14 - ConcepTueel apr. 2009

p r a k t i j k

ir. Ingmar ScheiberlichAT Osborne is vanaf half maart 2009 te vinden in haar nieuwe hoofdkan-toor aan de J.F. Kennedylaan 100 in Baarn. Een gebouw met karakter, als rijksmonument en als voorbeeld van een duurzame en innovatieve renovatie. Eigenaar Triodos Vastgoedfonds en AT Osborne hebben zich gezamenlijk sterk gemaakt voor een nieuwe en duurzame toekomst. Het gebouw is deels gestript en teruggebracht in oorspronkelijke staat. Toegevoegd zijn innovaties op het gebied van duurzame en eco-logische materiaaltoepassingen, bijzondere isolatietechnieken en een klimaatinstallatie met warmte- en koude-opslag die CO2-uitstoot en het energieverbruik drastisch verminderen. Voornoemde aanpak past bij de filosofie van AT Osborne: met respect voor het bestaande zoeken naar de oplossingen van morgen.

Monumentaal en duurzaam hoofdkantoor AT Osborne

Bouwhistorie en monumenten-statusHet gebouw is in 1905 gebouwd in neobarokstijl en is deels geïn-spireerd op de Duitse barok. De gevels zijn opgetrokken in de stijl van de zeventiende eeuw. De lig-ging en de uitzichten zijn van in-

vloed geweest op de indeling van de plattegronden en de gevels. De plattegrondindeling bestaat uit twee kruislings geplaatste gangen met kamers in de hoeken. Het in-terieur bevat elementen die zijn uitgevoerd in neo-Lodewijkstijl. De gang op de begane grond heeft een marmeren vloer. De wanden

en plafonds in de gangen op de begane grond en eerste verdieping hebben rijk gedecoreerd stucwerk. De hoofdtrap heeft gesneden hou-ten leuningen en voluutbalusters. De leuning is uitgevoerd in neo-Lodewijkstijl. Het trappenhuis-venster, een venster op de eerste verdieping en een venster boven een deur op de begane grond zijn voorzien van glas-in-lood. De voormalige eetkamer en de bil-jartkamer zijn uitgevoerd met een houten lambrisering.

De architectonische waarde is groot vanwege het bouwtype, de bouwstijl en de bijzondere detail-lering in zowel exterieur als inte-rieur. In 1999 is het exterieur en interieur van het gebouw opgeno-men in het register van bescherm-de rijksmonumenten.

ConcepTueel apr. 2009 - 15

reciprozaag, hamer, steenbeitel, gezond verstand van bouwen en een duimstok. Boven de ver-laagde plafonds in de kamers zijn restanten van oorspronkelijke or-namentenplafonds aangetroffen. Op de zolderverdieping zat boven het verlaagde plafond de houten draagconstructie. De kijkoperatie zorgde voor verduidelijking van oorspronkelijke en later aange-brachte gebouwonderdelen en de beschikbare ruimte voor installa-ties.

Tevens heeft er onderzoek plaats-gevonden naar asbesthoudende toepassingen en zijn de histori-sche kleuren van het exterieur en interieur vastgesteld.

Ontwerp & engineeringEen van de uitgangspunten voor het ontwerp en de engineering is het integreren van de technische installaties in het interieuront-werp. Voor de zolderverdieping was het uitgangspunt licht en lucht: het verwijderen van alle ver-laagde plafonds, later aangebrach-te dragende wanden en overige

torische tekeningen is een analyse van de bouwhistorie uitgevoerd. Uit deze analyse is veel informatie gekomen over de originele onder-delen, maar ook over later aange-brachte wijzigingen. Om nog meer over de bouwhistorie van het ge-bouw te weten te komen en ter be-paling van de beschikbare ruimte voor de technische installaties zijn op diverse locaties in het gebouw “kijkoperaties” uitgevoerd. Beno-digdheden: een handyman, trap,

In het verleden is het gebouw ge-bruikt als woonhuis, hotel, oplei-dingcentrum en kantoor. Door de diversiteit van de voormalige ge-bruiksfuncties hebben er inpandig diverse wijzigingen aan het interi-eur plaatsgevonden. Vanaf 1950 is de zolderverdieping door de voormalige gebruikers op grote schaal gewijzigd. Hierbij zijn de oorspronkelijke houten kolom-men, onderdeel van de draag-constructie, verwijderd en zijn er dragende wanden voor in de plaats gekomen. Tevens zijn in de kamers en op de zolder verlaagde plafonds toegepast. In de jaren ze-ventig is het gebouw aan de ach-terzijde uitgebreid.

