1. 8-5-2012De zin van toekomstbewustzijn Geschreven door: Jeffrey Pennings, Johan Kuin, Patras Haumahu, Mark Veen, Tobias Ligtenberg & Iris Smeekes In opdracht van Mario van Rijn

2. InhoudsopgaveExecutive summary ............................................................................................................... 2Probleemstelling en aanleiding .............................................................................................. 3Theoretisch kader.................................................................................................................. 4Toekomstbewustzijn in het onderwijs .................................................................................... 4Toekomstbewustzijn vanuit de overheid ................................................................................ 5Toekomstbewustzijn vanuit het werkveld ............................................................................... 6Conclusies interviews lectoraten ........................................................................................... 7Conclusie en aanbevelingen.................................................................................................. 8Bronnenlijst ........................................................................................................................... 9Bijlage 1: interview Michel van Driel .....................................................................................10Bijlage 2: interview Esther van der Ham ...............................................................................11Bijlage 3: interview Jan Venselaar ........................................................................................12Bijlage 4: interview Anja Kursten ..........................................................................................13Bijlage 5: interview Lolo Timp ...............................................................................................141 3. Executive summaryHet nadenken over de toekomst, actief kijken naar welke ontwikkelingen en trends relevantkunnen zijn en logisch nadenken over wat er eventueel zou kunnen gebeuren binnen demeso- en macro-omgeving van organisaties is iets wat van veel meer zou mogen gebeuren.Er zijn honderden voorbeelden te noemen waarin het beter rekening houden met wat erhypothetisch zou kunnen gebeuren veel tijd, moeite en geld zou kunnen hebben gescheeld.De Noorse overheid had rekening kunnen houden met de teleurstellingen van sommigeburgers in het in hun ogen gefaalde multiculturele beleid. Vodafone had de storing van eenaantal weken geleden kunnen incalculeren en had van te voren al kunnen kijken of zij eendeel van de netwerkcapaciteiten konden overhevelen naar bijvoorbeeld KPN, wat ze nuachteraf moesten proberen en uitzoeken, toen dit eigenlijk al te laat was. Dezelfdetelecomproviders hadden duidelijk een scenario kunnen uitwerken van wat er zou gebeurenals de massa internet op mobieltjes zou omarmen en dit zou gebruiken voor VoIP-dienstenals Skype, die het verdienmodel onder druk zetten. Europese regeringen hadden al jaren vante voren kunnen bedenken wat er zou gebeuren wanneer er gespeculeerd wordt overspeculaties op speculaties op geld, een systeem dat in een keer in elkaar kan vallen, zoalsook gebeurd is.In al deze en vele andere gevallen hadden de organisaties van te voren de gebeurtenissenin meer of minder mate al kunnen zien aankomen. Door na te denken over een plotselinge ofgeleidelijke discontinuteit en deze situaties te schetsen in diverse toekomstscenarios,kunnen organisaties zich bewust worden van de mogelijke gebeurtenissen in de toekomsten worden zij uitgedaagd na te denken over hoe er op deze gebeurtenissen gereageerd zoukunnen worden. Mocht er dan iets gebeuren, zowel abrupt als geleidelijk, dan is deorganisatie eerder en beter in staat hierop in te spelen en daardoor zich boven andereorganisaties in de meso-omgeving