakt zich wel zorgen. Als enige authentieke punterbouwer lijkt het einde in zicht. Hij heeft met het idee gespeeld om de punterloods om te bouwen tot een museum, of er een plek van te maken om te overnach-ten. Maar hij zag zichzelf geen ontbijtjes klaarmaken voor de vele Aziaten die het dorp jaarlijks bezoe-ken. Schreurs overweging kwam mede voort uit de geringe betrokken-heid van de gemeente, die naar zijn smaak niet de grote culturele waarde inziet van wat hij met zoveel passie en vakmanschap doet. Toen hij een betere brug wilde bouwen voor de aanvoer van materialen naar zijn werf, werd dat nog eens pijnlijk duidelijk. ‘Ze zeiden letterlijk tegen ons: Als je ruimte wilt ga je maar op het indus-trieterrein van Steenwijk zitten.’ Onbegrijpelijk, vindt hij. ‘Punterbouw hoort in dit dorp. Het is wat Giet-hoorn gemaakt heeft tot wat het nuis en het vormt een groot deel van de identiteit van dit dorp. Het hoort bij het dorp, het hoort bij wie wij zijn en het hoort bij wie ik ben. En dat mag gewoon nooit weggaan.’ <<

Jan de punterbouwer

10 11

J

passie en vakmanschap

Mennokapel Nieuwe bestemming

Vanaf de oorlogsjaren heeft de Haarlemse doopsgezinde gemeente voor leden en belangstellenden in Haarlem-Noord gebruik gemaakt van de Mennokapel in de Indischestraat. Eerst werd de in 1939 gebouwde kapel gehuurd, in 1954 werd hij aangekocht. Al die jaren heeft de kapel gefunc-tioneerd als een eenvoudige, intieme ruimte waar ’s zondags diensten werden gehouden en doordeweeks allerlei andere activiteiten plaats-vonden.

Intussen is de wijk veranderd, vooral verouderd, en kerkelijke gemeenten zijn kleiner geworden. Daarom heeft het bestuur van de doopsgezinde gemeente in Haarlem besloten de Mennokapel te sluiten. Natuurlijk gaat dat niet zonder pijn, maar veel kerkgangers komen al regelmatig naar de ‘Grote Vermaning’ in de Frankestraat in het centrum van de stad.

Het gebouw is verkocht aan de Gallenkampstichting die aan de doopsgezinde gemeente verbonden is, en houdt een duidelijke maat-schappelijke functie. De stichting is vooral actief op het gebied van ouderenzorg en gaat het pand verhuren aan de Stichting shdh

12 13

(zorg- en dienstverlening voor ouderen). Daarnaast blijft er ruimte voor andere activiteiten.

Op zondag 19 juni vond onder leiding van ds. Alex Noord de laatste kerkdienst plaats, waarna de sleutel van het pand officieel werd over-gedragen.

Albuquerque (VS)Voor gun control

De Democratische leden van het Amerikaanse Huis van Afgevaardig-den hielden eind juni een 24 uur durende sit in om een stemming af te dwingen over twee wetsvoorstellen, bedoeld om het wapenbezit terug te drijven. Niet minder dan 85 procent van de Amerikanen staat achter deze voorstellen – toch blokkeerde de Republikeinse meerderheid in het Huis de stemming.

Enkele dagen eerder organiseerde de 200 leden tellende doopsgezinde gemeente in Albuquerque in het Zuidwesten van de VS een bijeen-komst: ‘From Guns to Gardens’, ofwel ‘van wapens naar tuinen (tuingereed-schap)’. Aanleiding was het grote aantal slachtoffers van wapengeweld in de staat New Mexico, waarvan Albuquerque de hoofdstad is. Het initiatief was genomen enkele dagen voor de schietpartij met 49 doden in een bar in Orlando, Florida.

De organisatie rawtools uit Colorado die in het hele land optreedt was uitgenodigd om wapens, afkomstig van de politie, om te vormen tot tuingereedschap. Rawtools gaat uit van het woord van Jesaja: “Zij zullen hun zwaarden omsmeden tot ploeg-ijzers” (2:4). Deze organisatie zegt dat het omvormen van wapens niet genoeg is. ‘We moeten elkaar helpen nieuwe wegen te vinden om conflic-ten op te lossen.’Dirk Visser

beleving Eucharistie en avondmaal

De kerken zijn al dertig jaar in gesprek over eucharistie en avond-maal op het gebied van theologie en liturgie, en willen nu vernemen hoe de gelovige in de kerkbanken hier-over denkt. Daarom heeft de Raad van Kerken in Nederland in 2015 een enquête gehouden onder de kerken. Aan deze enquête werkten 38 doops-gezinden mee, een behoorlijk aantal gezien het feit dat in totaal 611 gelo-vigen uit alle kerken deelnamen. De uitkomsten en conclusies zijn onlangs bekendgemaakt op de website van de Raad van Kerken, www.raadvankerken.nl.

Het eerste document dat besproken is was het zogenaamde Lima-rapport Doop, eucharistie en ambt. Verklaringen van de Commissie voor Geloof en Kerk-orde van de Wereldraad van Kerken uit 1982. Over de doop konden de kerken het aardig eens worden, over eucha-ristie en avondmaal wat minder: het grootste verschil was te zien in de ambtsopvatting. Zeven jaar later, in 1989, kwam een rapport uit van de Nederlandse Commissie Maaltijd des Heren en kerkelijk ambt, die een analyse maakte van liturgische teksten van verschil-lende kerken. Aangezien doopsgezin-den geen vaste liturgie hebben die voor alle gemeenten verplicht is, werden onze gedachten hierover niet specifiek meegenomen.Uit de resultaten van de enquête blijkt dat voor doopsgezinden de gemeenschap met broeders en zusters de sterkste beleving is. Voor de meeste gelovigen komt ‘de gedachtenis aan Christus’ het sterkst naar voren. Een gemene deler is wel dat de persoon van Christus centraal staat.Deelnemers aan de vergadering van de Raad van Kerken in Nederland, waar naar aanleiding van de enquête verder over de beleving van eucharis-

tie en avondmaal gesproken werd, waren voorzichtig positief dat de kerken eventueel tot een gemeen-schappelijke verklaring zouden kunnen komen. Lydia Penner

Dit artikel is een ingekorte versie. Zie voor het gehele artikel: www.doopsgezind.nl/nieuws

op de kaartDoopsgezind Nederland

Het Mennonitisches Lexikon is een in het Duits geschreven encyclopedie over de mennonieten/doopsgezinden wereldwijd. Het werk bestaat uit drie delen en is sinds 2011 online te vinden, maar nog steeds in ontwik-keling. De drie delen bestaan uit: (1) Personen; (2) Geschiedenis, cultuur, theologie, en (3) Verspreiding, gemeenten en organisaties. Voor deel 3 werkten dit jaar verschei-dene predikanten en andere broeders en zusters mee aan informatie-verstrekking over de gemeenten Amsterdam, Den Haag, Groningen, Leeuwarden, Ouddorp, Wageningen en IJmond, met daarnaast de ads, de broederschapshuizen plus een algemene beschrijving van de doops-gezinden in Nederland. In de komen-de maanden wordt er nog gewerkt aan het Doopsgezind Seminarium, de Doopsgezinde Historische Kring, de Doopsgezinde Zendingsraad, de lfdz en de gemeente Haarlem. Een primeur is de Werkgroep Ho-He, die een specifiek positieve Nederlandse bijdrage levert aan de acceptatie en integratie van homoseksuelen en heteroseksuelen in de doopsgezinde gemeenten. Zie www.mennlex.dePieter Post

camera weg Of ik schiet?

