Faculteit Rechtsgeleerdheid Universiteit Gent

Academiejaar 2015-2016

Beroepsregulering in de geestelijke gezondheidszorg

“Pijnpunten belicht”

Masterproef van de opleiding ‘Master in de rechten’

Ingediend door

Jules Poppe

Studentennr. 01104501

Promotor: Prof. dr. Tom Balthazar Commissaris: dr. Sylvie Tack

Inhoudsopgave Hoofdstuk 1: Algemeen deel ................................................................................................................ 1

1.1 Inleiding ...................................................................................................................................... 1

1.2. Concept geestelijke gezondheid ................................................................................................ 2

1.3. De nood aan erkenning van geestelijke gezondheidsbeoefenaars ........................................... 4

Hoofdstuk 2: Wet geestelijke gezondheidszorgberoepen van 4 april 2014 ......................................... 8

2.1 Wetshistoriek ............................................................................................................................. 8

2.2 Psychotherapie ......................................................................................................................... 11

2.2.1 Inleiding ............................................................................................................................. 11

2.2.2 Definitie ............................................................................................................................. 13

2.2.3 Omschrijving ..................................................................................................................... 14

2.2.3 Afbakening ........................................................................................................................ 15

2.2.4 De toegang tot het beroep van psychotherapeut ............................................................. 17

2.2.5 Strafsancties ...................................................................................................................... 18

2.2.6 Voorwaarden ..................................................................................................................... 18

2.2.7 Registratie ......................................................................................................................... 21

2.2.8 Psychotherapeutische handelingen .................................................................................. 22

2.2.9 Kritiek ................................................................................................................................ 22

2.2.10 Patiëntenrechten ............................................................................................................. 23

2.2.11 De Federale Raad voor de psychotherapie ..................................................................... 24

2.2.12 Code ................................................................................................................................ 26

2.2.13 Overgangsmaatregelen ................................................................................................... 26

2.3 De klinisch psychologen en de klinisch orthopedagogen ........................................................ 27

2.3.1 Inleiding ............................................................................................................................. 27

2.3.2 Definitie ............................................................................................................................. 28

2.3.3 Toegang tot het beroep van klinisch psycholoog en klinisch orthopedagoog .................. 30

2.3.4 Strafsancties ...................................................................................................................... 31

2.3.5 Afbakening ........................................................................................................................ 32

2.3.6 De Federale Raad voor de klinische psychologie en klinische orthopedagogie ............... 33

2.3.7 Rechten en plichten van de klinisch psycholoog en klinisch orthopedagoog in het KB nr. 78 ................................................................................................................................................ 34

2.3.8 Code .................................................................................................................................. 42

Hoofdstuk 3: Reparatiewet van 10 juli 2016 ...................................................................................... 42

3.1 Inleiding .................................................................................................................................... 42

3.2 Klinisch psychologen en klinisch orthopedagogen .................................................................. 43

3.2.1 Juridisch-technische wetswijzigingen ............................................................................... 43

3.2.2 Verhouding artsen en klinisch psychologen en klinisch orthopedagogen ........................ 44

3.2.3 Wijzigingen in verband met de opleiding ......................................................................... 46

3.2.4 Definitie orthopedagogie .................................................................................................. 48

3.2.5 De Federale Raad voor de Geestelijke Gezondheidszorgberoepen .................................. 48

3.3 Psychotherapie ......................................................................................................................... 51

3.3.1 Integratie in het KB nr. 78 gecoördineerd op 10 mei 2015 ............................................... 51

3.3.2 Onderscheid psychotherapie en klinische psychologie .................................................... 52

3.3.3 Opleiding ........................................................................................................................... 54

3.3.4 Interdisciplinariteit ............................................................................................................ 56

3.3.5 Verworven rechten ............................................................................................................ 57

3.3.6 Psychotherapie onder supervisie ...................................................................................... 58

3.3.7 Ondersteunende Geestelijke Gezondheidsberoepen ....................................................... 64

3.3.8 Evaluatie reparatiewet ...................................................................................................... 65

3.4 Rechtsvergelijking: Nederlandse regelgeving .......................................................................... 67

3.4.1 Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg.................................................. 67

3.4.2 Psychotherapie .................................................................................................................. 68

3.4.3 Klinische psychologie ........................................................................................................ 75

3.4.4 Klinische orthopedagogie.................................................................................................. 76

3.4.5 Conclusie ........................................................................................................................... 76

3.5 Rechtsvergelijking: Franse regelgeving .................................................................................... 77

3.5.1 Psychotherapie .................................................................................................................. 77

3.5.2 Klinische psychologie ........................................................................................................ 81

3.5.3 Klinische orthopedagogie.................................................................................................. 81

3.5.4 Conclusie ........................................................................................................................... 82

Hoofdstuk 4: Plichtenleer van psychologen ....................................................................................... 82

4.1 Inleiding .................................................................................................................................... 82

4.2 Toepassingsgebied ................................................................................................................... 84

4.3 Het deontologisch beroepsgeheim .......................................................................................... 84

4.3.1 Grondslag .......................................................................................................................... 84

4.3.2 Openbare orde karakter van het deontologisch beroepsgeheim ..................................... 85

4.3.3 Uitzonderingen op het deontologisch beroepsgeheim .................................................... 86

4.3.4 Gerechtelijke vervolging en verschijning voor de Tuchtraad ............................................ 87

4.3.5 Getuigenis in rechte of voor een parlementaire onderzoekscommissie .......................... 87

4.3.6 De noodtoestand............................................................................................................... 88

4.3.7 Gedeeld beroepsgeheim ................................................................................................... 90

4.4 Verhouding tuchtrecht en strafrecht ....................................................................................... 94

4.5 Eerbiediging van de waardigheid en de rechten van de persoon ............................................ 94

4.6 Verantwoordelijkheid van de psycholoog ................................................................................ 97

4.7 Competentie ............................................................................................................................. 98

4.8 Integriteit ................................................................................................................................ 100

4.9 Miskenning van de deontologische bepalingen ..................................................................... 101

4.9.1 Tuchtraad ........................................................................................................................ 101

4.9.2 Raad van Beroep ............................................................................................................. 104

4.9.3 Voorziening in Cassatie ................................................................................................... 105

4.9.4 Bemiddelingstraject ........................................................................................................ 106

4.10 Verhouding Wet geestelijke gezondheidszorgberoepen en Wet bescherming van de titel van psycholoog ................................................................................................................................... 106

4.11 Pijnpunten ............................................................................................................................ 107

4.12 Conclusie .............................................................................................................................. 109

4.13 Rechtsvergelijking: Nederlandse regelgeving ...................................................................... 110

4.13.1 Tuchtrecht ..................................................................................................................... 110

4.13.2 De Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg .............................................................. 112

4.13.3 Deontologische code ..................................................................................................... 114

4.13.4 Conclusie ....................................................................................................................... 114

4.14 Rechtsvergelijking: Franse regelgeving ............................................................................... 115

4.14.1 Plichtenleer ................................................................................................................... 115

Hoofdstuk 5: eindconclusie .............................................................................................................. 116

Bibliografie ....................................................................................................................................... 117

1

Hoofdstuk 1: Algemeen deel

1.1 Inleiding

Het gaat niet goed met de geestelijke gezondheid van de Belgen. In de laatste uitgave van de

nationale gezondheidsenquête komt voornamelijk naar voor dat de psycho-emotionele toestand

van de Belgische bevolking van 15 jaar en ouder in de afgelopen 5 jaar aanzienlijk is verslechterd.1

Één op de drie Belgen ouder dan 15 jaar heeft te kampen met een onbehagen dat kan worden

omschreven als ‘slecht in zijn vel zitten’. Dit is een duidelijke neerwaartse trend in vergelijking met

de uitgave van de vorige gezondheidsenquête die plaatsvond in 2008.2

Wanneer gevraagd wordt welke specifieke geestelijke klachten ze ondervinden, vertoont 10 procent

van de Belgische bevolking van 15 jaar en ouder angstklachten, 15 procent heeft last van depressieve

gevoelens en 30 procent klaagt over slaapproblemen. 7 procent geeft te kennen dat ze een

depressieve episode hebben ervaren in het jaar voorafgaand aan het interview waarvan 82 procent

daarvoor werd opgevolgd door een gezondheidswerker, 72 procent daarvoor medicatie heeft

ingenomen en 28 procent daarvoor psychotherapie heeft gevolgd. Deze percentages zijn

toegenomen sinds de laatste enquête van 2008.3

De impact van een slechte geestelijke gezondheid mag niet worden onderschat. 14 procent van de

bevolking van 15 jaar en ouder blijkt al aan zelfmoord te hebben gedacht en 4,5 procent heeft dat

effectief al geprobeerd. 4

Geestelijke stoornissen zijn uiteraard niet alleen een Belgisch fenomeen. De

Wereldgezondheidsorganisatie voorspelt dat klinische depressies tegen 2020 wellicht de tweede

factor zullen zijn in de wereldwijde ziektelast, wanneer men rekening houdt met depressie als

oorzaak van handicap, geneesmiddelenconsumptie, arbeidsongeschiktheid en overlijden.5

1 L. GISLE, “Geestelijke gezondheid”, Gezondheidsenquête 2013, 797, https://his.wivisp.be/nl/Gedeelde%20%20documenten/WB_NL_2013.pdf. 2 Ibid. 3 Ibid. 4 Ibid. 5 Wetsvoorstel tot regeling van de geestelijke gezondheidsberoepen en tot wijziging van het Koninklijk Besluit nr. 78 van 10 november 1967 betreffende de uitoefening van de gezondheidsberoepen, Parl. St. 2013-14, nr. 3243/001, 3.

2

Socio-demografische factoren spelen een grote rol in de variatie van de gezondheidsindicatoren.

Vrouwen hebben meer kans op geestelijke gezondheidsproblemen dan mannen. De klachten treden

meer op op vroegere leeftijd dan mannen maar ook op latere. Vrouwen nemen in het algemeen

meer medicatie dan mannen om hun geestelijke disfuncties te verhelpen zoals kalmeer- en

slaappillen, maar ook antidepressiva.6

Veel gezondheidsindicatoren zijn afhankelijk van de leeftijd. Zo situeert de risicoleeftijd zich tussen

de 25 en de 65 jaar. Eetstoornissen komen vooral voor bij jongeren en in het bijzonder vrouwen

terwijl slaapstoornissen toenemen naarmate men ouder wordt. Ook het gebruik van kalmeer- en

slaappillen neemt toe wanneer de leeftijd stijgt en wordt vooral ook ingenomen door vrouwen.7

In het gebied van de geestelijke gezondheidszorg is er dus ten eerste een bijzondere nood aan de

erkenning van klinisch psychologen en klinisch orthopedagogen als ‘beoefenaars van de

gezondheidszorgberoepen’ in de zin van het KB nr. 78 van 10 november 1967 betreffende de

uitoefening van de gezondheidszorgberoepen. Vervolgens is het nuttig het houderschap van de titel

van psychotherapeut te reglementeren. Ten slotte is er nood aan de bevordering van de overdracht

van interdisciplinaire informatie, niet alleen op het vlak van gezondheid maar ook inzake sociale

integratie, economie, financiële middelen enzovoort.8

1.2. Concept geestelijke gezondheid

De geestelijke gezondheid en het emotioneel welbevinden maken deel uit van de gezondheid in de

ruime zin van het woord en van de levenskwaliteit van de mensen. Ze vormen een fundamenteel

recht voor iedereen. Iemand die geestelijk gezond is, neemt meer deel aan het

maatschappijgebeuren, is actiever op de arbeidsmarkt en is socialer. Een slechte geestelijke

gezondheidssituatie heeft niet alleen een negatieve impact op het individu zelf omwille van de

lijdenstoestand waarin hij zich bevindt, maar heeft ook repercussies op lichamelijk vlak en sociaal

vlak. Er wordt vaak een toevlucht gezocht in het misbruik van middelen zoals alcohol en drugs en

bovendien sorteren psychische stoornissen vaak fysiologische gevolgen. Zo komt het ook vaak voor

6 L. GISLE, “Geestelijke gezondheid”, Gezondheidsenquête 2013, 797, https://his.wiv-isp.be/nl/Gedeelde%20%20documenten/WB_NL_2013.pdf. 7 Ibid. 8 Ibid.

3

dat personen met geestelijke problemen zich gaan isoleren en in de eenzaamheid terechtkomen.9

De wereldgezondheidsorganisatie definieert geestelijke gezondheid niet als de afwezigheid van een

psychische ziekte maar als het vermogen om flexibel in het leven te staan, zich aan te passen aan

diverse situaties waar men niks aan kan veranderen en de capaciteit om probleemoplossend te

denken.10

Er worden drie dimensies onderscheiden in de conceptualisering van de geestelijke gezondheid. De

positieve geestelijke gezondheid verwijst naar een toestand van geluk, welbevinden en positieve

persoonlijke eigenschappen zoals optimisme, zelfrespect, gevoel van eigenwaarde enzovoort. Dit is

het eerste luik.11

Het tweede luik heeft te maken met psychische ontreddering. Dit is een toestand van

onwelbevinden die niet de criteria vervult om te worden aangemerkt als psychische stoornis, maar

toch ernstig wordt aanzien wanneer deze klachten aanhouden en waarvoor eventueel medische

aanpak noodzakelijk wordt. Het zijn vage klachten die kunnen wijzen op een stoornis.

Het derde luik handelt over klachten die als stoornis kunnen worden aanzien omdat ze voldoen aan

de diagnostische criteria. Ze zijn van variabele duur en kunnen worden beschouwd als een handicap.

Voorbeelden hiervan zijn een majeure depressie, schizofrenie, angststoornissen, drugsverslaving en

persoonlijkheidsstoornissen.12

Psychische problemen kenmerken zich door terugkerende ongewenste of negatieve gedachten,

emoties, gedrag en relaties met anderen. Ze kunnen chronisch of tijdelijk zijn en manifesteren zich

vaak binnen een bepaalde periode van het leven van de mens.13

Het ontstaan van geestelijke problemen is onmiskenbaar gelinkt met het feit dat onze maatschappij

verwachtingen schept die we niet altijd kunnen voldoen. Aan bepaalde problemen die zich

9 L. GISLE, “Geestelijke gezondheid”, Gezondheidsenquête 2013, 799, https://his.wiv-isp.be/nl/Gedeelde%20%20documenten/WB_NL_2013.pdf. 10 Ibid. 11 Ibid. 12 Ibid. 13 Ibid.

4

aandienen in het leven kunnen we niet tegemoet komen. Zo is er toenemende stress op het werk,

werkloosheid, chronisch lijden, eenzaamheid, onaangepaste huisvesting enzovoort. Het werkt ook

in de andere richting. Een niet-gediagnosticeerde depressie kan bijvoorbeeld leiden tot

arbeidsuitsluiting, alcoholisme, drugsgebruik enzovoort.14

Geestelijke gezondheid is onlosmakelijk gelinkt met sociale gezondheid. Een slechte sociaal-

economische situatie kan één van de oorzaken zijn van een depressie maar ook het gevolg ervan. Er

kan statistisch niet worden ontkend dat een slechte geestelijke gezondheidstoestand een samenspel

van oorzaken heeft maar vooral erg dramatische gevolgen kan teweegbrengen. Jaarlijks zijn er in

België meer dan 2000 zelfmoorden en meer dan 20000 zelfmoordpogingen. België heeft een

zelfmoordcijfer van 19 per 100000 inwoners, wat sterk boven het wereldgemiddelde ligt.15

Het aantal psychotrope geneesmiddelen dat wordt voorgeschreven in België is hallucinant. In 2013

werden in ons land nagenoeg 300 miljoen antidepressiva ingenomen en dat aantal stijgt alsmaar.

België heeft tussen 2006 en 2008 15 procent meer slaap- en kalmeermiddelen ingenomen dan

Frankrijk, ongeveer driemaal meer dan Groot-Brittannië, Nederland en Duitsland en vijfmaal meer

dan Noorwegen. Ons land komt op Europees vlak op de eerste plaats te staan.16

Problematisch is ook dat dit overmatig geneesmiddelengebruik niet beperkt blijft tot volwassenen.

Ook de geneesmiddelenconsumptie met betrekking tot jongeren die te kampen hebben met een

aandachtstoornis met eventuele hyperactiviteit stijgt sterk met de tijd.17

1.3. De nood aan erkenning van geestelijke gezondheidsbeoefenaars

Uit het voorgaande is het duidelijk dat geestelijk gezondheid van primordiaal belang is en er alles

aan moet gedaan worden om de preventie van geestesziekten te voorkomen. Dit komt niet alleen

de welzijn van de patiënt ten goede (geen of verminderd psychisch lijden, geen suïcidale intenties,

flexibeler omgaan met levensproblemen enzovoort), maar ook de productiviteit van de

ondernemingen en het concurrentievermogen van de staat (economische kosten voor

14 . GISLE, “Geestelijke gezondheid”, Gezondheidsenquête 2013, 780, https://his.wiv-isp.be/nl/Gedeelde%20%20documenten/WB_NL_2013.pdf. 15 Ibid. 16 Ibid. 17 Ibid.

5

arbeidsongeschiktheid, vervroegde pensionering enzovoort). Ook op dat vlak is er een band tussen

geestelijk welzijn en een gezonde economie.18

Voor vele patiënten is de toegang tot de geestelijke gezondheidszorg zeer hoogdrempelig. Wanneer

ze zich geestelijk niet goed voelen, weten ze niet tot wie ze zich moeten wenden. Velen kennen het

verschil niet tussen de actoren in de geestelijke gezondheidszorg bijvoorbeeld psychotherapeuten,

huisartsen, psychiaters, psychologen enzovoort. Enerzijds is er de angst wanneer ze een psychiater

zouden raadplegen om onderworpen te worden aan een geneesmiddelenbehandeling of om de

privacy te waarborgen die met hun problemen samenhangen. Anderzijds zijn vele mensen bang om

met een kwakzalver geconfronteerd te worden wanneer ze zich zouden richten tot een psycholoog

of voor hen een vage en niet-gereglementeerde beroepsbeoefenaar zoals een psychotherapeut.19

Dat gevaar is inderdaad bestaande, aangezien iedereen zich de titel van psychotherapeut kan toe-

eigenen, wat de kwaliteit van het beroep op losse schroeven zet en wat kan leiden tot ontsporingen.

Ook het feit dat het beroep niet officieel wordt erkend, leidt niet tot door de

Wereldgezondheidsorganisatie beoogde effect van interdisciplinaire opvang van patiënten.

Bovendien genieten de psychologen die vermeld staan in de personeelsnormen van diverse

hulpverlenende diensten en instellingen niet de beroepsbescherming waaraan ze nood hebben.20

De wetgever heeft terecht vraagtekens geplaatst bij de organisatie van ons bestel inzake geestelijke

gezondheidszorg en heeft geconcludeerd dat het niet bevredigend is omkaderd.21

Iedereen kan zich psychotherapeut noemen en verkondigen dat zij de psychotherapeutische

technieken onder de knie heeft terwijl dit helemaal niet zo is. De patiënt heeft dus niet de minste

garantie inzake de kwaliteit van de beroepsbeoefenaar en dus in de bespoediging van zijn

genezingsproces. Ook de psychotherapeut geniet niet de minste bescherming. Uit strikt regelgevend

oogpunt zouden die praktijken zelfs als onwettig kunnen worden beschouwd.22

18 Wetsvoorstel WGG, Parl. St. 2013-14, nr. 3243/001, 3. 19 Wetsvoorstel WGG, Parl. St. 2013-14, nr. 3243/001, 5. 20 Ibid. 21 Ibid. 22 Wetsvoorstel WGG, Parl. St. 2013-14, nr. 3243/001, 6.

6

Het feit dat een werk niet officieel wordt erkend, betekent ook dat het spaak loopt wat betreft

interdisciplinaire omvang van de patiënten, waar ook aan tegemoet wordt gekomen door de nieuwe

Wet geestelijke gezondheidszorgberoepen.23

Psychologie en psychotherapie zijn doeltreffende alternatieven voor een

geneesmiddelenbehandeling, die in ons land al problematisch is. Ze werken wel degelijk omdat

patiënten, naast de wens om zich te laten verzorgen, ook streven naar zelfvinding en zelfontplooiing

en dat kunnen ze door middel van psychologische technieken behalen.24

Het is dus noodzakelijk om het gehele kader inzake geestelijke gezondheid verder te reguleren omdat

een psychische stoornis sociale en economische gevolgen heeft, zoals reeds aangehaald. Het is ook

echt nodig omdat er vraag naar is van de bevolking die aanspraak willen maken op een

kwaliteitsvolle follow-up inzake geestelijke gezondheid. De klinische psychologie en de klinische

orthopedagogiek zijn niet wettelijk erkend als een onder de gezondheidszorg vallende

beroepsbezigheid, wat echt een pijnpunt is. Er is ook een groot aantal mensen die beweren dat ze

patiënten vanuit therapeutisch oogpunt kunnen helpen door middel van psychotherapie maar als

dit niet geregeld is, is de stap die de hulpbehoevende moet zetten natuurlijk een pak groter.25

In het Parlement is een onderzoekscommissie opgericht ter bestrijding van de onwettige uitoefening

van sekten en de gevaren ervan voor de samenleving en het individu, in het bijzonder voor de

minderjarige. Onwettige praktijken inzake geestelijke gezondheid die de gezondheid van de patiënt

schaadden, kwamen al aan het licht in de jaren ’90. Op 2 juni 1998 werd een Informatie- en

Adviescentrum inzake de schadelijke sektarische organisaties (IACSSO) opgericht om komaf te

maken met deze wanpraktijken.26 Deze wantoestanden zijn al een tijdje aan de gang en de nood aan

erkenning van gezondheidsbeoefenaars dringt zich dus zeer sterk op.

In 2006 werd een evaluatie uitgevoerd en daaruit bleek dat het aantal klachten omtrent sektarische,

onwettige praktijken inzake geestelijke gezondheid exponentieel stijgt. Dit werd aangetoond aan de

hand van het aantal klachten dat de IACSSO ontving. De collectieve uitwassen ruimden plaats voor

23 Wetsvoorstel WGG, Parl. St. 2013-14, nr. 3243/001, 5. 24 Wetsvoorstel WGG, Parl. St. 2013-14, nr. 3243/001, 6. 25 Ibid. 26 Hand. Kamer 2015- 2016, 20 juni 2016, nr. 1848/007, 6.

7

individuele uitwassen, wat als zorgwekkend moet worden ervaren. Zo zijn therapieën als het

suggereren van trauma’s, de totale biologie, hyperventilatie en de kinesiologie problematisch.27

De nood tot erkenning van de geestelijke gezondheidszorgberoepen is gesteund op de

onontbeerlijkheid van een holistische benadering van de geestelijke gezondheidszorg. Dat

veronderstelt een autonome uitoefening van de geestelijke gezondheidsberoepen. De erkenning is

in het verleden al te vaak mislukt omdat artsen schrik hadden nieuwe zorgaanbieders autonoom te

laten optreden.28

Naar aanleiding van deze nationale gezondheidsenquête werd op 12 december 2013 een

wetsvoorstel ingediend tot regeling van de geestelijke gezondheidszorgberoepen en tot wijziging

van het koninklijk besluit nr. 78 van 10 november 1967 betreffende de uitoefening van de

gezondheidszorgberoepen om de noties klinisch psycholoog, psychotherapeut en klinisch

orthopedagoog te kaderen en enige regelgeving omtrent titelbescherming uit te vaardigen.

Op 4 april 2014 is er de wet tot regeling van de geestelijke gezondheidszorgberoepen en tot wijziging

van het koninklijk besluit nr. 78 van 10 november 1967 betreffende de uitoefening van de

gezondheidszorgberoepen gekomen die in werking zal treden op 1 september 2016. Ondertussen is

al een reparatiewet gepubliceerd die hieronder zal worden besproken.

27 Hand. Kamer 2015- 2016, 20 juni 2016, nr. 1848/007, 6. 28 Hand. Kamer 2013-2014, 18 februari 2014, nr. 53K3243/003, 11.

8

Hoofdstuk 2: Wet geestelijke gezondheidszorgberoepen van 4 april 2014

2.1 Wetshistoriek

Reeds in de jaren ’90 circuleerden wetsvoorstellen om het beroep van klinisch psycholoog en

psychotherapeut te regelen. In de periode van 1999 tot 2004 waren er verschillende wetsvoorstellen

van Ecolo, Groen en de PS.29

Oud Minister Tavernier diende 2 wetsontwerpen in die waren opgesteld door oud minister Aelvoet

beginjaren 2000. Dit resulteerde in een wetsontwerp tot wijziging van het KB nr. 78 met het oog op

de regeling van de klinische psychologie, de klinische seksuologie en de klinische orthopedagogiek

en anderzijds een wetsontwerp tot wijziging van het KB nr. 78 met het oog op de reglementering

van de psychotherapie. Voor deze 4 beroepen werd een definitie uitgewerkt, het vereiste diploma

en de vooropleiding werd bepaald, er werd een eigen nationale raad opgericht en er werden

overgangsmaatregelen bepaald. Helaas was het einde van de legislatuur in zicht en werden de

besprekingen stilgelegd.30

Oud minister Demotte werkte op zijn beurt een voorontwerp uit. Hierin werd een regeling getroffen

voor de klinisch psychologen, de klinisch seksuologen en de klinisch orthopedagogen. Het

voorontwerp werd echter nooit uitgewerkt tot een wetsontwerp en haalde dus de Kamer niet.31

CD&V diende in 2008 een wetsvoorstel in tot wijziging van KB nr. 78 met het oog op de regeling van

de klinische psychologie, de klinische seksuologie en de klinische orthopedagogie (doc 1357). Op

initiatief van de heer Luc Goutry, gewezen Kamerlid en lid van de commissie Volksgezondheid, werd

op 6 oktober 2009 een parlementaire werkgroep opgericht, ter reglementering van de uitoefening

van de klinische psychologie, de klinische seksuologie, de klinische orthopedagogie en ter

reglementering van de beroepstitel van psychotherapeut. Een gelijktijdige behandeling en stemming

in de commissie werd toen vooropgesteld.32

29 N. MUYLLE, Achtergrondnota dossier “erkenning psychologen en psychotherapeuten”, http://www.vvtiv.be/sites/default/files/Achtergrondnota%20erkenning%20psychotherapie.pdf. 30 Ibid. 31 Ibid. 32 Ibid.

9

Het wetsvoorstel diende als werkdocument. Twee keer per maand werden de artikels besproken en

de tekst geamendeerd. Door de val van de regering werden de werkzaamheden begin mei 2010

stopgezet. In oktober 2010 diende mevrouw Nathalie Muylle en co samen met cdH opnieuw het

wetsvoorstel in.33

In 2011 werd er echter geen akkoord bereikt onder de leden van de commissie volksgezondheid om

de parlementaire werkgroep opnieuw leven in te blazen en de werkzaamheden verder te zetten.34

Mevrouw Nathalie Muylle en mevrouw Nahima Lanjri dienden in juli 2011 een nieuw wetsvoorstel

in tot regeling van de klinische psychologie en de klinische orthopedagogiek dat alle

consensusamendementen die in de parlementaire werkgroep waren besproken, bevatte.

Een van de grote verschillen met de voorgaande wetsvoorstellen is dat alle artikels die betrekking

hadden op seksuologie geschrapt zijn. Dit komt omdat daar een consensus over is bereikt in de

parlementaire werkgroep. De experten en leden van de werkgroep beschouwden dit eerder als een

specialisatie en niet zozeer als een autonoom beroep. Dit wordt ook zo weerspiegeld in het huidige

opleidingstraject als seksuoloog aangezien dit geen aparte opleiding is maar een keuzerichting in de

masterjaren. Seksuologie blijft dus tot op heden niet gereguleerd.35

De regeling van de psychotherapie moest ook worden uitgewerkt door een parlementaire

werkgroep waarbij de psychotherapie wordt gezien als een specialisatie die kan worden gevolgd na

het behalen van een ander, al dan niet, universitair diploma. De noodzaak aan een uniform

opleidingspakket door middel van een goede verstandhouding tussen de verschillende

Gemeenschappen gegeven aan een erkende onderwijsinstelling wordt nog eens benadrukt,

rekening houdend met het enorm amalgaam aan stromingen, opleidingen, instituten en online

cursussen.36

Aanvankelijk wou minister Onkelinx, toenmalig minister van Volksgezondheid, enkel de

33 N. MUYLLE, Achtergrondnota dossier “erkenning psychologen en psychotherapeuten”, http://www.vvtiv.be/sites/default/files/Achtergrondnota%20erkenning%20psychotherapie.pdf. 34 Ibid. 35 Ibid. 36 Ibid.

10

psychotherapie reguleren met als doel het charlatanisme uit de wereld te helpen. Het feit dat

psychologische interventies wel eens een meerwaarde zouden kunnen betekenen, verloor ze uit het

oog.37

De psychologen onder leiding van de Belgische federatie van psychologen bundelden hun krachten

met hun oude politieke bondgenoten, die een consensus bereikten over het wetsvoorstel Goutry.

Vlaams minister van Volksgezondheid, Welzijn en Gezin Jo Vandeurzen zette zeven projecten op

poten waarbij klinisch psychologen werden ingezet in huisartspraktijken om daarmee een niet te

misverstane boodschap te communiceren aan Onckelinx dat klinisch psychologen onmisbaar zijn.

Onckelinx gaf uiteindelijk toe en klinisch psychologen zouden gereguleerd worden.

Psychotherapeutische groeperingen namen hierin het voortouw maar wanneer de

onderhandelingen ontaardden in ordinaire scheldpartijen nam de wetgevende macht het heft in

eigen handen en kwam zelf met een wetsvoorstel op de proppen dat gerealiseerd werd door een

bondgenootschap van de PS en de CD&V.38

De schuldige voor dit eindeloze discussiëren is vooral op communautair vlak te zoeken. Psychologen,

psychiaters en psychotherapeuten konden tot geen consensus komen over de definities en de

opleidingsvoorwaarden voor het uitoefenen van psychotherapie. Vooral het verschil in visie op de

psychotherapie tussen Vlaamse en Franstalige kant speelde een grote rol in het gehele verhaal. Waar

Vlaanderen, met zijn Angelsaksische tradities, de klemtoon legde op wetenschappelijke kennis en

een universitaire vooropleiding, hechtte Franstalig België, die een Romaanse traditie heeft, vooral

belang aan ‘levenservaring’ en praktische kennis.39

Minister Onkelinx nam bijna integraal het wetsvoorstel van CD&V over rond de klinische psychologie

en de psychotherapie.40 Na 15 jaar is dit lang aanslepend dossier eindelijk tot een goed einde

gebracht en op 4 april 2014 werd de Wet tot regeling van de geestelijke gezondheidszorgberoepen

37 N. MUYLLE, Achtergrondnota dossier “erkenning psychologen en psychotherapeuten”, http://www.vvtiv.be/sites/default/files/Achtergrondnota%20erkenning%20psychotherapie.pdf. 38 X, De wet op de GGZ - beroepen: de psychotherapie als praktijk, https://www.bfp-fbp.be/de-wet-op-de-ggz-beroepen-de-psychotherapie-als-praktijk. 39 Ibid. 40 N. MUYLLE, Achtergrondnota dossier “erkenning psychologen en psychotherapeuten”, http://www.vvtiv.be/sites/default/files/Achtergrondnota%20erkenning%20psychotherapie.pdf.

11

en tot wijziging van het koninklijk besluit nr. 78 van 10 november 1967 betreffende de uitoefening

van de gezondheidszorgberoepen gepubliceerd in het Staatsblad. De wet zal in werking treden op 1

september 2016.41

2.2 Psychotherapie

2.2.1 Inleiding

De psychotherapie gaat terug tot de Oudheid, maar het is pas in de 19de eeuw dat het pas een

volwaardige gezondheidsdiscipline mag worden genoemd. In de 20e eeuw is de basis gelegd voor de

theoretische, conceptuele en interventiemodellen die deze gezondheidstak kenmerken wat zeer

belangrijk was voor de psychologie en de psychiatrie. Deze modellen werden beïnvloed vanuit

psychiatrische en psychologische invalshoek maar ook door de neurowetenschappen, de filosofie,

de sociologie, de ethologie als ook door de antropologie. De psychotherapie is voer geworden voor

belangrijke bijzondere en evaluatieve onderzoeken.42

Een voorbeeld van zo een gezaghebbend onderzoek is een interuniversitaire studie die in mei 2015

door Marine Jaeken (KU Leuven), Lesley L. Verhofstadt (Ugent) en Nady Van Broeck (UCL)43 is

gevoerd. Dit onderzoek toont aan dat psychotherapie werkt. Het is doeltreffender dan geen

psychotherapie volgen of een placebo innemen.44

Ze bestudeerden de doeltreffendheid van psychotherapie aan de hand van variabelen. Die

variabelen vertegenwoordigen wat er gebeurt tijdens het psychotherapeutisch proces, zoals reacties

van de psychotherapeut en de cliënt 45 , de gehanteerde technieken van de psychotherapeut en

relationele factoren.46

41 Art. 51 Wet Geestelijke Gezondheidszorgberoepen (hierna WGG). 42 X, “Voor een open en welomschreven uitoefening van de psychotherapie”, http://www.psychotherapie-univ.be/manifeste.php?l=nl. 43 MARINE JEAKEN et al ., “Qu’est-ce qui détermine l’efficacité d’une psychothérapie? Brève mise à jour scientifique.” Bulletin de psychologie 2015, 237-242. 44 MARINE JEAKEN et al, “Qu’est-ce qui détermine l’efficacité d’une psychothérapie? Brève mise à jour scientifique.” Bulletin de psychologie 2015, 237. 45 Let op de terminologie: de term cliënt wordt aangewend in plaats van patiënt. Dit om de vrijwilligheid van de patiënt in het proces te beklemtonen. 46 MARINE JEAKEN et al., “Qu’est-ce qui détermine l’efficacité d’une psychothérapie? Brève mise à jour scientifique.” Bulletin de psychologie 2015, 238.