te plaatsen die zich hier niet mee bezig houden.Aangezien Nederland steeds meer een kenniseconomie wordt, is het goed om te kijken hoehier binnen het aanbod van opleidingen al rekening mee gehouden kan worden. AvansHogeschool heeft als kernwaarden Inspiratie, geborgenheid en openheid, waarbij dezelaatste zich ook wel laat vertalen als naar buiten gericht zijn. Bij twee van deze driekernwaarden past het onderdeel toekomstbewustzijn al. Inspiratie opdoen door naar buitente kijken en je te laten inspireren door het verleden en het heden om een beeld te vormenover mogelijkheden in de toekomst, en naar buiten gericht zijn door open te staan voorontwikkelingen, trends en mogelijkheden die zich voor doen en voor kunnen gaan doen, enhier scenarios voor uitschrijven.2 4. Probleemstelling en aanleidingWat is de aanleiding? - Avans Hogeschool heeft geen goed beeld of het toekomstbewustzijn een kwaliteit is, die voor de Hogeschool van waarde kan zijn. - Daarnaast vragen zij zich af of ze zichzelf kunnen onderscheiden door alle studenten competent te maken in het toekomstbewust handelen en denken?Wat is de context? - Antwoorden op deze kwesties worden verzameld vanuit de rol van onderzoeker. We zullen ons hierbij focussen op (h)erkenbaarheid vanuit het belang vanuit de rol van onderzoeker binnen Avans en (h)erkenbaarheid in relatie tot de arbeidsmarkt.Wat is de doelstelling? - Door middel van onze onderzoeksresultaten willen wij graag aan het eind van dit traject een goed onderbouwd, duidelijk en voorschrijvend advies opleveren en overbrengen aan de Avans Hogeschool.Wat is de onderzoeksvraag? - Is toekomstbewustzijn een kwaliteit van onderscheidende waarde die voor zowel de Hogeschool als haar studenten een competentie is die van toegevoegde waarde kan zijn.Wat zijn de deelvragen? - Wat is toekomstbewustzijn, wanneer spreken we van toekomstbewustzijn? - Wat bied Avans op dit moment aan op het gebied van toekomstbewustzijn wat van onderscheidende waarde kan zijn? - Waar wordt dit reeds aangeboden? - Is er ruimte binnen de opleiding tot toekomstgericht handelen? - Is toekomstbewustzijn een thema wat binnen jullie afdeling al actief wordt behandeld (lectoraat)? - In hoeverre is er vraag vanuit de markt naar de kwaliteit toekomstbewustzijn? - Welke methode zijn er beschikbaar om de kwaliteit toekomstbewustzijn te introduceren en te beheersen? - Hoe zou toekomstbewustzijn toegepast kunnen worden binnen de Avans? - Hoe kan toekomstbewustzijn bijdrage aan de feedforward? (ipv feedback)Opzet en uitvoering van het onderzoekWelke methode van onderzoek? Wie zijn de participanten? Hoe ben je omgegaan metbetrouwbaarheid en validiteit?We zullen twee vormen van onderzoek gaan hanteren.Het deskresearch wordt gebruikt om de Meso omgeving in kaart te brengen. De meso-omgeving spitsen we toe op hoe andere scholen staan in het onderwerptoekomstbewustzijn en of hier mogelijkheden zijn om deze competentie alsonderscheidende factor te waarborgen. Hierbij leggen we onze branchefocus op deHogescholen.Fieldresearch zullen we inschakelen om achterliggende motieven, ervaringen, meningen tepolsen onder onze participanten. Hierin zullen we gebruik maken van een vooropgesteldraamwerk, wat tijdens het interview gezamenlijk wordt ingevuld met de participanten. Opdeze manier laten we ruimte over voor de participanten om een eigen blik op de toekomst te 3 5. creren. Het uitgangspunt is het achterhalen van kwalitatieve data. Tevens zijn departicipanten bezig met hun eigen toekomstbewustzijn.Theoretisch kaderBij toekomstscenarios werk je vanuit een gerichte vraagstelling, die je bij voorkeur uitwerktin een business case. Je ontwikkelt of gebruikt vervolgens scenarios die aansluiten op hetdoel dat je voor ogen hebt. Kenmerkend is dat ze vooral explorerend van karakter zijn enzich richten op zaken die als organisatie niet onder controle hebt: de externe omgeving. Hetdenken in discontinuteiten vormt