De eerste keer is voorlopig ook de enige gebleken. Ik was net 23 en

stond met een groepje collega-delegatieleden in Hebron. Het was een voor zover mogelijk gewone dag in bezet gebied. We hadden een ochtend vrij en waren met onze toeristische aankopen net door een van de checkpoints gelopen. Bijna terug bij het appartement van Christian Peacemaker Teams zien we ineens dat de winkeleigenaar met wie we nog geen tien minuten geleden een kop thee zaten te drinken, hard-handig tegen een muur gewerkt wordt en wordt gefouilleerd. Iemand van onze groep vraagt aan de betref-fende militairen waar dat allemaal voor nodig is. Hij krijgt geen ant-woord. Niet in staat de situatie te de-escaleren probeer ik hem vast te leggen. Mijn camera staat nog niet aan of ik kijk in de loop van een geweer. ‘Doe weg’ roept een van de militairen tegen me. Doe zelf weg, denk ik. Mijn tweede gedachte is meteen: hij doet het toch niet, komt veel teveel gedoe van. Maar ik wil het niet erger maken voor de man waar het om gaat en stop mijn camera weg. Hij wordt nog steeds gefouil-leerd. Geen moment heb ik het idee gehad zelf in gevaar te zijn. Mijn voor Midden-Oosterse begrippen blonde haar en voornamelijk mijn Neder-landse paspoort bieden ruim vol-doende bescherming. Hoe anders is dat voor de man van de winkel, die zojuist nog thee met ons dronk en nu nog steeds met zijn armen en benen gespreid tegen een dichtgelaste winkeldeur staat. Ik vertrek na twee weken weer met het vliegtuig vanuit Tel Aviv naar het veilige Nederland. Ik moet er niet aan denken dat deze man, die vanwege zijn nationaliteit niet eens in de buurt mag komen van dat vliegveld, op datzelfde moment iets onschuldigs als een camera uit zijn jas had willen halen. Irene van Setten

dg AalsmeerJubileummagazine

Ter gelegenheid van 150 jaar eenheid vierde de Doopsgezinde Gemeente Aalsmeer op zondag 5 juni feest met Beleef150! Ter ere van deze heugelijke gebeurtenis werd een speciaal eigen-tijds jubileummagazine samengesteld en gepresenteerd. Het magazine geeft in woord en beeld een indruk van de activiteiten binnen de doops-gezinde gemeente.

Natuurlijk wordt in het magazine stilgestaan bij het samengaan van de Aalsmeerse vermaningen in 1866, maar ook veel hedendaagse onder-werpen komen aan bod. Diverse gemeenteleden werden geïnterviewd en spreken openlijk over wat de gemeente en het geloof voor hen betekenen. Ook zijn enkele columns opgenomen. Het 84 pagina’s tellende magazine kwam tot stand onder redactie van Constantijn Hoffscholte, vormgever Barry Touw en fotograaf Judith Keessen.

Het blad is voor € 10,– incl. verzend-kosten (€ 7,– excl. verzendkosten) aan te schaffen via info@dgaalsmeer.nl

kort

Stel, je bent een klein, onbetekenend godsvolk zonder enige militaire macht. Maar dat geeft niet, want je bent niet zomaar een godsvolk, je bent het kleine onbetekenende volk van die ene God.

Die God die steeds groter en almachtiger wordt naarmate jouw geschiedenis met hem voortschrijdt. Hij strijdt voor jou. En jij, jij bent Hem trouw. Dat is de prijs die je betaalt. De prijs voor vrede en rust en recht. De prijs voor leven.

Maar wat als je ontrouw bent? Wat als je denkt dat je het allemaal zelf wel kunt, dat je God niet nodig hebt? Wat als je je eigen regels volgt en de Zijne aan je laars lapt? En wat als dan blijkt dat die ene God inderdaad groot en machtig is. En niet voor de poes. Als blijkt dat Hij zó groot en machtig is dat Hij zelfs de volken van andere goden als instrument kan gebruiken om jou te straffen voor je ontrouw. Want Zijn vrede kent een prijs. En als jij niet betaalt…

Of het nu de Filistijnen zijn, de Assyriërs of de Chal-deeën – God spant ze voor zijn karretje en stuurt ze om jouw land te veroveren, je kinderen te vermoorden, je tempel plat te branden, je vrouwen te verkrachten en je rijkdommen weg te slepen. En jij? Jij komt erachter

dat je werkelijk niets voorstelt zonder Hem. Dat je machteloos bent, klein en onbetekenend, een speelbal op de wrede stormen van de geschiedenis. En je gaat ten onder. Je verdwijnt, met al je hoogmoed en gezwollen praat. En dat allemaal omdat er met jouw God niet te spotten valt. Maar dat had je misschien eerder moeten bedenken. Want nu is het te laat.

Of? Keer op keer strijkt die ene God in de bijbel met Zijn goddelijke hand over Zijn goddelijke hart en raapt het gevallen, verloren godsvolk toch weer op, blaast het stof van ze af en herstelt ze. Een verhaal van hoop, van boete en inkeer, een verhaal van toekomst. En die visioenen van vrede, van Gods vrede, worden iedere keer groter en grootser. Van een periode van rust tussen twee conflicten tot een bijna onaards visioen waarin leeuw en lam naast elkaar liggen. Mooi hoor.

Maar de losse eindjes? Het onrecht dat gedaan is? De doden die zijn gevallen? De vrouwen die voor het leven beschadigd zijn, de kinderen die op gruwelijke wijze

aan hun onschuldige einde zijn gekomen? Straf van God, prima. Maar diegenen die de straf voltrokken? De beulen? Zijn die schuldig of onschuldig? Als zij instrument zijn van Gods woede, valt het onrecht en het kwaad hun dan aan te rekenen?

Getuige talloze profetieën komen alle onderdrukkers in de bijbel uiteindelijk jammerlijk aan hun eind. God verdelgt ze. Vernietigt ze. Straft ze op hun beurt. Doet recht en gerechtigheid. Het is allemaal deel van het grotere plan. Maar ongemakkelijk is het wel. Gerechtig-heid met een nare nasmaak. Is een instrument verant-woordelijk voor het werk dat een God met hem doet? Is een spijker verantwoordelijk voor de pijn van het hout waar hij door een hamer ingedreven wordt? Mag onrecht onbestraft blijven? Is wraak, vergelding, genoegdoening niet noodzakelijk? En wat als dat met gruwelijk geweld gepaard gaat? Hoe ongemakkelijk kan vrede zijn? En hoe hoog is die prijs? Wat voor God heb je dan? En jij? Wie ben jij dan, met Gods vrede?

Vrede. Het klinkt prachtig. Maar het is ten diepste een oorlogsterm, een woord en concept dat niet zonder geweld en onrecht en ongemakkelijkheid te verkrijgen is. Een term die bijbels gezien samen hangt met onmacht, machteloosheid, (on)trouw, gruwelijke consequenties en een beeld van gerechtigheid dat in ieder geval in het menselijke brein vragen oproept. Vrede. Ja. Maar tegen welke prijs? En zijn wij nog steeds bereid die te betalen?

Ik, de HEER, houd de wacht over mijn wijngaard,steeds opnieuw bevloei ik hem.Dag en nacht zal ik de wacht houden,zodat niemand hem kan schaden;4 ik koester mijn woede niet.Maar zou ik dorens en distels dulden?Strijdbaar ga ik eropaf,al dat onkruid steek ik in brand –5 tenzij men mijn bescherming zoekten vrede met mij sluit,ja, vrede sluit met mij.1 <<

14 15

Losse eindjes

bijbels drieluik

Keer op keer strijkt die ene God in de bijbel met Zijn goddelijke hand over Zijn goddelijke hart

tekst Wieteke van der Molen – foto Shutterstock

Dit is het derde en laatste deel van het drieluik over ‘onmachtige vrede’.