12

Psychotherapie werd in dat onderzoek omschreven als een vorm van professionele hulp die, met

gebruik van psychologische technieken, beoogt mensen te helpen hun mentale gezondheid te

verbeteren. Er schuilen niet minder dan 400 technieken achter de psychotherapie. Ze delen wel

allemaal dezelfde vier karakteristieken, namelijk een intense emotionele en vertrouwelijke relatie

tussen de psychotherapeut en de cliënt, omgeven door een therapeutisch kader die de

vertrouwelijkheid en de veiligheid waarborgt, ondersteund door theorieën die bijdragen tot het

uitleggen van de klachten van de cliënt. Een proces dat daarmee gepaard gaat vloeit voort uit die

theorieën en vereisen de actieve medewerking van zowel de cliënt als de beoefenaar teneinde de

geestelijke gezondheid van deze laatste te verbeteren.47

De voornaamste conclusie die uit het onderzoek naar voor komt is dat psychotherapie doeltreffend

is om psychische stoornissen te behandelen. De vraag rijst dan uiteraard welke soort psychotherapie

het doeltreffendste is. Meer dan 2000 studies hebben de verscheidene vormen van psychotherapie

met elkaar vergeleken en daaruit werd geconcludeerd dat de verschillen in doeltreffendheid klein

en niet-significant waren. Dit kan worden verklaard door het feit dat de verschillende therapieën

hetzelfde doel voor ogen hebben, verschillende methodes worden gebruikt die dezelfde klachten

verlichten en de verschillende therapieën gemeenschappelijke factoren bevatten die curatief

werken.48

Het zijn vooral de gemeenschappelijke factoren die de mentale gezondheid van de patiënt

verbeteren, ongeacht de soort psychotherapie. 30% van de psychotherapeutische impact op de

geestelijke gezondheid is te wijten aan deze gemeenschappelijke factoren. Het zijn onderdelen van

de behandeling die niet specifiek zijn voor een bepaalde psychotherapie bijvoorbeeld de empathie

die de beoefenaar aan de dag legt, de therapeutische alliantie, onvoorwaardelijke eerbied en

congruentie (authentiek en zichzelf zijn als psychotherapeut).49

Het is dus belangrijk dat de psychotherapeut gemeenschappelijke factoren goed onder de knie heeft

en gebruikt in combinatie met specifieke therapieën waarbij hij deze laatste op één lijn brengt met

47 MARINE JEAKEN et al., “Qu’est-ce qui détermine l’efficacité d’une psychothérapie? Brève mise à jour scientifique.” Bulletin de psychologie 2015, 237. 48 MARINE JEAKEN et al., “Qu’est-ce qui détermine l’efficacité d’une psychothérapie? Brève mise à jour scientifique.” Bulletin de psychologie 2015, 238. 49 MARINE JEAKEN et al., “Qu’est-ce qui détermine l’efficacité d’une psychothérapie? Brève mise à jour scientifique.” Bulletin de psychologie 2015/3, 239.

13

de in behandeling zijnde persoon. Aanpassingsvermogen en flexibiliteit van de psychotherapeut zijn

twee belangrijke principes die het welslagen van de behandeling faciliteren.50

Dit onderzoek toont aan dat een evidence based psychotherapie noodzakelijk is. Psychotherapie

vereist een langdurige praktische opleiding voorafgegaan door een grondige theoretische opleiding.

Men moet ten alle tijde vermijden dat een evidence based medicine praktijk de overhand neemt in

de geestelijke gezondheidszorg. De Wet geestelijke gezondheidsberoepen ijvert het evidence based

beginsel te verankeren in de wet en bij uitbreiding in heel de geestelijke gezondheidszorg.

2.2.2 Definitie

De wet omschrijft zelf wat psychotherapie inhoudt in artikel 35 van de Wet geestelijke

gezondheidszorgberoepen. Onder de uitoefening van de psychotherapie zal verstaan worden: “het

gebruikelijk verrichten van autonome handelingen die tot doel hebben of worden voorgesteld tot

doel te hebben, de moeilijkheden, conflicten of psychische stoornissen van een individu weg te nemen

of te verlichten, het verrichten van psychotherapeutische ingrepen op basis van een

psychotherapeutisch referentiekader, ten aanzien van dat individu of van een groep individuen, als

een volwaardig systeem beschouwd, waarvan dat individu deel uitmaakt”. De Koning zal de

mogelijkheid hebben om de voorwaarden voor de uitoefening van deze bevoegdheid vast te

leggen.51

Wat opvalt aan deze definitie is dat de wetgever enkel focust op het behandelen van een psychische

stoornis en daaronder niet begrijpt het opsporen, onderzoeken, de preventie of het stellen van een

psychodiagnose. Het beperkt de handelingen van de psychotherapeut omdat de definitie enkel het

behandelen beoogt. Bovendien is de doelgroep die de psychotherapeut kan behandelen ook niet

uitgebreid. Psychosomatisch lijden valt niet onder de definitie, wat strookt met de doelstelling in het

advies van de Hoge Gezondheidsraad die het concept psychotherapie enkel associeerde met het

behandelen van psychopathologieën. Ten slotte is er in de definitie nergens sprake van de term

‘wetenschappelijk’. Dit toont de invloed aan van de Franstalige partijen die, zoals hierboven al

aangegeven, meer belang hechten aan levenservaring en bijgevolg een wetenschap niet gelijkstellen

50 MARINE JEAKEN et al., “Qu’est-ce qui détermine l’efficacité d’une psychothérapie? Brève mise à jour scientifique.” Bulletin de psychologie 2015/3, 240. 51 Art. 35, tweede lid WGG.

14

met het volgen van één therapeutische stroming.52

Onder autonome handelingen worden handelingen verstaan die niet door een andere zorgverlener

zijn voorgeschreven.53

2.2.3 Omschrijving

Om de psychotherapie beter te vatten is het allicht nuttig om deze ook te benaderen vanuit niet-

juridische invalshoek. Het Universitaire Psychotherapeuten Platform omschrijft de psychotherapie

als een techniek die niet gebonden is aan een bepaalde behandelingswijze of het toepassen van een

bepaald model. Het is een beslissingsproces dat voortvloeit uit het grondig analyseren van de

geestelijke gezondheidstoestand van de patiënt en dat gebaseerd is op een indicatie en de

adequaatheid van een bepaalde behandeling. Daaruit volgt de keuze van interventie die voor de

patiënt het meest geschikt is. Dit oordeel is gesteund op verschillende wetenschappelijke publicaties

die het psychologisch functioneren onder de loep nemen en de kennis van de nuttige

multidisciplinaire interventiemethoden. Ook moet rekening worden gehouden met de hoekstenen

van de psychotherapie, namelijk de deontologische beginselen, het niet-schaden en het

voorzichtigheidsprincipe.54

Ook in de Parlementaire voorbereiding kunnen we niet-juridische omschrijvingen lezen van de

psychotherapie. Bij de uitoefening van de psychotherapie wordt de patiënt niet beschouwd als één

individu maar als een samenspel van sociale factoren, een zogenaamd sociaal systeem, en dit in

tegenstelling tot de klassieke omschrijving van een patiënt als ‘natuurlijke persoon waaraan zorg

wordt toegediend’.55

De persoon die zich moet wenden tot een psychotherapeutische kracht heeft klachten van

psychologische, somatische of sociale aard die worden waargenomen vanuit de subjectiviteit van de

patiënt. Hij of zij worstelt met intrapsychische conflicten, met gedragsproblemen (waarbij

52 X, De wet op de GGZ - beroepen: de psychotherapie als praktijk, https://www.bfp-fbp.be/de-wet-op-de-ggz-beroepen-de-psychotherapie-als-praktijk. 53 Hand. Kamer 2013-14, 24 januari 2014, nr. 53K3243/003, 27. 54 X, Voor open en welomschreven uitoefening van de psychotherapie, http://www.psychotherapie-univ.be/manifeste.php. 55 Hand. Kamer 2015- 2016, 23 mei 2016, nr. 1848/001, 8

15

gedragstherapie wordt aanbevolen die één van de belangrijkste onderdelen is van psychotherapie),

met belevingsproblemen of met relatieproblemen.56

2.2.3 Afbakening

Het beroep van psychotherapeut werd initieel geregeld buiten het KB nr. 78. Daar was al lang

consensus over tussen de Kamerleden en ook binnen de sector werd dit aanvaard. Psychotherapie

is namelijk geen beroep maar een techniek die kan gebruikt worden door gezondheidswerkers. Door

de psychotherapie te reglementeren buiten het KB nr. 78 valt deze niet onder die kwaliteitswaarborg

met als gevolg dat provinciale geneeskundige commissies geen mandaat hebben om beoefenaars

van psychotherapie te controleren of te sanctioneren.57

Het zou ook logischer zijn, mocht de psychotherapie worden opgenomen in het KB 78 aangezien

onze geestelijke gezondheidszorg geëvolueerd is naar een zorg die evidence based is. Voor het

‘schakeljaar’ dat nog moet worden georganiseerd is er geen medisch-wetenschappelijke

vooropleiding vereist. In het raam van deze evolutie naar een evidence based gezondheidszorg zou

de vooropleiding de studenten moeten laten kennismaken met medisch-wetenschappelijke

perspectieven en maatschappelijke kennis.58

Begin februari 2016 heeft de ministerraad echter een aantal maatregelen goedgekeurd ter

verbetering van de wet op de geestelijke gezondheidsberoepen. Maggie De Block, Minister van

Volksgezondheid en Sociale Zaken, bevestigde dat psychotherapie een behandelvorm is maar stelde

toch voor dat de toepassing van de wet binnen het KB nr. 78 moest vallen. Dit omdat anders de

uitvoering te omslachtig zou zijn. Ook zal psychotherapie enkel voorbehouden zijn aan klinisch

psychologen, klinisch orthopedagogen en artsen vanaf het academiejaar 2017-2018, 59 dit in

navolging van het advies nr. 7855 van de Hoge Gezondheidsraad.

Wat niet opgelost is door de Wet Uitoefening Gezondheidsberoepen is dat psychotherapie nog altijd

valt onder de bepaling van artikel 2 van het KB 78 betreffende de uitoefening van onwettige

56 Hand. Kamer 2015- 2016, 23 mei 2016, nr. 1848/001, 8. 57 Hand. Kamer 2015-2016, 18 december 2015, 1535/001, 4. 58 Ibid. 59 X, Wet op geestelijke gezondheidszorgberoepen, http://www.deblock.belgium.be/nl/wet-op-geestelijke-gezondheidszorgberoepen.

16

geneeskunde. Dit is enkel voorbehouden aan artsen.60 Dat artikel stelt dat onwettige uitoefening

van de geneeskunde het “gewoonlijk verrichten is van elke handeling die tot doel heeft, of wordt

voorgesteld tot doel te hebben, bij een menselijk wezen, hetzij het onderzoeken van de

gezondheidstoestand, hetzij het opsporen van ziekten en gebrekkigheden, hetzij het stellen van de

diagnose, het instellen of uitvoeren van een behandeling van een fysische of psychische, werkelijke

of vermeende pathologische toestand, hetzij de inenting “ 61 door een persoon die niet het wettelijk

diploma bezit van doctor in de genees-, heel- en verloskunde.62 De definitie van de psychotherapeut

omschreven door de Wet geestelijke gezondheidsberoepen vertoont veel gelijkenissen met deze

definitie waardoor het onbetwijfelbaar is dat psychotherapeuten bij de uitoefening van hun beroep

onder de toepassing van voorgaande definitie vallen. Mijns inziens spruit dit voort uit het beperkt

praktisch nut en de meer academische invalshoek van deze discussie. In de reparatiewet is dit echter

wel verholpen (zie infra hoofdstuk 3).

De wet slaat niet op de zogenaamde ‘lekenpsychoanalyse’. Psychoanalyse is een praktijk waarbij een

persoonlijk traject wordt uitgestippeld om tot meer zelfkennis te komen. Het staat in principe los

van de psychotherapie waardoor het buiten het toepassingsgebied van de wet valt. Psychotherapie

kan wel via psychoanalyse maar niet elke psychoanalyse valt onder psychotherapie en dus onder de

toepassing van de wet. Wanneer het echter onder het takenpakket valt van de psychotherapeut,

mag hij of zij wel de psychoanalyse uitoefenen.63

Er is veel ophef in het Parlement geweest rond het al dan niet reglementeren van psychoanalyse.

Een aantal psychoanalisten hebben op eigen vraag verzocht om psychoanalyse niet te reguleren

aangezien de psychoanalyse volgens hen niet kan worden gereglementeerd of worden

onderworpen.64 Volgens sommige parlementsleden65 neemt de wetgever een ongeoorloofd risico

door psychoanalyse niet duidelijk te omschrijven. Dit zou de veiligheid van de patiënt in het gedrang

kunnen brengen en de medicalisering van de geestelijke gezondheid kunnen voorkomen. 66 De

minister weerlegt dit door aan te geven dat het ijdele hoop is dat alle twijfelachtige gevallen zoals

60 Art. 2 §1, eerste lid Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 61 Art. 2 §1, tweede lid Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 62 Art. 2 §1, eerste lid Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 63 Hand. Kamer 2013-2014, 24 januari 2014, nr. 53K3243/003,14. 64 X, De wet op de GGZ - beroepen: de psychotherapie als praktijk, https://www.bfp-fbp.be/de-wet-op-de-ggz-beroepen-de-psychotherapie-als-praktijk. 65 Met name mevrouw Rita de Bont en mevrouw Catherine Fonck. 66 Hand. Kamer 2013-2014, 24 januari 2014, nr. 53K3243/003, 9.

17

coaches bijvoorbeeld uit de geestelijke gezondheidssector zouden verdwijnen. Bovendien

argumenteert ze dat er toenadering moet gezocht worden met de representatieve organisaties en

dat daar geen tijd meer voor is, gezien het lange aanslepende dossier.67

2.2.4 De toegang tot het beroep van psychotherapeut

2.2.4.1 Visum

De beoefenaars van de psychotherapie zullen hun beroep enkel mogen uitoefenen indien zij hun

diploma hebben laten viseren. De Koning zal daartoe nog de nadere regels bepalen.68

Heeft de psychotherapeut ook nog een beroepstitel van erkende gezondheidszorgbeoefenaar

overeenkomstig de Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen, dan is hij of zij onderworpen aan de

bepalingen van dat KB wat het visum betreft.69 De visumplicht werd herschreven door de wet van

24 november 2004 houdende maatregelen inzake gezondheidszorg. De inwerkingtreding van de

nieuwe visumregels is anders voor ieder gezondheidsberoep en wordt door de koning bepaald.70

2.2.4.2 Machtiging

Alleen de houder van een daartoe uitgereikte machtiging mag de psychotherapie uitoefenen en de

titel van psychotherapeut voeren.71

In afwijking van het eerste lid mag de psychotherapeut in opleiding die voldoet aan de bij deze wet

vastgestelde voorwaarden de psychotherapie uitoefenen zonder evenwel er de titel van te mogen

voeren.72

Voor de uitoefening van het beroep van psychotherapeut zal geen erkenning nodig zijn maar een

machtiging. De Koning zal de voorwaarden vastleggen voor het verkrijgen, behouden en intrekken

van de machtiging tot uitoefening van de psychotherapie, alsook de procedureregels. Onder

67 Hand. Kamer 2013-2014, 24 januari 2014, nr. 53K3243/003, 22. 68 Art. 42, eerste lid WGG. 69 Art. 42, tweede lid WGG. 70 T. VANSWEEVELT en F. DEWALLENS, Handboek gezondheidsrecht, Antwerpen, Intersentia, 2014, 882, 2008. 71 Art. 34 §1 WGG. 72 Art. 34, tweede lid WGG.

18

voorwaarden worden de te verwerken leerstof, de gevolgde stages, de voortgezette opleiding en de

praktijkervaring verstaan. De Federale Raad voor de psychotherapie zal worden opgericht waar de

koning zijn advies zal inwinnen.73

Het machtigingssysteem zal bij KB nader uitgevoerd worden. De voorwaarden voor het toekennen

van een machtiging, de procedure die moet worden gevolgd en de entiteit die bevoegd zal zijn, is

nog onduidelijk.74

De wet bepaalt ook dat instellingen die psychotherapie als opleiding aanbieden tevens gemachtigd

moeten zijn. De federale wetgever overschrijdt zijn bevoegdheid door dit te bepalen. De

bevoegdheid onderwijs behoort immers toe aan de Gemeenschappen. Bovendien heeft de federale

overheid de expertise en het budget niet om dit waar te maken.75

2.2.5 Strafsancties

Iedereen die gebruikelijk, zonder over een machtiging te beschikken, een of meer handelingen

verricht die onder de psychotherapie vallen of eenieder die op een of ander wijze een niet-

gemachtigde persoon bijstaat of helpt opdat laatstgenoemde de psychotherapie zou kunnen

uitoefenen, wordt gestraft met een gevangenisstraf van acht dagen tot drie maanden en/of een

geldboete van zesentwintig tot tweeduizend euro.76

Elke persoon die zich, zonder daartoe gemachtigd te zijn, in het openbaar de titel van

psychotherapeut toe-eigent of degene die, in overtreding van artikel 34, eerste lid, de titel van

psychotherapeut toekent aan een persoon die hij tewerkstelt en die daarop geen aanspraak kan

maken, wordt gestraft met een geldboete van 200 tot 1000 euro.77

2.2.6 Voorwaarden

De eerste opleidingsvereiste is houder zijn van een diploma in het hoger onderwijs in het domein

73 Art. 36, 37 en 41 WGG. 74 Hand. Kamer 2015-2016, 8 juni 2016, nr. 1848/003, 10. 75 Hand. Kamer 2015-2016, 23 mei 2016, nr. 1848/001, 8. 76 Art. 48 §1 WGG. 77 Art. 48 §2 WGG.

19

van de gezondheidszorgberoepen, psychologie, de pedagogische wetenschappen of de sociale

wetenschappen. Dit betekent dat de toekomstige psychotherapeut een opleiding moet genoten

hebben van 3 jaar of 180 studiepunten (ECTS) moet hebben verworven.

Daarnaast zal tevens een opleiding in de basisbegrippen van de psychologie (in een hogeschool of

universiteit) en een specifieke opleiding (70 ECTS over 4 jaar) in de psychotherapie noodzakelijk

zijn.78 De basisbegrippen omvatten de volgende vakken:

1. Algemene psychologie.

2. Psychopathologie en psychiatrie.

3. Psychofarmacologie.

4. Psychodiagnostiek.

5. Netwerken met gezondheidszorgbeoefenaars.

6. Inleiding tot de psychotherapeutische oriëntaties.79

Wanneer men deze bepalingen in de wet bestudeert, zou men misschien kunnen concluderen dat

de Vlaamse partijen hun universitaire vooropleiding hebben opgegeven. Wie vertrouwd is met het

Vlaamse onderwijslandschap weet echter dat Hogescholen en Universiteiten in associaties zijn

georganiseerd en enkel associaties schakelprogramma’s mogen organiseren. Volgens de Belgische

Federatie van Psychologen mogen we gerust zijn dat een universitaire vooropleiding gegarandeerd

is, althans in Vlaanderen want dergelijke associaties bestaan niet in Wallonië.80

Een toekomstige psychotherapeut zal dus een opleiding moeten volgen van minstens acht jaar

vooraleer effectief te worden gemachtigd.

De Koning bepaalt, na advies van de Federale Raad voor de psychotherapie, het aantal uren dat

betrekking heeft op de specifieke opleiding in de psychotherapie die ten minste 500 uren

theoretische opleiding omvat en een stage van minimum 1600 uren klinische praktijk onder toezicht

78 Art. 38 §1 WGG. 79 Art. 38 §2 WGG. 80 X, De wet op de GGZ - beroepen: de psychotherapie als praktijk, https://www.bfp-fbp.be/de-wet-op-de-ggz-beroepen-de-psychotherapie-als-praktijk.

20

in een van de erkende psychotherapeutische oriëntaties.81

Het adviesorgaan in aangelegenheden voor geestelijke gezondheid zal voor de minister van

Volksgezondheid de Raad voor geestelijke gezondheid zijn, waarin zowel klinisch psychologen,

klinisch orthopedagogen als psychotherapeuten zullen zetelen.82

2.2.6.1 Kritiek

Deze intensieve theoretische en praktische opleiding kan alleen maar kwaliteitsbevorderlijk werken.

Wel kan dit problemen scheppen voor doctoraatsstudenten. De hoge opleidingsvoorwaarden

zouden een hinderpaal op lange termijn kunnen zijn bij het voeren van wetenschappelijk onderzoek

en maakt het bijna onmogelijk de twee te combineren. Hopelijk is er in het kader van de wet de

ruimte om zowel psychotherapeut te zijn als onderzoeker.83

Bij deze bepaling kan ook de vraag worden gesteld of deze niet in strijd is met de bevoegdheidsregels.

De Grondwet heeft immers het onderwijscontentieux aan de Gemeenschappen voorbehouden.84

De geldende rechtspraak zegt dat de federale wetgever zich hierin niet kan moeien en ook de

minister gaf toe dat overleg met de Gemeenschappen aangewezen is. De toekomst zal uitwijzen of

Gemeenschappen bereid zullen zijn psychotherapeuten te erkennen.85

De wet wijkt echter niet af van de bevoegdheidsregels inzake toelatingsvoorwaarden die op andere

erkende gezondheidsberoepen van toepassing zijn. De institutionele bevoegdheidsverdeling wordt

daaromtrent in acht genomen. De federale overheid is wel niet bevoegd om de inhoud van cursussen

te bepalen, die bevoegdheid behoort toe aan de Gemeenschappen.86

14 Franstalige professoren hebben in een brief die gepubliceerd is in de Franse krant ‘Le Soir’ kritiek

geuit op het onderwijssysteem van de psychotherapie en de daarmee gepaarde praktische

81 Art. 38 §3 en §4 WGG. 82 Art. 50 WGG. 83 X, De wet op de GGZ - beroepen: de psychotherapie als praktijk, https://www.bfp-fbp.be/de-wet-op-de-ggz-beroepen-de-psychotherapie-als-praktijk. 84 Hand. Senaat 2013-2014, 18 februari 2014, nr. 5-2470/3. 85 Hand. Kamer 2013-2014, 25 maart 2013, nr. 53K3243/008,3. 86 Hand. Kamer 2013-2014, 25 maart 2013, nr. 53K3243/008, 4.

21

implicaties. De psychotherapie zou kunnen worden uitgeoefend door een grote groep mensen met

een diploma in een ruime sector, namelijk in het medisch-psychologisch-sociaal domein. Het

diploma van psychotherapie kan worden verkregen door een bijkomende opleiding in basistermen

van de psychologie, geëvalueerd en aangeboden door Hogescholen en Universiteiten.87

De professoren uiten hun frustratie door te verkondigen dat zelfs sociologen,

communicatiespecialisten en voedingsdeskundigen in de toekomst de psychotherapie zullen kunnen

uitoefenen. Deze basis zou niet voldoende zijn om diagnostische handelingen te stellen of de

pertinentie van een psychotherapeutische interventie te kunnen beoordelen. Wanneer bijvoorbeeld

een suicidale adolescent hulp nodig heeft, vereist dit een grondige kennis van verschillende

psychologische mechanismen. De psychotherapie mag, volgens hen, niet beperkt zijn tot een

toepassing van een theoretisch kader en specifieke psychotherapeutische technieken. Het

toevertrouwen van een patiënt in de handen van iemand die weinig of geen ervaring heeft in het

domein van de psychologie en in het algemeen met interpersoonlijke relaties, zou een gevaar

betekenen voor de patiënt en de behandeling en de gevolgen zouden niet te overzien en

onomkeerbaar zijn.

De opleiding tot psychotherapeut volgens deze regelgeving gaat ook in tegen de opvattingen van het

merendeel van de landen waar psychotherapie is ingebed in een erkend gezondheidszorgsysteem.

In die landen is de psychotherapie voorbehouden voor psychiaters, universitaire psychologen en

bovendien onderworpen aan een opleiding van minstens 3 jaar. In sommige landen (bijvoorbeeld

Canada, de VS) vereist men zelf een specifiek doctoraat om te kunnen worden erkend als

psychotherapeut. De Belgische regelgeving zou dus straal de actuele tendensen negeren gebaseerd

op een zeer grondige opleiding in de psychotherapie en dit ten nadele van de patiënten.88

2.2.7 Registratie

De identificatiegegevens en de machtigingsgegevens van elke psychotherapeut zal worden

87 J. BILLIEUX , S. BLAIRY, J. DE MOL, A. ETIENNE, O. FONTAINE, B. GABRIEL, S. HENDRICK, C. KORNREICH, F. LAROI, P. LEKEUCHE, P. MAURAGE , P. PHILIPPOT ,Y. SIMON, J. VAN RILLAER en M. YLIEFF,” L’avenir de la psychothérapie en Belgique est en danger”, Le Soir, 6 januari 2014. 88 J. BILLIEUX , S. BLAIRY, J. DE MOL, A. ETIENNE, O. FONTAINE, B. GABRIEL, S. HENDRICK, C. KORNREICH, F. LAROI, P. LEKEUCHE, P. MAURAGE , P. PHILIPPOT ,Y. SIMON, J. VAN RILLAER en M. YLIEFF,” L’avenir de la psychothérapie en Belgique est en danger”, Le Soir, 6 januari 2014.

22

opgenomen en geregistreerd in een federale databank opgericht door de Wet houdende oprichting

van de federale databank van de beoefenaars van de gezondheidszorgberoepen.89

2.2.8 Psychotherapeutische handelingen

Overeenkomstig het advies van de Hoge Gezondheidsraad 90 worden in artikel 35 Wet geestelijke

gezondheidsberoepen de psychotherapeutische referentiekaders opgesomd. Dit advies stelde ook

dat een universitaire vooropleiding noodzakelijk was en is de basis van de reglementering van de

psychotherapie en bij uitbreiding de Wet geestelijke gezondheidszorgberoepen. Volgende

handelingen van de psychotherapeut worden erkend:

1. De psychoanalytische en psychodynamische georiënteerde psychotherapie.

2. De gedrags- en cognitieve georiënteerde psychotherapie.

3. De systeem- en familiaal georiënteerde psychotherapie.

4. De experiëntiële, persoonsgerichte en humanistisch georiënteerde psychotherapie.

De Koning kan, na advies van de Federale Raad voor de psychotherapie, andere

psychotherapeutische oriëntaties omschrijven en bovenstaande vastgelegde lijst aanvullen.91 Deze

psychotherapeutische referentiekaders zijn echter zo ruim mogelijk omschreven zodat zo weinig

mogelijk handelingen buiten de toepassing van de wet vallen.92

2.2.9 Kritiek

In hetzelfde artikel in de Franse krant ‘Le Soir’ wordt kritiek geuit op deze beperking van de erkenning.

Dit opiniestuk heeft heel wat discussies aangewakkerd in het Parlement. Het vastleggen van de

psychotherapie in vooraf bepaalde stromingen zou niet beantwoorden aan de realiteit aangezien

veel psychotherapeuten zich niet kunnen vereenzelvigen met één bepaalde psychotherapeutische

richting en vooral toepassing maken van kennis vergaard door onderzoek binnen verschillende

89 Art. 43 WGG juncto art. 35quaterdecies Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 90 X, De wet op de GGZ - beroepen: de psychotherapie als praktijk, https://www.bfp-fbp.be/de-wet-op-de-ggz-beroepen-de-psychotherapie-als-praktijk. 91 Art. 35 WGG. 92 Hand. Kamer 2013-14, 24 januari 2014, nr. 53K3243/003, 26.

23

domeinen van de psychotherapie.93

Gedurende meer dan 20 jaar, zoals vastgesteld door de Hoge Raad voor de Gezondheid, schuiven

wetenschappelijke onderzoeken en artikelen naar voor dat psychotherapeuten vooral rekening

houden met wetenschappelijk onderbouwde gegevens en algemeen aanvaarde criteria in de praktijk

of criteria aangaande de waarden van de patiënt zelf. Deze benadering, gebaseerd op klinische en

empirische gegevens, beoogt hypotheses te formuleren voor het proces dat leidt tot het psychisch

lijden en ontwikkelt de procedures en de interventies die ervoor moeten zorgen dat dit proces wordt

gecorrigeerd of om hun effect te wijzigen. De wet zou deze wijziging niet in acht nemen.94

2.2.10 Patiëntenrechten

De patiëntenrechten zoals vervat in de Wet van 22 augustus 2002 betreffende de rechten van de

patiënt moet de psychotherapeut respecteren.95

De Wet Geestelijke Gezondheidszorgberoepen bevat ook de expliciete plicht voor de

psychotherapeut om, net zoals in de Patiëntenrechtenwet, een dossier bij te houden.96

Verder neemt elke psychotherapeut alle voorzorgen om te vermijden dat zijn patiënt geen medische

behandeling zou genieten.97

Ook heeft elke psychotherapeut de verantwoordelijkheid om zijn patiënt naar een andere ter zake

bevoegde beoefenaar van een gezondheidszorgberoep door te verwijzen wanneer het

gezondheidsprobleem waarvoor een ingreep is vereist, de grenzen van het eigen competentiegebied

overschrijdt.98

93 J. BILLIEUX , S. BLAIRY, J. DE MOL, A. ETIENNE, O. FONTAINE, B. GABRIEL, S. HENDRICK, C. KORNREICH, F. LAROI, P. LEKEUCHE, P. MAURAGE , P. PHILIPPOT ,Y. SIMON, J. VAN RILLAER en M. YLIEFF,” L’avenir de la psychothérapie en Belgique est en danger”, Le

Soir, 6 januari 2014. 94 J. BILLIEUX , S. BLAIRY, J. DE MOL, A. ETIENNE, O. FONTAINE, B. GABRIEL, S. HENDRICK, C. KORNREICH, F. LAROI, P. LEKEUCHE, P. MAURAGE , P. PHILIPPOT ,Y. SIMON, J. VAN RILLAER en M. YLIEFF,” L’avenir de la psychothérapie en Belgique est en danger”, Le

Soir, 6 januari 2014. 95 Art. 47 WGG. 96 Art. 45, eerste lid WGG. 97 Art. 45, tweede lid WGG. 98 Art. 45, derde lid WGG.

24

De psychotherapeut die geen arts is, houdt de arts die in hoofdorde verantwoordelijk is voor de

patiënt, op de hoogte van de evolutie van de gezondheidstoestand van de patiënt.

2.2.11 De Federale Raad voor de psychotherapie

2.2.11.1 Bevoegdheid

Er wordt een Federale Raad voor de psychotherapie opgericht. De Federale Raad voor de

psychotherapie heeft de opdracht om de voor de Volksgezondheid bevoegde minister, op diens

verzoek of op eigen initiatief, advies te verstrekken over alle aangelegenheden in verband met de

uitoefening van de psychotherapie. De Federale Raad voor de psychotherapie kan de

Gemeenschapsregeringen, op hun verzoek, advies geven over elke aangelegenheid met betrekking

tot de opleiding van de psychotherapeuten.99 Ze waakt over de erkenning van psychotherapeuten,

de kwaliteit van de opleidingen en de erkenning van de opleidingsinstellingen.100

2.2.11.2 Samenstelling

De Federale Raad voor de psychotherapie is samengesteld als volgt :

1. Voor elk referentiekader zes leden, waaronder drie Nederlandstaligen en drie Franstaligen die

gemachtigd zijn om de psychotherapie uit te oefenen overeenkomstig artikel 34, eerste lid, en de

psychotherapie daadwerkelijk uitoefenen, voorgedragen op een lijst van dubbeltallen door de

representatieve beroepsverenigingen.