Inmeten, kijkoperaties en verde-re onderzoekenDe basis voor het ontwerp,engineering en uitvoering zijn de inmetingen en digitalisering van het gebouw. Bestaande handma-tig gemaakte tekeningen uit het verleden waren aanwezig, maar waren qua maatvoering niet altijd correct. In opdracht van AT Osborne en Triodos heeft INBO de inmeting en digitalisering van het gebouw op zich genomen.

Met behulp van beschikbare his-

Projectgegevens:

Opdrachtgevers: Triodos Vastgoedfonds N.V. & AT Osborne Projectmanagement: AT Osborne Architect: BDG McColl, Edinburgh Aannemer: Aannemingsbedrijf H.J. Jurriens, Zeist Installateur E-installaties: Van den Pol Elektrotechniek B.V., Amersfoort. Installateur W-installaties: Van Galen B.V., Rotterdam

Oppervlakte: 1888 m2 VVO Bouwjaar: 1905 Energielabel: Energieklasse C Doorlooptijd renovatie: 7 maanden ontwerp, 7 maanden uitvoering.

Afbeelding 1. Plafond met technische strook

16 - ConcepTueel apr. 2009

sen en meten. De luchtbehande-lingkast is opgesteld in de voor-malige stookruimte in de kelder. De distributie van lucht naar de schachten verloopt via de kruip-ruimte die onder de centrale hal is gelegen. In de bestaande situ-atie was de kruipruimte te laag om kanalen en leidingen in op te nemen. Daarom is de kruipruimte deels verlaagd door het zand weg te zuigen.

De verticale distributie van lucht, warmte en koude is op verschil-lende plaatsen in het gebouw in-tegraal opgenomen zonder zicht-baar te zijn. Aan de voorzijde van het gebouw waren in twee boven elkaar liggende kamers schuine

ventilatie met warmteterugwin-ning. Door de luchtverversing ont-staat een optimaal binnenklimaat. Per ruimte is het klimaat regel-baar. Als een ruimte ongebruikt is, wordt deze beperkt gekoeld of verwarmd.

Het gekoelde/warme water (energie) wordt verkregen uit een warmte- en koude-opslag in de bodem in combinatie met een warmtepomp. Voor langdurige lage buitentemperaturen is het ge-bouw voorzien van een hoogren-dement piekketel die het gebouw kan bijverwarmen. De opstelplaats voor de luchtbe-handelingkast en distributie van lucht naar de schachten was pas-

betimmeringen. Duurzaamheid in combinatie met respect voor de oorspronkelijke elementen uit het gebouw is een factor die zwaar heeft meegewogen. Met onder an-dere voornoemde uitgangspunten is het ontwerpteam onder leiding van AT Osborne van start gegaan. AT Osborne heeft tijdens het ont-werp en engineering ook de be-langen van Triodos behartigd.

KlimaatinstallatiesHet gebouw is voorzien van een installatie met lage-tempera-tuuverwarming (45-55°C) en hoge temperatuurkoeling (10-16°C) waardoor een aangenaam binnen-klimaat ontstaat. Verder is het ge-bouw voorzien van gebalanceerde

Afbeelding 2. Zolder met multi-beam

ConcepTueel apr. 2009 - 17

Energiezuinige pompen, waar •mogelijk toerengeregeld. Toepassen van ABQM (regel-•afsluiter met een geïntegreer-de automatische debietbe-grenzing) met als gevolg een optimale volumeverdeling, dus niet onnodig rondpom-pen.Bij de aanbesteding van in-•stallaties is een partij gezocht die installaties zo aanlegt dat het zo energiezuinig mogelijk functioneert en het onderhoud van het gebouw combineert met energiemanagement.