1 Jesaja 27:4b-5

D

Harry Dijkstra (68) is secretaris van de doopsgezinde gemeente Drachten-Ureterp. Hij woont in Drachten, werkte als onder-handelaar bij vakbond vcps en als medewerker invordering overheidsschulden. In zijn vrije tijd speelt en doceert hij verschil-lende muziekinstrumenten, waaronder doedelzak.

Vandaag‘Vandaag probeer ik 138 ingekomen e-mails weg te werken en spullen klaar te leggen om met onze kinderen ons vijfentwintigjarig huwelijk te vieren. Maar ‘vandaag’ is voor mij ook elk moment dat ik mij ervan bewust ben dat ik mag leven. Dat ik mag leven met een doel, een opdracht voor later. Ik mag – en wil – blij zijn met hoe mijn leven gaat. En ik wil het feit dat het leven het waard is om te vieren, overbrengen op anderen.’

Vertrouwen ‘Als kind was ik goedgelovig en goed van vertrouwen. Dat is nog steeds zo, maar wel op een volwassen manier. Ik heb vertrouwen omdat ik geloof in het goede van mensen.’

Oorsprong ‘Waar ik vandaan kom heb ik niet zelf in de hand. Waar ik naartoe ga, daar heb ik zelf wel invloed op. Mijn oor-sprong neem ik mee op mijn reis in dit leven en mag ik in waarde laten groeien. Ik ben Nederlander, Zeeuw, Fries, maar voel mij net zo thuis in Schotland.’

Plaats‘Mijn vrouw Mieke en ik hebben het er weleens over om weer terug te gaan naar onze geboortegrond Zeeland. Maar als we er goed over nadenken merken we toch dat de plaats hier, ons huis en de kerkelijke gemeente ons in Drachten houden. We hebben inmiddels ook wortels hier.’

Zondag‘Tenzij Mieke en ik bij de kinderen op bezoek zijn, of als ik ergens anders een dienst mag begeleiden, ben ik elke zondag in de vermaning. De viering is voor mij een

rustpunt en het moment om samen met andere leden van de gemeente gemeente te zijn.’

Leerling‘Lang ben ik alleen maar een volgeling geweest die, als kind van gereformeerde ouders, geloofde wat mij werd voorgezegd. Nu ben ik met overtuiging een leerling die wil weten wat het betekent om te geloven in het leven en in de God die leven geeft.’

Gemeente‘Als gemeente, momenteel zonder predikant, zijn wij bezig met een proces van ‘waarderende gemeente-opbouw’. Dan blijkt dat er veel initiatief in de gemeente is en men de schouders er onder wil zetten. Dat geeft moed en een goed en dankbaar gevoel. Dat is dan ook de reden dat ik met veel plezier secretaris van de kerkenraad ben en een gespreksgroep leid.’

Trouw ‘In relaties ben ik trouw en zal ik iemand niet gauw in de steek laten. Toch heb ik wel grenzen aan trouw zijn. De grens ligt daar waar de waarden van de ander worden overschreden. Ik ben trouw aan eenieder die de waarden van de ander respecteert.’

Talent‘Talent, dat vind ik moeilijk precies te verwoorden. Ik klop mezelf niet graag op de borst. Wel vind ik het fijn als de mensen mijn bijbelgesprekskring waardevol vinden. Ook als muziekdocent – ik speel en doceer doedelzak – vind ik het heerlijk als mijn leerlingen vooruitgang boeken.’

Woorden‘Woorden zijn voor mij een middel om te communi-ceren. Daarbij probeer ik te voorkomen dat woorden mensen beschadigen. Zelf heb ik moeten ervaren dat woorden mensen uit elkaar kunnen drijven en dat dan geen contact meer mogelijk is. Mede door de cursus

Doperse Theologie ben ik mij meer bewust geworden van de betekenis van woorden in de bijbel en van wat er in de verhalen ligt verscholen. Elke dag leer je zo een beetje meer over de inhoud en de waarde van de diverse verhalen.’

Angst‘Als kind had ik angst voor de ‘dag des oordeels’. Die angst heb ik nu gelukkig niet meer. Nu ik leef vanuit het principe dat ik ‘thuis’ mag komen, geeft mijn geloof mij de vrijheid het leven met God en de mens te vieren.’

Vrede‘Wanneer mensen het er met elkaar over eens zijn wat vrede kan betekenen, als woord en als daad, wil ik graag meewerken aan vrede. Maar zolang mensen verschillende interpretaties hebben van wat vrede is en mag zijn, wordt dat wat moeizaam. Pas als beide partijen het eens worden over wat vrede precies inhoudt, heb je er wat aan. Dan geloof ik in vrede.’

Morgen ‘Ik zie de toekomst van de kerk niet somber in. Het ‘morgen’ van het geloof blijft me verbazen. De gemid-delde leeftijd van doopsgezinden mag hoog zijn, de waarde en de kwaliteit van de geloofsbeleving is ook hoog. Doopsgezinden zijn zich goed bewust van hun eigen geloof en weten dat vaak goed onder woorden te brengen. Er is van zoveel kanten inbreng en de ver-binding tussen woord en daad is bij doopsgezinden zo sterk. Het is bijzonder dat het geloof in die Ene, de Eeuwige, zo divers kan zijn.’ <<

16 17

‘ De gemiddelde leeftijd van doops- gezinden mag hoog zijn, de waarde en de kwaliteit van de geloofsbeleving is ook hoog’

tekst Kalle Brüsewitz – foto Silvia Schouten

mondigenbondig

colofonDoopsgezind NL is een uitgave van de Algemene Doopsgezinde Sociëteit (ads) en verschijnt tien keer per jaar. Het blad wordt tegen een vrijwillige bijdrage toegezonden aan alle leden van doopsgezinde gemeenten. Vrienden en belangstellenden die het blad willen ontvangen, betalen € 40,– per jaar. U kunt zich opgeven via de contactgegevens in dit colofon.

U kunt uw bijdrage overmaken op iban nl19 abna 0243 4938 86 t.n.v. Algemene Doopsgezinde Sociëteit onder vermelding van ‘dnl 2015’.

Hoofdredactie Johan Tempelaar (coördinator communicatie)Eindredactie Marijke van DuinRedactie Kalle Brüsewitz, Yko van der Goot, Martin Maassen, Wieteke van der Molen, Tea Rienksma, Marion Slotboom, Jan Willem Stenvers

Ontwerp & opmaak Susan de Loor, Kantoordeloor, HaarlemDruk gbu Grafici, UrkAdvertenties Saskia MeertsOplage 7.500Papier G-Print Proost & Brandt,fsc-gecertificeerdContact redactie & advertentiesSingel 454 | 1017 aw Amsterdam t 020 623 09 14 | dn@doopsgezind.nlwww.doopsgezind.nl

Abonnement Groot lettercbb 0341 56 54 99 of info@cbb.nl Het volgende nummer van Doopsgezind NL verschijnt begin september 2016. Reacties voor ‘ingekomen’ uiterlijk 11 augustus 2016 aanleveren. Brieven dienen kort en zaakgericht te zijn. De redactie behoudt zich het recht voor om bijdragen in te korten of niet op te nemen.© ads 2016

Tenzij anders vermeld, zijn de bijdragen op deze pagina’s van de hand van Martin Maassen, martin.maassen@doopsgezind.nl