2. Voor elk referentiekader twee leden, waaronder een Nederlandstalige en een Franstalige die

gemachtigd zijn om de psychotherapie uit te oefenen, de psychotherapie daadwerkelijk in het

bedoelde kader uitoefenen en sinds ten minste vijf jaar met een academische functie ter zake zijn

bekleed, door de universiteiten voorgedragen op een lijst van dubbeltallen na overleg met de

betrokken beroepsvereniging.

3. Twee artsen, waaronder een Nederlandstalige en een Franstalige, die houders zijn van de

99 Art. 41 §2 WGG. 100 Hand. Kamer 2013-14, 18 februari 2014, nr. 53K3243/003, 7.

25

bijzondere beroepstitel van geneesheer-specialist in de psychiatrie zoals door de Koning bepaald en

die door hun beroepsvereniging zijn aangewezen.101

2.2.11.3 Kritiek

In hetzelfde artikel in de krant “Le Soir” is er ook heel wat kritiek op de samenstelling van de Federale

Raad voor de Psychotherapie, waar wel iets voor te zeggen valt. De samenstelling van de Federale

Raad voor de psychotherapie ziet er helemaal anders uit dan die voor de klinisch psychologen. Bij

deze laatste is er een mooi evenwicht tussen practici en academici. Dergelijk evenwicht is evenwel

niet aanwezig in de Federale Raad voor de Psychotherapie.102 Daar zetelen slechts 8 academici in die

worden afgevaardigd door de decanen waardoor in de Raad vooral vertegenwoordigers van de vier

referentiekaders zoals omschreven in artikel 35 §3 Wet geestelijke gezondheidszorgberoepen

zetelen. Deze autoriteiten treden op als beroepsregulator omdat ze de praktijken en de opleidingen

van psychotherapeuten goedkeuren. Ze zijn dus tegelijkertijd rechter en partij omdat ze zelf vaak

een psychotherapeutische behandeling aanbieden. In de praktijk zou dit betekenen dat het

merendeel van de associaties en instituten inzake psychotherapie privé-opleiding zullen geven die

aan het fiat van hun eigen vertegenwoordigers worden onderworpen.

Zo zal een bepaalde groep in de geestelijke gezondheidszorg een quasi-monopolie verwerven door

te beslissen welke opleidingen en praktijken toegelaten zijn. Dit heeft een nefaste invloed op de

goede werking van het gezondheidsbestel. Het zou niet gezond zijn in een democratische

maatschappij om de waardering van psychotherapeuten te laten afhangen van professionele

associaties en privé-instituten. Het is juist de taak van de Universiteiten en Hogescholen om dit te

beoordelen. Zij beschikken wel over de noodzakelijke kennis en kunnen de vereiste

onafhankelijkheid aan de dag leggen.

Deze monopolisering zou blind zijn voor de actuele evoluties van de psychotherapie,

belangenconflicten in de hand werken en de privatisering van de samenstelling van

gezondheidsteams bevorderen. Daarom stellen ze een regime gelijkaardig aan dat van Duitsland,

Nederland, Luxemburg et cetera voor waar op de psychotherapeuten wordt toegezien door

101 Art. 41 §3 WGG. 102 X, De wet op de GGZ - beroepen: de psychotherapie als praktijk, https://www.bfp-fbp.be/de-wet-op-de-ggz-beroepen-de-psychotherapie-als-praktijk.

26

instanties waarin geen sprake van belangenconflict kan zijn en die de bekwaamheid van de

psychotherapeuten beter kunnen garanderen.103

2.2.12 Code

Na advies van de Federale Raad voor de psychotherapie heeft de Koning de mogelijkheid om

beroepsethische voorschriften voor psychotherapeuten en het toezicht erop vast te leggen. De

voorschriften leggen de relaties tussen de psychotherapeuten onderling en de relaties tussen de

psychotherapeuten en de gezondheidszorgbeoefenaars en de patiënten vast.104

De Koning kan de nadere regels voor het toezicht op de naleving van de beroepsethische regels en

het toepasselijke tuchtstelsel vastleggen.105

Met betrekking tot dit laatste lid en in het bijzonder de vastlegging van het tuchtstelsel door de

Koning rijzen er ernstige vragen omtrent de grondwettelijkheid daarvan. Wanneer de door de Koning

bepaalde sancties een definitief of tijdelijk beroepsverbod inhouden, moet dit door middel van een

wet gebeuren en niet krachtens een koninklijk besluit. 106

2.2.13 Overgangsmaatregelen

Er zijn ruime overgangsmaatregelen bepaald door de Ministerraad begin februari.107 Dit is eerder

aan de late kant aangezien de wet Geestelijke Gezondheidszorgberoepen dateert van 4 april 2014.

In de tussentijd moesten geestelijke gezondheidsbeoefenaars terugvallen op artikel 49 lid 2 van de

Wet geestelijke gezondheidsberoepen. Dit artikel bepaalt dat beoefenaars een voldoende

psychotherapeutische praktijk en een voldoende opleiding moeten kunnen aantonen om de

psychotherapie verder te kunnen beoefenen vanaf de datum dat deze wet wordt bekendgemaakt.

103 103 J. BILLIEUX , S. BLAIRY, J. DE MOL, A. ETIENNE, O. FONTAINE, B. GABRIEL, S. HENDRICK, C. KORNREICH, F. LAROI, P. LEKEUCHE, P. MAURAGE , P. PHILIPPOT ,Y. SIMON, J. VAN RILLAER en M. YLIEFF,” L’avenir de la psychothérapie en Belgique est en danger”, Le

Soir, 6 januari 2014. 104 Art. 46, eerste en tweede lid WGG. 105 Art. 46, laatste lid WGG. 106 Hand. Kamer, 20 juni 2016, 2013-14, nr. 53K3243/008, 4. 107 X, Wet op geestelijke gezondheidszorgberoepen, http://www.deblock.belgium.be/nl/wet-op-geestelijke-gezondheidszorgberoepen.

27

Ten eerste is dit juridisch-technisch niet juist. De datum waarop de wet wordt bekendgemaakt is

irrelevant. Beter is waarop deze van kracht wordt.

Ten tweede is ‘voldoende’ een erg vaag begrip dat de rechtsonzekerheid in de hand werkt en wat

niet wenselijk is gezien de niet milde strafsancties die vermeld zijn in de wet. 108

2.3 De klinisch psychologen en de klinisch orthopedagogen

2.3.1 Inleiding

Ook bij de klinisch psychologen en klinisch orthopedagogen ontbreekt het aan enige

titelbescherming. Dit wordt ervaren als een groot probleem in de zorgverleningssector.109 Voor

psychologen en dus ook voor klinisch psychologen is er de wet tot bescherming van de psycholoog

van 1993 maar die beschermt enkel de titel en niet de uitoefening van het beroep. Enkel de opleiding

wordt bekeken en niet de kwaliteit van de dienstverlening of het respect voor de deontologie. Voor

de klinische orthopedagogie is er noch een inhoudelijke bescherming noch een titelbescherming

voorzien. Voor de invoering van de Wet geestelijke gezondheidsberoepen kon iedereen zich dus

klinisch orthopedagoog noemen. Iedereen die de psychologie uitoefende zonder arts te zijn, deed

aan onwettige geneeskunde en kon niet worden gestraft als hij of zij geen overtreding maakte van

het burgerlijk- of strafrecht. 110 Dat probleem dient de Wet van 4 april 2014 ook aan te pakken.

De wet geestelijke gezondheidszorgberoepen reglementeert het beroep van klinisch psycholoog en

klinisch orthopedagoog door in het KB nr. 78 een nieuw hoofdstuk in te lassen.111 Omwille van het

bijna identiek karakter van de regeling van de klinisch psychologen met die van de klinisch

orthopedagogen en omdat het in de wet ook samen wordt behandeld, wordt dit nu

gemakkelijkheidshalve ook gedaan.

108 Hand. Senaat 2013-2014, 18 februari 2014, nr. 5-2470/3. 109 Hand. Kamer 2013- 2014, 12 december 2013, nr. 53K3243001, 1-6. 110 F. DE RYCK, “Iedereen orthopedagoog of klinisch psycholoog?”, Magazine voor afgestudeerde psychologen en pedagogen-vijfde jaargang nummer één, 6-7, http://ppw.kuleuven.be/home/alumni/archief/appel/jg5/nr1. 111 Art. 12 WGG.

28

2.3.2 Definitie

2.3.2.1 Klinische psychologie

Onder de uitoefening van de klinische psychologie wordt verstaan: “het gebruikelijk verrichten van

autonome handelingen die tot doel hebben of worden voorgesteld tot doel te hebben, bij een mens

en in een wetenschappelijk onderbouwd klinisch psychologisch referentiekader, de preventie, het

onderzoek, het opsporen of het stellen van een psychodiagnose van echt dan wel ingebeeld psychisch

of psychosomatisch lijden en die persoon te behandelen of te begeleiden.” De Koning heeft de

bevoegdheid deze omschrijving verder te differentiëren.112

Autonome handelingen is een term die van groot belang is in deze definitie. ‘Autonoom’ betekent

dat niemand de bindende opdracht kan geven aan de klinisch psycholoog om een behandelwijze te

volgen. De discussie tussen de arts en de klinisch psycholoog omtrent de juiste

behandelingsmethode behoort nu tot het verleden.

De definitie is zeer ruim waardoor klinisch psychologen veel handelingsvrijheid hebben. De klinisch

psycholoog kan preventief handelen, onderzoeken en zelf een psychodiagnose stellen van ofwel

psychisch of psychosomatisch lijden.113

Wat niet onder de definitie valt is bijvoorbeeld het beoefenen van gezondheidspsychologie.

Gezondheidspsychologie combineert het bestuderen van ziekte met gezondheid.

Gezondheidspsychologen houden zich bijvoorbeeld bezig met het aanwijzen van bepaalde

psychosociale factoren, het bepalen van de effectiviteit van interventies en hebben aandacht voor

levensstijl. 114 In de definitie is er sprake van psychisch lijden en niet gewoon lijden waardoor

gezondheidspsychologie hier geen toepassing kan vinden. Een ruime interpretatie van

‘psychosomatisch lijden’ kan echter soelaas brengen in bepaalde gevallen.115

112 Artikel 13 WGG. 113 X, De wet op de geestelijke gezondheidszorgberoepen: Luik klinische psychologie, https://www.bfp-fbp.be/de-wet-op-de-ggz-beroepen-luik-klinische-psychologie. 114 X, Gezondheidspsychologie, https://www.ou.nl/web/psychologie/gezondheidspsychologie. 115 X, De wet op de geestelijke gezondheidszorgberoepen: Luik klinische psychologie, https://www.bfp-fbp.be/de-wet-op-de-ggz-beroepen-luik-klinische-psychologie.

29

2.3.2.2 Klinische orthopedagogie

Onder uitoefening van de klinische orthopedagogiek wordt verstaan: “het, in een wetenschappelijk

referentiekader van de klinische orthopedagogiek, gebruikelijk verrichten van autonome

handelingen die de preventie, het onderzoek en het opsporen van problemen in verband met de

opvoeding, het gedrag, de ontwikkeling of de scholing bij personen tot doel hebben en de

behandeling of de begeleiding van die personen.”

Deze beroepsomschrijving maakt geen gewag van een diagnosestelling en dit in tegenstelling tot

klinisch psychologen, hoewel er wel voldoende diagnostiek aangeleerd wordt in de opleiding.116 Wel

wordt aangenomen dat klinisch orthopedagogen wel problemen mogen opsporen en bestrijden.117

Ook is er geen sprake van psychisch of psychosomatisch lijden omdat klinische orthopedagogie

handelt over opvoeding, gedrag, scholing en ontwikkelen van personen.

Het verschil tussen het feit dat klinisch psychologen wel diagnoses mogen stellen en klinisch

orthopedagogen niet, is een verschil dat niet is gerechtvaardigd. Beiden zijn gelijkwaardige

disciplines. De reparatiewet voorziet hierin in een oplossing.118

In de parlementaire voorbereiding kunnen we letterlijk lezen wat onder een diagnose van een

klinisch orthopedagoog kan worden verstaan: Onder pedagogische diagnostiek wordt verstaan het

binnen een orthopedagogisch referentiekader toepassen van diverse strategieën en procedures, die

enerzijds gericht zijn op het onderkennen, classificeren en verklaren van problemen in verband met

de opvoeding, het gedrag, de ontwikkeling of het leren van kinderen, jongeren en volwassenen, en

anderzijds gericht op een brede beeldvorming, onder meer door middel van een sterkte-

zwakteanalyse, die de basis vormt voor het formuleren van begeleidings- en behandelingsadviezen.

Die strategieën en procedures kunnen zowel gericht zijn op de persoon zelf, op de gezinscontext als

op de bredere omgeving. Ze kunnen betrekking hebben op meerdere domeinen van het

functioneren.119

116 Hand. Kamer 2015- 2016, 23 mei 2016, nr. 1848/001, 6. 117 Hand. Kamer, 2013-2014, 18 februari 2014, nr. 53K3243/003,14. 118 Hand. Kamer 2015- 2016, 23 mei 2016, nr. 1848/001, 5. 119 Hand. Kamer 2015- 2016, 23 mei 2016, nr. 1848/001, 5- 6.

30

De diagnostiek behelst ook de zogenaamde dimensionele diagnostiek, dit wil zeggen dat de klinisch

orthopedagoog niet alleen nagaat of er een probleem aanwezig is of niet, maar ook in welke mate

een probleem zich manifesteert. Hierbij wordt rekening gehouden met pedagogische en bredere

gezins- en contextuele factoren.

Ongeacht wat sommigen denken, komt een klinisch orthopedagoog niet alleen in aanraking met

kinderen of jongeren, maar ook met volwassenen. Hij wordt geconfronteerd met heel diverse

problemen zoals opvoedings-, gedrags-, ontwikkelings-, en leerproblemen. Gedragsproblemen

kunnen van externaliserende of van internaliserende aard zijn. Vaak is het probleem een samenhang

van achterliggende factoren die de klinisch orthopedagoog dan moet opmerken en een gepaste

behandeling voor moet zoeken.120

2.3.3 Toegang tot het beroep van klinisch psycholoog en klinisch orthopedagoog

2.3.3.1 Visum

De wet van 24 november 2004 houdende maatregelen inzake gezondheidszorg bepaalt nieuwe

visumregels waar klinisch psychologen en klinisch orthopedagogen aan onderworpen zijn op een

door de Koning te bepalen datum. Deze nieuwe visumregels gebeuren voor ieder

gezondheidsberoep apart maar zijn echter nog niet in werking getreden.

In afwachting van de inwerkingtreding mogen de beoefenaars van de klinische psychologie en de

klinische orthopedagogie enkel hun beroep uitoefenen indien ze hun diploma laten viseren door de

geneeskundige commissie.121

2.3.3.2 Erkenning

Artikel 21quatervicies en 21quinquiesvicies van de Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen

stipuleren dat een beroepstitel klinisch psycholoog en klinisch orthopedagoog enkel mag gedragen

worden door degene die houder is van een erkenning.122

120 Hand. Kamer 2015- 2016, 23 mei 2016, nr. 1848/001, 6. 121 Art. 7 Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen, zoals het bestond alvorens te zijn vervangen bij art. 3 wet 24 november 2004. 122 Art. 13, eerste lid WGG.

31

De koning zal de voorwaarden voor het verkrijgen, behouden of intrekken van de erkenning regelen.

Voor de erkenning van de klinisch orthopedagoog en klinisch psycholoog wordt door de Koning ook

de leerstof die moet worden verwerkt en de stage die moet worden gevolgd, bepaald.123

De opleidingsvereiste zal het bepalen van een diploma zijn in het domein van de klinische

psychologie en de klinische orthopedagogie. Dit zal overeenkomen met 5 jaar studie of het behalen

van 300 ECTS.124 Vanaf het academiejaar 2017-2018 zal ook een professionele stage noodzakelijk

zijn.125

Er wordt, naast de Federale Raad, ook een erkenningscommissie126 voor de klinische psychologie en

de klinische orthopedagogiek opgericht. Deze zal worden georganiseerd na de zesde

staatshervorming door de Gemeenschappen.127 De Erkenningscommissie voor de beoefenaars van

de klinische psychologie en van de klinische orthopedagogiek heeft als opdracht om, voor

individuele gevallen, een advies te verstrekken met betrekking tot de verlening, het toezicht op en

het behoud van de erkenning. Een mandaat in de Federale Raad is onverenigbaar met een mandaat

in de Erkenningscommissie.128

Klinisch orthopedagogen en klinisch psychologen zullen zetelen in de Raad voor de geestelijke

gezondheid die zal fungeren als adviesorgaan voor klinische psychologie en klinische orthopedagogie

en de daarmee grensoverschrijdende aangelegenheden.129

2.3.4 Strafsancties

Het zich op een oneigenlijke en openbare manier toe-eigenen van de titel van klinisch psycholoog of

klinisch orthopedagoog, wordt overeenkomstig artikel 40ter Wet uitoefening

123 Art. 13 §2, eerste lid WGG en 14 §2, eerste lid WGG. 124 Art. 13 §2, tweede lid WGG en 14 § 2, tweede lid WGG. 125 X, De wet op de geestelijke gezondheidszorgberoepen: Luik klinische psychologie, https://www.bfp-fbp.be/de-wet-op-de-ggz-beroepen-luik-klinische-psychologie. 126 Art. 16 WGG. 127 X, De wet op de geestelijke gezondheidszorgberoepen: Luik klinische psychologie, https://www.bfp-fbp.be/de-wet-op-de-ggz-beroepen-luik-klinische-psychologie. 128 Art. 16 WGG. 129 Art. 50 WGG.

32

gezondheidszorgberoepen bestraft met een geldboete van 200 tot 1000 euro. Zo zal een ziekenhuis

bijvoorbeeld worden verplicht om enkel met erkende klinisch psychologen of klinisch

orthopedagogen te werken.130

2.3.5 Afbakening

Klinisch psychologen en klinisch orthopedagogen zullen vanaf 1 september onder de toepassing

vallen van het KB nr. 78 en zullen autonome beroepsbeoefenaars worden. Met deze opname in de

Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen voorkomt de wetgever niet dat ook klinisch psychologen

of klinisch orthopedagogen de onwettige geneeskunde uitoefenen. Als men de taakomschrijving van

een klinisch psycholoog in artikel 13 Wet geestelijke gezondheidsberoepen en die van de klinisch

orthopedagoog in artikel 14 Wet geestelijke gezondheidsberoepen met die van de uitoefening van

de onwettige geneeskunde vergelijkt, zijn er ook veel overeenkomsten te bespeuren in de definitie

zelf (zie supra wat betreft de onwettige uitoefening van de geneeskunde door de

psychotherapeuten). Voor dit hiaat in het KB nr. 78 is echter tot nu toe nog geen oplossing naar voor

geschoven noch enig signalement uitgebracht in de Parlementaire handelingen van de Wet van 4

april 2014.

Onwettige uitoefening van de klinische psychologie en klinische orthopedagogie worden op dezelfde

manier strafbaar gesteld als onwettige uitoefening van de geneeskunde. Dit betekent juridisch dat

klinische psychologie en klinische orthopedagogie een onderdeel is van de geneeskunde en het

uitoefenen van geneeskunde is het wettelijk monopolie van artsen. Omdat de uitoefening van de

klinische psychologie en klinische orthopedagogie afhankelijk is van een erkenning 131 zouden artsen

de klinische psychologie niet kunnen uitoefenen en dat kon uiteraard de bedoeling niet zijn van de

wetgever. Daarom werd een amendement voorgesteld in het Parlement dat dat probleem zou

verhelpen. Het KB nr. 78 zou aangepast worden door de woorden ‘Buiten de beoefenaars bedoeld in

artikel 2, § 1’ in te voegen in artikel 21 quatervicies en quinquiesvicies.132 Die wijziging is echter niet

overgenomen in de Wet geestelijke gezondheidsberoepen van 4 april 2014, hoewel wel een

amendement daaromtrent werd ingediend. Wanneer we echter de reparatiewet van 10 juli 2016

130 X, De wet op de geestelijke gezondheidszorgberoepen: Opname Kb 78, https://www.bfp-fbp.be/de-wet-op-de-ggz-beroepen-opname-kb-78. 131 Art. 14 eerste lid WGG juncto art. 21 quinquiesvicies Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 132 Hand. Senaat 2013-2014, 27 februari 2014, nr. 5-2470/5.

33

bekijken, zien we dat het daar wel is aangepast.133

Op 10 juli werd echter een reparatiewet134 (zie infra hoofdstuk 3) afgekondigd die komaf maakt met

dit probleem. Artikel 68/1 §1 en artikel 68/2 §1 die worden ingevoerd door respectievelijk artikel

166 en artikel 167 van het KB nr. 78 dat gecoördineerd werd op 10 mei 2015 zal worden aangepast

door voornoemde woorden in te voegen in de artikelen.

2.3.6 De Federale Raad voor de klinische psychologie en klinische orthopedagogie

Artikel 15 van de Wet geestelijke gezondheidsberoepen voert artikel 21sexiesvicies in het KB nr. 78

die een Federale Raad voor klinische psychologie en klinische orthopedagogie opricht. De Federale

Raad heeft als opdracht om de voor de Volksgezondheid bevoegde minister, op diens verzoek of op

eigen initiatief, advies te verstrekken over alle aangelegenheden in verband met de uitoefening van

de klinische psychologie of van de klinische orthopedagogiek. Die Raad kan de

gemeenschapsregeringen, op hun verzoek, advies verlenen over elke aangelegenheid die betrekking

heeft op hun opleiding.135

De Federale Raad voor de klinische psychologie en de klinische orthopedagogiek bestaat uit :

1. Acht leden, waaronder vier Nederlandstaligen en vier Franstaligen, die houder zijn van het in

artikel 21quatervicies, § 2, tweede lid, bedoelde universitair diploma en sinds ten minste vijf jaar

een academische functie ter zake bekleden, op een lijst van dubbeltallen voorgedragen door de

faculteiten die volledig onderwijs verstrekken als bedoeld in artikel 21quatervicies, § 2, tweede lid.

2. Twee leden, waaronder een Nederlandstalige en een Franstalige, die gemachtigd zijn de klinische

orthopedagogiek uit te oefenen overeenkomstig artikel 21quinquiesvicies, § 1, en sinds ten minste

vijf jaar een academische functie ter zake bekleden, op een lijst van dubbeltallen voorgedragen door

de faculteiten die volledig onderwijs verstrekken dat leidt tot een opleiding die de uitoefening

toestaat van de klinische orthopedagogiek, overeenkomstig artikel 21quinquiesvicies, § 2, tweede

lid.

133 Hand. Senaat 2013-2014, 27 februari 2014, nr. 5-2470/5. 134 Wet tot wijziging van de wet van 4 april 2014 tot regeling van de geestelijke gezondheidszorgberoepen en tot wijziging van het koninklijk besluit nr. 78 van 10 november 1967 betreffende de uitoefening van de gezondheidszorgberoepen en tot wijziging van de wet betreffende de uitoefening van de gezondheidszorgberoepen, gecoördineerd op 10 mei 2015 anderzijds, BS 29 juli 2016, 46374 (hierna: reparatiewet). 135 Art. 21sexiesvicies §2 Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen.

34

3. Acht leden, waaronder vier Nederlandstaligen en vier Franstaligen, die houder zijn van het in

artikel 21quatervicies, § 2, tweede lid, bedoelde universitair diploma en de klinische psychologie

werkelijk beoefenen, voorgedragen op een lijst van dubbeltallen door de representatieve

beroepsverenigingen.

4. Twee leden, waaronder een Nederlandstalige en een Franstalige die gemachtigd zijn de klinische

orthopedagogiek uit te oefenen en die de klinische orthopedagogiek werkelijk beoefenen,

voorgedragen op een lijst van dubbeltallen door de representatieve beroepsverenigingen.

5. Twee artsen, waaronder een Nederlandstalige en een Franstalige, houders van de bijzondere

beroepstitel van geneesheer-specialist in de psychiatrie zoals door de Koning bepaald en die door

hun beroepsvereniging zijn aangewezen.136

Bij deze samenstelling rijst er wel een probleem. De wetgever heeft geen rekening gehouden met

het feit dat Franstalig België geen orthopedagogen kent. Daar wordt het orthopedagogisch beroep

uitgeoefend door ‘orthopsychologen’. Dit zijn psychologen die tijdens hun opleiding een oriëntatie

orthopedagogiek gevolgd hebben. In dat opzicht is de wet verkeerdelijk geformuleerd en kan de

Raad niet geldig worden samengesteld. De Raad voor de klinische psychologie en klinische

orthopedagogie kan dus geen advies verlenen betreffende de aangelegenheden die in de wet zijn

opgesomd en dat maakt de wet en de toekomstige uitvoeringsbesluiten die zullen worden

voorafgegaan door het advies van de Raad dus onuitvoerbaar.137

In de reparatiewet die werd aangekondigd, zal de Raad voor de klinische psychologie en klinische

orthopedagogie verdwijnen en worden vervangen door de overkoepelende Federale Raad voor de

gezondheidsberoepen (zie infra hoofdstuk 3).

2.3.7 Rechten en plichten van de klinisch psycholoog en klinisch orthopedagoog in het KB nr. 78

Wat veel impact zal hebben op de reglementering van de beroepen van de klinisch psycholoog en

de klinisch orthopedagoog, zowel voor degene die werknemer zijn als degene die zelfstandig zijn, is

136 Art. 21sexiesvicies §3 Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 137 Hand. Kamer 2015- 2016, 23 mei 2016, 1848/001, 4- 5.

35

de toepassing van bepaalde artikels van de Wet uitoefening gezondheidsberoepen ingevoerd door

de Wet geestelijke gezondheidsberoepen. Op de naleving van de bepalingen zal worden toegezien

door ofwel de Provinciaal Geneeskundige Commissies, door de Belgische Federatie van klinisch

psychologen (die geen echte tuchtbevoegdheid heeft) of binnenkort eventueel door het nieuwe op

tuchtorgaan opgericht door de wet tot wijziging van de titel van psycholoog.138 139

2.3.7.1 Continuïteit van de zorg 140

De klinisch psycholoog heeft de verplichting om de zorg die aan een patiënt wordt gegeven, niet te

onderbreken. Wanneer de beroepsbeoefenaar echter niet meer in staat is de zorgen verder te zetten

die de patiënt nodig heeft bijvoorbeeld door zwangerschapsverlof, moet de behandeling worden

overgenomen door een andere klinisch psycholoog. Het is belangrijk dat deze dezelfde wettelijke

kwalificatie heeft. De bevoegdheid die eerst toebehoorde aan de klinisch psycholoog kan niet

gedelegeerd worden aan bijvoorbeeld psychotherapeuten of maatschappelijke werkers.141

2.3.7.2 Wachtdiensten 142

De representatieve beroepsverenigingen van de klinisch psychologen of klinisch orthopedagogen

hebben de mogelijkheid maar niet de verplichting om permanentiediensten te organiseren. Deze

wachtdiensten verzekeren de bevolking ten alle tijde de psychologische hulp die ze desgevallend

nodig hebben, thuis of in het ziekenhuis. Een erkend klinisch psycholoog of klinisch orthopedagoog

mag niet uitgesloten worden van deze wachtdienst wanneer hij of zij het huishoudelijke reglement

aanvaardt en de deontologische regels naleeft.143 De provinciaal geneeskundige commissies bepaalt

of er behoeft is aan een wachtdienst. De geneeskundige commissie kan op eigen initiatief of op vraag

van de gouverneur de medewerking vragen van de beroepsverenigingen. Dit zou bijvoorbeeld in

Vlaanderen kunnen betekenen dat de provinciaal geneeskunde commissie vragen aan de Vlaamse

138 Wet tot wijziging van de wet van 8 november 1993 tot bescherming van de titel van psycholoog, BS 4 februari 2014, 9247. 139 X, De wet op de geestelijke gezondheidszorgberoepen: opname kb 78, https://www.bfp-fbp.be/de-wet-op-de-ggz-beroepen-opname-kb-78. 140 Art. 8 WGG. 141 X, De wet op de geestelijke gezondheidszorgberoepen: opname kb 78, https://www.bfp-fbp.be/de-wet-op-de-ggz-beroepen-opname-kb-78. 142 Art. 9 Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 143 Art. 9, derde lid Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen.

36

Vereniging van Klinisch psychologen om in een permanentiedienst te voorzien.144

2.3.7.3 Reglementaire beperkingen145

Er mogen geen reglementaire beperkingen worden opgelegd bij de keuze van de middelen die

aangewend moeten worden, hetzij voor het stellen van de diagnose, hetzij voor het instellen en

uitvoeren van de behandeling. 146 Dit is een zuivere toepassing van het feit dat de klinische

psycholoog en de klinisch orthopedagoog volwaardige en autonome gezondheidsberoepen worden.

Geen enkele werkgever, mutualiteit of overheid mag zich moeien in de beslissing tot het stellen van

een psychodiagnose of het bepalen van de juiste behandeling. De doorverwijzingsplicht is wel een

uitzondering.147

Dit verbod tot reglementaire beperkingen werkt ook door in samenwerkingsovereenkomsten.148

Wanneer bijvoorbeeld in een praktijk wordt overeengekomen dat enkel gedragstherapie zal worden

toegepast, zal dit voor niet- geschreven worden gehouden.149

2.3.7.4 Plicht tot doorverwijzen150

Dit is een uitzondering op voorgaande bepaling omdat dit een reglementaire beperking inhoudt.

Elke beoefenaar van een gezondheidszorgberoep heeft de verantwoordelijkheid om de patiënt te

verwijzen naar een andere ter zake bevoegde beoefenaar van een gezondheidszorgberoep wanneer

de gezondheidsproblematiek waarvoor een ingreep is vereist de grenzen van het eigen

competentiegebied overschrijdt, bepaalt artikel 11bis van het KB nr. 78. Concreet betekent dit dat

bijvoorbeeld een patiënt met een depressie en een deficiëntie in de schildklier moet doorverwezen

worden naar een arts. Het is niet denkbaar dat één beroepsbeoefenaar alle problemen moeiteloos

overwint en daarom is deze bepaling ingevoerd. Doorverwijzing houdt ook het inschatten en

144 X, De wet op de geestelijke gezondheidszorgberoepen: opname kb 78, https://www.bfp-fbp.be/de-wet-op-de-ggz-beroepen-opname-kb-78. 145 Art. 11 Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 146 Art. 11, eerste lid Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 147 X, De wet op de geestelijke gezondheidszorgberoepen: opname kb 78, https://www.bfp-fbp.be/de-wet-op-de-ggz-beroepen-opname-kb-78. 148 Art. 12 Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 149 X, De wet op de geestelijke gezondheidszorgberoepen: opname kb 78, https://www.bfp-fbp.be/de-wet-op-de-ggz-beroepen-opname-kb-78. 150Art. 5 WGG juncto Art. 11bis Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen.

37

aftoetsen van de situatie in en betekent niet louter het fysiek doorsturen.151

Het toezicht gebeurt door de ordes en niet door de tuchtraad van de psychologencommissie omdat

op het ogenblik van de Wet Geestelijke Gezondheidszorgberoepen er nog geen sprake was van

dergelijke commissie. De toekomst zal uitwijzen of de psychologencommissie die taak op zich zal

nemen.152

De nieuwe doorverwijzingsverplichting stuurt aan op doorverwijzing wanneer de problematiek de

grenzen van het competentiegebied overschrijdt, zou opnieuw stof kunnen doen opwaaien over het

al dan niet overhevelen van de persoonlijke notities wanneer die nuttig zouden kunnen zijn voor de

behandeling van de patiënt. Een dergelijke discussie vond ook al plaats in het kader van de Wet

patiëntenrechten met het verschil dat daar de relatie zorgverlener- patiënt centraal stond.

2.3.7.5 Informatieverplichting 153

De klinisch psycholoog of klinisch orthopedagoog is gehouden, op verzoek of met akkoord van de

patiënt, aan een ander behandelend beoefenaar door de patiënt aangeduid om hetzij de diagnose,

hetzij de behandeling voort te zetten of te vervolledigen, alle nuttige of noodzakelijke hem

betreffende inlichtingen van geneeskundige aard mede te delen. Concreet betekent dit dat wanneer

een patiënt een andere klinisch psycholoog of klinisch orthopedagoog verkiest omdat hij of zij niet

tevreden is over deze laatste, de eerste klinische psycholoog of klinisch orthopedagoog toch nog alle

noodzakelijke en nuttige informatie moet overmaken aan de opvolger ook al is deze eerste ook

ontevreden of gefrustreerd in verband met het vertrek van de patiënt. Het toezicht hierop wordt

uitgeoefend door de provinciaal geneeskundige commissie. Ook hier zal deze rol misschien in de

toekomst worden overgenomen door de psychologencommissie.154

151 Hand. Kamer 2015- 2016, 20 juni 2016, nr. 1848/007, 14. 152 X, De wet op de geestelijke gezondheidszorgberoepen: opname kb 78, https://www.bfp-fbp.be/de-wet-op-de-ggz-beroepen-opname-kb-78. 153 Art. 13 Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 154 X, De wet op de geestelijke gezondheidszorgberoepen: opname kb 78, https://www.bfp-fbp.be/de-wet-op-de-ggz-beroepen-opname-kb-78.