hierbij het uitgangspunt. Het zijn immers de kleine abrupteverschuivingen die grote gevolgen voor een paradigma kunnen hebben. Voorzie jeverschuivingen in de markt voordat de concurrent dit doet dan creer je zoweloverlevingskansen als groeimogelijkheden. Scenarios die gebruikt worden bijscenaroplanning kunnen tevens ook trends en controversies bevatten. Sommige elementenervan kun je voorvertalen in onoverkomelijke zaken om de zekere gevolgen van hogerliggende oorzaken te schetsen. Hoe dan ook, de doelstelling is en blijft om de toekomst, in alzijn mogelijke varianten, breed in de schijnwerpers te zetten.1Toekomstbewustzijn in het onderwijslectoraat Scenarioplanning bij Stenden HogeschoolOp de hogeschool Stenden gevestigd in Leeuwarden, Emmen en Meppel is een lectoraatingesteld voor scenarioplanning. Dit lectoraat word geleid door Albert Postma. Het doel vanhet lectoraat is om scenarioplanning te ondersteunen binnen de Stenden Hogeschool en deontwikkeling hiervan te initiren en te cordineren.Stenden is van mening dat vooral in de sector van vrijetijd, recreatie en toerisme eenbelangrijke stap te maken is op het gebied van scenarioplanning. De behoefte aan inzicht zalstijgen de aankomende jaren volgens Postma.2Lectoraat TrendwatchingHet lectoraat Trendwatching ontwikkelt kennis en geeft kennis door over de wereld vantrends en trendonderzoek en om deze kennis vervolgens te vertalen naar inzichten inconsumentengedrag, waarmee bedrijven en/of organisaties beter hun strategische keuzenkunnen bepalen.Aan de hand van die inzichten worden conclusies getrokken over de kansen en bedreigingendie dit de betrokken beroepsbeoefenaars biedt. Deze conclusies leiden tot aanbevelingenom bijvoorbeeld markt, bedrijf, merk, product of dienst te verbeteren of te vernieuwen.Zodoende kan een lectoraat Trendwatching een belangrijke bijdrage leveren aan deinnovatie van betreffende beroepen en van bedrijven/organisaties, die willen innoveren.Trendwatchen is het cultuursociologisch verklaren van mentaliteitstrends, het in kaartbrengen van veranderingen in de maatschappij . Dit lectoraat wil daarmee bijdragen leverenaan de vertaling van trends naar vernieuwende (bedrijfs)concepten.De impact van trends wordt steeds groter. Diverse maatschappelijke ontwikkelingen zorgenimmers voor veranderende tendensen in meningen en houdingen, levensstijlen, opinies,behoefte- en keuzepatronen en in consumptiegedrag. Doelgroepanalyse blijkt steeds mindereen goede basis voor strategievorming vanwege de toegenomen onvoorspelbaarheid en1Handboek Scenarioplanning, Mario van Rijn en Rene van der Burgt, Kluwer 2010. Geraadpleegd op:8-5-2012.2Link: http://www.lectoren.nl/2012/albert-postma-lector-scenarioplanning-bij-stenden-hogeschool.html.Geraadpleegd op: 8-5-20124 6. grilligheid van de consument. Tegenwoordig is het effectiever de juiste groep op het juistemoment binnen de juiste trends aan te spreken.Om hierop als bedrijf en/of organisatie te kunnen anticiperen, is het zinvol om inzicht tehebben in hoe de samenleving zich vormt en verandert door de tijd heen. En dan niet alleenop socio-economische en demografische kenmerken. Minstens zo belangrijk is de mentaliteiten de houding van consumenten ten aanzien van toonaangevende maatschappelijke issues.Het in kaart brengen van trendmatige ontwikkelingen is vaak de eerste stap op weg naar hetoplossen van vraagstukken in het werkveld, naar het ontwikkelen van producten/diensten ennaar het doen van innovaties.Op de hogeschool Fontys is er een lectoraat Trendwatching ingesteld. Trendwatching is hetnaar buiten kijken, trends herkennen en zien, meestal vanuit een cultuursociologischeinvalshoek en deze vertalen naar mogelijke scenarios, iets wat erg dicht bij scenarioplanningligt dus. Fontys laat door een lectoraat in te stellen zien dat zij zich bewust zijn van detoegevoegde waarde van toekomstbewustzijn voor zowel de opleiding als de studenten. 