18 19

boeken & bladen

mantelen. Toch wordt dit belangrijke aspect vaak enigszins onderbelicht in teksten over Mandela.De titel van het boek geeft de opbouw goed weer: er is sprake van een twee-deling. Deel één vormt een beschrij-ving van de ubuntu-filosofie, terwijl de geïntroduceerde concepten in deel twee op de politieke carrière van Mandela worden toegepast. Dat is erg overzichtelijk. Het boek is echter niet altijd even leesbaar, vooral het filosofische gedeelte. De woordkeuze, het veelvuldige gebruik van afkor-tingen en de soms ietwat cryptisch geformuleerde zinnen, dwingen de lezer om bepaalde passages te her-lezen. Ook lijkt het boek door de vele voetnoten en doorverwijzingen naar bronnen veel op een filosofisch-historisch onderzoeksverslag, waar-van het lezen de uiterste aandacht vergt.Desondanks is dit boek zeer het lezen waard, te meer daar vele conflicten tegenwoordig best een beetje ubuntu zouden kunnen gebruiken… door Christiaan van den Berg

Ubuntu en Nelson Mandela. Afrikaanse filosofie van verzoening, Henk Haenen, uitgeverij Damon, € 34,90

dubbelslagTerlouw en Halsema gaan bio

Jan Terlouw mag met recht een homo universalis worden genoemd. De gepromoveerde kernfysicus schreef succesvolle jeugdboeken, werd Kamerlid en minister, Commissaris van de Koningin (in Gelderland), en produceerde thrillers samen met dochter Sanne. Om met dochter Ashley te spreken: ‘Mijn vader kan alles, behalve tekenen’. Maar de meeste mensen zullen de zoon van een Gereformeerde Bondspredikant vooral kennen als schrijver van

verbindingAfrikaanse verzoeningsfilosofie

‘Bij het overlijden van Nelson Mandela op 5 december 2013 stond de wereld stil.’ Met deze woorden opent filosoof Henk Haenen Ubuntu en Nelson Mandela – Afrikaanse filo-sofie van verzoening. Wéér een boek over Mandela denkt u misschien. Maar ondanks het feit dat er al veel over deze icoon uit de wereldgeschie-denis geschreven is, weet Haenen voor een originele invalshoek te zorgen. De focus ligt niet zozeer op het leven van Mandela zelf, als wel op de rol die ubuntu, een soort Afrikaan-se verzoeningsfilosofie, in zijn leven en strijd tegen de Apartheid heeft gespeeld. Ubuntu is voor ons wester-lingen vaak lastig te begrijpen: het is een gedachtegoed dat uitgaat van het ‘wij’, van verbinding met de gemeen-schap en de natuur, van de banden tussen mensen onderling, van mens zijn door andere mensen. Deze spirituele visie lag aan de basis voor de verzoenende wijze waarop Mandela tussen zijn vrijlating in 1990 en zijn verkiezing in 1994 trachtte het systeem van Apartheid te ont-

jeugdboeken als Koning van Katoren, Oorlogswinter en Oosterschelde windkracht 10, en als politicus van D66. In de boeken van Terlouw is de moraal van het verhaal nooit ver te zoeken. ‘Er zijn twee dingen die ieder mens kan proberen zonder een speci-fieke opleiding gevolgd te hebben: schrijven en politiek.’ Terlouw stapte op vrijwel hetzelfde moment over van de wetenschap naar de politiek en naar het schrijverschap. Tijdens het leiderschap van Terlouw van D66 werd zijn partij geframed als ‘het redelijk alternatief ’. Onder zijn leiding maakte D66 een spectaculaire groei door, die na een rampzalig kamikazekabinet van CDA, PvdA en D66 (Van Agt, Den Uyl, Terlouw) voor een groot deel weer snel verdampte. Wie de biografie van Jan Terlouw leest komt weinig nieuwe inzichten, laat staan duidingen tegen. Boerboom heeft er meer een bibliografie dan een biografie van gemaakt. Terlouw verdient meer.

Jan Terlouw. Jeugdboekenheld op het Binnenhof, Joep Boerboom, uitgeverij Boom, € 19,90

eindelijk wel eens wilde weten was of er een god bestaat of niet. ‘God is dat je liefde voelt, denk je ook niet?’ zei de een. De ander gaf hem zoenen.’ Theologie met een glimlach. En het glimlachgehalte is hoog. Zoals bij het meisje Esmée uit het Brabantse Duizel. Ze maakt zich zorgen over de Moeder Gods, Maria, die steeds overal moet verschijnen, zegenen, troosten. In Lourdes, Fatima, Amsterdam-Rivierenbuurt. Dat is toch niet te doen?! ‘We moeten haar een paar eeuwen rust gunnen.’ Esmée besluit Maria te vervangen. Haar eerste reis gaat naar het Groot Asielzoekerskamp in Ter Apel!De meeste verhalen lijken op en lezen als parabels, als sprookjes. Soms is er herkenning, op andere momenten vervreemding – waar gaat dit over...? Oosterhuis’ debuut als verhalen-schrijver maakt wel hongerig naar meer. door Jehannes Regnerus

Wolf en lam. Korte verhalen over liefde en dood, Huub Oosterhuis, uitgeverij Ten Have, € 21,99

de onwil van de VVD: Mark Rutte kiest voor samenwerking met CDA en PVV. Fijntjes beschrijft Halsema hoe zij door formateur Ruud Lubbers wordt gebruikt ‘als een pion in zijn schaakspel’. In 2012 vertrekt Femke Halsema uit de politiek en lijdt GroenLinks onder Jolande Sap een dramatische nederlaag. ‘De macht komt plotseling langs’ als PvdA’er Lodewijk Asscher haar polst voor een ministerschap in een kabinet van PvdA en VVD. Voordat zij nee kan zeggen krijgt ze een sms-bericht van Asscher dat de VVD haar benoeming blokkeert.

Pluche. Politieke memoires, Femke Halsema, uitgeverij Ambo/Anthos, € 19,99

parabelsMet een glimlach

‘Dan zal een wolf zich neerleggen naast een lam, een panter vlijt zich bij een bokje neer; kalf en leeuw zullen samen weiden en een kleine jongen zal ze hoeden.’ Huub Oosterhuis ver-woordt dit bijbelse visioen van een nieuwe wereld in zijn nieuwste boek Wolf en lam als volgt:

Jij, wolf? Ja ik. Vraag het mijn vriend.Wie is je vriend? Lam is mijn vriend.Waar is lam? Hier achter mijn staart.Het lam kwam te voorschijn vanachter wolf zijn staart, en sprak:telkens als de mensen kwamen methun slachtmes heeft deze wolf hen verjaagd.

Dit zijn we niet van Oosterhuis gewend: geen liedteksten en preken maar verhalen. Sommige verzonnen, andere waar gebeurd. In Wolf en lam herken je de auteur als dichter. ‘Dat je me niet achterna zit met wat jij … dat ik mag voelen wat ik voel en denken wat ik denk’. Een andere keer herken je de theoloog. ‘Wat de een nu

De autobiografie van Femke Halsema is van een compleet andere orde. Ontwapenend openhartig en leerzaam, niet alleen voor politicolo-gen. Halsema presenteert zichzelf als ‘een passant in de politiek’. Een buitenstaander in een door mannen gedomineerde wereld. Waar Terlouw vooral als technocratisch wordt weggezet, is Halsema misschien wel de laatste politicus met een progres-sief en vrijzinnig mens- en maat-schappijbeeld. Zij beschrijft hoe zij in het post-Fortuyn tijdperk aanloopt tegen de ijzeren wetmatigheden van de politiek. De media vinden lange tijd dat GroenLinks er niet toe doet. ‘De Telegraaf heeft zegge en schrijve één keer een feitelijk en juist bericht over mij geplaatst en dat was toen ik een tweeling baarde.’ Wat ook niet helpt is dat de boodschap van Halsema elitair en verre van ‘sloga-nesk’ overkomt. Een pleidooi voor een alternatief model voor econo-mische groei is nauwelijks in Jip en Janneke-taal samen te vatten. In de zomer van 2010 lijkt Halsema toch haar finest moment te krijgen als VVD, PvdA, D66 en GroenLinks werken aan de vorming van een ‘Paars Plus’ kabinet. Uiteindelijk strandt dit op

Tenzij anders vermeld, zijn de bijdragen op deze pagina’s van de hand van Martin Maassen, martin.maassen@doopsgezind.nl

De zonnetjes bij de besproken boeken en bladen geven de waardering van de recensent weer. Die kan uiteenlopen van één zonnetje (niet best) tot vijf (mag op uw nachtkastje niet ontbreken).

