Het bos en de bomen: naar een selectiebeleid voor roerend religieus erfgoed

Expertenforum CRKC - 22 november 2011

Bestaande studies naar selectiecriteria

• Studie van het Instituut Collectie Nederland (museale collecties) – argumenten voor of tegen afstoten (op collectieniveau, niet op

objectniveau) – selectiecriteria Deltaplan voor cultuurbehoud ( cat. A-B- C-D op

objectniveau) • Plan van aanpak roerend Religieus erfgoed Museum

Catharijnenconvent Utrecht en SKKN 2010 • Waarderingskader roerend religieus erfgoed SKKN 2010 • Methodologie en waardecriteria Vlaams Kerkpatrimonium gebouwd

tussen 1914-2000 door KADOC en Sint-Lucas (WENK) opgesteld in opdracht van VIOE voor de inventarisatie en selectie van religieuze architectuur in de 20ste eeuw

• Referentiebibliotheken • Selectiecriteria bestuurlijke archieven • Topstukkendecreet • …

Herbestemming patrimonium van een religieuze instelling

casestudy

A. Prospectie• Collectie bestaat uit 3 delen

– Congregatiearchief– Bibliotheekcollectie– Erfgoedcollectie

B. Registratie

• Inventaris ter plaatse– Foto’s– Afmetingen– Beschrijving– Merktekens– Materiaal en techniek– Toestand

• Nummering objecten ter plaatse• Registratie in de databank

De CRKC-databank

Belang van de inventaris

*Beheersdocument *Historisch document

*Basis voor bestemmingsplan

C. Bestemmingsplan

C.1. Groeperen van de collectie• Kerncollectie

Objecten direct verbonden met de geschiedenis van de congregatie

Kunsthistorisch belangrijke voorwerpen

• Religieuze objecten, maar geen kerncollectie

-Ter bescherming van misbruik of oneigenlijk gebruik

- Objecten die niet zomaar op

de markt mogen komen

• Niet-religieus materiaal met erfgoedwaarde

Mogelijk interessant voor eventuele museale herbestemming

• Overige

C.2. Bestemmen van de collectie• Kerncollectie

Blijft bij de congregatie

Herbestemmen binnen het CRKC

Museaal herbestemmen via het CRKC

• Religieuze objecten die niet tot de kern-collectie behoren Congregatie geeft zelf nieuwe

bestemming Herbestemmen via CRKC:

Vraag&Aanbod

Herbestemmen aan kerkfabrieken, missies, scholen, religieuze instellingen

• Niet religieus materiaal met erfgoedwaarde Congregatie geeft mogelijke herbestemming aan

bvb. Lokale heemkring

CRKC zoekt naar nieuwe bestemming

bvb. Speelgoedmuseum Mechelen

bvb. Modemuseum Antwerpen

• Overige

Afstoten van deelcollectie door verkoop

Vernietiging

.

Nood aan een waarderingskader• Wat is erfgoedwaardering?

• Het belang van een waarderingskader: -uniforme systematiek met verifieerbare criteria

-transparant en controleerbaar maken van het waardering- en selectieproces

-willekeur beperken• Voor wie is het bedoeld?• Verankering in beleid is noodzakelijk! • Waarderen is geen statisch geheel, maar wordt

beïnvloed door maatschappelijke en sociale factoren.

verantwoord selecteren

• Invloedsfactoren doel van de selectie expertise van hij/zij die waardeert en selecteert tijdsdruk beïnvloedt de zorgvuldigheid van het proces rampen en noodsituaties beïnvloeden de zorgvuldigheid van het proces aard, grootte en kwaliteit van de collectie/objecten

Selectie wordt bepaald door aanwezigheid/combinatie van vooropgestelde waarden

Een object hoeft niet aan alle criteria te voldoen Het ene criterium is ook niet belangrijker dan het andere De criteria zijn een leidraad om tot een zinvolle selectie te komen

Het waarderingskader Primaire criteria

• SOCIAAL- ACTUELE WAARDE Liturgische waarde Devotionele waarde Actuele betekenis voor de identiteit

van de gemeenschap Deontologie

• HISTORISCHE WAARDE Historische waarde verbonden aan

kerk, parochie of klooster Algemeen historische waarde Historisch liturgische waarde en

historisch devotionele waarde • Kunsthistorische waarde

Artistieke kwaliteit Belang vervaardiger Plaats binnen de kunstgeschiedenis

Vergelijkende criteriaCENTRALE VRAAGASSEN WAARAAN DE

VERSCHILLENDE PRIMAIRE WAARDEN MOETEN GETOETST WORDEN

• Authenticiteit • Gaafheid /

compleetheid • Zeldzaamheid • Ouderdom • Fysieke staat • Representativiteit • Presentatie/educatie-

waarde • Documentatiewaarde• Ensemble waarde

Primaire criteria HISTORISCHE WAARDE

Historische waarde verbonden aan kerk, parochie of klooster

Algemeen historische waarde

Historisch liturgische waarde en historisch devotionele waarde of symbolische waarde

Artistieke kwaliteit Belang vervaardiger Plaats binnen de kunstgeschiedenis

Primaire criteria

KUNSTHISTORISCHE WAARDE

Liturgische waarde Devotionele waardeActuele betekenis voor de identiteit van de gemeenschap.Symbolische waardeDeontologie

Primaire criteria

SOCIAAL-ACTUELE WAARDE

Zeldzaamheid

Presentatie/educatiewaarde

Fysieke staat

Documentatiewaarde

Authenticiteit

Gaafheid / compleetheid

Ouderdom

Alles bewaren is onmogelijk!Herbestemmen is beperktEen doorgedreven selectie dringt zich opHet toepassen van criteria is moeilijk en vaak subjectief Fouten maken onvermijdelijk

waarderingskader Maakt keuzes transparantOnderbouwen van keuzesMaakt verantwoording in de toekomst mogelijkToepasbaar door de beheerder