3Haagse HogeschoolDe Haagse hogeschool bied op dit moment en masterclass bouwen aan een toekomstigbestendig scenario. Deze masterclass speelt in op de veranderingen binnen deverschillende markten in Nederland. Voorbeelden hiervan zijn: de financile markt en dewoningmarkt. Ze bieden een hulpmiddel aan om scenarios te ontwikkelen en hoe je het bestop deze scenarios kan inspelen om bijvoorbeeld marktleider te zijn, een ondergang tevoorkomen of een bepaalde gebeurtenis te benvloeden die van belang is op de organisatie.De opleiding die de Haagse Hogeschool aanbied is een deeltijdopleiding die bestaat uit 4lessen verdeelt over een tijdspad van 3 maanden. In de tussentijd zal men zelf eentoekomstscenario opstellen. Daarnaast vraagt de Haagse Hogeschool een bedrag van1.650 euro. Dit laat zien dat het zeker de moeite waard is voor Avans Hogeschool om ietsdergelijks aan te bieden. 4Toekomstbewustzijn vanuit de overheidRapport Actie Beter Presteren Het beste uit leerlingen halenDe volgende informatie is voortgekomen uit bovenstaand rapport, dit rapport is opgesteld nagesprekken met onder andere organisaties zoals Leraren in Actie, Landelijke ActiecomitScholieren, Stichting Leerplan Ontwikkeling.Vanuit dit rapport hebben we een aantal kernpunten gehaald die interessant kunnen zijn inhet adviseren, het creren van toekomstbewustzijn onder de Hogescholen. Dit initiatief ismede gelanceerd door de overheid, een belangrijke partner voor het voortgezet onderwijs ende Hogescholen. Dit rapport schetst een toekomstbeeld in adviserende stijl over hoeonderwijs in de toekomst eruit kan komen te zien.De actielijnen op gesteld vanuit het rapport van de Commissie Dijsselbloem vormen eenalgemene uitgangspunt nieuwe blauwdrukken van toekomstig onderwijs.Cultuur van opbrengstgericht werkenDeze nieuwe manier van werken is gericht op het optimaliseren van de leerresultaten vanalle leerlingen, waarin een cruciale rol is weggelegd voor de docent.Ambities:3Link: http://www.fontys.nl/lectoraten/trendwatching/home.296350.htm. Geraadpleegd op 8-5-20124Link: http://www.dehaagsehogeschool.nl/professional-courses/overzicht-opleidingen-trainingen/masterclass-scenarioplanning/in-het-kort. Geraadpleegd op 8-5-12.5 7. A. Toegevoegde waarde en Opbrengstgericht werken.o Er starten experimenten prestatiebeloning waarin nadrukkelijk verband wordt gelegd metbetere prestaties van scholen.o In 2015 werkt minstens 50% van de vo-scholenopbrengstgericht, in 2018 90% (nu: circa20%).B. Leerlingvolgsystemen en een tussentijds toets. In het studiejaar2014/2015 wordt het gebruik van een leerlingvolgsysteem verplicht.Onderdeel daarvan is een landelijke diagnostische toets aan het eind vande onderbouw.Een ambitieuze leercultuurHierin wordt er speciale aandacht gecreerd voor topprestaties van de beste leerlingen enhet hoog leggen van de lat.Ambities:A. Excellente en hoogbegaafde leerlingen krijgen maatwerk aangeboden.B. Excellente en hoogbegaafde leerlingen doorlopen de leerloopbaan vanprimair, voortgezetnaar hoger onderwijs met erkenning van hun capaciteiten.C. Excellente en hoogbegaafde leerlingen hebben een podium voor presteren en kunnentonen dat tot de allerbesten behoren loont.D. Excellente scholen krijgen het predicaat excellent uitgereikt.Cultuur van bewust kiezenDeze cultuur is gericht op het doelmatige en zo effectief mogelijke besteding van deschaarse middelen.Ambities:A. Meer aandacht in het curriculum voor doorstroomvakken.B. Een eenvoudiger profielstructuur, met meer ruimte voor scholen en met waarborgen voordoorstroming naar het hoger onderwijs.C. Meer regelruimte voor scholen.5Een korte samenvatting geeft aan dat er vanuit de overheid zeer sterk wordt gekeken naarde toekomst van het onderwijs. Dit heeft zij gedaan om het onderwijs op een hoger niveau tetillen. In het Regeerakkoord is aangekondigd dat er verplichte leerlingvolgsystemen metuniforme toetsen in het primair en voortgezet onderwijs komen. In het rapport