Meester Bart is docent Engels. Hij vindt het heel belangrijk dat zijn klassen iets leren over de present perfect.

tekst Jan Willem Stenvers – foto Tatjana Almuli

instens zo belangrijk vindt hij het dat kinderen in de les ruimte hebben om maatschappelijke en persoonlijke zaken te bespreken. Want dan leert een nieuwe generatie respectvol met verschillen omgaan. Toen in Parijs de aanslagen plaatsvonden, vroegen sommige leerlingen aan Meester Bart

of er oorlog was in Europa. Hij vroeg wat ze zich daarbij voorstelden en of ze dat nu in Nederland zagen. Nee, dat zagen ze niet. ‘Oorlog vinden de kinderen een eng woord, daar hebben ze een heel beeld bij. Dus moet je zo’n vraag niet te makkelijk afdoen. Je moet met ze praten over wat er gebeurt in de wereld en wat zij daarvan vinden.’

‘Meester Bart’ is Bart Ongering: een vierendertigjarige docent Engels op de Open Schoolgemeenschap Bijlmer in Amsterdam-Zuidoost. Ooit begon hij voor vrienden een website waarop hij uitspraken van zijn leer-lingen bijhoudt. Dat werd al snel buiten zijn eigen kring bekend. Inmiddels heeft hij onder de naam Meester Bart een vaste column in Trouw en post hij veelvuldig op Facebook. Hij vertelt over de leef-wereld van zijn leerlingen, over wat ze thuis meemaken en hoe ze tegen de maatschappij aankijken. Vaak zijn het ontwapenende verhaaltjes, soms ook heftig en zielig, soms grappig en af en toe schokkend.

‘De kinderen weten wel wat er gebeurt in de wereld. Dat is het mooie. Ze komen maandag op school en weten dat er vrijdagavond in Parijs een terroristische aanslag was. Maar ze hebben daar dan nog niet op een bepaald niveau over gepraat. Soms wel thuis, maar dat gaat dikwijls op een eenzijdige manier. Ze praten vaak hun ouders na en hebben dan niet door wat ze zeggen. ‘Na de aanslagen in Parijs vroeg ik de leerlingen: wat hebben jullie afgelopen weekend meegekregen? Dan laat ik de kinderen elkaar aan-vullen. Het ene kind vertelt alleen dat er aanslagen waren, het andere kind weet bizar veel. Ik laat ze zelf alles met elkaar invullen en corrigeer hier en daar. Als ze met vragen komen

ben ik er, maar ik laat ze vooral zelf praten.

‘Ik denk dat kinderen nu meer weten dan toen ik veertien was. Want ik moest een krant openslaan of op Teletekst kijken. Zij hebben allemaal mobieltjes, waar sommige docenten allergisch voor zijn, maar ik wat minder. Ik zie die als een soort voeding van stukjes kennis en nieuws. Zeker als ze wat ouder zijn spelen de kinderen er niet alleen spelletjes op, maar volgen ze ook bepaalde nieuwskanalen. De kranten-koppen zijn daardoor zeker bekend, maar de details lang niet altijd.

‘Je hebt als school de taak om de wereld van de kinderen groter te maken. Je moet kinderen ervan bewustmaken dat er meer is dan hun omgeving en klas. Dat kan je namelijk niet altijd aan de ouders overlaten. De een gaat bijvoorbeeld nooit op vakantie, omdat er geen geld voor is. De ander gaat altijd naar dezelfde camping in Frankrijk, en weer iemand anders wordt de hele wereld over meegenomen.

‘Mijn tweede klas heeft 28 kinde-ren met ongeveer dertien verschil-lende nationaliteiten. Een derde is blank, tweederde niet. Dat is voor een klas in de Bijlmer heel normaal. Maar misschien is het voor een klas in Zeeland wel bijzonder als er al een leerling is met een andere nationali-teit of huidskleur. Dat maakt niks uit,

een klas is niet meer dan een af-spiegeling van de plaatselijke diversi-teit. Maar het is wel goed dat ze dat beseffen.

‘Elk jaar gaan we met de eerste klas op kamp, soms in de Achterhoek, soms in Brabant. We zitten dan een paar dagen op een boerderij. “Het ruikt in Brabant naar koeien”, zei een leerling tegen mij. Dan leg je uit dat dat niet overal het geval is en dat er ook steden in de buurt zijn. Als we naar het zwembad gaan vinden ze het bijzonder dat zoveel kinderen wit zijn. Terwijl andersom die kinderen het misschien raar vinden dat er een klas met veel meer donkere kinderen binnenkomt. Het is het beste als leerlingen bij elkaar zien dat iedereen verschilt. Het mooie is dat ze daar open voor staan. Bij volwassenen houdt dat op een dag op.

‘Als een kind zegt: “Houd je bek!” ga ik stuiteren. “Kun je je mond houden?” kan je ook zeggen. Tegen mij zullen leerlingen dat sowieso niet zeggen, echt niet, nooit. Maar dat komt omdat ik respect voor hen heb. Ik waardeer ze en geef ze de kans zich te laten horen. Zelfs voor kinderen van elf is dat belangrijk.

‘Ik schrik meer van de toon van volwassenen in de sociale media, dan van datgene wat ik in mijn klas hoor. Leerlingen kunnen uit onbevangen-heid som best iets extreems zeggen. Dan vraag ik: “Hé, luister naar wat je

zelf zegt, vind je dat echt?” “Nee, m’n vader zei dat.” “Oh, maar wat vind jij?” Je moet kinderen een spiegel voorhouden. Het maakt me niet eens zoveel uit wat ze vinden, maar ze moeten wel beseffen wat ze zeggen.

‘Het mooie aan school is dat je kinderen een podium kan bieden waarbij ze naar elkaar leren luisteren. Dat is een taak van de school, zelfs een plicht misschien. De wiskunde- en mijn Engelse les zijn ook belang-rijk. Maar even afwijken van de les-voorbereiding en overstappen naar de leefwereld van de kinderen, is net zo waardevol als mijn uitleg over de present continuous. Dat kan de les erna ook nog wel. Aan de andere kant: als er een toets aankomt kan ook dat gesprek wel verschoven worden.