38

2.3.7.6 Honoraria 155

De klinisch psychologen en de klinisch orthopedagogen hebben mits eerbiediging van de regelen

van de plichtenleer, recht op honoraria of forfaitaire bezoldigingen voor de door hen geleverde

prestaties. 156 De klinisch psycholoog of klinisch orthopedagoog kiest vrij het bedrag van het

honorarium.157 Wel kunnen wetten, statuten of overeenkomsten daar perken aan stellen. Een

zelfstandig klinisch psycholoog of klinisch orthopedagoog kan bijvoorbeeld zelf het tarief bepalen

voor zijn diensten tenzij hij heeft ingestemd in een nomenclatuur dat in een conventie is vastgelegd.

Ook een huishoudelijk reglement in een groepspraktijk of een ziekenhuis kan beperkingen aan een

honorarium stellen.158

2.3.7.7 Personeel, lokalen en materialen 159

De klinisch psycholoog of de klinisch orthopedagoog kan voor de uitoefening van zijn beroep

personeel, lokalen en materieel gebruiken, dat niet voor het geheel voorwerp waren of zijn van een

betaling ten welke andere titel ook en dat ter beschikking is gesteld van de beoefenaar door een

derde persoon, worden de voorwaarden voor dit gebruik bepaald in een statuut of een uitdrukkelijke

overeenkomst tussen deze beoefenaar en de derde. 160 Wanneer een groepspraktijk of een

ziekenhuis voorziet in lokalen of materialen om het beroep van klinisch psycholoog of klinisch

orthopedagoog te kunnen uitoefenen, moet dit worden bepaald in een overeenkomst. Dit kan soms

voor problemen zorgen aangezien in sommige gevallen een groepspraktijk geen gebruik maakt van

overeenkomsten voor dergelijke zaken.161

2.3.7.8 Dichotomieverbod 162

Het is verboden onder beoefenaars van een zelfde tak van de geneeskunst om honoraria onder

155 Art. 15 Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 156 Art. 15 eerste lid Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 157 Art. 15 tweede lid Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 158 X, De wet op de geestelijke gezondheidszorgberoepen: opname kb 78, https://www.bfp-fbp.be/de-wet-op-de-ggz-beroepen-opname-kb-78. 159 Art. 17 Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 160 Art. 17 eerste lid Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 161 X, De wet op de geestelijke gezondheidszorgberoepen: opname kb 78, https://www.bfp-fbp.be/de-wet-op-de-ggz-beroepen-opname-kb-78. 162 Art.18 Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen.

39

gelijk welke vorm te verdelen, behalve als deze verdeling geschiedt in het raam van de organisatie

van de groepsgeneeskunde.163 Dit is het zogenaamde dichotomieverbod. Wanneer twee klinisch

psychologen of klinisch orthopedagogen bijvoorbeeld éénzelfde patiënt behandelen mogen ze die

niet tezamen tariferen maar moeten ze die elk afzonderlijk factureren. In een ziekenhuis kunnen de

gelden wel in één pot gestoken en daarna worden verdeeld omdat dit een vorm is van

groepsgeneeskunde. Klinisch psychologen of klinisch orthopedagogen mogen geen overeenkomsten

met elkaar sluiten of met derden wanneer deze betrekking hebben op hun beroep en de een of de

ander daaruit voordeel haalt. Een ziekenhuis mag bijvoorbeeld geen winst maken op de consultaties

van de klinisch psychologen of klinisch orthopedagogen in het ziekenhuis. Het bedrag dat dient te

worden betaald door de klinisch psycholoog of klinisch orthopedagoog moet in verhouding staan tot

de door het ziekenhuis verleende faciliteiten.164

2.3.7.9 Samenwerkingsverbod met niet erkende zorgberoepen165

Het is de klinisch psycholoog of klinisch orthopedagoog verboden op om het even welke wijze zijn

medewerking te verlenen aan een derde of als naamlener voor hem op te treden, met het doel hem

te onttrekken aan de straffen waarmede de onwettige uitoefening van de geneeskunde of de

artsenijbereidkunde gestraft wordt. Het is dus verboden om bijvoorbeeld een afgestudeerde in een

bachelor toegepaste psychologie (die psychologisch consulent is wat geen erkend

gezondheidsberoep is) medewerking te verlenen om een diagnose te stellen. Wat daaronder valt zal

door de rechtspraak nog verder moeten worden gepreciseerd. Is het tewerkstellen van een dergelijk

psychologisch consulent in een klinische praktijk enkel verboden of verstaat men daar ook het

doorverwijzen onder van patiënten? De toekomst zal het uitwijzen.166

2.3.7.10 Paramedische beroepen167

Personen die erkend zijn als paramedicus168 kunnen technische hulpprestaties leveren bij het stellen

163 Art. 18 eerste lid Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 164 X, De wet op de geestelijke gezondheidszorgberoepen: opname kb 78, https://www.bfp-fbp.be/de-wet-op-de-ggz-beroepen-opname-kb-78. 165 Art. 19 Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 166 X, De wet op de geestelijke gezondheidszorgberoepen: opname kb 78, https://www.bfp-fbp.be/de-wet-op-de-ggz-beroepen-opname-kb-78. 167 Art. 22 Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 168 Art. 24 Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen.

40

van een diagnose of de uitvoering van een behandeling van een klinisch psycholoog of klinisch

orthopedagoog.

Artikel 35ter van het KB nr. 78169 bepaalt dat er bijzondere beroepstitels voor klinisch psychologen

en klinisch orthopedagogen bij KB kunnen uitgevaardigd worden, bijvoorbeeld klinisch psycholoog

en neuropsycholoog.170

2.3.7.11 Organisatie praktijk 171

De Koning bepaalt, bij besluit vastgesteld na overleg in de Ministerraad, en na overleg met het

overlegcomité, de regels met betrekking tot de structuur en de organisatie van de praktijk van de

klinisch psycholoog en klinisch orthopedagoog.172 Dit is geen verboden beperking van de keuze van

de middelen van de klinisch psycholoog of klinisch orthopedagoog zoals bepaald in artikel 11 van

het KB nr. 78. Het gaat bijvoorbeeld wel over het beheer of de organisatie van een algemeen medisch

dossier, de criteria voor de erkenning van een groepspraktijk en van verschillende

samenwerkingsverbanden of de verhoudingen tussen huisartsen en specialisten. De Minister zou

criteria kunnen vastleggen waaraan een groepspraktijk van klinisch psychologen moet voldoen om

erkend te worden.173

2.3.7.12 Hoge Raad Gezondheidsberoepen 174

In de Hoge Raad voor de Gezondheidsberoepen175 kan er een afdeling opgericht worden die uit

klinisch psychologen of klinisch orthopedagogen bestaan. 176 Deze hebben als taak advies te

verstrekken met betrekking tot de kwaliteit, de evaluatie en de organisatie van de medische praktijk

en zullen meer bepaald aanbevelingen voor goede praktijkvoering opstellen.177

169 Art. 19 WGG. 170 X, De wet op de geestelijke gezondheidszorgberoepen: opname kb 78, https://www.bfp-fbp.be/de-wet-op-de-ggz-beroepen-opname-kb-78. 171 Art. 35 duodecies Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 172 Art. 20 WGG. 173 X, De wet op de geestelijke gezondheidszorgberoepen: opname kb 78, https://www.bfp-fbp.be/de-wet-op-de-ggz-beroepen-opname-kb-78. 174 Art. 35terdecies Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 175 Art. 21 WGG. 176 Art. 35terdecies, 1° Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 177 Art. 35terdecies, 3° Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen.

41

2.3.7.13 Provinciaal Geneeskundige Commissie178

In de provinciaal geneeskundige commissie zullen vanaf 1 september 2016 ook twee klinisch

psychologen en twee klinisch orthopedagogen zetelen.179 Ze zijn belast met de opdracht een visum

te verlenen of weer in te trekken wegens psychische of fysieke ongeschiktheid. Voor klinisch

psychologen wordt daarop toegezien door de Belgische Federatie van klinisch psychologen en

misschien in de toekomst wel door het recent opgerichte tuchtorgaan. Wat de Provinciaal

Geneeskundige Commissie zal doen, is het opsporen van de onwettige uitoefening van klinische

psychologie en klinische orthopedagogie volgens de beschrijving in de wet. Ze zal de gemelde

beroepsfouten doorspelen aan het bevoegde tuchtorgaan en strafrechtelijke feiten aan het Parket

melden. Ook zal ze publiciteit verlenen wanneer een visum wordt ingetrokken.180

2.3.7.14 Conclusie

Veel artikelen zullen nog nader gepreciseerd moeten worden door de rechtspraak om de juiste

interpretatie te achterhalen, bijvoorbeeld in welke mate het artikel over de samenwerking met niet-

erkende gezondheidsbeoefenaars opgaat. De ervaring met het KB nr. 78 leert ons dat er vrij soepel

wordt omgesprongen met die wet mede omdat de wet zo onoverzichtelijk is geworden gedurende

de jaren.

Er zijn echter weinig gevallen bekend van Provinciale Geneeskundige Commissies die

gezondheidsbeoefenaars op de vingers tikken omdat ze buiten hun boekje gaan. Alleszins zullen de

bepalingen hun effect niet missen. De organisatie en werking van praktijken van de klinisch

psychologen en klinisch orthopedagogen zullen in sommige gevallen aangepast moeten worden om

aan de voorwaarden van het KB te voldoen.181

178 Art. 36 en 37 Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 179 Art. 22 WGG juncto art. 36, 7° quater en quinquies Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 180 X, De wet op de geestelijke gezondheidszorgberoepen: opname kb 78, https://www.bfp-fbp.be/de-wet-op-de-ggz-beroepen-opname-kb-78. 181 X, De wet op de geestelijke gezondheidszorgberoepen: opname kb 78, https://www.bfp-fbp.be/de-wet-op-de-ggz-beroepen-opname-kb-78.

42

2.3.8 Code

De klinisch psychologen zijn onderworpen aan de deontologische leer voor psychologen 182 , de

klinisch orthopedagogen vallen daar echter niet onder. Deze staan immers niet immers in de lijst in

artikel 1 van de Wet tot bescherming van de titel van psycholoog (voor meer zie infra hoofdstuk 4).

Hoofdstuk 3: Reparatiewet van 10 juli 2016

3.1 Inleiding

Zoals hierboven uiteengezet, zijn er heel wat problemen aanwezig in de Wet geestelijke

gezondheidsberoepen van 4 april 2014 die de uitvoerbaarheid bemoeilijken of zelfs onmogelijk

maken.

Zo heeft de Vlaamse Vereniging voor Orthopedagogen een vernietigingsberoep ingesteld op 20

november 2014 voor het Grondwettelijk Hof tegen de definitie van de klinische orthopedagogie en

tegen de samenstelling van de Raad voor klinische psychologie en klinische orthopedagogie

aangezien in de praktijk in het Franstalig landsgedeelte er geen orthopedagogen bestaan. Ook biedt

de regeling van de psychotherapie onder de wet van 4 april 2014 te weinig kwaliteitswaarborgen.183

Er werden besprekingen gevoerd met de verzoekende partijen van het ingestelde

vernietigingsberoep en de procedure werd geschorst. Alle hoop ging uit naar een goedkeuring van

een reparatiewet.184

Hierboven werden al een aantal oplossingen aangereikt om tegemoet te komen aan de problemen

die vervat liggen in de Wet Geestelijke Gezondheidszorg. Veel inkt werd gevloeid in het Parlement

over de Wet geestelijke gezondheidsberoepen met al zijn gebreken. Daad werd echter bij het woord

182 Koninklijk besluit tot vaststelling van de voorschriften inzake de plichtenleer van de psycholoog, BS 16 mei 2014, 39703. 183 Hand. Kamer 2015- 2016, 23 mei 2016, nr. 1848/001, 58. 184 Hand. Kamer 2015- 2016, 8 juni 2016, 1848/003, 51.

43

gevoegd en een reparatiewet 185 aangekondigd ter verbetering van de Wet Geestelijke

Gezondheidszorg en het KB nr. 78. De wet werd aangenomen in het Parlement op 10 juli 2016. Deze

reparatiewet zal heel wat veranderingen doorvoeren vooral met betrekking tot het deel van de

psychotherapie. Dit hoofdstuk wordt bijna helemaal geschrapt en herschreven. Wat betreft de

regulering van de psychotherapie wordt dus bijna helemaal opnieuw van nul begonnen en wordt er

niet verder gebouwd op de wet van 4 april 2014.

De Wet wijzigt de oorspronkelijke Wet geestelijke gezondheidsberoepen van 4 april 2014. Voor een

nieuwe wet ziet de Wet geestelijke gezondheidszorgberoepen er daardoor relatief gehavend uit

aangezien ongeveer de helft van de artikelen zijn opgeheven. De hevige parlementaire discussies

laten hun sporen na in de Wet en dat is onmiddellijk zichtbaar wanneer de men de Wet voor ogen

krijgt.

3.2 Klinisch psychologen en klinisch orthopedagogen

Ook wat betreft de klinisch psychologen en klinisch orthopedagogen worden heel wat veranderingen

doorgevoerd. De wijzigingen zijn echter niet zo verstrekkend als bij de psychotherapie. Alle artikelen

die voorheen in het KB nr. 78 werden ingevoerd, zullen nu worden opgenomen in de gecoördineerde

wet van 10 mei 2015. 186 Hier volgt een opsomming van de wijzigingen met een aantal

kantmeldingen.

3.2.1 Juridisch-technische wetswijzigingen

Artikel 2 van de Wet geestelijke gezondheidsberoepen wordt opgeheven in het ontwerp dat verwijst

naar artikel 8 van het KB 78. Beter zou zijn dat de wetgever zou verwezen hebben naar artikel 8bis

KB 78 aangezien hij dit artikel voor ogen had. Klinisch psychologen en klinisch orthopedagogen vallen

prima facie niet meer onder de beoefenaars die een aan de gang zijnde behandeling van een patiënt

niet bewust en zonder wettige reden van hun kant kunnen onderbreken zonder vooraf alle

185 Wet tot wijziging van de wet van 4 april 2014 tot regeling van de geestelijke gezondheidszorgberoepen en tot wijziging van het koninklijk besluit nr. 78 van 10 november 1967 betreffende de uitoefening van de gezondheidszorgberoepen en tot wijziging van de wet betreffende de uitoefening van de gezondheidszorgberoepen, gecoördineerd op 10 mei 2015 anderzijds, BS 29 juli 2016, 46374. 186 Gecoördineerde wet betreffende de uitoefening van de gezondheidszorgberoepen, BS 18 juni 2015, 35172.

44

voorzieningen te hebben getroffen om de zorgcontinuïteit te garanderen.187 Dezelfde bepaling over

de continuïteit van de zorg is echter ingevoerd in artikel 27 van de Wet van 10 mei 2015.188 Het is

dus een pure juridisch- technische wetswijziging. De artikelen van het ontwerp worden ingevoegd

in de nieuwe gecoördineerde wet aangezien de betekenis van een coördinatie verloren zou gaan als

men de nieuwe artikelen zou incorporeren in de oorspronkelijke, niet- gecoördineerde wet.

In het ontwerp van de reparatiewet wordt ook de medische permanentie dus de wachtdiensten op

het eerste zicht niet behouden voor klinisch psychologen en klinisch orthopedagogen. 189 Deze

bepaling wordt echter weer ingevoerd in de nieuwe gecoördineerde wet van 10 mei 2015 door

artikel 8 van de reparatiewet.

Artikel 4 van de reparatiewet heft een aantal bepalingen op die betrekking hebben op de taken van

de geneeskundige commissie. Dit artikel in de reparatiewet verwijst naar een bepaling in de Wet

geestelijke gezondheidszorgberoepen die op zijn beurt refereert aan het niet-gecoördineerde KB nr.

78. De geneeskundige commissie zal niet meer waken als toezichtsorgaan over het beroep van

klinische psychologie of klinische orthopedagogie, hoewel dit wel voorzien was door de

oorspronkelijke Wet geestelijke gezondheidsberoepen. Die functie zal in de toekomst weggelegd zijn

voor de pas opgerichte psychologencommissie. Waar de provinciale geneeskundige commissies wel

nog bevoegd voor zullen zijn, is het verlenen van het visum of het intrekken van het visum.190

3.2.2 Verhouding artsen en klinisch psychologen en klinisch orthopedagogen

Klinisch psychologen en klinisch orthopedagogen zullen geen onwettige geneeskunde meer

uitoefenen. “Zonder afbreuk te doen aan de uitoefening van de geneeskunde zoals bepaald in artikel

3” wordt immers expliciet in het ontwerp van de reparatiewet opgenomen. 191 Door de ruime

omschrijving van de geneeskunde in artikel 3 §1 van de Wet van 10 mei was dit vroeger wel het geval.

Zoals reeds aangegeven, zullen artsen ook de klinische psychologie en de klinische orthopedagogie

kunnen uitoefenen door expliciet in de wet de woorden ‘Buiten de in artikel 3, § 1, bedoelde

187 Art. 8§1 Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 188 Art. 7 reparatiewet. 189 Art. 3 reparatiewet. 190 Art. 37 §1, 2° a) en b) Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 191 Art. 68/1, 3°, a) Wet 10 mei 2015.

45

beoefenaars mag’ in te voegen in artikel 68/1 en artikel 68/2 van het KB 78 gecoördineerd op 10 mei

2015.

Dit is ingevoerd om tegemoet te komen aan de nieuwe regeling van de erkenning van de klinische

psychologie en de klinische orthopedagogie. De memorie van toelichting over de reparatiewet 192

vermeldt echter dat deze bepaling overbodig is aangezien de artsen impliciet de klinische

psychologie en klinische orthopedagogie kunnen uitoefenen. De ruime omschrijving van de

geneeskunde die vermeld is in artikel 3 §1 van de wet van 10 mei 2015 zou de mogelijkheid tot

uitoefening van klinische psychologie en klinische orthopedagogie al bevatten. Deze zienswijze is

gesteund op het feit dat artsen in hun basisopleiding geneeskunde veel aandacht besteden aan het

psychosociaal aspect van hun opleiding en een basis van gesprekstraining, psychiatrie en

gezondheidspsychologie aangeleerd krijgen.

Dit moet wel worden gerelativeerd. Artsen zonder bijkomende opleiding klinische psychologie of

klinische orthopedagogie zullen de basistechnieken beheersen van de psychologie die meestal

kunnen worden ondergebracht in het domein van de counseling.193

Wanneer de arts vaststelt dat het probleem zijn competentiegebied overschrijdt, zal hij moeten

doorverwijzen volgens artikel 11bis van het KB nr. 78 naar een klinisch psycholoog, klinisch

orthopedagoog, of een beoefenaar van de psychotherapie. Dit is een verplichting voor de arts

wanneer hij of zij vaststelt zijn of haar bekwaamheid niet ver genoeg reikt om de patiënt zelf te

behandelen.

Dit is de visie die in de memorie van toelichting staat vermeld. In een bepaald wetgevingsstuk

houden een aantal Senatoren er een andere visie op na.194 Zij argumenteren dat als de wetgever de

woorden “Buiten de in artikel 3, § 1, bedoelde beoefenaars mag” niet zou ingevoegd hebben, de arts

de klinische psychologie en klinische orthopedagogie niet meer zou mogen uitoefenen aangezien

deze twee beroepen onderworpen zullen worden aan een erkenning. De arts zou dan bijgevolg

direct moeten verwijzen indien een patiënt zich aanbiedt waarvoor klinisch- psychologische of

orthopedagogische technieken zich opdringen. Het is gissen of de arts zou moeten doorverwijzen

192 Hand. Kamer 2015- 2016, 23 mei 2016, nr. 1848/001, 15. 193 Ibid. 194 Hand. Senaat 2013-2014, 27 februari 2014, nr. 5-2470/5.

46

bij redelijk eenvoudige problemen, wat in twijfel kan worden getrokken, of bij meer complexe

problemen.

Voorkeur moet gegeven worden aan de opvatting die strookt met de letter van de wet. In de

hypothese dat artsen de klinische psychologie en klinische orthopedagogie (minstens in

gespecialiseerde vorm) mochten uitoefenen, zou mijns inziens de wetgever niet expliciet een

overbodig zinsdeel invoeren.

In essentie is dit een hypothetische discussie die geen praktisch nut heeft en vanuit pragmatisch

oogpunt gezien irrelevant is. De wetgever heeft immers het zekere voor het onzekere genomen en

ons expliciet deze discussie bespaard. Wanneer deze woorden echter niet waren ingevoegd, was

deze discussie wel relevant geweest. Toch is het opzienbarend en vermeldenswaardig dergelijke

tegenstrijdige opvattingen waar te nemen bij de voorbereidingen van de wet.

3.2.3 Wijzigingen in verband met de opleiding

De regeling van de klinische psychologie en klinische orthopedagogie met betrekking tot de

opleiding blijft grotendeels hetzelfde als onder de wet van 4 april 2014, maar er worden nog enkele

verfijning aangebracht. In de toekomst mag de klinische psychologie eveneens uitgeoefend worden

door de houder van een erkenning in de klinische orthopedagogiek die over voldoende kennis van

de klinische psychologie beschikt. De Koning zal de voorwaarden met betrekking tot de opleiding en

de praktijkstage bepalen die vervuld moeten zijn om die voldoende kennis aan te tonen.195

Ook zal de klinische orthopedagogie eveneens mogen uitgeoefend worden door de houder van een

erkenning in de klinische psychologie die over voldoende kennis van de klinische orthopedagogiek

beschikt.196

Met het oog op de uitoefening van de klinische psychologie en klinische orthopedagogie, volgt de

erkend klinisch psycholoog en klinisch orthopedagoog na zijn opleiding een professionele stage.197

195 Art. 68/1, c) Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 196 Art. 68/2 d) Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 197 Art. 68/1 §4, eerste lid Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen en art. 68/2 §4, eerste lid Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen.

47

De verplichting om een professionele stage te volgen geldt echter niet ten aanzien van klinisch

psychologen en klinisch orthopedagogen die op 1 september 2016 respectievelijk de klinische

psychologie of de klinische orthopedagogie reeds uitoefenen.198

De verplichting geldt evenmin ten aanzien van de studenten klinische psychologie die op

1 september 2016 hun studie hebben aangevat of deze uiterlijk tijdens het academiejaar 2016-

2017 aanvatten.199

De Koning bepaalt nadere regels met betrekking tot de in het eerste lid bedoelde professionele

stage.200

De professionele stage heeft plaats in een erkende stagedienst, onder supervisie van een erkend

stagemeester.201

De stagemeesters en stagediensten in de klinische psychologie en klinische orthopedagogie worden

erkend door de minister bevoegd voor Volksgezondheid of de door hem gemachtigde ambtenaar

van de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu. 202

De Koning stelt nadere criteria vast voor de erkenning van de in het zesde lid bedoelde

stagemeesters en stagediensten.203

Welke opleidingen en stages verstaan kunnen worden als opleidingen en stages in de klinische

psychologie en klinische orthopedagogie zullen voorwerp van beraadslaging worden binnen de

Federale Raad voor de gezondheidszorgberoepen.204 Of deze concretiseringen die als basis dienen

198 Art. 68/1 §4, tweede lid Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen en art. 68/2 §4, tweede lid Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 199 Art. 68/1 §4, derde lid Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen en art. 68/2 §4, derde lid Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 200 Art. 68/1 §4, vierde lid Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen en art. 68/2 §4, vierde lid Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 201 Art. 68/1 §4, vijfde lid Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen en art. 68/2 §4, vijfde lid Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 202 Art. 68/1 §4, zesde lid Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen en art. 68/2 §4, zesde lid Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 203 Art. 68/1 §4, zevende lid Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen en art. 68/2 §4, zevende lid Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 204 X, De wet op de geestelijke gezondheidszorgberoepen: Luik klinische psychologie, https://www.bfp-fbp.be/de-wet-

48

voor de uitvoeringsbesluiten de deadline van 1 september 2016 zullen halen, is afwachten. 205

3.2.4 Definitie orthopedagogie

De definitie van de klinische orthopedagogie in de Wet geestelijke gezondheidsberoepen is

problematisch (zie supra 2.3.2). Waar de definitie van klinische psychologie gewag maakt van de

notie diagnosestelling, blijft dit achterwege in de omschrijving van de orthopedagogie. Nochtans zijn

de klinische psychologie en de klinische orthopedagogie gelijkwaardige beroepen.

De wetgever grijpt in met de wijzigingswet om dit probleem van de baan te helpen. In het artikel

68/2 §3 van het gecoördineerd KB nr. 78 is te lezen dat “zonder afbreuk te doen aan de uitoefening

van de geneeskunde zoals bepaald in artikel 3 wordt onder uitoefening van de klinische

orthopedagogiek verstaan het, in een wetenschappelijk referentiekader van de klinische

orthopedagogiek, gebruikelijk verrichten van autonome handelingen die de preventie, het opsporen

en het stellen van een pedagogische diagnostiek met een bijzondere aandacht voor contextuele

factoren en het opsporen van problemen in verband met de opvoeding, het gedrag, de ontwikkeling

of het leren van personen tot doel hebben alsook de behandeling en begeleiding van die personen.”

3.2.5 De Federale Raad voor de Geestelijke Gezondheidszorgberoepen

In de oorspronkelijke Wet Geestelijke Gezondheidszorgberoepen zijn er drie adviesorganen,

namelijk de Federale Raad voor de psychotherapie, de Federale Raad voor de klinische psychologie

en klinische orthopedagogiek en de overkoepelende Raad voor de Geestelijke Gezondheid. In de

wijzigingswet worden deze adviesorganen opgedoekt en neemt de Federale Raad voor de

Geestelijke Gezondheidszorgberoepen als centrale adviesraad de plaats in van voorgaande drie.206

De Federale Raad voor de Geestelijke Gezondheidszorgberoepen zal zich bezig houden met de

op-de-ggz-beroepen-luik-klinische-psychologie. 205 Hand. Kamer 2015- 2016, 20 juni 2016, nr. 1848/007, 9. 206 Hand. Kamer 2015-2016, 8 juni 2016n , nr. 1848/003, 15.

49

praktijk en de erkenning van de geestelijke gezondheidszorgberoepen, waaronder ook de klinische

psychologie en de klinische orthopedagogie alsook de aangelegenheden die handelen over de

psychotherapie.207 Ze zal ook de erkenningscriteria die door de erkenningscommissie in acht zullen

worden genomen, nog verder moduleren.208

Wel moet de relatie tussen de psychologencommissie en de Federale Raad nog nader worden

uitgeklaard. Dit is zeer belangrijk aangezien er een deontologisch luik aan de psychologencommissie

is toegevoegd. Alle gezondheidsberoepen waar gewag van wordt gemaakt in de Wet geestelijke

gezondheidsberoepen ressorteren onder het toepassingsgebied van het KB nr. 78 en daarin wordt

veel melding gemaakt van een toezicht van een orde of tuchtorgaan. Het is bovendien goed dat de

psychologen zelf kunnen toezien op de deontologie van hun beroep. 209

Het centrale adviesorgaan zal samengesteld zijn uit 16 klinisch psychologen, 4 klinisch

orthopedagogen en 8 artsen. Het taalevenwicht moet worden geëerbiedigd en de helft moet

bestaan uit clinici en de andere helft uit academici die reeds tenminste 5 jaar beoefenaar zijn van

hun beroep.210 Dit lijkt op het eerste zicht onevenwichtig samengesteld in het nadeel van de klinisch

orthopedagogen. Deze verdeling is echter in verhouding tot het eigenlijke werkveld.211

In de Federale Raad voor gezondheidszorgberoepen hebben ook geen psychotherapeuten zitting

wat niet representatief is aangezien de Federale Raad de Federale Raad voor de psychotherapie

vervangt en dus ook adviezen moet uitbrengen in verband met de psychotherapeuten. Men zou

kunnen argumenteren dat dat de psychotherapie niet ten goede komt. Deze kwestie werd in de vorm

van een amendement gegoten maar niet overgenomen in het ontwerp van de reparatiewet.212 De

ratio ligt in het feit dat 50% van de klinisch psychologen de psychotherapie uitoefenen. In de Federale

Raad voor Geestelijke Gezondheidsberoepen zullen dat deel van de klinisch psychologen zetelen.213

207 Art. 68/3 § 1 208 X, De wet op de geestelijke gezondheidszorgberoepen: Luik klinische psychologie, https://www.bfp-fbp.be/de-wet-op-de-ggz-beroepen-luik-klinische-psychologie. 209 X, De wet op de geestelijke gezondheidszorgberoepen: opname kb 78, https://www.bfp-fbp.be/de-wet-op-de-ggz-beroepen-opname-kb-78. 210 Art. 68/3 §3, c, tweede lid reparatiewet. 211 X, De wet op de geestelijke gezondheidszorgberoepen: Luik klinische psychologie, https://www.bfp-fbp.be/de-wet-op-de-ggz-beroepen-luik-klinische-psychologie. 212 Hand. Kamer 2015- 2016, 29 juni 2016, nr. 1848/010, 10. 213 Hand. Kamer 2015- 2016, 20 juni 2016, nr. 1848/007, 10.

50

Artikel 68/3 §2 van het KB 78 ingevoerd door artikel 13 van de reparatiewet bepaalt dat de te

benoemen leden bijzonder vertrouwd moeten zijn met de uitoefening van een geestelijk

gezondheidszorgberoep of de uitoefening van de psychotherapie. Artsen zullen niet meetellen als

lid van de Federale Raad.214

De zetelende leden die een academische functie bekleden, worden voorgedragen op een lijst van

dubbeltallen door de faculteiten die volledig onderwijs verstrekken dat leidt tot een opleiding die de

uitoefening toestaat van de klinische psychologie, de klinische orthopedagogiek of van de

geneeskunde.215

De zetelende leden die een geestelijk gezondheidszorgberoep of de psychotherapie beoefenen

worden voorgedragen op een lijst van dubbeltallen door de representatieve beroepsverenigingen.216

De Koning legt de criteria vast opdat een vereniging als representatief kan worden aangewezen.217

Voor zover er binnen eenzelfde taalgroep van de beroepsgroep van de klinisch orthopedagogen geen

leden te vinden zijn, komen ook orthopsychologen in aanmerking om een mandaat op te nemen

orthopedagogiek richten.218 Deze bepaling is uitdrukkelijk ingevoerd om tegemoet te komen aan het

probleem dat bestond onder de Wet geestelijke gezondheidsberoepen van 4 april 2014. Het

Franstalig gedeelte van België kent immers het bestaan niet van klinisch orthopedagogen, enkel van

orthopsychologen. Dit zijn psychologen met een oriëntatie in de orthopedagogie (zie supra 2.3.6).

Wanneer ook geen orthopsychologen kunnen worden voorgedragen, kunnen ook klinisch

psychologen in aanmerking komen om een mandaat op te nemen binnen de beroepsgroep van de

klinisch orthopedagogen.219

Zowel de voor de Volksgezondheid bevoegde minister als de Federale Raad, kunnen werkgroepen

214 Art. 68/3 §3, eerste lid Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 215 Art. 68/3 §3, vierde lid Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 216 Art. 68/3 §3, vijfde lid Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 217 Art. 68/3 §3, zesde lid Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 218 Art. 68/3 §3, zevende lid Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 219 Art. 68/3 §3, achtste lid Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen.

51

oprichten, die hetzij met een permanente hetzij met een tijdelijke opdracht worden belast.220

Aan de werkgroepen van de Federale Raad kunnen naast leden van de Federale Raad ook experts

worden toegevoegd.221

Aan elk werkend lid van de Federale Raad wordt een plaatsvervanger toegevoegd die aan dezelfde

voorwaarden voldoet.222

De leden van de Federale Raad worden door de Koning benoemd voor een hernieuwbare periode

van zes jaar. De voor de Volksgezondheid bevoegde minister duidt buiten de leden de voorzitter en

ondervoorzitter van de Federale Raad aan.223

De Koning regelt de organisatie en de werking van de Federale Raad. De Federale Raad kan alleen

geldig beraadslagen en adviezen uitbrengen wanneer ten minste de helft van de werkende leden

aanwezig is of door hun plaatsvervanger vertegenwoordigd is.224

3.3 Psychotherapie

3.3.1 Integratie in het KB nr. 78 gecoördineerd op 10 mei 2015

Zoals reeds benadrukt, wordt heel het hoofdstuk 3 en 4 van de Wet geestelijke

gezondheidsberoepen geschrapt. Het opzet van dit ontwerp was om een beperkt wettelijk kader te

behouden met betrekking tot psychotherapie. In de plaats daarvan zal de psychotherapie

opgenomen worden in het KB nr. 78 gecoördineerd op 10 mei 2015. Deze integratie biedt veel

voordelen. Voornamelijk werd tegemoetgekomen aan de kwaliteitsvereisten die de patiënten

verwachten en daarin is ook de mogelijkheid weggelegd sancties uit te vaardigen zoals bij de

klassieke gezondheidsberoepen. Dit betekent ook een valorisatie van de psychotherapie.225

Het systeem van de erkenning van de beroepstitels is niet meer van toepassing op de

220 Art. 68/3 §4, eerste lid Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 221 Art. 68/3 §4, tweede lid Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 222 Art. 68/3 §5 Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 223 Art. 68/3 §6 Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 224 Art. 68/3 §7 Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 225 Hand. Kamer 2015- 2016, 23 mei 2016, nr. 1848/003, 31.