Resultaten duurzame en innova-tieve renovatieDe resultaten van de innovatieve en duurzame renovatie zijn bij-zonder te noemen. De maatrege-len hebben hun uitwerking op onder andere het energielabel en energieverbruik van het gebouw. Vóór de renovatie had het gebouw een “rood” energielabel G. Na renovatie heeft het gebouw een “groen” C-label. De CO2-uitstoot is teruggebracht met 26%. Voor wat betreft het energieverbruik is het gasverbruik gereduceerd met 66% en zijn de energiekosten met 25% verlaagd.

Naast de meetbare resultaten heeft de renovatie ook impact op de beleving van het gebouw en het bieden van een aantrekkelijke werkplek in een karakteristiek monumentaal gebouw. De kosten voor deze huisvesting in een “oud jasje met hypermoderne voering” zijn vergelijkbaar met de kosten van de voorgaande huisvesting in een doorsnee grijze kantorenflat.De renovatie heeft gezorgd voor een nieuwe duurzame toekomst van een rijksmonument.

nagelopen en zijn ontbrekende onderdelen weer hersteld. De zolder is volledig geïsoleerd met ingeblazen cellulosevlokken tus-sen het gesloten dakbeschot en de gipsplaatafwerking. De cellulo-sevlokken geven een RC-waarde van circa 6,0.

Voor de klimaatbeheersing is de zolderverdieping voorzien van multibeams. Dit zijn inductie-units met geïntegreerde verlichting met daglichtafhankelijke regelingen, bewegingsensoren en kabelgoten die aan de houten draagconstruc-tie hangen. De multibeams zorgen voor een integrale oplossing van de technische installaties.

Overige duurzame maatregelenIn het gebouw zijn verder de vol-gende duurzame bouwkundige, elektrotechnische en werktuig-bouwkundige maatregelen geno-men:

Monumentenglas met een U •waardevan3,8W/m²•K.Isoleren vloeraanbouw met •geëxpandeerde kleikorrels, laagdikte van ca. 25 cm. Isoleren dakaanbouw met 120 •mmhoutflex.Isoleren vloer beganegrond •met isolatiepaneel.Bemetering van het elektrici-•teitsgebruik.Hoogfrequent (T5) basisver-•lichting in de kantoren en gangen. Daglicht-afhankelijke regeling •van verlichting.Bewegingssensoren reguleren •verlichting afhankelijk van aanwezigheid.Veegschakeling in de gangzo-•nes. Gebouw Beheer Systeem •waarbij het gebruik van de installatie wordt geoptimali-seerd aan de hand van het ge-bruikersprofiel.Geïsoleerde leidingen.•

hoeken aanwezig. In een van deze kamers waren voorheen vaste kas-ten opgenomen. In deze hoeken zijn schachten gemaakt voor de technische installaties die zo zijn opgenomen in het interieuront-werp.

De in zeer slechte staat verke-rende originele plafonds in de kamers hebben in het verleden geresulteerd in verlaagde gips-platen plafonds. De originele en zwaar gehavende plafonds zijn in de aangetroffen staat gehand-haafd. Zo kan men in de toekomst nog altijd nagaan hoe de originele plafonds er uit hebben gezien. In de later aangebrachte verlaagde gipsplaten plafonds is een techni-sche strook gemaakt die 60 minu-ten brandwerend is. Hierin zijn de technische installaties voor hori-zontale distributie opgenomen. In het midden van de plafonds zijn inductie-units voorzien met uit-neembare geperforeerde roosters. Zo is het mogelijk om voor onder-houd en/of aanpassingen het pla-fond eenvoudig te openen.

ZolderverdiepingIn het kader van licht en lucht is de gehele zolderverdieping leeg gesloopt. Alle verlaagde plafonds, (dragende) wanden en dergelijke zijn verwijderd. Voor het afvoeren van de afkomende materialen is in het dak een sparing gemaakt. Hierdoor waren de sloopwerk-zaamheden op de onderliggende verdiepingen niet merkbaar. Na afronding van de sloopwerk-zaamheden was alleen nog de oorspronkelijke houten draagcon-structie met tijdelijke onderstem-peling aanwezig.

Aansluitend zijn de houten ko-lommen met standvinken terugge-plaatst, zoals deze van oorsprong ook aanwezig waren. Verder is de houten draagconstructie geheel