‘Het klinkt als een cliché, maar de kinderen van nu gaan zo dadelijk de samenleving dragen. Als ik vol-wassenen van nu soms op een misselijke manier op elkaar zie reageren, vraag ik me echt af of ze ooit geleerd hebben naar elkaar te luisteren. Dat vraag ik me echt oprecht af. Daarom vind ik het zo belangrijk dat leerlingen horen dat diegene die naast of tegenover hen zit, misschien iets anders denkt. Of hele andere dingen meemaakt in zijn of haar leven. Want, wat ik net al zei: kinderen kan je dat nog leren.’ <<

20 21

M

De wereld groter maken

onderwijs

‘Het maakt me niet zoveel uit wat ze vinden, maar ze moeten wel beseffen wat ze zeggen’

Wie Doopsgezind WereldWerk zegt denkt aan projecten in Derde Wereldlanden. Toch steunde WereldWerk een diaconaal project van de doopsgezinde gemeente in Dordrecht.

gemeente

Al ruim 45 jaar worden kinderen in Brazilië, Bolivia, Paraguay, Tanzania, Ethiopië en gebieden in Zuidoost-Azië individueel of als groep gesteund.

groot en er staan veel kinderen op de wachtlijst. In Paraguay is het programma erg succesvol geweest. Er zijn contacten met volwassenen zoals de docent op de foto, die nu lesgeeft op een school met adoptiekinderen en die zelf door dit programma zijn diploma heeft gehaald. De economische situatie in het land is verbeterd en daardoor kan een aantal projecten met ingang van 2017 overgenomen worden door doopsgezinde gemeenten in het land zelf. Wel blijven er opvangprojecten in en rond de hoofdstad Asunción, en ook de indianenkinderen die naar een kostschool gaan blijven in het adoptieprogramma.

In Ethiopië loopt een groepsproject voor 160 kinderen. Daarnaast is imo/WereldWerk ook partner bij het

AdoptieprogrammaIMO/WereldWerk 45 jaar

Global Family Programma van mcc in Zuidoost-Azië. Kortom, er gebeurt veel, heel veel. Daarom hebben we uw steun hard nodig. Gelukkig ontvangen we geld van individuele sponsoren, zondagschoolgroepen, doopsgezinde gemeenten en zusterkringen. Het is natuurlijk niet voor iedereen mogelijk om € 200,– per jaar te geven, maar als groep, gemeente of kinderdienst kan dat misschien wel. We zijn blij met elke cent die binnenkomt!Sjoukje Wethmar heeft veel van deze projecten bezocht. Zij komt graag bij uw gemeente of organisatie langs om erover te vertellen en foto’s te laten zien. <<

Informatie: adoptie@dgwereldwerk.nlBanknummer: nl39 ingb 0002 6067 75 o.v.v. Adoptieprogramma Doopsgezind WereldWerk te Deventer

R O p 19 juni heeft de Dordtse doopsgezinde gemeente het diaconaal project van het afgelopen jaar feestelijk in de dienst af- gesloten. Aan vertegenwoordigers van de Stichting Crabbehoeve werd een cheque ter waarde van € 2.058,– overhandigd, mede dankzij de bijdrage € 1.000,– van WereldWerk.

Het is het vierde jaar op rij dat onze gemeente een dia-conaal project heeft. We wilden meer naar buiten gericht zijn, waarop onze toenmalige predikant, ds. Christien Duhoux-Rueb, adviseerde om met een diaconaal project aan de slag te gaan. Goed idee! Maar welk project? Het werd Cayim ô Clim, een project van WereldWerk voor indianen in Paraguay. En het werd een leerzaam jaar. Het project begon pas te leven na de avond waarop Bert Duhoux erover kwam vertellen. Maar hoe moesten we het benodigde geld bij elkaar brengen? Zo: Jet Visser-Romijn verkocht door de indianen gemaakt handwerk, Christien kookte een indiaanse maaltijd, en er was een veiling van door gemeenteleden aangeboden activiteiten.

Het jaar daarop kozen we voor de Techno Future School, een project voor kansarme jongeren op Curaçao, aan-gedragen door een van onze leden. Weer een jaar later zamelden we geld in voor de Stichting A New Life Sri Lanka, die er speeltoestellen voor weeskinderen mee financierde. Doopsgezind WereldWerk honoreerde onze aanvragen om verdubbeling van het bedrag.

Na deze drie projecten in het buitenland kozen we afgelopen jaar voor een project in Dordrecht: Kindertuinen Crabbehoeve. De Crabbehoeve is een buurtinitiatief in de wijk Crabbehof. Een oud schoolgebouwtje met omliggende grond wordt ingezet om de onderlinge verbinding in de multiculturele wijk te verbeteren en

zodoende sociale cohesie te bewerkstelligen. De grond aan de voorkant van het gebouw wordt gebruikt als moestuin, siertuin, pluktuin, recycletuin, boomgaard en meer. Kortom, een ‘beleef ’tuin waar bewoners en bezoekers heel laagdrempelig kennismaken met natuur, het zelf verbouwen van gewassen en oogsten van de opbrengst uit de tuin. Binnen het project zijn zelf-redzaamheid, educatie en gezondheid belangrijke pijlers. In aansluiting hierop is de grond aan de achterzijde rijp gemaakt voor een project voor schoolkinderen uit de wijk Crabbehof: de kindertuinen van Crabbehoeve. Inmiddels is de tuin beplant en staan er bakken waarin de kinderen groenten kweken.

Ons project had een vliegende start dankzij een fietstocht naar Santiago door één van onze leden, die zich liet sponsoren ten bate van het project. Ook het voorstel van een van onze leden om een workshop djembé te geven ten bate van het project, werd enthousiast ontvangen. En het klikte met het team van de Crabbehoeve. Inmid-dels hebben we er ook buiten het project om leuke contacten: we hebben er al een aantal malen een cursus ‘Geweldloos Communiceren’ mogen geven.Momenteel is een werkgroep bezig met het project dat na de zomer start: Sanitair Project Goejaba. We hopen ook dit jaar weer op steun van Doopsgezind WereldWerk. Ik verheug me al op alle activiteiten! <<

wat zou jij doen met een extra uur?Kinderconferentie 29 & 30 oktober

Stel je voor: je kunt uitslapen, wat gamen, whatsappen met je vriendin-nen, je vervelen – of op de kindercon-ferentie samen aan de slag om de wereld een beetje beter te maken!Kom als je tussen de 8 en 15 jaar bent naar de kinderconferentie op 29 en 30 oktober op Dopersduin in Schoorl.

Leuk detail: de wintertijd gaat dat weekend in. <<

Aanmelden via doopsgezindwereldwerk@gmail.com; informatie is te vindenop www.dgwereldwerk.nl, of vraag je jongerenwerker, kerkenraad of dominee ernaar.

22 23

tekst & foto Sjoukje Wethmar

uim zevenhonderd kinderen gaan dankzij het adoptieprogramma van imo en WereldWerk elke dag naar school of een dagverblijf, en krijgen daar een maaltijd. Het belangrijkste thema is onderwijs.

In Brazilië en Bolivia worden kinderen tussen de nul en vijf jaar opgevangen in dagverblijven. Het zijn kinderen uit de favela. Als ze na hun vijfde jaar naar school gaan, worden ze na schooltijd vaak weer in het dagverblijf opgevangen. Ook wordt daar aan ouders onderwijs gegeven: ‘Hoe voed ik mijn kinderen op zonder geweld?’ Deze kinderen worden door imo/WereldWerk ondersteund met € 200,– per jaar. Weliswaar is dat niet toereikend, maar indien mogelijk betalen ook de ouders een bijdrage, evenals een aantal doopsgezinde gemeenten in Brazilië.