52

psychotherapie. De psychotherapie is echter geen apart beroep maar een behandelingstechniek,

wat strijdt met het feit dat het tussen andere gezondheidsberoepen staat in het KB nr. 78. Het is als

het ware de vreemde eend in de bijt. Dit heeft als gevolg dat psychotherapeuten niet meer

onderworpen zullen worden aan een machtiging en niet meer in het bezit zullen moeten zijn van

een visum.226

De plicht tot zorgcontinuïteit vervat in artikel 27 van de wet van 10 mei 2015 wordt ook expliciet op

de psychotherapeuten van toepassing verklaard, evenals de medische permanentie die vervat ligt in

artikel 28 van de wet van 10 mei 2015, naar analogie van de klinisch psychologen en klinisch

orthopedagogen.227

3.3.2 Onderscheid psychotherapie en klinische psychologie

Om te benadrukken dat de psychotherapie geen autonoom beroep is maar slecht een

behandelingstechniek en om de noodzaak aan een specifieke opleiding duidelijk te maken wordt in

artikel 11, eerste lid van het ontwerp de psychotherapie nog eens omschreven: “Psychotherapie is

een behandelingsvorm in de gezondheidszorg waarin men op een consistente en systematische wijze

een samenhangend geheel van psychologische middelen (interventies) hanteert, die geworteld zijn

binnen een psychologisch wetenschappelijk referentiekader en waarbij interdisciplinaire

samenwerking is vereist.”

De oorspronkelijke definitie die in de wet van 4 april 2014 vermeld was, is niet in de vorm van een

definitie gegoten maar ook omschrijvend weergegeven. We herkennen wel de kern van de

oorspronkelijke definitie. De psychotherapie wordt uitgeoefend door een beoefenaar, zoals bedoeld

in de artikelen 3, § 1, 68/1 en 68/2, binnen een relatie psychotherapeut-patiënt, teneinde

psychologische moeilijkheden, conflicten en stoornissen bij de patiënt op te heffen of te

verminderen.228

Wat eigenaardig is aan deze omschrijving is dat de psychotherapie wordt uitgeoefend binnen een

relatie psychotherapeut- patiënt terwijl de patiënt in de memorie van toelichting ook de

226 Hand. Kamer 2015- 2016, 23 mei 2016, nr. 1848/001, 7. 227 Art. 7 en art. 8 reparatiewet. 228 Art. 11, tweede lid reparatiewet.

53

veruiterlijking kon zijn van een sociaal systeem. De patiënt wordt echter in artikel 2, 2° van de wet

van 10 mei 2015 gedefinieerd als ‘de natuurlijke persoon aan wie gezondheidszorg wordt

verstrekt’.229

Dit is de definitie van de klinische psychologie: het gebruikelijk verrichten van autonome handelingen

die tot doel hebben of worden voorgesteld tot doel te hebben, bij een mens en in een

wetenschappelijk onderbouwd klinisch psychologisch referentiekader, de preventie, het onderzoek,

het opsporen of het stellen van een psychodiagnose van echt dan wel ingebeeld psychisch of

psychosomatisch lijden en die persoon te behandelen of te begeleiden.230

Verwarring wordt niet alleen gecreëerd omdat inhoudelijk de omschrijvingen zo dicht bij elkaar

liggen, maar mede omdat in beide definities de relatie wordt aangehaald tussen de zorgverlener en

de patiënt. Ook wordt op de noodzaak aan psychologische expertise in beide gevallen gealludeerd

(bij de psychotherapie: met psychologische middelen en bij de klinische psychologie: in een

wetenschappelijk onderbouwd referentiekader).

Het juridisch verschil tussen de definitie klinische psychologie en psychotherapie is dus ondanks de

toevoeging van de omschrijving nog altijd niet zeer duidelijk, hoewel de uitoefening van

psychotherapie een bijkomende opleiding vereist. Dit blijft een heikel punt en problematisch

aangezien er strafsancties aan vast hangen die in het KB nr. 78 staan vermeld.231 Het zal nog altijd

moeilijk zijn om exclusieve handelingen van de klinisch psycholoog te onderscheiden van

psychotherapeutische handelingen.232

Mijns inziens is het echter benaderd vanuit een ander perspectief. Waar de uitoefening van de

klinische psychologie eerder zeer algemeen en abstract is omschreven is de psychotherapie concreet

en toepassingsgericht benaderd. Er wordt vanuit de gevolgen vertrokken bij de afbakening van de

psychotherapie. De wetgever stelt zelf de ervaring van de patiënt of minstens het doel van de

psychotherapie bij de patiënt vast wanneer ze correct wordt uitgevoerd, namelijk het verlichten of

wegnemen van de moeilijkheden, conflicten of psychische stoornissen. De patiënt kan dit

gemakkelijk waarnemen. In de definitie van de klinische psychologie is enkel sprake van het stellen

229 Hand. Kamer 2015- 2016, 8 juni 2016, nr. 1848/003, 44. 230 Art. 166 §3 Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 231 Hand. Kamer 2015- 2016, 23 mei 2016, nr. 1848/003, 42. 232 Hand. Kamer 2015- 2016, 23 mei 2016, nr. 1848/001, 8.

54

van een diagnose en het uitvoeren van een behandeling.

Om daarop verder te gaan, stellen enkele hoogleraren van Vlaamse, Brusselse en Waalse

Universiteiten dat het verschil tussen de psychotherapie en de klinische psychologie gelegen is in de

graad van specialisatie. De klinische psychologie is een basisopleiding dat zich toespitst op het heel

spectrum van geestelijke gezondheidsverlening van de informatie- overdracht tot de re-integratie en

readaptatie van de patiënt in de maatschappij. Psychotherapie daarentegen situeert zich enkel in

het stadium van de behandeling. Het is een ver doorgedreven specialisatie van de klinische

psychologie.233 Dit blijkt echter niet uit de definitie van de psychotherapie.

Per definitie kunnen psychotherapeutische handelingen vallen onder de omschrijving van de

klinische psychologie. Dit is van belang gezien het beduidend verschil in de duur van de opleiding

tussen de klinische psychologie en de psychotherapie. Klinisch psychologen zouden dezelfde

diensten kunnen aanbieden als een psychotherapeut zonder één jaar een opleiding te hebben

genoten als psychotherapeut omdat ze onder de beschrijving vallen. Wel zullen ze dan zich de titel

van psychotherapeut niet kunnen toe-eigenen. Aangezien psychotherapie een specialisatie in de

behandeling is van klinische psychologie is het echter onwaarschijnlijk dat een klinisch psycholoog

dergelijke expertise en kennis bezit. Of dat zou toch de bedoeling moeten zijn. Deze opvatting zou

dan wel uit de definitie van psychotherapie mogen blijken.

3.3.3 Opleiding

Zoals reeds aangegeven, is de uitoefening van de psychotherapie in de toekomst enkel

voorbehouden aan klinisch psychologen, klinisch orthopedagogen en artsen.234 De ratio legis van

deze wijziging in vergelijking met de wet van 4 april 2014 is gelegen in de noodzaak bijkomende

kwaliteitsvereisten te voorzien voor de patiënt. Klinisch psychologen, klinisch orthopedagogen en

artsen zijn universitairen die al genoten hebben van een degelijke vooropleiding met inbegrip van

de studie van de psyché. De toekomstige psychotherapeut zal een specifieke opleiding moeten

volgen bij een universitaire instelling of hogeschool die minstens 70 ECTS punten moeten

bedragen.235 Dit komt overeen met één jaar extra scholing.

233 Hand. Kamer 2015- 2016, 8 juni 2016, nr. 1848/003, 51. 234 Art. 68/2/1 §2 Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 235 Art. 68/2/1 §3 , eerste lid Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen.

55

Artsen moeten geen bijkomende opleiding volgen om de klinische psychologie of klinische

orthopedagogie uit te oefenen, maar wel om psychotherapie uit te oefenen. Artsen worden geacht

over voldoende basiscompetenties te beschikken en een meer dan degelijke opleiding genoten te

hebben om daarvoor capabel te zijn.236

Artsen beschikken over een visum dat door de provinciale geneeskundige commissies weer kan

worden ingetrokken. De Federale Raad voor Gezondheidsberoepen zal beslissen over de

erkenningscriteria maar zal niet kunnen overgaan tot een intrekking van een visum. De deelstaten

zijn bevoegd voor de erkenningsprocedure alsook inzake de bevoegdheden wat betreft het

onderwijs.237

De beoefenaar zal bijkomend een professionele stage moeten doorlopen in het domein van de

psychotherapie.238 De specifieke opleiding mag tegelijkertijd plaatsvinden met de professionele

stage.239

Wanneer de psychotherapeut uiteindelijk is opgeleid, stopt zijn vormingsplicht niet. Hij zal zich op

regelmatige basis moeten bijscholen om op de hoogte te blijven van de recente ontwikkelingen in

zijn vakgebied en de patiënt een blijvende kwaliteitsvolle behandeling te verstrekken.240

Wat echter niet is opgenomen in de reparatiewet, zijn de psychotherapeutische referentiekaders

waarvan melding werd gemaakt in de oorspronkelijke wet van 4 april 2014. Hiermee is er gehoor

gegeven aan de kritiek die inhield dat de psychotherapie zich niet laat kooien in bepaalde stromingen

en het aan de zorgverlener zelf moet worden overgelaten welke therapie gebaseerd op

wetenschappelijke elementen en ervaring, moet worden gevolgd. Ook de evolutie naar een evidence

based gezondheidszorg heeft meegespeeld in de beslissing tot afschaffing. Een ondersteunend

voorbeeld om de relativiteit van de referentiekaders aan te tonen hierbij is dat de behandeling van

anorexia gebeurt door een combinatie van gedragstherapie en een psychiatrische behandeling.241

236 Hand. Kamer 2015- 2016, 8 juni 2016, 1848/003, 43. 237 Hand. Kamer 2015- 2016, 8 juni 2016, nr. 1848/003, 66. 238 Art. 68/2/1 §3, tweede lid Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 239 Art. 68/2/1 §3, derde lid Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 240 Hand. Kamer 2015- 2016, 23 mei 2016, nr. 1848/001, 10. 241 Hand. Kamer 2015- 2016, 8 juni 2016, nr. 1848/003, 66.

56

Sommige psychische klachten worden dus niet door één therapie opgelost maar door een

combinatie van bepaalde stromingen in de psychotherapie.

Hiermee gaat de wetgever wel in tegen het advies nr. 7855. dat door de Hoge Gezondheidsraad werd

geformuleerd en dat de referentiekaders beschouwt als evolutief en niet als keurslijf. Ongetwijfeld

zet dit de deur wel verder op een kier voor misbruiken aangezien het toepassingsgebied van de

psychotherapie wordt verruimd.242 Ook de opleidingen in de psychotherapie liggen onder vuur door

de afschaffing van de referentiekaders aangezien de lesverstrekkingen potentieel zouden kunnen

worden verzorgd door nepleraars.243

3.3.4 Interdisciplinariteit

Meer nog dan de wet van 4 april 2014 staat interdisciplinariteit tussen de geestelijke

gezondheidsproblemen met als gespecialiseerde vorm psychotherapie en andere

gezondheidsbeoefenaars centraal in de reparatiewet. De praktijk toont immers aan dat een

interdisciplinaire aanpak tot betere resultaten leidt.

Wanneer de gezondheidsbeoefenaar wordt geconfronteerd met een situatie die zijn

competentiegebied overschrijdt, zal hij moeten doorverwijzen op grond van artikel 11bis Wet

geestelijke gezondheidsberoepen. Iedere beoefenaar wordt hiertoe verplicht en is een

veruiterlijking van de noodzaak aan een interdisciplinaire aanpak van de gezondheidszorg. De

problemen zijn vaak complex en houden vaak zowel psychische als somatische kenmerken in. De

gezondheidsbeoefenaar kan immers niet alle aspecten van een behandeling meester zijn.

Het is bewezen dat een patiënt beter geholpen is wanneer de beoefenaar terugvalt op de expertise

van andere beroepsbeoefenaars dan dat hij zichzelf competent genoeg acht om het probleem zelf

op te lossen.

Interdisciplinariteit uit zich niet alleen in de doorverwijsverplichting maar ook in het consulteren van

beroepsbeoefenaars van andere disciplines wanneer het competentiegebied van de beoefenaar niet

ver genoeg reikt. Doorverwijzen is niet altijd nodig, ten rade gaan bij een andere beroepsbeoefenaar

kan een even gunstig effect met zich meebrengen om de patiënt de best maximale behandeling toe

242 Hand. Kamer 2015- 2016, 8 juni 2016, nr. 1848/003, 48. 243 Hand. Kamer 2015- 2016, 8 juni 2016, nr. 1848/003, 65.

57

te dienen.

Om te benadrukken dat interdisciplinariteit een grote rol speelt in de nieuwe wets, wordt in de

omschrijving van psychotherapie ook gerefereerd aan interdisciplinaire samenwerking als

constitutief element.244

De verantwoordelijkheid van een interdisciplinaire samenwerking is gelegen bij de

beroepsbeoefenaar die het initiatief neemt. Hij zal desgevallend rekenschap moeten afleggen

daarover.245

3.3.5 Verworven rechten

Ook beroepsbeoefenaars buiten artsen, klinisch psychologen en klinisch orthopedagogen zullen de

psychotherapie mogen beoefenen onder bepaalde voorwaarden. Het gaat hier uitsluitend over een

beoefenaar onder de Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. De categorie die uiterlijk in de

loop van het academiejaar 2015- 2016 hun studies afgewerkt zullen hebben, zal aan de volgende

cumulatieve vereisten moeten voldoen:

1. Zij zullen moeten beschikken over een beroepstitel overeenkomstig het KB nr. 78.

2. Zij zullen een specifieke opleiding in de psychotherapie met vrucht volbracht moeten hebben aan

een instelling.

3. Zij kunnen uiterlijk op 1 september 2018 een bewijs voorleggen van uitoefening van de

psychotherapie.246

Beroepsbeoefenaars die een specifieke opleiding psychotherapie op 1 september 2016 hebben

aangevat of tijdens het academiejaar 2016-2017 aanvatten zullen aan volgende cumulatieve

voorwaarden moeten voldoen:

1. Zij zullen moeten beschikken over een beroepstitel overeenkomstig het KB nr. 78.

2. zij zullen een specifieke opleiding in de psychotherapie met vrucht volbracht hebben aan een

244 Hand. Kamer 2015- 2016, 23 mei 2016, nr. 1848/001, 16. 245 Hand. Kamer 2015- 2016, 23 mei 2016, nr. 1848/001, 17. 246 Art. 68/2/1 §4, a) Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen.

58

instelling.247

Beroepsbeoefenaars die een opleiding van minimaal bachelorniveau die recht geeft op een

beroepstitel overeenkomstig deze wet hebben aangevat op 1 september 2016 of tijdens het

academiejaar 2016-2017 aanvatten, zullen aan volgende cumulatieve voorwaarden moeten voldoen:

1. Zij zullen moeten beschikken over een beroepstitel overeenkomstig het KB nr. 78.

2. Zij zullen een specifieke opleiding psychotherapie zoals bedoeld in 68/2 § 3, eerste lid, met vrucht

beëindigd moeten hebben.

3. Zij zullen tevens een professionele stage moeten gevolgd hebben, zoals bedoeld in 68/2 § 3,

tweede lid.248

Ook deze regeling is niet bespaard gebleven van kritiek. De reglementering van de psychotherapie

brengt uiteraard met zich mee dat het aanbod van zorgverleners daalt, wat noodzakelijk is om de

patiënt kwaliteitsvolle zorgverlening te verstrekken. Anderzijds wordt de vraag alsmaar groter door

de toenemende depressies en nood aan psychologische hulp. Bovendien is de terugbetaling van

geestelijke gezondheidsverstrekkers nog in volle besprekingen en dus nog geen feit, waardoor de

patiënt potentieel in een medicinaal traject wordt gedwongen.249

3.3.6 Psychotherapie onder supervisie

Ook niet-beroepsbeoefenaars (onder het KB nr. 78) zullen de psychotherapie kunnen uitoefenen.

Het gaat hier ook over verworven rechten hoewel de vroegere psychotherapeut die geen arts,

klinisch psycholoog, of klinisch orthopedagoog is vanaf de inwerkingtreding van de reparatiewet

onder supervisie zal staan, terwijl hij voor de inwerkingtreding desgevallend als autonoom

psychotherapeut in het leven stond. De niet-beroepsbeoefenaars 250 moeten wel een aantal

voorwaarden in acht nemen:

247 Art. 68/2/1 §4, b) Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 248 Art. 68/2/1 §4 c) Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 249 Hand. Kamer 2015- 2016, 20 juni 2016, nr. 1848/007, 4. 250 De tekst van de wet spreekt over ‘beroepsbeoefenaar’ wat verwarrend geformuleerd is aangezien psychotherapie niet als beroep wordt aanzien, maar als een vorm van behandeling. De wetgever wil echter met de hantering van deze terminologie het onderscheid duidelijk maken tussen een persoon die een titel overeenkomstig de Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen bezit en degene die geen titel overeenkomstig genoemde wet bezit.

59

1. Het gaat om niet-autonome uitoefening van de psychotherapie onder toezicht van een beoefenaar,

zoals bedoeld in de §§ 2 tot 4.251

De niet-autonome beoefenaar staat dus onder de supervisie van een autonoom psychotherapeut.

Onder supervisie wordt verstaan: ‘dat voornoemde personen onder toezicht van een arts, klinisch

psycholoog of klinisch orthopedagoog werken. Dit toezicht hoeft niet per se continu te zijn en

veronderstelt geen permanente fysische aanwezigheid. Het kan ook gaan om periodieke

multidisciplinaire teambesprekingen met voornoemde beoefenaar.252

Waarover geen misverstanden over mogen bestaan, is het feit dat er geen hiërarchie bestaat in

multidisciplinaire teams waarin dergelijke niet- autonome psychotherapeuten zullen opereren. Men

kan dit dus niet vergelijken met een werkgever- werknemer relatie waar de werkgever leiding, gezag

en toezicht heeft. De autonome psychotherapeut heeft enkel dat laatste. Het is vooral belangrijk dat

de samenwerking goed verloopt en door de ervaringen die met elkaar worden gedeeld, de

kwaliteitswaarborgen voor de patiënt alsmaar toenemen.253

De supervisor heeft wel de eindverantwoordelijkheid voor alle handelingen, dus zowel voor de

diagnose als voor de behandeling daarna. In dat verband moet wel worden gewezen op het feit dat

elke zorgverstrekker verantwoordelijk is voor zijn eigen handelingen (dus ook aansprakelijk). Dit

kadert in de visie van het KB nr. 78.254

2. De uitoefening heeft plaats in interdisciplinair verband met intervisie.255

Intervisie is het uitwisselen van informatie over de symptomen en de behandeling van patiënten

tussen professionele medewerkers teneinde te leren uit elkaars ervaring en de kwaliteit van het werk

te bevorderen. Intervisie is gesteund op interdisciplinariteit wat in het wetsontwerp en trouwens

ook in de Wet van 4 april 2014 centraal stond. De bespreking heeft collectief en in de vorm van een

251 Art. 68/2/1 §5, eerste lid, a) Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 252 Hand. Kamer 2015- 2016, 20 juni 2016, nr. 1848/007, 6. 253 Hand. Kamer 2015- 2016, 20 juni 2016, nr. 1848/007, 11. 254 Hand. Kamer 2015- 2016, 20 juni 2016, nr. 1848/007, 12. 255 Art. 68/2/1 §5, eerste lid, b) Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen.

60

vergadering plaats. De permanente aanwezigheid van alle betrokkenen is echter niet vereist bij

intervisie.256

De niet-autonome psychotherapeut die onder toezicht staan, moet ook aan bepaalde vereisten

voldoen. Deze zijn gelijkaardig aan de vereisten voor beroepsbeoefenaars die geen toezicht moeten

houden, behoudens het vereiste van het bachelordiploma na een opleiding die niet recht geven op

een beroepstitel zoals omschreven in het KB nr. 78. Zij die uiterlijk in de loop van het academiejaar

2015-2016 hun studies hebben beëindigd vallen onder volgende cumulatieve voorwaarden:

1. zij zullen een opleiding van minimaal bachelorniveau met vrucht beëindigd moeten hebben.

2. Zij zullen een specifieke opleiding in de psychotherapie met vrucht volbracht moeten hebben aan

een instelling.

3. Zij zullen uiterlijk op 1 september 2018 een bewijs moeten kunnen voorleggen van uitoefening

van de psychotherapie.257

De beroepsbeoefenaars die een specifieke opleiding in de psychotherapie op

1 september 2016 hebben aangevat of tijdens het academiejaar 2016-2017 aanvatten moeten

voldoen aan de volgende cumulatieve voorwaarden:

1. Zij zullen een opleiding van minimaal bachelorniveau met vrucht moeten hebben beëindigd.

2. Zij zullen een specifieke opleiding in de psychotherapie met vrucht moeten hebben volbracht aan

een instelling.258

Zij die een opleiding van minimaal bachelorniveau hebben aangevat op 1 september 2016 of tijdens

het academiejaar 2016-2017 aanvatten zullen moeten voldoen aan volgende cumulatieve

voorwaarden:

1. Zij zullen een opleiding van minimaal bachelorniveau met vrucht moeten beëindigd hebben.

2. Zij zullen de specifieke opleiding psychotherapie zoals bedoeld in 68/2 § 3, eerste lid, met vrucht

256 Hand. Kamer 2015- 2016, 9 juni 2016, nr. 1848/003, 56-57. 257 Art. 68/2/1 §5, tweede lid, a) reparatiewet. 258 Art. 68/2/1 §5, tweede lid, b) reparatiewet.

61

moeten hebben beëindigd.

3° zij zullen tevens een professionele stage moeten hebben gevolgd, zoals bedoeld in 68/2 § 3,

tweede lid.259

De wet van 22 augustus 2002 betreffende de rechten van de patiënt is van toepassing op deze

beoefenaars van de psychotherapie. 260 Dit wordt expliciet vermeld aangezien een niet-

beroepsbeoefenaar niet onder het KB nr. 78 valt.

De Koning kan bij een besluit vastgesteld na overleg in de Ministerraad, na het advies van de Federale

Raad voor de geestelijke gezondheidszorgberoepen te hebben ingewonnen, ook andere

beroepsbeoefenaars toelaten om de psychotherapie uit te oefenen. Desgevallend stelt Hij de

voorwaarden vast waaronder zij de psychotherapie mogen uitoefenen. Deze voorwaarden hebben

minstens betrekking op hun vooropleiding.261 Ook hier is het afwachten of de concretiseringen die

als basis zullen dienen voor de uitvoeringsbesluiten, de deadline van 1 september 2016 zullen halen.

De Provinciaal Geneeskundige Commissies zullen op het vlak van psychotherapie actief moeten zijn

in de toekomst. Dit zal worden nagegaan door controles. 262

3.3.6.1 Bedenkingen

Bij deze regeling over de psychotherapeuten onder supervisie of de niet-autonome

psychotherapeuten is er heel wat ophef geweest in het Parlement. Enkele bedenkingen rijzen bij

deze toch wel belangrijke regeling.

Een eerste bedenking handelt over de vraag of niet-autonome psychotherapeuten ook

psychotherapeuten mogen worden genoemd. Deze vraag is echter irrelevant volgens de Minister.

Psychotherapie is een vorm van behandeling en geen beroep. Volgens de geest van de wet is het

wenselijk dat elke psychotherapeutische beoefenaar niet wordt aangemerkt als psychotherapeut

maar eerder als klinisch psycholoog, klinisch orthopedagoog of arts met als specialisatie

259 Art. 68/2/1 §5, tweede lid, c) Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 260 Art. 68/2/1 §5, laatste lid Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 261 Art. 68/2/1 §6 Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen. 262 Hand. Kamer 2015- 2016, 20 juni 2016, 1848/007, 12.

62

psychotherapie. In het licht van de overgangsmaatregelen zijn dit dan personen die onder bepaalde

voorwaarden als verworven recht psychotherapie kunnen uitoefenen.263

Een tweede bedenking is van rechtsvergelijkende aard. Wanneer we de wetgeving van andere Staten

bestuderen, kunnen we concluderen dat beroepsbeoefenaars hun werkzaamheden konden

verderzetten zonder zich te moeten schikken naar de nieuwe bepalingen van de wet. Het is

verkeerdelijk om af te leiden dat ingevolge het vrij verkeer van werknemers deze psychotherapeuten

naar België zouden kunnen komen om daar de psychotherapie op autonome wijze te verstrekken,

terwijl de zorgverleners in België in dezelfde situatie onder toezicht zouden moeten opereren.264 Er

is geen bilaterale erkenning voor de psychotherapie, er is enkel vrij verkeer van psychiaters. De

psychotherapie wordt noch geregeld bij Richtlijn 2005/36/EG van het Europees Parlement en de

Raad van 7 september 2005 betreffende de erkenning van beroepskwalificaties, noch bij Richtlijn

2013/55/EU van het Europees Parlement en de Raad van 20 november 2013 tot wijziging van

Richtlijn 2005/36/EG betreffende de erkenning van beroepskwalificaties en Verordening (EU) nr.

1024/2012 betreffende de administratieve samenwerking via het Informatiesysteem interne markt.

Met andere woorden de erkenning zal moeten worden aangevraagd en goedgekeurd waarbij de

Belgische regels van toepassing zullen zijn. Het diploma van de buitenlandse zorgverstrekker zal

worden gecontroleerd en er kunnen aanvullende voorwaarden worden opgelegd zoals bijvoorbeeld

de landstaal.265

Een probleem dat zich zou kunnen voordoen is dat charlatans en kwakzalvers onder het mom van

het verstrekken van psychotherapie nog steeds hun wanpraktijken kunnen botvieren op patiënten.

In de praktijk is het echter niet plausibel dat een supervisor een totaal onbekwame niet-

beroepsbeoefenaar of charlatan zal tewerkstellen.266 Bovendien kan de Provinciale Geneeskundige

Commissie het visum intrekken van een verstrekker, wat ook zal kunnen dienen als stok achter de

deur. Ook is de Wet betreffende de patiëntenrechten van toepassing wat ook kwaliteitswaarborgen

met zich meebrengt voor de patiënten.267 Waarborgen genoeg dus om kwakzalvers te weren.

263 Hand. Kamer 2015- 2016, 20 juni 2016, nr. 1848/007, 8. 264 Hand. Kamer 2015- 2016, 20 juni 2016, nr. 1848/007, 4. 265 Hand. Kamer 2015- 2016, 20 juni 2016, nr. 1848/007, 9- 10. 266 Niet iedereen is daarvan overtuigd, zie Hand. Kamer 2015- 2016, 20 juni 2016, nr. 1848/007, 10, met name André Frédéric (PS). 267 Hand. Kamer 2015- 2016, 20 juni 2016, nr. 1848/007, 10.

63

Situaties waar nog vraagtekens bij kunnen worden geplaatst, vinden plaats wanneer sommige

beroepsbeoefenaars alleen hun werk doen en niet onder supervisie kunnen worden geplaatst,

bijvoorbeeld bij een voorziening voor bijzondere jeugdzorg. Sommige diensten zullen worden

geconfronteerd met moeilijkheden en zullen personeel moeten ontslaan. Het is ook denkbaar dat

de arts van de dienst geen bijkomende specialisatie psychotherapie wil volgen waardoor hij ook geen

niet-autonome beoefenaars onder zijn hoede kan nemen. Ook zou er een pijnpunt bestaan wat

betreft het beroepsgeheim in de context van de supervisie, hoewel dat mijns inziens aan tegemoet

kan gekomen worden door de figuur van het gedeeld beroepsgeheim (zie infra 3.4.7).268

Aangezien psychotherapie een vorm van behandeling is, kunnen beoefenaars die geen klinisch

psycholoog, klinisch orthopedagoog of arts zijn dus geen diagnose stellen. De diagnose zal moeten

worden gesteld door de supervisor waarna de niet-autonome beoefenaar het deel van het

behandelingsproces op zich neemt. Dit is een beetje vreemd, maar een gevolg van het feit dat

psychotherapie geen beroep is.269

Dit stelt problemen wanneer de autonome psychotherapeut een beroepsbeoefenaar onder het KB

nr. 78 is en geen klinisch psycholoog, klinisch orthopedagoog of arts is. Hij of zij zal dan geen

diagnostische handelingen kunnen stellen ten aanzien van de patiënt, wat een noodzakelijke

voorwaarde is voor de uitoefening van de psychotherapie. Of deze opvatting eerder theoretisch is

en dus verwaarloosbaar, of ook praktische consequenties zal hebben, is af te wachten.

Een niet-autonome verstrekker zou volgens de Minister van Volksgezondheid perfect tot zijn recht

komen in een multidisciplinair team. Zo’n soort beoefenaars passen perfect in dergelijke constellatie.

Wat wel nog voor problemen zou kunnen zorgen, is de absolute noodzaak om samen te werken. Dit

staat op gespannen voet met de vrijheid van vestiging van de niet-autonome beoefenaar en het

recht van vrije keuze van patiënt voor een bepaalde methode of gezondheidsbeoefenaar.

Samenwerken kan een verrijking zijn, maar het verplichten is wel verregaand.270

Wat mijns inziens ook een rol kan spelen is het mentale aspect. Een zelfverklaard psychotherapeut

die volgens de wet niet in aanmerking komt om autonoom zijn professionele activiteiten verder te

268 Hand. Kamer 2015- 2016, 20 juni 2016, nr. 1848/007, 11 269 Ibid. 270 Hand. Kamer 2015- 2016, 20 juni 2016, nr. 1848/007, 11.

64

zetten, zal onder supervisie moeten staan, wat niet gemakkelijk zal zijn en een hele verandering

teweeg zal brengen. Dit vereist een aanpassing op mentaal vlak maar ook op arbeidsvlak, de niet-

beroepsbeoefenaar is het immers niet gewend onder professioneel toezicht te staan.

Wat nog onevenwichtig is aan deze bepaling, is het feit dat de korte opleiding primeert op de

beroepservaring. Niet-beoefenaars onder de nieuwe wet kunnen een pak meer ervaring meer

hebben dan degene die over hen toezicht houden. Klinisch psychologen, klinisch orthopedagogen

en artsen zullen maar één jaar specialisatie psychotherapie moeten volgen terwijl een bekwame

psychotherapeut die geen beoefenaar is onder het KB nr. 78 een leven lang psychotherapeutische

ervaring met zich kan meedragen, maar in de toekomst onder toezicht psychotherapeutische

handelingen zal moeten stellen, wat mijns inziens een hele aanpassing zal vergen en onrechtvaardig

is.271 Het doel is de kwaliteitswaarborg voor de patiënten maximaal te waarborgen, maar de tol die

daarvoor wordt betaald, is zeer hoog.

Ten slotte rijst de vraag of deze niet-autonome psychotherapeuten de plicht hebben om door te

verwijzen naar analogie van artikel 11bis van het KB nr. 78. 272 Deze vraag kan positief worden

beantwoord. De beoefenaar onder supervisie is immers een gezondheidsbeoefenaar onder het KB

nr. 78. Dit zal wellicht moeten gebeuren na intervisie tussen de autonome en niet-autonome

psychotherapeut, zoals bepaald in de wet.

3.3.7 Ondersteunende Geestelijke Gezondheidsberoepen

De beroepsbeoefenaars die worden omschreven in artikel 3§ 1 van het KB nr. 78 en de artikelen 68/1

en 68/2 van de Wet van 10 mei 2015 alsook de autonome beroepsbeoefenaars in artikel 68/2/1 §4

van de Wet van 10 mei 2015 (dus niet degene die onder toezicht staan) zullen kunnen worden

ondersteund door assistenten.273

De taakomschrijving van de ondersteunende geestelijke gezondheidsberoepen kunnen we lezen in

de artikel 68/2/2 §1, tweede lid van de Wet van 10 mei 2015. “De ondersteunende geestelijke

gezondheidszorgberoepen stellen geen autonome diagnostische en therapeutische handelingen

271 Hand. Kamer 2015- 2016, 20 juni 2016, nr. 1848/007, 12. 272 Art. 5 WGG. 273 Art. 68/2/2 §1 Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen.