wordt er nogveel gedetailleerder ingegaan om alle randvoorwaarden gekoppeld aan deze voorgaandeactiepunten, echter, geldt dit rapport wel als bakermat om het beter presteren van hetonderwijs in de toekomst te stimuleren. Dit kan voor Hogescholen een goede reden biedenom het begrip toekomstbewustzijnmeer te gaan integreren in de huidige opleidingsvormen.Cultuuraanpassingen zoals genoemd in het rapport kunnen hiervoor richtlijnen bieden.Toekomstbewustzijn vanuit het werkveldToekomstbewustzijn heeft in het werkveld ook een grote impact. Het word voor veelbedrijven steeds belangrijker om scenarios van de toekomst te ontwikkelen. Bedrijven diezich vooral bezig houden met toekomstbewustzijn zijn consultancy bedrijven. Bedrijven dieduidelijk naar buiten communiceren met toekomstbewustzijn bezig te zijn, zijn;Ernst & YoungErnst & Young profileert zich op de website met scenarioplanning. Ze zeggenscenarioplanning toe te kunnen passen binnen verschillende bedrijven om op deze manierbeelden van de toekomst te kunnen schetsen waar bedrijven op in kunnen spelen. 65Actieplan vo Beter presteren (2011). Link: http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/voortgezet-onderwijs/documenten-en-publicaties/kamerstukken/2011/05/23/actieplan-vo-beter-presteren.html.Geraadpleegd op 8-5-126Link: http://www.ey.com/NL/nl/Issues/Scenarioplanning_home. Geraadpleegd op: 8-5-2012. 6 8. AtosAtos houd zich zelfs voornamelijk bezig met scenarioplanning. Ze brengen regelmatigpublicaties uit waarin ze verschillende scenarios hebben uitgewerkt. Deze informatie isinzichtelijk voor andere bedrijven waar ze hun voordeel uit kunnen winnen. 7SyntensSyntens profileert zich net als Ernst & Young met scenarioplanning. Op hun website is eenoverzicht te vinden met hoe ze dit aanpakken, en wat je zelf zou kunnen doen omscenarioplanning op een goede manier te gebruiken binnen je organisatie8Deze consultancy bedrijven laten zien dat toekomstbewustzijn voor bedrijven van grootbelang is. Het kan voor bedrijven een groot verschil maken als ze zich hier op richten of niet.Conclusies interviews lectoratenWe hebben diverse lectoraten en hogeschool docenten uit verschillende afdelingen vragengesteld met betrekking tot toekomstbewustzijn. We hebben de volgende vragen voorgelegd: Wie bent u? Wat is volgens u de definitie van toekomstbewustzijn? Is dit een thema wat in uw afdeling speelt? Wat biedt Avans op dit moment aan op het gebied toekomstbewustzijn? Is er ruimte voor een lange termijn beleid en wat is uw visie daarop? Heeft u behoefte om toekomstbewustzijn te zijn/ worden en dit over te brengen aan uw studenten?De antwoorden van deze vragen zijn te vinden in bijlage 1. Door de antwoorden met elkaarte vergelijken, zijn er de volgende bevindingen uitgekomen:Veel opleidingen verschillen van visie op het begrip toekomstbewustzijn.Opvallend is dat bij verschillende opleidingen behoefte is naar toekomstbewustzijn,maar er is nog niet voldoende tijd genvesteerd om er daadwerkelijk iets mee te gaandoen.Lectoraten zien het belang van toekomstbewust voor de toekomst in op het hogeronderwijs. Alleen is er nog weinig interesse vanuit docenten en studenten om erdaadwerkelijk iets mee te gaan doen, doordat een visionair beeld ontbreekt bij dezemensen.In het bedrijfsleven staat toekomstbewust zijn hoog in het vaandel, omdat de wereldsnel veranderd in 5, 10 en 20 jaar tijd en dat is niet alleen op producten entechnieken maar meer op maatschappelijke context.Het is belangrijk dat er in de toekomst onderwijs geleverd wordt waar men later nogveel plezier van heeft in functie. Toekomstbewustwording hierbij een toevoegendewaarde kunnen zijn.Elke respondent ziet de essentie van toekomstbewustzijn en wil dit graagoverbrengen naar haar/zijn studenten.Ook geven de respondenten aan dat er ruimte binnen Avans is, voor een langetermijn beleid om toekomstbewustzijn te implementeren.De algemene visie op toekomstbewustzijn is