In Tanzania, dat pas sinds 2009 meedoet, is het basisonderwijs gratis, maar je mag niet naar school als je geen uniform en schoenen hebt. Er is geld nodig voor schoolmateriaal en medische controle. Het voortgezet onderwijs is niet gratis, evenminals het vakonderwijs. De leerlingen worden gevolgd en indien nodig geholpen met het volgen van een hogere opleiding. De armoede is

tekst Hermine Dekkers – foto Jan Dekkers

puzzelen

Horizontaal 2 zie inleiding 10 politieman 12 wreed heerser 14 schoollokaal 15 spinrag 17 slimmerd 18 ogenblik 19 vervoermiddel 21 plaats op Ameland 22 deel van een wedstrijd 23 lichaamsdeel 26 zie inleiding 28 politieke partij (afk.) 30 kleur 32 dwaas 33 rivier in Rusland 35 wereldbol 37 meisje 39 Europees School Onderzoek (afk.) 40 bijwoord 41 circa (afk.) 42 Kleding en Persoons-gebonden Uitrustingsbedrijf (afk.) 43 gezond 46 tak van sport 48 pers. voornaamwoord 49 wig 51 voegwoord 52 aantekenboekje 55 werelddeel 58 zangstem 60 hoofd van een klooster 62 metaalbederf 63 Continuing Legal Education (afk.) 65 bijbelboek (afk.) 67 Koninklijke Nederlandse Papierfabrieken (afk.) 68 bijwoord 69 remonstrantse evenknie van Doopsgezind NL 71 waarneming met de grootste frequentie 72 zie inleiding

Verticaal1 kiesheid 2 overeenkomst 3 gewicht 4 present time (afk.) 5 schoorsteenzwart 6 datum (afk.) 7 vogel 8 prinses 9 stad in Italië 11 slijtplek in stof 13 landtong 15 op de hoogte zijn van 16 familielid 19 moeder (Fries) 20 in orde 22 Zweeds automerk 24 knevel 25 schoolvak 26 klein watertje 27 vochtig 29 tuinplant 31 meisjesnaam 34 badkleding 36 roem 37 brandstof 38 plaats in Gelderland 44 op zekere tijd 45 water bij Dokkum 47 middelpunt 49 vulsel voor matrassen 50 riviertje bij Diemen 53 monoloog tot God 54 droog 56 modegek 57 scheikundig element 59 opbrengst van vermogen 60 traditie 61 brandstof 63 geheimschrift 64 kunstwerk 66 voorzetsel 68 vrouwelijk schaap 70 pers. voornaam-woord 71 mijne heren (afk.)

prijzen> 1 x fiets-weekendarrangement op Buitengoed Fredeshiem voor twee personen t.w.v. € 430,–

Op een prachtige plek, op de bosrijke grens van Overijssel, Friesland en Drenthe, ligt Buitengoed Fredeshiem. Met respect voor de geschiedenis, en uitgangspunten als gastvrijheid, persoonlijke aandacht en een ongedwongen sfeer, biedt Fredeshiem haar gasten graag een plek voor inspirerende ontmoetingen. Maak kennis met het unieke buitengoed en de lommerrijke omgeving met het Fiets-Weekendarrangement, aangeboden door Fredeshiem. Het arrangement bestaat uit drie overnachtingen in een vakantie-huisje, tweemaal een driegangen dagmenu, tweemaal ontbijtbuffet en een dag huurfietsen (linnengoed, handdoekenpakket en eind-schoonmaak inbegrepen). Reservering in overleg met de receptie, op basis van beschikbaarheid.

> 3 x Babs Bags designshopper t.w.v. € 34,50Stichting Babs biedt jouw slapende spijkerbroek een tweede leven en geeft vrouwen in Nederland een steuntje in de rug. Want van

recreatie-kruiswoordraadsel

puzzel Henk Tempelaar – foto Shutterstock

24 25

jouw ingeleverde jeans maakt Stichting Babs handgemaakte producten in een sociaal lokaal naaiatelier. Dat is niet alleen duur-zaam maar bespaart tot wel 3.000 liter water per verkocht product. Het naaiatelier werkt zonder winstoogmerk en is gebaseerd op vertrouwen, openheid en liefde. Met iedere aankoop help je deze boodschap verspreiden en wordt een lokale ‘geluks-revolutie’ gecreëerd. Draag ook bij aan een betere wereld en doneer zoveel mogelijk jeans. Thuis, met collega’s of met de mensen in jouw buurt. Je kan dit project ook steunen met de aankoop van een speciaal voor jouw gemaakte Babs Bags designshopper van 100% gerecycled denim. Voor meer informatie, het doneren van jeans of bestellen van een shopper: www.facebook.com/projectbabs

> 3 x boekenbon t.w.v. € 10,–

In deze puzzel komen de namen van drie doopsgezinde recreatieoorden voor. Stuur deze namen vóór 10 augustus op naar de redactie van dit blad en ding mee naar één van de leuke prijzen! Veel succes!

advertenties

doe mee & win!

Even stilstaan in de drukte van alledag. Om dan geïnspireerd, verrijkt weer verder te gaan.Nieuwe paden vinden op oude wegen. Andere, bredere gezichts-punten opdoen in een inspirerende omgeving en binnen een onge-dwongen sfeer. Dat is wat Leef-tocht u wil bieden, met een buiten-gewoon aanbod van activiteiten, lezingen en cursussen op het gebied van religie en spiritualiteit.

Programma

Uitgelicht

De zin van ons dagelijks leven8 & 9 oktober FredeshiemPolair denken28 & 29 oktober DopersduinWeg van de Tora25 & 26 november Fredeshiem

De apocalyps in de grote wereldreligies 16 & 17 september Fredeshiem • SteenwijkSoms lijkt het wel alsof de wereld in brand staat. Tenminste, wanneer je de journalisten mag geloven die ons voortdurend apocalyptische beelden in Syrië, Afrika en ander conflicthaarden voorschotelen. Is het nu erger dan ooit of komt het door de media? In ieder geval roepen de toestanden in de wereld vragen op ten aanzien van de eindtijd en de (weder)komst van een Verlosser. Prijs: vanaf € 180,– p.p.

Kijk voor meer informatie & prijzen op www.leeftocht.nl

tochtMet passende zorg, langerzelfstandig en thuis bij Oldael

Zorggroep Oldael beheert twee woonzorgcentra in goede wijken in Den Haag, met ruime apparte-menten, een eigen keuken en begeleiding, zorg en verpleging op maat. U bent van harte welkom voor een rond leiding in Aelbrecht van Beijeren (Benoordenhout) en Oldeslo (Duttendel).

Bel voor een afspraak of meer informatie met onze cliëntadviseur op 070 - 530 05 08

www.oldael.nl

kort

27

Walk of Peace18 september Enschede

Loop mee om stil te staan bij vrede, vluchtelingen en slachtoffers van oorlogsgeweld. Want vrede is niet vanzelfsprekend. Tijdens de wande-ling ontmoeten we elkaar en bezoe-ken we verwachte en onverwachte plekken in Enschede. Doe mee aan activiteiten die bijdragen aan vrede; vrede in jezelf, in Nederland en ver weg. Vrede inspireert. Vrede verbindt.

De Walk of Peace is onderdeel van de Vredesweek en vindt plaats op zondag 18 september in Enschede. Hij wordt georganiseerd door pax en de Raad van Kerken, in samenwerking met Enschede voor Vrede.

Wil je op de hoogte blijven en je inschrijven? Kijk dan op https://actie.paxvoorvrede.nl/actie/walkofpeace en laat je gegevens achter.

wie doet er mee?De Menno Simons Stichting is van oudsher een subsidiegever in het Noorden van het land. Maar daar beperkt deze oproep zich niet toe: wij roepen alle doopsgezinden uit Nederland op creatief te zijn en de handschoen op te pakken!

Wij zoeken doopsgezinden die buiten de gebaande paden mee willen denken hoe we onze geloofsgemeen-schap op een moderne manier vorm kunnen blijven geven. Het hoeft niet vrijblijvend: er zijn subsidies beschik-baar om echt vernieuwende plannen serieus uit te werken.