65

maar voeren voorschriften uit op verzoek en onder supervisie van de in het eerste lid vermelde

beroepsbeoefenaars of van de in het eerste lid vermelde beoefenaars van de psychotherapie.”

De Koning zal de lijst vaststellen van de ondersteunende geestelijke gezondheidszorgberoepen

alsook de algemene criteria voor de erkenning van de ondersteunende geestelijke

gezondheidszorgberoepen.274

Deze regeling lijkt dicht aan te leunen bij de regeling van de niet-autonome psychotherapeuten. De

ratio legis is echter totaal verschillend. De regeling van de verworven rechten van de onder toezicht

staande beoefenaars heeft tot doel om de toegang tot deze specialisatie niet plotsklaps te ontzeggen

aan beoefenaars van de psychotherapie die niet aan de vereisten van autonoom psychotherapeut

voldoen of om een student die in opleiding is, ook niet van de ene dag op de andere voor een

voldongen feit te stellen. De bedoeling is dus om deze mensen niet links te laten liggen en een kans

te geven, weliswaar met respect voor een minimum aantal kwaliteitsgaranties. De regeling van de

ondersteunende gezondheidsberoepen is er niet op gericht om te voorkomen dat bepaalde

beoefenaars worden uitgesloten, maar juist om bepaalde psychosociale gezondheidsbeoefenaars in

te schakelen in een psychotherapeutische context.275

3.3.8 Evaluatie reparatiewet

De reparatiewet heeft veel knelpunten weggewerkt die zich onder de oorspronkelijke wet van 4 april

2014 wel voordeden. Ook kunnen er nog veel bedenkingen en overwegingen gemaakt worden. Enkel

de toekomstige rechtspraak, rechtsleer en praktijk zal aantonen welke invullingen aan bepaalde

artikelen kunnen worden gegeven. De uitvoeringsbesluiten zullen ongetwijfeld ook nog veel

verheldering brengen. Toch kunnen er nog op een aantal hoofdzaken gewezen worden die tussen de

mazen van het net zijn geglipt en die op heden dus niet gereglementeerd zijn.

Therapieën die niet onder de Wet niet-conventionele geneeswijzen vallen en niet zozeer onder de

omschrijving van psychotherapie, klinische psychologie of klinische orthopedagogie, zijn nog steeds

zorgwekkend. Het gaat hier niet zozeer over een ‘mental coach’ die geen diploma heeft. Hij of zij kan

mijns inziens wel onder de uitoefening klinische psychologie worden geschaard en zo onder het

274 Art. 68/2/2 §2 reparatiewet. 275 Hand. Kamer 2015- 2016, 23 mei 2016, nr. 1848/001, nr. 14- 15.

66

sanctieregime van de wet vallen. Wel baren de zeer alternatieve therapieën ongerustheid, zoals

bijvoorbeeld het suggereren van trauma’s, de totale biologie, hyperventilatie en de kinesiologie. Die

therapieën worden vaak als problematisch ervaren. Daar was geen vangnet voor voorzien in de

oorspronkelijke wet van 4 april 2014 en is en ook geen oplossing voor geboden in het ontwerp van

de reparatiewet. Wel kan een vordering tot onwettige uitoefening van de geneeskunde soelaas

bieden wanneer er sprake is van misbruik van patiënten.

Ook de reglementering van seksuologie wordt niet opgevangen in het nieuwe ontwerp van de

reparatiewet. De Hoge Gezondheidsraad is zinnens een advies uit te brengen over de klinisch

seksuologen, maar tot op heden is dat nog niet gebeurd.276 In de reparatiewet is de reglementering

van de seksuologie alleszins niet opgenomen.

Terugbetaling van psychologische hulp is niet wettelijk geregeld. Dit doet geen afbreuk aan het feit

dat ziekenfondsen zelf kunnen voorzien in terugbetalingsmogelijkheden, wat ook vaak voorkomt. Er

wordt geen melding gemaakt van terugbetaling van de geestelijke gezondheidsbeoefenaars in de

reparatiewet. Daarover zijn echter volop besprekingen bezig in het Parlement. 277 Deze niet

onbelangrijke kwestie staat prioritair geagendeerd op de kalender van de Parlementsleden. De

Minister van Volksgezondheid heeft in het verleden in een persartikel al te kennen gegeven dat

geestelijke gezondheidszorgtrajecten terugbetaald zullen worden. Het gaat dan bijvoorbeeld over

vijf sessies psychotherapie bij complexe problemen. De vraag is echter of die aanpak nog actueel zal

zijn na het uitvaardigen van de reparatiewet.278

Ook zal dan de wet op de ziekte- en invaliditeitsuitkering moeten aangepast worden op het vlak van

de terugbetaling van de geestelijke gezondheidsbeoefenaars door ofwel een wijziging van de

honoraria of door overeenkomsten te sluiten. Dit is echter nog niet duidelijk.279

Wat ook als een pijnlijk punt kan worden beschouwd, is het feit dat de korte opleiding primeert op

de beroepservaring. Iemand die geen beoefenaar is onder het KB nr. 78, maar wel bijvoorbeeld

dertig jaar praktijkervaring heeft op het gebied van psychotherapie, zal gedwongen worden zijn

psychotherapeutische verstrekkingen verder te zetten onder supervisie. De mogelijkheid bestaat dat

276 Hand. Kamer 2015- 2016, 20 juni 2016, nr. 1848/007, 10. 277 Hand. Kamer 2015- 2016, 20 juni 2016, nr. 1848/007, 12. 278 Hand. Kamer 2015- 2016, 20 juni 2016, nr. 1848/007, 7. 279 Hand. Kamer 2015- 2016, 20 juni 2016, nr. 1848/007, 12.

67

deze autonome psychotherapeut een opleiding in de psychotherapie van één jaar heeft gevolgd en

twee jaar praktijkervaring heeft.

3.4 Rechtsvergelijking: Nederlandse regelgeving

3.4.1 Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg

In de Nederlandse wetgeving worden de gezondheidsberoepen geregeld in de Wet op de beroepen

in de individuele gezondheidzorg (BIG).280 Deze wet kan worden vergeleken met het Belgische KB nr.

78. Beide wetten hebben veel gemeenschappelijke kenmerken, bijvoorbeeld ze hebben allebei het

doel om een zo veel mogelijk uniforme regeling uit te vaardigen om de kwaliteit van de

gezondheidsberoepen te bewaken en onzorgvuldig of ondeskundig handelen te weren uit de

maatschappij.281

De wet kent een stelsel van titelbescherming, net zoals het KB nr. 78. Het voeren van een

beschermde titel wordt voorbehouden aan bepaalde, in de wet opgesomde beroepen die een aantal

voorwaarden met zich mee brengen. Sommige beroepsbeoefenaars volstaan in een registratie in

een door de Minister ingesteld en beheerd register (de zogenaamde artikel 3-beroepen) en voor

sommige beroepen is het recht op voeren van een opleidingsinstelling gebaseerd op aanwijzing door

een Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) (de artikel 34- beroepen). Algemene Maatregelen van

Bestuur zijn uitvoeringsbesluiten die in dit geval andere vereisten voor het voeren van een wettelijke

opleidingstitel opleggen dan een registratie in een register.282

Een kenmerk van verschil met het KB nr. 78 is het beginsel dat geneeskunde vrij wordt gelaten. In

het KB nr. 78 is de geneeskunde een wettelijk monopolie van artsen. In een vorige versie van de Wet

op de beroepen in de individuele gezondheidszorg werd een stelstel opgezet van wettelijke

beroepsbescherming, waar de geneeskunde verboden was, behoudens de in de Wet op de beroepen

in de individuele gezondheidszorg bepaalde gevallen. Dit is nu afgeschaft. Iedereen mag de

280 Wet van 11 november 1993 houdende regelen inzake beroepen op het gebied van de individuele gezondheidszorg. 281 R.E. VAN HELLEMONDT, “commentaar op aanhef Wet BIG”, T&C Gezondheidsrecht 1995. 282 Ibid.

68

geneeskunde uitoefenen, maar de wet reguleert wel een aantal handelingen die risico’s met zich

mee brengen die niet door ondeskundigen kunnen worden uitgeoefend. Het op eigen gezag

verrichten van deze handelingen blijft voorbehouden aan bij de wet aangewezen

beroepsbeoefenaren, zoals psychotherapeuten.283

3.4.2 Psychotherapie

3.4.2.1 Afbakening

Wat betreft de psychotherapie valt direct op dat in de Wet op de beroepen in de individuele

gezondheidszorg de psychotherapie expliciet als beroep is opgenomen.284 In het KB nr. 78 wordt

vooropgesteld dat psychotherapie geen autonoom beroep wordt, waar veel kritiek op kan gegeven

en wordt gegeven, aangezien de psychotherapie veel karakteristieken vertoont van een beroep en

dit ook tot uiting komt in de toekomstige wetgeving. Toch wordt door de Minister Maggie De Block

vastgehouden aan de idee dat psychotherapie een behandelingstechniek is daarom de kwalificatie

van beroep niet passend is.

3.4.2.2 Toegang tot het beroep van psychotherapie

3.4.2.2.1 Registratie

De psychotherapeut is een beschermde beroepstitel in Nederland die afhankelijk is van een

inschrijving in een register. 285 Dit wordt een constitutieve registratie genoemd aangezien de

inschrijving een recht in het leven roept, namelijk het recht om de titel te voeren die bij het

betreffende beroep hoort. 286 Aan degenen die in een register ingeschreven staan, is het recht

voorbehouden aan de hoedanigheid waarin zij ingeschreven worden, gegeven benaming als titel te

voeren.287 De registers worden ook ingesteld teneinde te kunnen voldoen aan een verzoek tot

informatie. In België wordt de psychotherapeut niet aan een registratie, erkenning of machtiging

onderworpen. Een psychotherapeut zal immers niet in België bestaan, aangezien het in beginstel

283 R.E. VAN HELLEMONDT, “commentaar op aanhef Wet BIG”, T&C Gezondheidsrecht 1995. 284 Art. 3, 1 Wet BIG. 285 Art. 3, 1 Wet BIG. 286 J. LEGEMAATE,, J.C.J DUTE, W.R. KASTELEIN., W.R. RAAS, E.B. VAN VEEN, Beroepenwetgeving gezondheidszorg 2010- 2011, Houten, Bonn Staflau van Loghum, 2010, 34, 6. 287 Art. 4, 1 Wet BIG.

69

een behandelingswijze is van een arts, klinisch psycholoog of klinisch orthopedagoog.

Het is verboden aan iemand die niet het recht heeft om de titel te voeren op grond van de Wet op

de beroepen in de individuele gezondheidszorg om een gelijkende benaming dan wel een op die titel

betrekking hebbend onderscheidingsteken te voeren.288 Deze bepaling is recentelijk ingevoerd 289

en is een belangrijk wapen tegen kwakzalverij en misbruik van patiënten. Wanneer bijvoorbeeld de

titel van ‘psychopracticus’ wordt aangewend met als doel om uit het gezichtsveld van de wet te

blijven, is dit een gelijkende benaming in vergelijking met de titel van psychotherapeut die verboden

is als de betreffende persoon niet aan de voorwaarden van de wet voldoet. Een Algemene Maatregel

van Bestuur dient echter nog uit te worden gevaardigd teneinde een en ander bijkomend te

reguleren.290

In België is deze problematiek nog een heikel punt. Ongerustheid is nog steeds troef wanneer het

gaat om kwakzalvers en charlatans. Er zijn wel al een aantal vangnetten geplaatst. Door de ruime

omschrijving van de klinische psychologie vallen veel kwakzalvers die niet aan de vereisten van de

Wet geestelijke gezondheidszorgberoepen voldoen, onder de definitie van de klinische psychologie

en stellen ze zich bloot aan strafsancties die in de wet staan vermeld. Ook de omschrijving van de

klinische orthopedagogie kan als wapen tegen charlatans worden gebruikt. Echter zeer alternatieve

therapieën die niet onder de definities vallen, is nog een pijnpunt. De Minister geeft zelf toe dat alle

twijfelachtige gevallen wellicht niet uit de geestelijke gezondheidszorg zullen verdwijnen.291

3.4.2.2.2 Voorwaarden

Om in het desbetreffende register als psychotherapeut te kunnen worden ingeschreven, wordt

vereist het bezit van een getuigschrift waaruit blijkt dat de betrokkene voldoet aan bepaalde

opleidingseisen.292 Voor het beroep van psychotherapeut gelden de volgende kerncompetenties en

kernvaardigheden in Nederland:

288 Art. 4, 2 Wet BIG. 289 Inwerkingtreding op 18 januari 2016. 290 Art. 93 Wet BIG. 291 Hand. Kamer, 2013-14, 24 januari 2014, nr. 3243/003, 22 292 Art. 26, 1 Wet BIG.

70

1. het stellen van een psychodiagnose op basis van een psychodiagnostisch onderzoek: 293

De psychotherapeut moet in staat zijn om op basis van verzamelde gegevens over de zorgvraag en

de wensen van de cliënt en door middel van anamnese en diagnostiek, de problematiek van de cliënt

in kaart te brengen.294

2. het stellen van een indicatie voor psychotherapie:295

De psychotherapeut moet in staat zijn om, op basis van de uitkomst van het diagnostisch onderzoek,

de meest in aanmerking komende vorm van psychotherapeutische behandeling voor de cliënt te

bepalen.296

3. het opstellen van een behandelplan voor psychotherapie:297

De psychotherapeut moet in staat zijn om, op basis van de diagnostiek en de indicatiestelling, in

overleg met de cliënt, gezamenlijke doelstellingen van de behandeling te formuleren.298

4. het zelfstandig uitvoeren van een psychotherapeutische behandeling:299

De psychotherapeut moet in staat zijn om psychotherapeutische methoden systematisch toe te

passen en door middel van psychotherapeutische interventies, de stemming, cognities of

gedragingen van de cliënt te beïnvloeden.300

5. het evalueren van de psychotherapeutische behandeling:301

De psychotherapeut in staat is om periodiek de effecten van de psychotherapeutische

293 Art. 6 e, 1, a) Wet regeling periodieke registratie Wet BIG. 294 Art. 6 e, 2 Wet regeling periodieke registratie Wet BIG. 295 Art. 6 e, 1, b) Wet regeling periodieke registratie Wet BIG. 296 Art. 6 e, 3 Wet regeling periodieke registratie Wet BIG. 297 Art. 6 e, 1, c) Wet regeling periodieke registratie Wet BIG. 298 Art. 6 e, 4 Wet regeling periodieke registratie Wet BIG. 299 Art. 6 e, 1, d) Wet regeling periodieke registratie Wet BIG. 300 Art. 6 e, 5 Wet regeling periodieke registratie Wet BIG. 301 Art. 6 e, 1, e) Wet regeling periodieke registratie Wet BIG.

71

behandelingen op de psychische gezondheidstoestand van de cliënt te evalueren en het

behandelplan zodanig bij te stellen dat optimale resultaten bereikt kunnen worden.302

Dit is een zeer gedetailleerde omschrijving van de takenlijst van de psychotherapeut, naast een

definitie. Dit geeft een beeld van wat psychotherapie inhoudt en wat de competenties van de

toekomstige psychotherapeut zijn, in tegenstelling tot de vage omschrijving die in de Belgische

wetgeving geldt waaronder bijna elke geestelijke gezondheidsbeoefenaar valt. Dit is een duidelijk

een positief punt aan de Nederlandse regulering van psychotherapie.

De opleiding tot psychotherapeut bestaat uit ten minste 3680 uren, die als volgt zijn verdeeld:

1. 1280 uren theoretisch en praktisch onderwijs op het gebied van de psychotherapie.303 Dit komt

overeen met een vierjarige opleiding. Voor iemand die al in het bezit is van een diploma

gezondheidszorgpsychologie, duurt de opleiding maar 3 jaar.304

2. 2400 uren werkervaring op het gebied van de psychotherapie.305

Het onderwijs is gericht op het leren onderzoeken van psychische klachten en het met behulp van

psychotherapie leren behandelen van de volgende categorieën van patiënten:

1. Kinderen en jeugdigen.

2. Volwassenen.

3. Ouderen.306

In de wet van 4 april 2014 bestond ook dergelijke regeling met aan de ene kant een theoretisch deel

en aan de andere kant een praktisch deel van de opleiding. In het wetsontwerp van de reparatiewet

waar psychotherapie wordt aanzien als een specialisatie-opleiding is nog slechts een opleiding bij de

Hogeschool of de Universiteit vereist die minimum 70 ECTS punten bedraagt.307 Dit komt overeen

302 Art. 6 e, 6 Wet regeling periodieke registratie Wet BIG. 303 Art. 3,1, a) Besluit psychotherapeut. 304 X, opleiding psychotherapeut, http://www.psychotherapie.nl/217055291/Opleiding-psychotherapeut. 305 Art. 3,1, b) Besluit psychotherapeut. 306 Art. 3, 2 Besluit psychotherapeut. 307 Art 68/2/1 §3, eerste lid Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen.

72

met één jaar bijkomende opleiding voor de arts, klinisch orthopedagoog of klinisch psycholoog.

Tot de opleiding tot psychotherapeut worden slechts toegelaten degenen die in het bezit zijn van

een getuigschrift waaruit blijkt dat zij het artsexamen dan wel het doctoraalexamen psychologie,

pedagogische wetenschappen of gezondheidswetenschappen met als afstudeerrichting geestelijke

gezondheidskunde met goed gevolg hebben afgelegd.308 In België zal het in beginsel enkel aan artsen,

klinisch psychologen en klinisch orthopedagogen voorbehouden zijn om een opleiding

psychotherapie te starten. Dit zijn gelijkaardige bepalingen aangezien de toelatingsopleidingen in

Nederland ook allemaal universitair van aard zijn. Het verschil zit niet echt in de

toelatingsvoorwaarden maar in de opleiding psychotherapie zelf. In België zal de opleiding maar één

jaar bedragen in plaats van vier jaar in Nederland en het ontwerp voorziet niet in een wettelijk

beschermde beroepstitel aangezien de psychotherapie als een behandelingswijze wordt beschouwd.

De werkervaring in Nederland is gespreid over ten minste vier jaren en wordt in elk geval opgedaan

met onderzoek en behandeling van volwassen patiënten en van kinderen, jeugdigen en ouderen.309

In België moet de toekomstige psychotherapeut minstens twee jaar voltijdse uitoefening van de

psychotherapie achter de rug hebben.310

De opleiding tot psychotherapeut in Nederland is voorts gericht op het onderzoeken en behandelen

van patiënten in een individuele setting en in een groepssetting dan wel een gezins- en

relatiesetting.311 In de Belgische regeling is nergens vermeld in welke setting de psychotherapie kan

worden uitgeoefend. Wel leert de memorie van toelichting ons dat het individu kan worden opgevat

als een sociaal systeem, wat een groepssetting of gezins- of relatiesetting plausibel maakt.

Tegenstrijdig met de parlementaire voorbereidingen stelt de omschrijving van de psychotherapie

dan weer dat de relatie patiënt-zorgverlener centraal staat.312

Wat opvalt als we de Belgische regeling naast de Nederlandse leggen, is dat de opleidingsvereisten

beduidend hoger liggen en er dus meer belang wordt gehecht aan de uitoefening van het beroep

psychotherapie. In de oorspronkelijke Wet geestelijke gezondheidsberoepen van 4 april 2014 moest

308 Art. 5, 1 Besluit psychotherapeut. 309 Art. 3, 3 Besluit psychotherapeut. 310 Art. 11, vierde lid Wetsreparatiewet. 311 Art. 3, 4 Besluit psychotherapie. 312 Art. 62/2/1 §2 Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen.

73

de psychotherapeut minstens 7 jaar opleiding volgen om te worden gemachtigd. Daar was drie jaar

effectieve opleiding in de psychotherapie inbegrepen. Nu wordt in de reparatiewet slechts één jaar

opleiding psychotherapie voorzien.

3.4.2.3 Definitie

Net zoals in de Belgische wetgeving is er ook een definitie voorzien in de Nederlandse wetgeving.

“Tot het gebied van deskundigheid van de psychotherapeut wordt gerekend het onderzoeken en het

volgens bij algemene maatregel van bestuur aan te wijzen methoden beïnvloeden van stemmingen,

gedragingen en houdingen van een persoon met een psychische stoornis, afwijking of klacht,

teneinde deze te doen verdwijnen of te verminderen.” 313 Wanneer we deze definitie vergelijken met

de oorspronkelijke definitie in de wet van 4 april 2014, vertonen ze opvallend veel gelijkenissen. De

psychotherapeut voert in beide gevallen handelingen uit om de moeilijkheden, psychische

stoornissen en conflicten (in Belgische wet) of de stemmingen, gedragingen en houdingen van een

persoon met een psychische stoornis, afwijking of klacht (in Nederlandse wet) te doen verdwijnen

of te verminderen.

In het Nederlandse model wordt wel de mogelijkheid aangereikt om de patiënt te onderzoeken en

dus een psychodiagnose te stellen. Dit is niet zo in de oorspronkelijke Wet geestelijke

gezondheidsberoepen van 4 april 2014 en ook niet in het ontwerp van de reparatiewet (aangezien

psychotherapie wordt aanzien als een behandelingswijze). Beide bepalingen maken ook melding van

referentiekaders of methodes waarin de psychotherapie moet kaderen. In de oorspronkelijke Wet

geestelijke gezondheidsberoepen is dit nog voorzien, maar in het ontwerp van de reparatiewet zijn

de referentiekaders afgeschaft. Het feit dat de gezondheidszorg evolueert naar een evidence based

zorg moet dit compenseren.

Deze referentiekaders of methoden beogen:

1. het ten behoeve van de behandeling tot stand brengen van een relatie met de patiënt door de

psychotherapeut alsmede het onderhouden van die relatie.

313 Art. 27 Wet BIG.

74

2. het tot stand brengen van gedragsveranderingen die leiden tot vermindering van de klachten van

de patiënt.

3. het in contact brengen van de patiënt met diens innerlijke wereld van gevoelens en

betekenisverlening.

4. het beïnvloeden van de positie van de patiënt in de sociale omgeving waarbinnen de stoornis of

klacht is ontstaan of die een rol speelt bij het in stand houden ervan.314

De methoden zijn gebaseerd op een of meer van de volgende theorieën:

1. Psycho-analytische theorieën.

2. Leer- en cognitieve theorieën.

3. Experiëntiële theorieën.

4. Systeemtheorieën.315

Een aantal rechtsvergelijkende opmerkingen kunnen bij deze bepaling worden gemaakt. In

tegenstelling tot de Belgische regelgeving, worden er in Nederland wel referentiekaders of

methoden aangehouden. De Nederlands regeling maakt niet alleen melding van de referentiekaders

maar omschrijft ook de methoden op een duidelijke en verstaanbare manier. In de oorspronkelijke

wet van 4 april 2014 werden ongeveer dezelfde referentiekaders aangereikt maar enkel de theorieën

werden aangehaald en werden niet omschreven.

Wat opvalt is dat de Nederlandse wetgever wel heeft geopteerd om psychoanalyse als één van de

referentiekaders op te nemen in de wet. In België was dit in de oorspronkelijke wet van 4 april 2014

bewust niet opgenomen. Dit werd echter wel fel betwist. De psychotherapeut mocht oorspronkelijk

wel de psychoanalyse uitoefenen wanneer dit tot zijn taken behoorde. De zogenaamde

‘lekenpsychoanalyse’ viel echter niet onder de toepassing van de wet.

3.4.2.4 Overgangsmaatregelen

314 Art. 11, 1 Besluit psychotherapeut. 315 Art. 11, 2 Besluit psychotherapeut.

75

Degenen die vóór het tijdstip waarop het artikel ten aanzien van het beroep van psychotherapeut in

werking is getreden, een op de bekwaamheid tot de uitoefening van het beroep van

psychotherapeut gerichte opleiding dan wel de opleiding tot psychiater hebben voltooid en die niet

voldoen aan de gestelde eisen voor inschrijving in het register van psychotherapeuten, wordt

inschrijving in dat register deswege niet geweigerd indien de aanvraag is ingediend overeenkomstig

artikel 104, eerste of tweede lid, en de Minister heeft verklaard dat hun verworven vakbekwaamheid

voor de toepassing van deze wet geacht kan worden gelijkwaardig te zijn aan de vakbekwaamheid

welke uit het voldoen aan vorenbedoelde eisen kan worden afgeleid.

Artikel 104 Wet, eerste lid van de Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg stelt dat

gedurende zes maanden na het tijdstip van inwerkingtreding van de nieuwe regeling inzake

psychotherapeuten, dit is 18 januari 2016, een aanvraag voor inschrijving in het desbetreffende

register moet zijn ingediend. Ondertussen mogen ze handelingen stellen die voorbehouden zijn aan

psychotherapeuten en mogen ze een gelijkaardige titel aan de titel van psychotherapeut

aannemen.316

In België is de overgangsregeling totaal anders benaderd. Een opsplitsing wordt gemaakt tussen

beroepsbeoefenaars die onder het KB nr. 78 vallen en die die er niet onder vallen. De

beroepsbeoefenaars onder het KB nr. 78 kunnen als autonoom psychotherapeut aan de slag. Degene

die er niet onder vallen, worden aan een toezichtregeling onderworpen, hoewel deze laatste de

meeste ervaring kunnen hebben. In Nederland is het klaarblijkelijk iets eenvoudiger en soepeler

gereguleerd. Ook al voldoen de zelfverklaarde psychotherapeuten niet aan de opleidingsvereisten,

wanneer ze een opleiding psychotherapie bij een instelling gevolgd hebben of ze zijn afgestudeerd

als psychiater, zijn ze gerechtigd om hun psychotherapeutische activiteiten verder te zetten. De

aanvraag tot verderzetting is wel enkel binnen een bepaalde termijn mogelijk.

3.4.3 Klinische psychologie

In Nederland wordt de titel van psycholoog niet beschermd. Wat wel wordt beschermd, is de titel

van klinisch psycholoog. Dit is een zogenaamd artikel 14-beroep in de Wet op de beroepen in de

individuele gezondheidszorg. Deze bepaling voorziet een register voor de inschrijving van

316 Art. 104, 2 Wet BIG.

76

beroepsbeoefenaren die een bijzondere deskundigheid hebben verworven met betrekking tot de

uitoefening van een deelgebied van hun beroep.317 De klinische psychologie is één van de twee

specialisatierichtingen in de gezondheidszorgpsychologie.318

De voorwaarde voor het starten van een opleiding klinische psychologie in Nederland vereist het

verkrijgen van een wettelijke beroepstitel van gezondheidszorgpsycholoog. Dit beroep is echter

beschermd door de Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg, wat betekent dat de

toekomstige psycholoog aan alle voorwaarden gesteld door de Wet op de beroepen in de individuele

gezondheidszorg, moet voldoen. Hij of zij zal vervolgens een inschrijving in het register als

gezondheidszorgpsycholoog moeten nemen en een erkende opleidingsplaats moeten voorzien,

vooral de opleiding tot klinisch psycholoog kan aanvangen.319

In België is de titel van psycholoog wettelijk beschermd en is de klinische psychologie recentelijk als

autonoom beroep opgenomen in het KB nr. 78. Dit is, in tegenstelling tot de Nederlandse regelgeving,

geen specialisatieopleiding. Wat wel als een specialisatieopleiding kan worden beschouwd, is de

psychotherapie, wat dan weer een autonoom beroep is in Nederland.

3.4.4 Klinische orthopedagogie

Een orthopedagoog is niet opgenomen in de Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg

in Nederland. De beroepstitel van orthopedagoog is dus niet gereguleerd in Nederland. De Minister

van Volksgezondheid, Welzijn en Sport heeft op vraag van de Nederlands vereniging van pedagogen

en onderwijskundigen (NVO) te kennen gegeven dat zij een wetsvoorstel zal indienen in het

Parlement teneinde orthopedagogie als basisberoep op te nemen in de Wet op de beroepen in de

individuele gezondheidszorg.320

In België is de klinisch orthopedagoog opgenomen in het KB nr. 78 als autonoom beroep.

3.4.5 Conclusie

317 Art. 14, 1 Wet BIG. 318 X, Klinisch psycholoog, http://www.psynip.nl/registratie/psychologenregisters-wet-big/klinisch-psycholoog.html. 319 X, Klinisch psycholoog, http://www.psynip.nl/registratie/psychologenregisters-wet-big/klinisch-psycholoog.html. 320 X, De orthopedagoog in de BIG, https://www.nvo.nl/themadossiers/overig/og-in-de-big.aspx.

77

Wanneer we de Nederlandse wetgeving vergelijken met de Belgische rond psychotherapie kunnen

we concluderen dat de psychotherapie in Nederland meer sluitend geregeld is. In tegenstelling tot

de Belgische regulering van psychotherapie waar we een vage indruk krijgen van wat psychotherapie

moet voorstellen, krijgen we een helder en gedetailleerd beeld van wat een Nederlandse

psychotherapeut in zijn professionele leven doet. Dit is ook wel te wijten aan het feit dat er nog geen

uitvoeringsbesluiten uitgevoerd zijn in België met betrekking tot de Wet geestelijke

gezondheidsberoepen, die ook voor wat opheldering kunnen zorgen.

De Wet op de beroepen in de individuele gezondheidsberoepen is ook een verademing in

tegenstelling tot de Belgische variant. Het KB nr. 78 is een gedrocht van een wet geworden dat kreunt

onder de decies- en vicies- artikelen. De coördinatie van 10 mei 2015 heeft de wet al iets

overzichtelijk gemaakt maar is nog steeds chaotisch in vergelijking met de Nederlandse wet.321

Er wordt meer belang gehecht aan de opleiding psychotherapie in Nederland. Hogere eisen worden

gesteld aan de psychotherapeuten dan in België, waar in de toekomst, zoals de kaarten nu op tafel

liggen, slechts één jaar opleiding voor zal worden voorzien. In Nederland is er een gelijkaardige

regeling als in België wat betreft de toelatingsberoepen, maar is wel vereist dat de psychotherapeut

nog een bijkomende opleiding volgt van vier jaar voor psychotherapeut.

3.5 Rechtsvergelijking: Franse regelgeving

3.5.1 Psychotherapie

Men kan stellen dat de uitoefening van het beroep psychotherapie in Frankrijk is gereguleerd sinds

2010. In de wet van 9 augustus 2004 over de publieke gezondheidszorg 322 werd het dragen van de

titel van psychotherapeut al afhankelijk gemaakt van een inschrijving in het nationaal register van

psychotherapeuten, maar er was nog heftige discussie wie daarin mocht worden opgenomen.323

Daaraan werd echter komaf gemaakt door een uitvoeringsbesluit die de voorwaarden vastlegde

voor het inschrijven in het register.324

321 V. SAGAERT en D. SCHEERS, “KB 78 Gezondheidsberoepen: van coördinatie naar grondige hervorming?”, Rechtskundig Weekblad 2015, afl. 4, 122. 322 Loi n° 2004-806 du 9 août 2004 relative à la politique de santé publique. 323 X, “Splinters, Psychotherapie in Frankrijk 2016”, Groepen, afl. 4, 54. 324 Décret n° 2010-534 du 20 mai 2010 relatif à l'usage du titre de psychothérapeute (hierna: uitvoeringsbesluit met betrekking tot de titel van psychotherapeut).

78

3.5.1.1 Opleidingsvereisten

Een theoretische opleiding in de klinische psychopathologie van 400 uren en een praktische stage

van minimum vijf maanden worden als voorwaarden aangemerkt om een inschrijving in het

nationaal register van psychologen te verkrijgen. 325 Dit zijn minder hoge standaarden voor het

uitoefenen van de psychotherapie dan in België waar een jaar theoretische opleiding en twee jaar

professionele stage de norm is.

De toegang tot de opleiding in de klinische psychopathologie en de praktische stage is voorbehouden

voor artsen of personen met een masterdiploma waarop de nadruk ligt op psychologie of

psychoanalyse.326 Elke arts, dus niet alleen psychiaters, hebben de mogelijkheid om een opleiding

psychotherapie te starten. Dit komt overeen met de Belgische regelgeving.

De opleiding psychopathologie omvat het aanleren van de volgende vaardigheden:

1. Met betrekking tot de psychische ontwikkeling, de psychische functionering en de psychische

processen.