erg positief, daardoor heeft deze waardeveel potentie.7Link: http://www.nl.atosconsulting.com/nl-nl/business_insights/scenario_planning/default.htm.Geraadpleegd op: 8-5-2012.8Link: http://www.syntens.nl/Artikelen/Artikel/Scenarioplanning-geeft-richting-aan-onzekere-toekomst.aspx.geraadpleegd op: 8-5-2012.7 9. Conclusie en aanbevelingenNa het deskresearch dat we hebben uitgevoerd hebben wij kunnen concluderen dat er eenstijgende lijn zit in de vraag naar mensen die bewust kijken naar welke ontwikkelingenof mogelijkheden er in de toekomst liggen. Aangezien Nederland steeds meer eenkenniseconomie wordt, is het bewust bezig zijn met de toekomst hier steeds meer eenwezenlijk onderdeel van. Vanuit het werkveld is er dan ook meer vraag naar mensen diede kunde en de open houding hebben om hiermee om te gaan. Vanuit andereopleidingen zijn er onder andere lectoraten in Trendwatching en Scenarioplanning opgericht,die zich bezig houden met het creren van draagvlak binnen de opleidingen en met hetvraagstuk hoe toekomstbewustzijn kan worden gentegreerd binnen de opleidingen.Vanuit ons fieldresearch is naar voren gekomen dat er veel interesse is onder de diverseleden van lectoraten die wij hebben gesproken. De meesten wisten hier nog niet veel vanaf, maar stonden open voor meer informatie.Elke respondent ziet de essentie vantoekomstbewustzijn en wil dit graag overbrengen naar haar/zijn studenten, ook gevenze aan dat er ruimte is binnen Avans voor een lange termijn beleid om toekomstbewustzijneventueel te implementeren.Aanbevelingen die voortvloeien uit ons onderzoek is onder andere actief kennis ennoodzaak gaan delen onder de diverse lectoraten en belanghebbenden binnen Avans.De mensen staan er open voor en snappen dat op vrijwel alle werkvelden, vanverpleegkunde tot marketing, hier meer vraag naar komt.Een andere aanbeveling die wij doen is samenwerkingsverbanden aangaan met anderehogescholen die zich bezig houden met toekomstbewustzijn. Deze hogescholen kunnenworden gezien als concurrenten omdat er in eerste instantie minder gedifferentieerd kanworden wanneer meerdere hogescholen toekomstbewustzijn aanbieden, maar die invullingvan al deze scholen, en dus ook Avans in details en het precieze aanbod kunnen door deopleidingsinstituten zelf ingevuld worden, waarmee er toch een eigen draai en gezicht aangegeven kan worden.Een glazen bol is geen antwoord, een waarzegger zit er misschien naast. In het verledenbehaalde resultaten bieden geen zekerheid voor de toekomst . In een wereld waarinonzekerheid baas is wordt er meer en meer waarde gehecht aan onderbouwdevoorspellingen. Toekomstbewustzijn creren door gebruik te maken van tools alsScenarioplanning en Business Model Creation, geeft mensen houvast en richtlijnen omeen bepaalde mate van zekerheid te vangen.Wij, ABC-studenten, hebben in de luxepositie verkeerd waarin wij deze tools overhandigdhebben gekregen en op meerdere manieren en projecten toe hebben kunnen passen. Ditmaakte de theoretische gedachte achter de stof begrijpelijk maar vooral de vrijheid vangebruik in de praktijk. Wij raden aan om deze tools verder te implementeren, opleidingbreed, om wat te voorkomen? Het onnodig toekomstige leed. 8 10. BronnenlijstWebsites: - Link: http://www.lectoren.nl/2012/albert-postma-lector-scenarioplanning-bij-stenden- hogeschool.html. Geraadpleegd op: 8-5-2012 - Link: http://www.fontys.nl/lectoraten/trendwatching/home.296350.htm. Geraadpleegd op 8-5-2012 - Link: http://www.dehaagsehogeschool.nl/professional-courses/overzicht-opleidingen- trainingen/masterclass-scenarioplanning/in-het-kort. Geraadpleegd op 8-5-12. - Actieplan vo Beter presteren (2011). Link: http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/voortgezet-onderwijs/documenten-en- publicaties/kamerstukken/2011/05/23/actieplan-vo-beter-presteren.html. Geraadpleegd op 8-5-12 - Link: http://www.ey.com/NL/nl/Issues/Scenarioplanning_home. Geraadpleegd op: 8- 5-2012. - Link: http://www.nl.atosconsulting.com/nl- nl/business_insights/scenario_planning/default.htm. Geraadpleegd op: 8-5-2012. - Link: http://www.syntens.nl/Artikelen/Artikel/Scenarioplanning-geeft-richting-aan- onzekere-toekomst.aspx.geraadpleegd op: 8-5-2012. 