Uw aanvraag ontvangen we graag uiterlijk 15 oktober 2016. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Ellen van Drooge, secretaris Menno Simons Stichting 050 534 2064 | ellenvandrooge@gmail.com

volgende nummerThema: Monumenten

> Open Vermaningen op Monumentendagen> Pelgrimstocht naar een dopers monument> Levende stenen en de waarde van het monument en nog veel meer…

De Stichting Doopsgezinde Gemeenten met Gezamenlijke Predikanten zoekt een

seniorenpastor m/v 30 uur per maand voor de doopsgezinde gemeenten van Bolsward, Joure en Sneek

Belangrijke speerpunten van het beleid: > het geloof in relatie brengen met de werkelijkheid waarin wij leven > het verder ontwikkelen van de gemeenten door vernieuwing enerzijds en het behouden van het goede anderzijds > een open en gastvrije opstelling naar onze lokale omgeving

De gedachten gaan uit naar een persoon die: > bij voorkeur doopsgezind is > verbindend is binnen en buiten de gemeenten > zelfstandig kan werken en in teamverband > affiniteit en ervaring heeft met seniorenpastoraat

Bij aanstelling worden de richtlijnen van de ads/idgp gevolgd.Indien u belangstelling heeft voor genoemde functie dan nodigen wij u uit te reageren voor 31 augustus 2016.

Voor nadere informatie kunt u zich richten tot br. C. Tjalsma, secr. st. dggp. U kunt uw sollicitatie richten aan: br. C. Tjalsma | Lindenlaan 5 | 8603 bz Sneek c.tjalsma@hetnet.nl

pelgrimage, inspiratie tot vredeOnder deze titel organiseert de doopsgezinde gemeente in Den Haag een vredesconferentie, van vrijdag 16 september 17.00 uur tot zaterdag 17 september ca. 18.00 uur.

Met Jacobus de musical door Kees Posthumus en Juul Beerda, een voordracht van prof. dr. Fernando Enns en diverse workshops. We eten en zingen gezamenlijk tijdens deze ontmoeting, op zoek naar vrede.

Aanmelding is mogelijk via de website www.vredesconferentie2016.nl, waar nog veel meer informatie en inspiratie te vinden is. Adres: Doopsgezinde kerk, Paleisstraat 8, Den Haag

26

‘Alles heeft zijn uur en ieder ding onder de hemel zijn tijd’ Prediker 3:1

Aan het leven van onze dierbare moeder, Ompi en alte Oma is een einde gekomen.

Ida Alida Siccama-Boer

Sinds 17 oktober 2002 weduwe van Djurre Siccama

* Noordhorn † Zorgvlied 25 oktober 1922 20 juni 2016

Met hulp van velen hebben we haar tot het laatst thuis kunnen houden.

Zorgvlied Its Siccama Wenen Eni Jenull-Siccama Wenen Eliette Klepsch-Jenull Thilo Klepsch Laurin Niklas München Bertram Jenull

Correspondentieadres: Beek en Brink 1 | 8437 pj Zorgvlied

De crematie heeft plaatsgevonden op zaterdag 25 juni 2016 in crematorium Schoterhof | Rotstergaastweg 45 8452 la Nieuweschoot (Heerenveen-Zuid)

In het zestigste huwelijksjaar heeft onze lieve Wil op Eerste Paasdag haar rust gevonden

Wilhelmina Waanders-Steenbeek

echtgenote van Jaap H.P. Waanders

Zwolle Arnhem 20 februari 1933 27 maart 2016

in liefdevolle herinnering

Arnhem Jaap H.P. Waanders Leiderdorp Henk & Inge Bastiaan, Martijn Nijeberkoop Caroline & Cees Velp Bert-Jan & Nadia Joep, Norah Arnhem Henriëtte

Correspondentieadres: Pontanuslaan 6 | 6821 hr Arnhem | jaaphpwaanders@gmail.com

rectificatie

kort

Alice in Energieland

28

column

Daar gingen de profielfoto’s weer op Facebook. Een regenboogvlaggetje dit keer, voor Orlando. Er deden een stuk minder mensen mee dan bij Parijs en Brussel. Istanbul ging zelfs haast onopgemerkt voorbij. Waar zijn alle Charlies gebleven?

iet dat ik mijn profiel- foto aanpas. Ieder zijn ding. Maar waar ik van schrok, is het tempo waarin de massale verontwaardiging over terreur en aanslagen lijkt te zijn omgeslagen in onverschilligheid. Ook bij mijzelf. Ik blader de krant vlug door, scan een paar koppen op mijn mobiel en zap door naar mijn favoriete serie (die overigens – o ironie – bol staat van geweld en moord). Alsof het er niet is als je het maar negeert. Maar leven in vrijheid is niet vanzelfsprekend. En zeker niet vrijblijvend. Het is een levenslange opdracht en verantwoordelijkheid. Toe maar. Met recht een kwestie van lange adem.

De reacties op de eerste nummers met dit thema waren overwegend enthousiast. Een aardig mailtje hier, een opgestoken duim in de kerk daar, redactieleden die complimenten ontvingen. Vergezeld van drie dikke zoenen, met een beetje mazzel. Diverse artikelen werden gebruikt in kerkdiensten of gespreksgroepen, online gedeeld, of geciteerd in andere media. Zoals het alarmerende verhaal

van Arnold Karskens. ‘Leuk interview met mijn protestantse vrienden’, twitterde Karskens. Het bericht werd door veel van zijn volgers gedeeld. Een van hen, kennelijk docent, kon-digde aan het verhaal in zijn klas te gaan gebruiken. Een ander artikel, over het succes en de beperkingen van het geweldloos communiceren in Almere, haalde de kolommen van Trouw. Een terecht spotlight op een prachtig project, dat inmiddels in andere doopsgezinde gemeenten navolging vindt.

Kritische noten waren er ook. Het geweer op het omslag veroorzaakte hier en daar een opgetrokken wenk-brauw of afkeuring. Een lezer belde zelfs op om aan te geven dat ze er door overwoog haar abonnement te beëindigen. Zo’n gewelddadige uit-straling, daar herkennen doopsgezin-den zich toch niet in? En dan nog wel twee nummers op rij, dat was zeker een vergissing van de drukker? Ik kon haar niet helemaal gerust-stellen, zeker niet toen ik aankondig-de dat ook het volgende nummer… Als je het over vrede wilt hebben, moet je het ook over oorlog hebben.

Wie stopt de roos in de loop van het geweer? Ik hoop dat het afsluitende omslag het enigszins goedmaakt en hier en daar een glimlachje veroor-zaakt.

Wat heeft het drieluik over De lange adem gebracht? In ieder geval dat oorlog en vrede van alle tijden zijn. Dat wisten we natuurlijk wel, maar het is goed te onthouden hoe dun de grens tussen die twee opeens kan worden. Opdat wij niet vergeten. Het valt me in dit kader op dat veel ouderen die de Tweede Wereldoorlog bewust hebben meegemaakt, hun zorgen uitspreken over de tijd waarin we nu leven. Die bezorgdheid over klein- of achter-kleinkinderen die daarin op moeten groeien, kan ik niet aan de kant zetten als iets dat hoort bij het ouder worden. Ook De lange adem laat zien dat er – ja – een reële terreurdreiging is. En dat we ons tegelijkertijd – nee – niet moeten laten gijzelen door de angst daarvoor, tussen het geschreeuw van extreme meninkjes en stemmingmakerij. Ga er maar aanstaan. Het laatste woord is er nog niet over gesproken. <<

Het laatste woord

Ntekst Johan Tempelaar – foto Anke van der Meer