2. Met betrekking tot de diagnose van grote psychiatrische stoornissen.

3. Met betrekking tot verschillende theorieën over de psychopathologie.

4. Met betrekking tot principes in verband met de psychotherapie.327

De stage kan deeltijds of voltijds plaatsvinden, met onderbrekingen of doorlopend.328 De stage

wordt volbracht in een publieke instelling of een private instelling, maar mag geenszins dezelfde

plaats zijn als de werksite van de toekomstige psychotherapeut. 329 De instelling bestaat uit

bevoegde psychiaters, psychoanalisten en klinisch psychologen.330

Ook elke master psychologie is dus voldoende om de studie van voormelde richting aan te vatten.

Het dragen van de titel psychologie is echter onderworpen aan het behalen van een

325 Art. 11, eerste lid uitvoeringsbesluit met betrekking tot de titel van psychotherapeut. 326 Art. 1, tweede lid uitvoeringsbesluit met betrekking tot de titel van psychotherapeut. 327 Art. 3 met betrekking tot de titel van psychotherapeut. 328 Art. 4, eerste lid uitvoeringsbesluit met betrekking tot de titel van psychotherapeut. 329 Art. 4, tweede lid uitvoeringsbesluit met betrekking tot de titel van psychotherapeut 330 M. COUTURIER, “Décret n° 2010-534 du 20 mai 2010 relatif à l'usage du titre de psychothérapeute”, RDSS 2010, 917.

79

bachelordiploma en een masterdiploma. In Frankrijk is het echter mogelijk om desgevallend een

opleiding klinische psychopathologie te volgen op basis van professionele verworvenheden of

ervaring. Het is dus plausibel dat een psychotherapeut niet de titel van psycholoog mag dragen maar

wel die van psychotherapeut. De tekst van de wet preciseert deze optie niet, dus kan men afleiden

dat er een selectie van de kandidaten zal worden gemaakt.331

Wat de psychoanalyse betreft, bestaat er in Frankrijk maar één enkele master die zich focust op de

psychoanalyse. Vijf masters in de psychologie hebben een aspect psychoanalyse of een optie

daaromtrent.332

Wat opvalt is dat, in tegenstelling tot in België, de psychoanalyse in Frankrijk diep is verankerd in het

medische en therapeutische leven. De psychoanalyse vormt echter geen eenheid en is een

verzamelnaam voor verscheidene opvattingen en stromingen in de Franse literatuur en praktijk.333

3.5.1.2 Vrijstellingen

Artikel 52 van de wet van 4 augustus 2006 voorziet de mogelijkheid om de opleiding in de

psychopathologie gedeeltelijk of volledig te doen vervallen voor bepaalde artsen, psychologen en

psychoanalisten die lid zijn van een bepaalde psychoanalytische beroepsvereniging. Hier rijzen

verschillende vragen bij.

Gezien het feit dat de opleiding tot psychotherapeut gelieerd is aan het behalen van een diploma en

de vrijstelling gelinkt is aan een professionele hoedanigheid, doet problemen rijzen omdat de twee

niet altijd met elkaar overeenkomen. Het dragen van de titel van psycholoog is afhankelijk van het

behalen van een master in de psychologie, een bachelor in de psychologie en een professionele

stage van 500 uur. Een psycholoog met als afstudeerrichting ‘onderzoek’ heeft echter geen

professionele bachelor gevolgd waardoor hij de titel van psycholoog niet mag dragen. Dit voorbeeld

illustreert de discrepantie tussen een hoedanigheid en het dragen van een titel dat gelinkt is aan

een diploma.334 Om expliciet dit probleem uit de wereld te helpen, heeft de Franse wetgever in 2012

een bepaling ingevoerd die de psychologen die geen stage gevolgd hebben, te verplichten een stage

331 M. COUTURIER, “Décret n° 2010-534 du 20 mai 2010 relatif à l'usage du titre de psychothérapeute”, RDSS 2010, 917. 332 Ibid. 333 X, “Splinters, Psychotherapie in Frankrijk 2016”, Groepen, afl. 4, 54. 334 M. COUTURIER, “Décret n° 2010-534 du 20 mai 2010 relatif à l'usage du titre de psychothérapeute”, RDSS 2010. 917.

80

van twee maanden te volgen.

De vrijstellingen zijn uiteenlopend. Een psychiater bijvoorbeeld is helemaal vrijgesteld van de

opleiding tot psychotherapie (zie tabel infra).

Wat een pijnpunt is in de Franse regelgeving, is dat psychoanalisten gedeeltelijk vrijgesteld zijn van

de opleiding tot psychotherapeut op voorwaarde dat ze aangesloten zijn bij een psychoanalytische

beroepsvereniging. Het beroep van psychoanalist is echter niet gereglementeerd en de voorwaarde

van ingeschreven zijn bij een beroepsvereniging volstaat niet, omdat iedereen dergelijke vereniging

kan oprichten. De kans bestaat dat er een exponentiële toename op gang komt van psychoanalisten

in Frankrijk die met het beroep van psychoanalist enkel de naam gemeen hebben en profiteren van

de vrijstellingen.335

Het annex van het uitvoeringsbesluit met betrekking tot de titel van psychotherapeut geeft grafisch

de vrijstellingen op een goede manier weer:

335 M. COUTURIER, “Décret n° 2010-534 du 20 mai 2010 relatif à l'usage du titre de psychothérapeute”, RDSS 2010. 917.

81

3.5.1.3 Overgangsmaatregelen

De beroepsbeoefenaars die al gedurende vijf jaar ervaring hebben met het uitoefenen van de

psychotherapie kunnen een inschrijving aanvragen bij het nationaal register van de psychologen. De

bepaling ging in op het moment van inwerkingtreding van de wet, namelijk 1 juli 2010. De

inschrijving vervangt echter niet de vereiste diploma’s of de noodzakelijke opleiding. 336 Deze

bepaling en de voorwaarde van vijf jaar ervaring is ingevoerd om charlatanisme te weren. Deze

overgangsregeling is redelijk eenvoudig, in tegenstelling tot die in België.

3.5.2 Klinische psychologie

De titel van psycholoog wordt gereguleerd door verscheidene wetten, maar niet door de wet over

de publieke gezondheidszorg waartussen de psycholoog niet als gezondheidsbeoefenaar voorkomt.

De titel van psycholoog is beschermd maar bijkomende kwalificaties niet, wat anders is dan in België,

althans wat de klinische psychologie betreft. De bescherming met betrekking tot het dragen van de

titel van psycholoog is echter wel vergelijkbaar met de Belgische regeling.

De titel van psycholoog is afhankelijk van een universitair opleiding en een inschrijving in het register

ADELI, een lijst van gezondheidsbeoefenaars.337 De psycholoog moet een bachelordiploma en een

masterdiploma hebben behaald in de psychologie met als kers op de taart een diploma dat aantoont

dat de psycholoog zogenaamde ‘d'études supérieures spécialisées (DESS)’ in de psychologie heeft

gevolgd ofwel één die bewijst dat ‘d'études approfondies (DEA)’ zijn gevolgd. Dit zijn twee verschillen

oriëntaties die de psycholoog kan volgen in zijn opleidingstraject. Die laatste vereist nog een stage

die minimum 500 uur moet duren.338

3.5.3 Klinische orthopedagogie

Het beroep van klinisch orthopedagoog is nergens gereguleerd in de Franse wetgeving.

336 Artikel 16, 1 uitvoeringsbesluit met betrekking tot de titel van psychotherapeut. 337 Art. 44, 1 loi n° 85-772 du 25 juillet 1985 portant diverses dispositions d'ordre social. 338 Art. 2 Arrêté du 19 mai 2006 relatif aux modalités d'organisation et de validation du stage professionnel prévu par le décret n° 90-255 du 22 mars 1990 modifié fixant la liste des diplômes permettant de faire usage professionnel du titre de psychologue.

82

3.5.4 Conclusie

Wanneer we deze regeling vergelijken met de Belgische, kunnen we concluderen dat de

psychotherapie summier is gereguleerd in de Franse wetgeving en weinig vergelijkingspunten kent.

Vooral de opleiding tot psychotherapeut en de titelbescherming is gepreciseerd, maar de

uitoefening niet. Er zijn bijvoorbeeld geen referentiekaders of technieken waar de psychotherapeut

zich op kan baseren.

De psychotherapie is, gelet op de Franse wetgeving, niet gewapend tegen charlatanisme in de

geestelijke gezondheidszorg. De bepalingen die titel van psychotherapeut beheersen, kunnen

gemakkelijk worden omzeild. Personen die de aangegeven opleiding niet willen volgen, kunnen zich

psychopracticus of psychospecialist noemen zonder dat daar een juridische halt aan toe kan worden

geroepen. De wetgever heeft ook geen effectieve maatregelen genomen om misbruik met

betrekking tot de titel van psychoanalist tegen te gaan. De inschrijving in een beroepsvereniging is

niet voldoende om zich te hoeden voor wanpraktijken.

Bovendien is enkel de titel beschermd, niet de psychotherapie. Personen die niet aan de vereiste

wettelijke voorwaarden en opleidingsvereisten voldoen, kunnen gebruik maken van de methodes

van de psychotherapie, zonder daarvoor bestraft te kunnen worden.

Ik kan mij van de indruk niet ontdoen dat, vanuit rechtsvergelijkend oogpunt, aan de Franse

psychotherapie het minst belang is gehecht. Ook is de psychoanalyse een fenomeen dat een groot

deel uitmaakt van de geestelijke gezondheidszorg, wat we niet kennen in België. Het is zelfs

oorspronkelijk in de wet van 4 april 2014 niet opgenomen als stroming waarop de psychotherapie

gebaseerd is.

Hoofdstuk 4: Plichtenleer van psychologen

4.1 Inleiding

Sinds 26 mei 2014 is de plichtenleer voor psychologen wettelijk verankerd.339 Ethisch omspringen

339 Koninklijk besluit tot vaststelling van de voorschriften inzake de plichtenleer van de psycholoog, BS 16 mei 2014, 39703.

83

met de verantwoordelijkheid tegenover de patiënt en het beroep van psycholoog in het algemeen,

is onontbeerlijk. Een deontologische code draagt bij tot de professionalisering van het beroep, wat

de kwaliteitswaarborgen voor de cliënten en patiënten beter zal vrijwaren. Het respecteren van de

plichtenleer is gekoppeld aan de bescherming van de titel van psycholoog wat ertoe leidt dat beide

wetten, dus zowel de Wet van 1993 tot bescherming van de titel van psycholoog als de wet van de

plichtenleer van psychologen, samen zullen moeten worden gelezen. De psychologencommissie in

het algemeen en de Tuchtraad in het bijzonder zullen daarop toezien en desgevallend tuchtstraffen

uitspreken.

Voor de inwerkingtreding van deze wet was het de sectie deontologie van de Belgische Federatie

voor Psychologen die toezag op het ethisch beroepsaspect van de psychologen. De Belgische

Federatie werkt samen met de psychologencommissie maar de twee entiteiten zijn niet dezelfde.

De Belgische Federatie vaardigde een eigen deontologische code 340 voor heel België uit. De

deontologische code gold wel enkel ten aanzien van leden van de Belgische Federatie van

Psychologen. Hierdoor kon er weinig actie worden ondernomen wanneer een psycholoog die niet

was aangesloten bij de Belgische Federatie de deontologische regels miskende. De zwaarste

maatregel die de deontologische commissie kan nemen, is ontzetting van een lid uit de

beroepsvereniging. De wettelijke plichtenleer voor de psychologen is geïnspireerd op de

deontologische codes van de Belgische Federatie van Psychologen en op de Europese Federatie van

psychologie- beroepsverenigingen.341

Voor klinisch psychologen in Vlaanderen heeft de VVKP (Vlaamse Vereniging van Klinisch

Psychologen), deel uitmakend van de Belgische Federatie voor Psychologie, een eigen deontologie

voor klinisch psychologen uitgevaardigd. Ook deze heeft geen echte strafrechtelijke bevoegdheden.

In de algemene bepalingen van de wet kunnen we lezen welk karakter de artikelen hebben en wat

de wet beoogt te verwezenlijken. In artikel 2 staat te lezen: “De bepalingen van deze code hebben

een verklarend en geen beperkend karakter. Ze kunnen bij analogie worden toegepast. Er kan niet

contractueel van afgeweken worden. Ze hebben tot doel het publiek te beschermen, de waardigheid

340 BFP, Deontologische Code voor Psychologen in België, April 2004. 341 K. Korevaar, “Tuchtrecht voor psychologen in België”, TKP 2013, 156-157, https://lirias.kuleuven.be/bitstream/123456789/423040/1/TKP+03-2013_04_Tuchtrecht+voor+psychologen+in+Belgi%C3%AB.pdf.

84

en de integriteit van het beroep te bewaren en de kwaliteit van de door de houders van de titel van

psycholoog gepresteerde diensten te waarborgen.” We kunnen ook afleiden uit deze bepaling dat

de wet van openbare orde is.

De wet bevat vier luiken, met name het beroepsgeheim, de eerbied van de waardigheid en de

rechten van de persoon, de verantwoordelijkheden van de psycholoog en de competenties van de

psycholoog.342

4.2 Toepassingsgebied

De wet tot vaststelling van de plichtenleer is van toepassing voor elk individu dat de titel van

psycholoog krachtens de wet van 8 november 1993 tot bescherming van de titel van psycholoog

draagt.343

In artikel 1 van de wet tot bescherming van de psycholoog staat opgesomd wie zich de titel van

psycholoog mag toe-eigenen. Psychologen kunnen zich maar zo noemen wanneer ze doctor,

licentiaat of master in de psychologie zijn en overeenkomstig een diploma hebben ontvangen

uitgereikt door een Belgische universiteit of daarmee gelijkgestelde buitenlandse universiteit 344 of

wanneer ze tot een categorie behoren die door de wet tot bescherming van de psycholoog is

vastgesteld.345

4.3 Het deontologisch beroepsgeheim

4.3.1 Grondslag

Het beroepsgeheim voor de psycholoog met de eraan verbonden tuchtsancties is een regeling die

uitgewerkt is om het vertrouwen veilig te stellen in de psycholoog en het beroep van psycholoog.

Het beroepsgeheim beoogt drie belangen te beschermen.

342 X, Rechten en plichten, https://www.bfp-fbp.be/rechten-en-plichten-0. 343 Art. 1 plichtenleer psychologen juncto art. 8/1, eerste lid Wet tot bescherming van de titel van psycholoog. 344 Art. 1, 1° a) Wet tot bescherming van titel de psycholoog. 345 Art. 1, 1° b), c), d), e), g) Wet tot bescherming van de titel van psycholoog.

85

Het eerste belang is de privacy van de cliënt of patiënt.346 Individuele belangen staan hier voorop.347

De beroepsbelangen spelen hierbij ook een rol. In het belang van de psycholoog is het prioritair dat

hij zijn taak tot een goed einde kan brengen, bijvoorbeeld wanneer de patiënt verwerpelijke

gedragingen heeft gesteld in het verleden.348

Het laatste belang is het publiekelijk of maatschappelijk belang. Iedereen heeft het recht hulp in

roepen van een psycholoog en daaraan informatie toe te vertrouwen die wordt beschermd door het

beroepsgeheim. Het is noodzakelijk dat het beroep voor iedereen toegankelijk blijft.349

4.3.2 Openbare orde karakter van het deontologisch beroepsgeheim

De wet geeft nog eens duidelijk aan dat het beroepsgeheim van openbare orde is: de psycholoog

die een cliënt of proefpersoon onder zijn hoede heeft is in alle omstandigheden door het

beroepsgeheim gebonden.350 Dit is eigenlijk een herhaling van artikel 2, eerste lid van de wet die

stelt dat van de bepalingen niet bij contract kan worden afgeweken.

Zodra een psycholoog begint aan een onderzoekswerk, een onderzoek, een begeleiding of een

behandeling, treedt hij in een vertrouwensrelatie met zijn cliënt of proefpersoon, en is hij gebonden

door de discretieplicht en het beroepsgeheim.351

Door de geheimhouding die de psycholoog aan zijn cliënt of proefpersoon verschuldigd is, is het hem

verboden bekend te maken dat een persoon zijn diensten heeft ingeroepen. Op verzoek van de cliënt

of proefpersoon kan hij hem echter een bewijs van consultatie afgeven.352

Indien hij verslag uitbrengt bij een gemachtigde derde, beperkt de psycholoog zich tot de informatie

346 X, Het beroepsgeheim van de psycholoog onder de loep, https://www.compsy.be/het-beroepsgeheim-van-de-psycholoog-onder-de-loep. 347 Art. 5, eerste lid plichtenleer psycholoog. 348 X, Het beroepsgeheim van de psycholoog onder de loep, https://www.compsy.be/het-beroepsgeheim-van-de-psycholoog-onder-de-loep. 349 Art. 5, eerste lid plichtenleer psycholoog. 350 Art. 5, derde lid plichtenleer psycholoog. 351 Art. 6 plichtenleer psycholoog. 352 Art. 7 plichtenleer psycholoog.

86

die rechtstreeks betrekking heeft op de gestelde vraag.353

Noch het einde van de professionele relatie, noch het overlijden van de cliënt of proefpersoon, noch

de tussenkomst van één van de erfgenamen heft de discretieplicht van de psycholoog op.354

Naar analogie met artikel 64 van de Code van geneeskundige plichtenleer kan de toestemming van

de cliënt, van de proefpersoon of de gemachtigde derde de psycholoog niet van zijn discretieplicht

bevrijden. 355 In principe is dit een overbodige bepaling aangezien het tuchtrechtelijk en

strafrechtelijk beroepsgeheim van openbare orde zijn. Dat is echter de klassieke en absolute visie.

Tegenwoordig evolueert men meer en meer naar een functionele benadering van de zwijgplicht

waarbij de toelating van de patiënt een grond kan zijn tot bekendmaken van de informatie in hoofde

van de drager van het beroepsgeheim.356 Het beroepsgeheim wordt langzaamaan aanzien als iets

waarover de patiënt of cliënt kan beschikken. 357 Vanuit juridisch en dogmatisch oogpunt is echter

de absolute visie de enige correcte.358

4.3.3 Uitzonderingen op het deontologisch beroepsgeheim

Soms komen de individuele, de professionele of maatschappelijke belangen in botsing met andere

waarden en moet er een morele afweging worden gemaakt. De psycholoog heeft de keuze de feiten

voor zich te houden of te kiezen voor het hoger maatschappelijk belang. Die afweging moet

weloverwogen gebeuren aangezien het bekendmaken van gegevens die onder het beroepsgeheim

vallen, strafbaar zijn.359 360

In drie gevallen heeft de psycholoog een spreekrecht, dit wil zeggen dat hij het beroepsgeheim kan

doorbreken zonder dat hij strafbaar wordt gesteld.

353 Art. 8 plichtenleer psycholoog. 354 Art. 9, eerste lid plichtenleer psycholoog. 355 Art. 9, tweede lid plichtenleer psycholoog. 356 Cass. 13 mei 1987, Vl. T.Gez. 1988, 173 met noot M. VAN LIL. 357 T. VANSWEEVELT en F. DEWALLENS, Handboek gezondheidsrecht, Antwerpen, Intersentia, 2014, 678, nr. 1364. 358 Ibid. 359 Art. 458 Sw. 360 X, Het beroepsgeheim van de psycholoog onder de loep, https://www.compsy.be/het-beroepsgeheim-van-de-psycholoog-onder-de-loep.

87

4.3.4 Gerechtelijke vervolging en verschijning voor de Tuchtraad

Volgens artikel 6 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens moet elke psycholoog zich

in een gerechtelijke procedure kunnen verdedigen tegen geuite beschuldigingen van de

geheimgerechtigde. Dit heeft als gevolg dat hij feiten die onder het beroepsgeheim vallen, mag

bekendmaken.361

Conform artikel 9 van de deontologische code voor psychologen kan de psycholoog die het voorwerp

uitmaakt van een tuchtonderzoek in dit kader de gehele waarheid bekendmaken. Hij is echter

gerechtigd de vertrouwelijke mededelingen van de cliënt of proefpersoon te verzwijgen. Hij mag

enkel informatie meedelen of vertrouwelijke mededelingen doen die hij persoonlijk heeft ontvangen

of vastgesteld nadat hij in eer en geweten de situatie heeft geëvalueerd, en doet zo nodig een beroep

op de hulp van zijn vakgenoten.362

4.3.5 Getuigenis in rechte of voor een parlementaire onderzoekscommissie

Overeenkomstig artikel 458 Strafwetboek kan een psycholoog het beroepsgeheim doorbreken

wanneer hij wordt opgeroepen om in rechte te getuigen.

Aangezien het een uitzondering vormt op de wet, moet deze bepaling restrictief worden

geïnterpreteerd. Een getuigenis in rechte is een mondelinge of schriftelijke verklaring die de

psycholoog aflegt tegenover de onderzoeksrechter of vonnisrechter.363 Een getuigenis in rechte is

dus geen verklaring tegenover advocaten, politiemensen, parketmagistraten of zelfs een

gerechtsdeskundige. Ook een spontane verklaring tegenover een onderzoeksrechter of

vonnisrechter valt hier niet onder.364 Wanneer aan de psycholoog een vraag wordt voorgelegd

waarvan het antwoord feiten bevat die onder het beroepsgeheim vallen, kan hij de beslissing nemen

om al dan niet te spreken.365 Hij heeft dus een spreekrecht en geen spreekplicht.

361 Ibid. 362 Art. 10 wet plichtenleer psycholoog. 363 T. VANSWEEVELT en F. DEWALLENS, Handboek gezondheidsrecht, Antwerpen, Intersentia, 2014, 626, nr. 1261. 364 T. VANSWEEVELT en F. DEWALLENS, Handboek gezondheidsrecht, Antwerpen, Intersentia, 2014, 627, nr. 1261. 365 X, Het beroepsgeheim van de psycholoog onder de loep, https://www.compsy.be/het-beroepsgeheim-van-de-psycholoog-onder-de-loep.

88

De psycholoog beschikt daaromtrent over een discretionaire bevoegdheid. Het is aan de psycholoog

en de rechter om te bepalen wat onder het beroepsgeheim valt.366 De psycholoog echter oordeelt

over de opportuniteit van het al dan niet vrijgeven van informatie waarop het beroepsgeheim berust.

De enige beperking die aan de discretionaire bevoegdheid is gesteld, is dat de psycholoog het

beroepsgeheim niet mag afwenden van zijn doel en niet mag misbruiken om het stilzwijgen te

bewaren.367

Het bekendmaken van feiten die onder het beroepsgeheim vallen, zullen ook niet strafbaar worden

gesteld wanneer de psycholoog getuigt voor een parlementaire onderzoekscommissie. Onder een

onderzoekscommissie wordt niet alleen een federale onderzoekscommissie verstaan, maar ook

onderzoekscommissies in het gewestparlement of gemeenschapsparlement.368

4.3.6 De noodtoestand

Het openbaar maken van toevertrouwde informatie die onder het beroepsgeheim valt, is niet

strafbaar wanneer de psycholoog zich kan beroepen op een gerechtvaardigde noodtoestand.

Hiervoor is geen wettelijke bepaling voorhanden, aangezien de rechtspraak deze rechtsfiguur in het

leven heeft geroepen.369 De noodtoestand berust op een conflict van normen en waarden waardoor

de psycholoog genoodzaakt is de toevertrouwde geheimen kenbaar te maken. Er moet sprake zijn

van een nakend kwaad indien de geheimen niet kenbaar worden gemaakt.370 Het belang dat wordt

beschermd door de bekendgemaakte informatie moet wel een hogere waarde of minstens gelijke

waarde hebben dan de waarde van de rechtsgoederen in artikel 458 Strafwetboek, zoals

bijvoorbeeld het leven of de fysieke integriteit van de geheimgerechtigde of anderen.371 Dit is het

geval wanneer de pedofiele patiënt bijvoorbeeld aan de psycholoog vertelt dat in de toekomst er

nog jonge slachtoffers zullen vallen.372

In die context moet worden gewezen op het nieuwe artikel 458bis Strafwetboek dat het

366 Ibid. 367 T. VANSWEEVELT en F. DEWALLENS, Handboek gezondheidsrecht, Antwerpen, Intersentia, 2014, 628, nr. 1263. 368 T. VANSWEEVELT, en F. DEWALLENS, Handboek gezondheidsrecht, Antwerpen, Intersentia, 2014, 630, nr. 1268.

369 T. VANSWEEVELT en F. DEWALLENS, Handboek gezondheidsrecht, Antwerpen, Intersentia, 2014, 675, nr. 1362. 370 T. VANSWEEVELT en F. DEWALLENS, Handboek gezondheidsrecht, Antwerpen, Intersentia, 2014, 676, nr. 1362. 371 Ibid. 372 T. VANSWEEVELT en F. DEWALLENS, Handboek gezondheidsrecht, Antwerpen, Intersentia, 2014, 677, nr. 1363.

89

beroepsgeheim aanzienlijk uitbreidt voor de houders ervan en kwetsbare personen en

minderjarigen een bijzondere bescherming biedt. Het geeft aan de psychologen een spreekrecht in

de gevallen dat een misdrijf werd gepleegd op een minderjarige of op een kwetsbare persoon

of dat een ernstig en dreigend gevaar bestaat voor de psychische of fysieke integriteit van deze

personen en hij deze integriteit zelf of met hulp van anderen niet kan beschermen.

In artikel 458bis Strafwetboek staat expliciet vermeld dat ongeacht de toelating om de procureur

des konings in te lichten, de houder van het beroepsgeheim niet ontslaan is van zijn

hulpverleningsverplichting dat gelegen is in artikel 422bis Strafwetboek. De procureur des konings

inlichten is dus een ultimum remedium. De psycholoog zal eerst zelf stappen moeten ondernemen

om de kwetsbare persoon of minderjarige uit de benarde situatie te helpen, bijvoorbeeld wanneer

zijn eigen hulp niet baat, een hulpverlener van het basisteam van een vertrouwenscentrum

kindermishandeling inschakelen wanneer het gaat om fysiek misbruik.373

Artikel 12 van de deontologische code voor psychologen probeert de twee bovenstaande artikelen

te combineren met als resultaat een zeer onduidelijke tekst met ongelukkig gehanteerde

terminologie. Zo luidt de tekst van de wet: “De psycholoog is bevrijd van zijn discretieplicht en kan

deze niet inroepen in de gevallen en situaties waarin een wetgeving hem verplicht informatie bekend

te maken zoals bijvoorbeeld de gevallen van aangifteplicht bedoeld in de artikelen 422bis en 458bis

van het strafwetboek of de situatie bedoeld in artikel 458 van het strafwetboek waarin de psycholoog

geroepen wordt om in rechte of voor een parlementaire onderzoekscommissie getuigenis af te

leggen.”

Ten eerste heeft de wetgever de termen discretieplicht en beroepsgeheim verward. 374 Beide

verschillen fundamenteel van elkaar. In de eerste plaats heeft de discretieplicht weinig

gemeenschappelijk met artikel 458 van het Strafwetboek en heeft het geen algemene wetsbepaling

als rechtsgrond, in tegenstelling tot het beroepsgeheim. Het moet eerder worden beschouwd als

een verzameling van door de overheid, door een beroepsorganisatie of door particulieren opgelegde

verplichtingen om bij het uitoefenen van een ambt of functie geen gegevens bekend te maken aan

anderen dan aan diegenen die gerechtigd zijn om er kennis van te nemen.

373 T. VANSWEEVELT en F. DEWALLENS, Handboek gezondheidsrecht, Antwerpen, Intersentia, 2014, 636, nr. 1284. 374 X, Het beroepsgeheim van de psycholoog onder de loep, https://www.compsy.be/het-beroepsgeheim-van-de-psycholoog-onder-de-loep.

90

Bovendien valt niet enkel de informatie die geheim is onder de discretieplicht, maar alle informatie,

ook al is ze publiekelijk of irrelevant. Het belangrijkste onderscheid met het beroepsgeheim is echter

dat een discretieplicht geen zwijgrecht met zich meebrengt bij een getuigenis in rechte of een grond

kan zijn tot weigering om bewijs aan te voeren in een rechtszaak . Dit in tegenstelling tot het

beroepsgeheim dat erga omnes tegenstelbaar is.375

Ook de term ‘aangifteplicht’ is ongelukkig uitgekozen. Op grond van artikel 422bis Strafwetboek

heeft de psycholoog wel een hulpverleningsverplichting maar geen aangifteverplichting, zoals

hierboven uiteengezet. Als hij zelf een oplossing biedt voor de gevaarsituatie waarin de minderjarige

of de kwetsbare persoon zich bevindt, bestaat er helemaal geen verplichting om de procureur des

konings in te lichten.

4.3.7 Gedeeld beroepsgeheim

De gezondheidszorg en dan in het bijzonder de geestelijke gezondheidszorg wordt niet meer alleen

gekenmerkt door het zogenaamde ‘colloque singulier’, dit wel zeggen de tweerelatie tussen de

hulpverlener en de patiënt, maar door samenwerkingsverbanden tussen het gezondheidsteam en

patiënt.376

Interdisciplinariteit en multidisciplinariteit maken meer en meer hun opgang. Dit is te wijten aan de

doorgedreven professionalisering in de welzijnszorg en een gewijzigde hulpverleningsvisie. De

complexe, al dan niet geestelijke gezondheidsproblemen vereisen een multidisciplinaire aanpak

waarbij de patiënt als een geheel wordt beschouwd.377 Deze opkomst is ook te merken in de Wet

geestelijke gezondheidsberoepen met als kernelement de doorverwijsverplichting die wordt

geïncorporeerd in de Wet uitoefening gezondheidszorgberoepen.

De psycholoog kan op eigen verantwoordelijkheid vertrouwelijke gegevens waarover hij beschikt,

375 B. ALLEMEERSCH, “Het toepassingsgebied van art. 458 Strafwetboek. Over het succes van het beroepsgeheim en het geheim van dat succes”, Rechtskundig weekblad 2003, 2. 376 I. VAN DER STRAETE en J. PUT, “Het gedeeld beroepsgeheim en het gezamenlijk beroepsgeheim - Halve smart of dubbel leed?”, Rechtskundig Weekblad 2004-2005, 42, nr. 4. 377 I. VAN DER STRAETE en J. PUT, “Het gedeeld beroepsgeheim en het gezamenlijk beroepsgeheim - Halve smart of dubbel leed?”, Rechtskundig weekblad 2004-2005, 42, nr. 5.

91

delen om de doeltreffendheid van zijn werk te optimaliseren. Hiertoe past hij de gebruikelijke

cumulatieve regels toe betreffende het gedeelde geheim : Voorafgaande inlichting en akkoord van

de bewaarder van het geheim, uitsluitend in het belang van deze laatste, beperkt tot wat strikt

noodzakelijk is, uitsluitend met personen die aan het beroepsgeheim onderworpen zijn en die in het

kader van eenzelfde opdracht handelen.378

Het deontologisch gedeeld beroepsgeheim voor psychologen is gesteund op de gebruikelijke

cumulatieve regels van het gedeeld beroepsgeheim dat is ontwikkeld door de (oorspronkelijk Franse

379) rechtsleer en vervat ligt in artikel 458 van het Strafwetboek.380 Het is belangrijk te vermelden

wat de voorwaarden zijn die in de rechtsleer zijn ontwikkeld en te vergelijken met het deontologisch

gedeeld beroepsgeheim aangezien de psycholoog artikel 458 van het Strafwetboek sowieso in acht

moet nemen. Ook is het deontologisch beroepsgeheim beknopt geformuleerd, wat aanvullende

achtergrondinformatie niet alleen wenselijk maar ook noodzakelijk maakt.

De eerste voorwaarde bepaalt dat degene aan wie het beroepsgeheim wordt meegedeeld ook moet

gehouden zijn tot het beroepsgeheim. Dit is ook bepaald in de deontologische regels voor

psychologen. Het beroepsgeheim mag dus niet worden meegedeeld aan familieleden of personen

met een discretieplicht. Het is niet vereist dat het gaat om hetzelfde beroepsgeheim. Een psycholoog

mag het beroepsgeheim dus niet alleen te kennen geven aan mede-psychologen maar ook

bijvoorbeeld aan artsen wanneer dit de werkprestaties ten goede komt.381

Ten tweede moet de hulpverlener aan wie het geheim wordt toevertrouwd optreden met dezelfde

doelstelling en ten aanzien van dezelfde patiënt of cliënt.382 In het kader van verstrekking van

geestelijke gezondheidszorg moet zowel de derde als de hulpverlener betrokken zijn bij de

ondersteuning of samenwerking van het uitvoeren van de behandeling of de begeleiding.383 Het is

niet noodzakelijk dat de derde enig contact heeft met de patiënt of cliënt. Vereist is wel dat er

378 Art. 14 plichtenleer psycholoog. 379 I. VAN DER STRAETE en J. PUT, “Het gedeeld beroepsgeheim en het gezamenlijk beroepsgeheim - Halve smart of dubbel leed?”, Rechtskundig weekblad 2004- 2005, 44, nr. 12. 380 T. VANSWEEVELT en F. DEWALLENS, Handboek gezondheidsrecht, Antwerpen, Intersentia, 2014, 681, nr. 1369. 381 T. VANSWEEVELT en F. DEWALLENS, Handboek gezondheidsrecht, Antwerpen, Intersentia, 2014, 682, nr. 1371. 382 I. VAN DER STRAETE en J. PUT, “Het gedeeld beroepsgeheim en het gezamenlijk beroepsgeheim - Halve smart of dubbel leed?”, Rechtskundig Weekblad 2004-2005, 51, nr. 26. 383 I. VAN DER STRAETE en J. PUT, “Het gedeeld beroepsgeheim en het gezamenlijk beroepsgeheim - Halve smart of dubbel leed?”, Rechtskundig Weekblad 2004-2005, 51, nr. 27.