9 11. Bijlage1: interview Michel van DrielWe doen onderzoek naar toekomstbewustzijn binnen Avans en vragen ons af, of Avans enhaar studenten zich competent kan maken in het toekomstbewust handelen en denken. Wezouden het erg op prijs stellen als we vijf minuutjes van uw tijd mogen hebben, door dezevragen in te vullen.Wie bent u?Michel van Driel, hogeschool docent verpleegkunde; gezondheidszorg.Wat is volgens u de definitie van toekomstbewustzijn?Een voorspelling doen wat ontwikkelingen in de toekomst zijn en hierop nu al anticiperen.Is dit een thema wat bij uw afdeling speelt?Wij hebben dit niet als apart thema. Maar we hebben wel aandacht voor de toekomst vanverpleegkundigen. Bijvoorbeeld door de komst van het nieuwe beroepsprofiel.Wat biedt Avans op dit moment aan op het gebied van toekomstbewustzijn?Ik heb mijzelf hier niet in verdiept dus ik heb geen idee.Is er ruimte voor een lange termijn beleid en wat is uw visie daarop?Jazeker, de studenten bewust maken van de nieuwe positie van de verpleegkundige, doorde veranderingen in de functieverdeling, bijvoorbeeld verschil MBO en HBO verpleegkunde.Heeft u behoefte om toekomstbewust te zijn/worden en dit over te brengen aan uwstudenten?Ja in principe wel. 10 12. Bijlage2: interview Esther van der HamWe doen onderzoek naar toekomstbewustzijn binnen Avans en vragen ons af, of Avans enhaar studenten zich competent kan maken in het toekomstbewust handelen en denken. Wezouden het erg op prijs stellen als we vijf minuutjes van uw tijd mogen hebben, door dezevragen in te vullen.Wie bent u?Esther van der Ham, lectoraat duurzaam bedrijfsvoering.Wat is volgens u de definitie van toekomstbewustzijn?Dat je de strategie van een bedrijf of instelling zo vaststelt dat de doelen op de lange termijnzijn gericht en niet alleen op de korte termijn. Hiermee rekening houdend met de omgeving inde breedste zin van het woord. Niet alleen hier in de directe omgeving maar ook breder.Is dit een thema wat bij uw afdeling speelt?Ja, we zijn met niets anders bezig met het expertisecentrum Duurzame innovatie en debijbehorende lectoraten.Wat biedt Avans op dit moment aan op het gebied van toekomstbewustzijn?Nog te weinig. Er gebeurt al wel iets via bijvoorbeeld het duurzaamheidscaf en deduurzame minoren projectweken. Er zijn best wat docenten bij verschillende academiesbezig met dit onderwerp. Nog niet gestuctureerd en zeker niet alle docenten zien het nutervan in.Is er ruimte voor een lange termijn beleid en wat is uw visie daarop?Ik merk dat het wel steeds belangrijker wordt, maar nog niet gesteund door iedereen. Veeldocenten en studenten zien het nut er niet van in of denken dat ze er al goed genoeg meebezig zijn.Heeft u behoefte om toekomstbewust te zijn/worden en dit over te brengen aan uwstudenten?Ja, ik ben het al en wil het blijven, ik denk ook dat wij onze studenten op moeten leiden meteen goed beeld van de wereld om hen heen.11 13. Bijlage 3: interview Jan VenselaarWe doen onderzoek naar toekomstbewustzijn binnen Avans en vragen ons af, of Avans enhaar studenten zich competent kan maken in het toekomstbewust handelen en denken. Wezouden het erg op prijs stellen als we vijf minuutjes van uw tijd mogen hebben, door dezevragen in te vullen.Wie bent u?Jan Venselaar, lector kenniskring.Wat is volgens u de definitie van toekomstbewustzijn?Begrijpen dat de wereld er over 5, 10, 20 jaar in vele opzichten anders uitziet dan dat dat nuis. En dan bedoel ik niet alleen qua producten entechnieken maar ook hoe we onzemaatschappij en economie inrichten en wat we belangrijk vinden. En dan in staat zijn datzoveel als mogelijk is, nu al in je besluitvorming mee te nemen.Als voorbeeld: je studeert nu maar veel zul je ook en soms zelfs pas gebruiken over 10, 15jaar. Dus wat kies je en waar let je nu in je studie op?Is dit een thema wat bij uw afdeling speelt?Absoluut. Ook ondernemingen moeten bij hun besluitvorming over wat ze doen, investerenen welke strategie verstandig is,kijken in welke mate ze zicht kunnen hebben op komende veranderingen. Anders kan dieinvestering van een miljoen wel eens over 5 jaar toch verspeld geld blijken te zijn.En bij duurzaamheid (MVO) geven we dan met name ook veel aandacht aan dat je danbrede economische en maatschappelijke randvoorwaarden en hoe zich die ontwikkelen,moet meenemen.Studenten die straks in bedrijven gaan werken, moeten we dus de kennis en deinstrumenten meegeven dat te kunnen.Wat biedt Avans op dit moment aan op het gebied van toekomstbewustzijn? Er ontwikkelt zich vanuit de verschillende (duurzame) lectoraten kennis en visie om hetbewustzijn over die ontwikkelingen en over het feit dat de wereld niet statisch is aanstudenten mee te geven.Met alle andacht en goede wil, constateer ik dat veel studenten (met de boeken die zegebruiken en de opdrachten die ze krijgen) toch voornamelijk alleen op het hier en nugeconcentreerd zijn. De meeste studenten zijn ook weinig visionair merk ik in discussies.Is er ruimte voor een lange termijn beleid en wat is uw visie daarop?Wiens beleid bedoel je? Van de Hogeschool? Of bij docenten en studenten?Ruimte bij de hogeschool: absoluut (als voorbeeld duurzaamheid is een speerpunt), enuitspraken van het CvB: we moeten studenten onderwijs geven waar ze niet alleen nu, maarjuist waar ze straks ook plezier van hebben, onderschrijven dat.Bij studenten en docenten: bij niet allemaal nog. Blijven liever bij het vertrouwde hier en nu.(hebben de bijsluitertekst: resultaten uit het verleden zijn geen garantie voor de toekomst,niet gelezen)Heeft u behoefte om toekomstbewust te zijn/worden en dit over te brengen aan uwstudenten?Ja.12 14. Bijlage 4: interview Anja KurstenWe doen onderzoek naar toekomstbewustzijn binnen Avans en vragen ons af, of Avans enhaar studenten zich competent kan maken in het toekomstbewust handelen en denken. Wezouden het erg op prijs stellen als we vijf minuutjes van uw tijd mogen hebben, door dezevragen in te vullen.Wie bent u?Anja Kursten, adviseur Avans.Wat is volgens u de definitie van toekomstbewustzijn?Je realiseren wat er in de toekomst kan gebeuren binnen je werk en priv.Is dit een thema wat bij uw afdeling speelt?Niet dagelijks, wel maak je jaarplannen.Wat biedt Avans op dit moment aan op het gebied van toekomstbewustzijn?Ik weet niet wat Avans aanbiedt. Wat zou de organisatie kunnen bieden?Is er ruimte voor een lange termijn beleid en wat is uw visie daarop?Ja, er is ruimte voor lange termijn beleid. Alleen is het lastig om stil te staan bij lange termijnplanningen, omdat de waan van de dag sterk is.Heeft u behoefte om toekomstbewust te zijn/worden en dit over te brengen aan uwstudenten?Het is belangrijk om regelmatig te kijken naar de toekomst en uiteraard dit ook over tebrengen op studenten.13 15. Bijlage 5: interview Lolo TimpWe doen onderzoek naar toekomstbewustzijn binnen Avans en vragen ons af, of Avans enhaar studenten zich competent kan maken in het toekomstbewust handelen en denken. Wezouden het erg op prijs stellen als we vijf minuutjes van uw tijd mogen hebben, door dezevragen in te vullen.Wie bent u?Lolo Timp, hogeschool docent; academie financieel managementWat is volgens u de definitie van toekomstbewustzijn?Voorbereiden op toekomstige ontwikkelingen.Is dit een thema wat bij uw afdeling speelt?Impliciet wel.Wat biedt Avans op dit moment aan op het gebied van toekomstbewustzijn?We bereiden studenten voor op de beroepen die studenten in de toekomst gaan uitoefenen.Is er ruimte voor een lange termijn beleid en wat is uw visie daarop??Heeft u behoefte om toekomstbewust te zijn/worden en dit over te brengen aan uwstudenten?Ja.14