92

minstens een indirecte band bestaat tussen de derde en de patiënt of cliënt.384

Inter- of unidisciplinariteit betekent niet alleen doorverwijzen van de patiënt of cliënt, maar ook het

consulteren van andere of dezelfde gezondheidsbeoefenaars teneinde kostbare informatie in

verband met de diagnose of behandeling van een patiënt in te winnen. Het betrokkenheidscriterium

lijkt overeen te komen met wat de wetgever bedoelt met ‘handelen in éénzelfde opdracht’, zoals de

deontologische code voorschrijft.

Ten derde moet het noodzakelijkheidscriterium in acht worden genomen. Zowel het delen van

informatie die onder het beroepsgeheim valt als de gedeelde informatie moet noodzakelijk zijn. De

drager van het beroepsgeheim moet er zich van vergewissen dat de informatie die hij doorspeelt

aan de derde pertinent en relevant is. In een medische context moet ook rekening worden gehouden

met de continuïteit van de zorgverstrekking en de kwaliteit van de zorgverstrekking.385 De informatie

die geheim is, moet rechtstreeks in verband staan met het interventiedomein van de derde

hulpverlener. 386 Wanneer bijvoorbeeld een arts een patiënt doorverwijst naar een klinisch

psycholoog om de psychologische behandeling van anorexia op zich te nemen, zal de arts niet de

informatie met betrekking tot bepaalde seksuele problemen van de patiënt mogen uitwisselen,

tenzij dit noodzakelijk is voor het kwaliteitsvol behandelen van de patiënt.

De toegang tot geheime informatie mag ook niet mogelijk worden gemaakt wanneer de gegevens

eventueel of misschien nuttig zouden zijn. In dat geval is aan het noodzakelijkheidscriterium niet

voldaan. Om daaraan tegemoet te komen maakt bepaalde rechtsleer gewag van de theorie van het

‘gezamenlijk beroepsgeheim’. Op grond van deze theorie mag ook op het eerste zicht irrelevante

informatie of misschien nuttige gegevens wel worden gedeeld tussen het zorgverleningsteam. Dit

zou een effectievere behandeling kunnen faciliteren. Enkel het zorgverleningsteam echter zou van

dit gezamenlijk beroepsgeheim gebruik kunnen maken, op niet-leden die de behandeling van

bepaalde patiënten begeleiden of steunen, zou het gewoon gedeeld beroepsgeheim van toepassing

zijn. In Nederland werd al voor dergelijke regeling gepleit en in Frankrijk is het gezamenlijk

384 Gent 12 april 1965, RW 1965, 104. 385 T. VANSWEEVELT en F. DEWALLENS, Handboek gezondheidsrecht, Antwerpen, Intersentia, 2014, 683, nr. 1372. 386 I. VAN DER STRAETE en J. PUT, “Het gedeeld beroepsgeheim en het gezamenlijk beroepsgeheim - Halve smart of dubbel leed?”, Rechtskundig Weekblad 2004-2005, 52, nr. 28.

93

beroepsgeheim al van kracht.387

Als vierde voorwaarde wordt gesteld dat de communicatie van de geheime informatie het belang

van de geheimgerechtigde moet dienen. Het raakt de individuele belangen van de patiënt of cliënt

aangezien het de kwaliteit en de continuïteit van de zorgverlening bevordert.388 Zelfs wanneer de

patiënt niet wilt worden geholpen, kan het delen van informatie nog nuttig zijn.389

Ten slotte heeft de laatste voorwaarde betrekking op het feit dat de geheimgerechtigde op de

hoogte moet worden gebracht van de mededeling van de geheime informatie aan een derde. De

redenen waarom dit moet gebeuren, moeten ook worden vermeld.390 Bepaalde rechtsgeleerden zijn

echter de mening toegedaan dat de patiënt ook zijn instemming moeten verlenen. Zij zijn ervan

overtuigd dat de expliciete instemming van de patiënt het beroepsgeheim niet doorbreekt en dus

als een bijkomende voorwaarde kan worden beschouwd voor de toepassing van het gedeeld

beroepsgeheim.391

In de deontologische code voor de psychologen is opmerkelijk expliciet het vereiste van de

instemming van de patiënt vooropgesteld. Dit is een bijkomende voorwaarde in vergelijking met de

gemeenrechtelijke regeling in artikel 458 van het Strafwetboek. Dit kan worden beschouwd als de

uiting van een voorkeur van de wetgever voor de theorie van de instemming en kan eventueel

worden aangemerkt als een kentering in de discussie omtrent dit twistpunt naar laatstgenoemde

theorie.

Samengevat kan worden gesteld dat de wetgever in de deontologische code voor psychologen de

gemeenrechtelijke voorwaarden heeft herhaald met betrekking tot het gedeeld beroepsgeheim. Hij

heeft echter de psychologen en andere zorgverleners één discussie bespaard door expliciet in de

wet op te nemen dat de instemming van de patiënt vereist is wanneer het beroepsgeheim wordt

gedeeld met het oog op een betere diagnose en behandeling van de patiënt.

387 I. VAN DER STRAETE en J. PUT, “Het gedeeld beroepsgeheim en het gezamenlijk beroepsgeheim - Halve smart of dubbel leed?”, Rechtskundig Weekblad 2004-2005, 58, nr. 41. 388 I. VAN DER STRAETE en J. PUT, “Het gedeeld beroepsgeheim en het gezamenlijk beroepsgeheim - Halve smart of dubbel leed?”, Rechtskundig Weekblad 2004-2005, 52, nr. 29. 389 T. VANSWEEVELT en F. DEWALLENS, Handboek gezondheidsrecht Antwerpen, Intersentia, 2014, 684, 1374. 390 T. VANSWEEVELT en F. DEWALLENS, Handboek gezondheidsrecht, Antwerpen, Intersentia, 2014, 684, 1375. 391 I. VAN DER STRAETE en J. PUT, “Het gedeeld beroepsgeheim en het gezamenlijk beroepsgeheim - Halve smart of dubbel leed?”, Rechtskundig Weekblad 2004-2005, 53, nr. 32.

94

4.4 Verhouding tuchtrecht en strafrecht

Op bepaalde punten is het tuchtrecht strenger dan de verplichtingen die vervat liggen in artikel 458

Strafwetboek. Het tuchtrecht probeert immers de eer en de waardigheid van het beroep te

beschermen, prioriteiten die niet door artikel 458 Strafwetboek worden vooropgesteld. Het is dus

niet uitgesloten dat wanneer de psycholoog alle verplichtingen in artikel 458 strafwetboek

respecteert, hij of zij toch nog disciplinair wordt gesanctioneerd.392

Omgekeerd betekent het feit dat de deontologische regels worden gerespecteerd, niet per definitie

dat iedere strafrechtelijke aansprakelijkheid onbestaande is. Artikel 458 Strafwetboek moet namelijk

autonoom worden geïnterpreteerd. Het tuchtrecht en de tuchtrechtspraak kunnen hoogstens

worden aangewend als interpretatiebron.393

Voor eenzelfde feit kunnen derhalve zowel strafrechtelijke, als tuchtrechtelijke sancties worden

opgelegd. De regel non bis in idem vindt ter zake geen toepassing. De regel non bis in idem geldt wel

binnen het tuchtrecht of in het strafrecht zelf. Eenzelfde feit kan dus geen twee tuchtstraffen tot

gevolg hebben, maar wel een strafrechtelijke en een disciplinaire sanctie opleveren.394

Tuchtmaatregelen zijn in beginsel geen strafsancties en ontsnappen dus aan het beginsel van de

niet-retroactiviteit van de strengere strafwet. Zij hebben in eerste instantie immers geen

beteugelend, maar wel een ontradend karakter.395

4.5 Eerbiediging van de waardigheid en de rechten van de persoon

Dit hoofdstuk in de wet handelt over het respect dat de psycholoog aan de dag dient te leggen voor

de rechten van de patiënt. Het een en het ander in verband met de rechten van de minderjarige

blijft ook niet onvermeld. De belangrijkste artikelen worden aangehaald.

392 T. VANSWEEVELT en F. DEWALLENS, Handboek gezondheidsrecht Antwerpen, Intersentia, 2014, 590, nr. 1186. 393 T. VANSWEEVELT en F. DEWALLENS, Handboek gezondheidsrecht Antwerpen, Intersentia, 2014, 591, nr. 1186. 394 T. VANSWEEVELT en F. DEWALLENS, Handboek gezondheidsrecht Antwerpen, Intersentia, 2014, 591, nr. 1187. 395 T. VANSWEEVELT en F. DEWALLENS, Handboek gezondheidsrecht Antwerpen, Intersentia, 2014, 591, nr. 1188.

95

De psycholoog eerbiedigt en verdedigt, zonder enige vorm van discriminatie, de fundamentele

rechten van de persoon en van groepen van personen, namelijk hun vrijheid, waardigheid, privacy,

autonomie en integriteit.396

Hij vrijwaart het privéleven van elke persoon door de vertrouwelijkheid van zijn tussenkomst te

verzekeren, ook wanneer hij verplicht is elementen hiervan door te geven. De strikte naleving van

het beroepsgeheim is een basisonderdeel van deze verplichting.397

De uitoefening van de psychologie vereist respect voor de patiënt in al zijn fysieke en psychologische

aspecten. Dit betekent:

1. Eerbied zonder enige vorm van discriminatie op grond van verschillen inzake etnische afkomst,

cultuur, geslacht, taal, vermogen of geboorte. Zo ook mag er geen enkele discriminatie zijn

gebaseerd op religieuze, politieke of welke overtuiging ook, of op nationale of sociale afkomst. Dit

houdt ook de erkenning in van het recht op gezondheid en welzijn voor elke persoon.398

2. Los van het recht op gezondheid en welzijn , dient de psycholoog ook eerbied te hebben voor de

morele waarden van de persoon. De psycholoog respecteert dus de persoonlijke wil van zijn cliënt

of proefpersoon om volgens zijn eigen overtuigingen te leven. Het principe van de eerbied voor de

menselijke persoon impliceert ook het respect voor de vrijheid (zelfbeschikking) van de cliënt of

proefpersoon.399

Het verbod om voornoemde verschillen of waarden aan te wenden om zich op willekeurige wijze te

mengen in het privéleven of om de eer en de reputatie van de persoon te schaden, zowel tijdens als

na zijn beroepsuitoefening als psycholoog.400

Alles wat eerbied voor de menselijke persoon inhoudt, is van toepassing van zodra de professionele

relatie een aanvang neemt, tijdens die relatie en na de beëindiging ervan.401

396 Art. 21 §1, eerste lid Wet plichtenleer psycholoog. 397 Art. 21 §1, tweede lid Wet plichtenleer psycholoog. 398 Art. 21 §2, a) Wet plichtenleer psycholoog. 399 Art. 21 §2, b) Wet plichtenleer psycholoog. 400 Art. 21 §2, c) Wet plichtenleer psycholoog. 401 Art. 21 §2, tweede lid Wet plichtenleer psycholoog.

96

De psycholoog geeft aan de cliënt, proefpersoon of patiënt een begrijpelijke en waarheidsgetrouwe

beschrijving van zijn methode. Hij heeft de plicht de cliënt of proefpersoon wanneer deze daarom

vraagt, op de hoogte stellen van de resultaten van de onderzoeken die hem aangaan, en dit op een

zodanige wijze dat hij er baat bij heeft. De psycholoog antwoordt eveneens op de vragen die hem

worden gesteld naar wat er met de ingewonnen gegevens zal gebeuren.402 Deze regeling heeft het

voordeel dat er veel transparantie wordt geboden aan de cliënt of patiënt. Hij of zij wordt op de

hoogte gehouden in alle stadia van de gezondheidsverstrekking wat alleen maar de kwaliteit van de

zorg ten goede komt en de tevredenheid van de cliënt of patiënt stimuleert.

Evaluaties door een psycholoog (diagnose of expertise) mogen alleen personen of situaties betreffen

die hij zelf heeft kunnen onderzoeken. Rekening houdend met het beroepsgeheim mogen zijn

adviezen of toelichtingen algemene problematieken of maatschappelijke gebeurtenissen betreffen

waarover aan hem verslag is uitgebracht.403

De psycholoog neemt niemand tegen zijn wil in onderzoek, begeleiding of behandeling. Hij erkent

het recht van de cliënt of proefpersoon om in alle onafhankelijkheid al of niet voor hem te kiezen,

en op om het even welk ogenblik zijn deelname te onderbreken.404

De tussenkomst van de psycholoog bij een minderjarige gebeurt rekening houdende met zijn

onderscheidingsvermogen, zijn capaciteiten, zijn situatie, zijn rechtspositie, zijn therapeutische

behoeften en de geldende wettelijke bepalingen.405

Wanneer een wettelijke vertegenwoordiger verzoekt om een raadpleging voor een minderjarige of

voor een wettelijk beschermde meerderjarige die onder zijn gezag staat, probeert de psycholoog

hun instemming te verkrijgen in de mate van hun mogelijkheden en vergewist zich van de inlichting

en de toestemming van hun wettelijke vertegenwoordiger(s).406

De vrije en geïnformeerde toestemming van de cliënt of proefpersoon berust op zijn vermogen om

402 Art. 21 §3 Wet plichtenleer psycholoog. 403 Art. 22 Wet plichtenleer psycholoog. 404 Art. 23 §1 Wet plichtenleer psycholoog. 405 Art. 23 §4 Wet plichtenleer psycholoog. 406 Art. 23 §5 Wet plichtenleer psycholoog.

97

vrij te handelen en om verantwoordelijkheid op te nemen voor zijn handelingen. Ingeval de cliënt of

proefpersoon niet meer als dusdanig kan handelen, hetzij om medische hetzij om psychologische

redenen, zal de psycholoog die een professionele relatie heeft met deze persoon, zich in eerste

instantie beroepen op de wensen die deze persoon zelf eventueel heeft geformuleerd voordat hij in

zijn huidige toestand is terechtgekomen, en vervolgens, op de wensen van een wettelijk

gemachtigde derde.407

4.6 Verantwoordelijkheid van de psycholoog

De psycholoog is verantwoordelijk voor de keuze, de toepassing en de gevolgen van de methodes

en technieken die hij toepast 408 in zijn beroepsleven en de professionele adviezen die hij aan de

patiënt of cliënt verstrekt 409, ongeacht wat het arbeidsreglement hem voorschrijft. Dit hoofdstuk

in de wet handelt over de aansprakelijkheid van de psychologen, verzekeringen en de continuïteit

van de diensten.

De psycholoog gaat een middelenverbintenis aan ten aanzien van de patiënt, cliënt of proefpersoon

en geen resultaatsverbintenis.410 Hij zal dus naar best vermogen de inspanningen moeten leveren

om de best mogelijke resultaten bij zijn cliënt of patiënt te bewerkstelligen. De psycholoog

garandeert de resultaten niet, maar hij zal er alles aan doen om de gewenste effecten te bereiken.

Wanneer kan worden aangetoond dat de psycholoog dat niet heeft gedaan, is hij of zij aansprakelijk.

De psycholoog eist van zijn medewerkers niet-psychologen de naleving van deze deontologische

regels in de taken die ze uitvoeren. Hij neemt de verantwoordelijkheid op voor hun eventuele niet-

naleving.411 Wanneer bijvoorbeeld een klinisch psycholoog een administratief medewerker in dienst

heeft, zal die ook de deontologische code moeten respecteren. Het vereiste van de instemming van

de patiënt bij het delen van het beroepsgeheim zal ook moeten worden gerespecteerd, ook al is dit

betwist in het gemeenrechtelijk regime.

De psycholoog is gedekt door een verzekering die geschikt is voor de vergoeding van alle schade die

407 Art. 24 Wet plichtenleer psycholoog. 408 Art. 25, eerste lid Wet plichtenleer psycholoog. 409 Art. 25, tweede lid Wet plichtenleer psycholoog. 410 Art. 25, derde lid Wet plichtenleer psycholoog. 411 Art. 26 Wet plichtenleer psycholoog.

98

hij, rekening houdend met de sector waarin hij actief is, kan veroorzaken.412

Wanneer een psycholoog bij de uitoefening van zijn beroep contractueel of statutair verbonden is

aan een privéonderneming of een openbare instelling, houdt dit geen wijziging in van zijn

professionele plichten en in het bijzonder van de verplichtingen betreffende het beroepsgeheim en

van de onafhankelijkheid in de keuze van methodes en in zijn beslissingen. Bij het opmaken van

contracten maakt hij melding van de Deontologische Code en hij verwijst ernaar in zijn professionele

verbintenissen.413 De regels met betrekking tot de deontologische code zijn met andere woorden

van dwingend recht. De psycholoog kan geen afstand doen van zijn plichten en de rechten van de

patiënten en cliënten die vervat liggen in de deontologische code.

De psycholoog moet de continuïteit verzekeren van de professionele diensten die hij aan de cliënt

of proefpersoon verstrekt, met inbegrip van de medewerking met andere beroepen. Hij neemt de

nodige maatregelen wanneer hij zijn verbintenis moet opschorten of beëindigen.414 Wanneer de

psycholoog bijvoorbeeld ernstig ziek wordt en niet meer in staat is zijn taak als psycholoog uit te

oefenen, zal eenzelfde soort beoefenaar de beroepsuitoefening moeten overnemen teneinde te

voorzien in de continuïteit van de dienst.

4.7 Competentie

De competentie of bekwaamheid van de psycholoog bouwt verder op het hoofdstuk van de

verantwoordelijkheid omdat de verantwoordelijkheid van de psycholoog ook inhoudt zich op de

hoogte te stellen van de evoluties in zijn vakgebied en zich daaraan aan te passen.415

In de uitoefening van zijn beroep moet de psycholoog zijn professionele competentie en

beroepskwalificatie op een hoog niveau houden door deze verder te ontwikkelen door een

permanente en weloverwogen interdisciplinaire bijscholing die rekening houdt met de meest

recente ontwikkelingen in de psychologie, alsook door het nadenken over zijn persoonlijke

betrokkenheid in het begrijpen van andermans gedrag.416 De interdisciplinariteit komt hier weer ten

412 Art. 27 Wet plichtenleer psycholoog. 413 Art. 28 Wet plichtenleer psycholoog. 414 Art. 29 Wet plichtenleer psychologen. 415 X, Deontologische code psychologen: competentie psychologen, http://www.depsycholoog.be/artikels/deontologische-code-psychologen-competentie.php. 416 Art. 30 Wet plichtenleer psycholoog.

99

sprake. De psycholoog moet niet alleen kennis nemen van de ontwikkelingen in zijn eigen beroep,

maar ook van de relevante trends in aanverwante disciplines. Bovendien dient hij te reflecteren over

zijn aanpak ten aanzien van cliënten of patiënten met als doel om een beter inzicht in hem of haar

te bekomen. Dit kan worden opgevat als een richtlijn of een motivatie ten aanzien van de psycholoog,

aangezien dit moeilijk kan worden gecontroleerd.

De psycholoog moet zijn activiteiten door middel van geëigende methodes evalueren. Hij zal de

nodige maatregelen treffen die hem moeten toelaten tijdig de eventueel nadelige en voorzienbare

gevolgen van zijn werk te onderkennen.417 Dit komt overeen met de schadebeperkingsplicht die op

de psycholoog rust. Dit wordt gekoppeld aan het zorgvuldigheidscriterium. De psycholoog moet alle

redelijke en schadebeperkende maatregelen nemen die men mag verwachten van een persoon,

geplaatst in dezelfde omstandigheden.418

De psycholoog beoefent het beroep binnen de grenzen van zijn competenties en doet geen

onderzoeken waarvoor hij geen specifieke kwalificatie heeft. Hij doet dit binnen het kader van de

theorieën en de methodes die erkend worden door de wetenschappelijke gemeenschap der

psychologen, en houdt daarbij rekening met de kritieken op en de evolutie van deze theorieën en

methodes.419

De psycholoog is zich bewust van de beperkingen van de door hem aangewende procedures en

methodes. Hij houdt rekening met deze beperkingen en voor hij besluiten trekt, verwijst hij zijn cliënt

of proefpersoon in voorkomend geval door naar andere beroepsbeoefenaars. Hij legt een maximum

aan objectiviteit aan de dag in al zijn activiteiten (therapie, onderzoek, verslag).420

In geval van ziekte, belangenconflicten of moreel onvermogen die een gebrek aan objectiviteit of

een beperking van zijn beroepscompetenties met zich brengen, verzoekt de psycholoog zijn cliënt

of proefpersoon zich tot een vakgenoot te wenden. 421 Dit is een herneming van de plicht tot

continuïteit van de diensten die in artikel 29 van de plichtenleer is vermeld, met dat verschil dat deze

plicht wordt geconcretiseerd. Ook hier zien we interdisciplinariteit weer terugkomen. Wanneer de

417 Art. 31 Wet plichtenleer psycholoog. 418 VANSWEEVELT en F. DEWALLENS, Handboek gezondheidsrecht Antwerpen, Intersentia, 2014, 1402, nr. 2917. 419 Art. 32 Wet plichtenleer psycholoog. 420 Art. 33 Wet plichtenleer psycholoog. 421 Art. 34 Wet plichtenleer psycholoog.

100

psycholoog eventuele partijdigheid bij zichzelf detecteert, is hij volgens de code verplicht afstand te

nemen van de situatie en de patiënt of cliënt door te verwijzen. Ook bij ziekte en in het bijzonder

een psychische ziekte die zijn bekwaamheden aantast, zal de psycholoog genoodzaakt zijn afstand

te nemen van zijn beroepstaak. Ten slotte vermeldt de wet het moreel onvermogen van de

psycholoog. Dit moet worden begrepen als een gewetensbezwaar, een onbuigzaam principe in

hoofde van de psycholoog dat conflicteert met een kwaliteitsvolle zorgverstrekking. Ook hier kan de

psycholoog zich niet meer naar best vermogen kwijten van zijn taak en dient hij de patiënt of cliënt

door te verwijzen.

4.8 Integriteit

De psycholoog moet eerlijkheid hoog in het vaandel dragen. Hij mag zich niet laten leiden door

persoonlijke belangen zoals winstbejag. Veel van de artikelen zijn concretiseringen van de

aansprakelijkheid van psychologen. De belangrijkste artikelen worden aangehaald.

Psychologen die deelnemen aan het opstellen van psychologische adviezen in de media, mogen deze

adviezen slechts in algemene termen verwoorden.422

De psycholoog mag met zijn cliënten of proefpersonen enkel professionele betrekkingen

onderhouden. Hij gebruikt zijn positie niet voor proselitisme of vervreemding van de ander. Hij gaat

niet in op een verzoek van een derde die een ongeoorloofd of immoreel voordeel nastreeft of die

zijn gezag misbruikt bij het inschakelen van zijn diensten.423

Toenaderingen met seksuele connotatie of seksueel karakter en seksuele betrekkingen tussen de

psycholoog en zijn cliënt of proefpersoon zijn ten strengste verboden.424

Wanneer een psycholoog verschillende activiteiten uitoefent (bijvoorbeeld expertise, diagnose op

verzoek van derden, therapie, administratieve functies,...) moet hij erop toezien dat de cliënt of

proefpersoon op de hoogte is van die verschillende soorten activiteiten. Hij moet zijn cliënt of

proefpersoon altijd van bij de aanvang duidelijk vermelden in welk kader hij hem ontmoet. Hij

422 Art. 42 Wet plichtenleer psycholoog. 423 Art. 43 Wet plichtenleer psycholoog. 424 Art. 44 Wet plichtenleer psycholoog.

101

beperkt zich tot een enkele activiteit bij dezelfde persoon.425

De psycholoog aanvaardt noch biedt enige commissie wanneer hij een cliënt in psychologische

problemen doorverwijst naar of doorverwezen krijgt van een andere beroepsbeoefenaar.426

De psycholoog mag ook kritiek geven op zijn collega’s, op voorwaarde dat die gegrond zijn. Hij of zij

mag zich echter niet denigrerend in het openbaar uitlaten over zijn vakgenoten. De psycholoog moet

een collegiale houding aannemen.427

4.9 Miskenning van de deontologische bepalingen

Wanneer de psycholoog de deontologische regels niet naleeft, kan een cliënt of patiënt een klacht

indienen bij de psychologencommissie. De patiënt of cliënt heeft de mogelijkheid om een klacht

tegen de psycholoog voor de Tuchtraadin te brengendienen bij de Tuchtraad die dan, wanneer de

klacht ontvankelijk wordt verklaard, de tuchtprocedure zal moeten doorlopen, met als mogelijkheid

daartegen beroep aan te tekenen bij de Raad van Beroep. Hij of zij kan ook een bemiddelingstraject

aangaan of beide combineren.

4.9.1 Tuchtraad

De Tuchtraad houdt toezicht op de naleving van de deontologische regels en neemt tuchtrechtelijke

beslissingen ten aanzien van de personen ingeschreven op de lijst bedoeld in artikel 2, § 1 van de

Wet tot bescherming van de psycholoog die wordt bijgehouden door de psychologencommissie.428

De Tuchtraad is samengesteld uit een Nederlandstalige en een Franstalige kamer 429 en wordt in

openbare zitting uitgesproken430, behalve in de gevallen bedoeld in artikel 148 van de Grondwet of

indien de bescherming van het privéleven of het beroepsgeheim zich verzet tegen de openbaarheid

of indien de opgeroepen persoon hiervan geheel vrijwillig en ondubbelzinnig afstand doet.431 De

425 Art. 45 Wet plichtenleer psycholoog. 426 Art. 46 Wet plichtenleer psycholoog. 427 Art. 48 Wet plichtenleer psycholoog. 428 Art. 8/2, eerste lid Wet tot bescherming van de titel van psycholoog. 429 Art. 8/2, tweede lid Wet tot bescherming van de titel van psycholoog. 430 Art. 8/11, eerste lid Wet tot bescherming van de titel van psycholoog. 431 Art. 8/11, tweede lid Wet tot bescherming van de titel van psycholoog.

102

beraadslagingen zijn wel geheim.432

De bevoegdheid van de kamers van de Tuchtraad wordt bepaald door de plaats waar de vervolgde

persoon zijn hoofdvestiging heeft.433 Indien deze plaats gelegen is in het tweetalig gebied Brussel-

Hoofdstad zal deze bevoegdheid afhangen van de taal die door de vervolgde persoon gekozen

wordt.434

Er zijn wel enkele voorwaarden die in acht moeten worden genomen aangezien de wetswijziging van

de Wet tot bescherming van de titel van psycholoog op 1 mei in werking is getreden. Enkel klachten

die dateren van na 25 mei 2014 worden door de psychologencommissie in aanmerking genomen.

Ook moet het gaan over erkende psychologen. De erkenning moet bij de psychologencommissie

worden aangevraagd en kan enkel worden bekomen wanneer de psycholoog aan de voorwaarden

voldoet van artikel 1 van de Wet tot bescherming van de titel van psycholoog. Bovendien dient de

klacht zich uit te spreken over het beroepsmatig handelen van de psycholoog.435

Klachten die dateren voor 25 mei 2014 kunnen worden neergelegd bij het Parket. De aanklager kan

ook contact opnemen met de Belgische Federatie voor Psychologen wanneer de psycholoog daar lid

van is. Een derde mogelijkheid is een bemiddelingstraject aangaan. Dit is wel enkel mogelijk wanneer

de psycholoog daar ook voor te vinden is aangezien vrijwilligheid één van de hoekstenen van

bemiddeling is.436

Wanneer de klacht zich situeert in de privé-sfeer van de psycholoog, kan men klacht neerleggen bij

het Parket. Als de psycholoog niet is erkend, kan men via een bemiddelingstraject tot een oplossing

komen of men kan het titelmisbruik melden aan de psychologencommissie.437

In principe kan iedereen een klacht indienen tegen een psycholoog. Dit betekent echter nog niet dat

432 Art. 8/11, derde lid Wet tot bescherming van de titel van psycholoog. 433 Art. 8/3, eerste lid Wet tot bescherming van de titel van psycholoog. 434 Art. 8/3, tweede lid Wet tot bescherming van de titel van psycholoog. 435 X, Welke klachten komen in aanmerking?, https://www.compsy.be/welke-klachten-komen-aanmerking. 436 Ibid. 437 Ibid.

103

de klacht in aanmerking zal worden genomen voor onderzoek.438 Ook de psychologencommissie kan

een klacht neerleggen bij de Tuchtraad wanneer zij een ernstige miskenning van de deontologische

regels opmerkt.439 De klacht zal eerst nog moeten worden onderzocht op zijn ontvankelijkheid

vooraleer een gegrondheidsonderzoek zal kunnen worden ingesteld.440

De psycholoog heeft de kans om tijdens de onderzoeksfase het klachtendossier in te kijken en zelf

opmerkingen te formuleren. Hij wordt hiervoor uitgenodigd bij aangetekend schrijven. Hij kan zich

laten bijstaan door een advocaat tijdens de procedure of door een vertegenwoordiger van zijn

beroepsvereniging.441

In de loop van het gegrondheidsonderzoek zal de Tuchtraad bepalen of een sanctie zich opdringt. Zij

beslist na grondige beraadslaging en met meerderheid van de stemmen. Haar uiteindelijke beslissing

wordt telkens gemotiveerd.442

Tijdens heel het tuchtrechtelijk traject komen en aanklager en beklaagde niet met elkaar in

aanraking. De aanklager zal ook niet op de hoogte worden gesteld van de uiteindelijke beslissing

door de Tuchtraad. 443 De vervolgde persoon zal worden geïnformeerd door middel van een

aangetekend schrijven.444

De Tuchtraad zal maar tot drie beslissingen kunnen overgaan:

- De waarschuwing.

- De schorsing.

- De schrapping.445

De schorsing brengt het verbod met zich mee om de titel van psycholoog in België te voeren voor

een duur van maximum 24 maanden die wordt bepaald door de Tuchtraad.446

438 X, Klacht, https://www.compsy.be/klacht. 439 X, Tuchtraad, https://www.compsy.be/tuchtraad. 440X, Klacht, https://www.compsy.be/klacht. 441 X, Tuchtraad, https://www.compsy.be/tuchtraad. 442 Ibid. 443 X, Klacht, https://www.compsy.be/klacht. 444 Art. 8/2, tweede lid Wet tot bescherming van de titel van de psycholoog. 445 Art. 8/6, eerste lid Wet tot bescherming van de titel van psycholoog. 446 Art. 8/6, tweede lid Wet tot bescherming van de titel van psycholoog.

104

De schrapping brengt het verbod met zich mee om de titel van psycholoog te voeren.447

Een aanvraag tot eerherstel kan ingeleid worden bij de Tuchtraad ten vroegste vijf jaar na de

uitspraak tot schrapping. Zij kan slechts toegekend worden indien buitengewone omstandigheden

dit rechtvaardigen.448

De Wet tot wijziging van de wet van 8 november 1993 tot bescherming van de titel van psycholoog

is een echte kaderwet in die zin dat veel modaliteiten moeten worden geregeld bij KB, zoals de

werking van het tuchtorgaan, de verkiesbaarheidsvoorwaarden, de verhouding Franstaligen-

Nederlandstaligen, de reglementering inzake plaatsvervanging, de regels van de verkiezingen, de

werkingsregels van deze Raden en de werkingskosten.449 Sinds de inwerkingtreding van de wet

werden alle onderwerpen al uitgewerkt bij KB of MB.450

4.9.2 Raad van Beroep

Tegen de beslissing van de Tuchtraad kan bij de Raad van Beroep beroep worden aangetekend.451

De termijn om beroep in te stellen is één maand te rekenen vanaf ontvangst van de kennisgeving

van de beslissing van de Tuchtraad.452

De Raad van Beroep kan dezelfde tuchtsancties opleggen als de Tuchtraad, dit wil dus zeggen enkel

447 Art. 8/6, derde lid Wet tot bescherming van de titel van psycholoog. 448 Art. 8/6, vierde lid Wet tot bescherming van de titel van psycholoog. 449 Art. 8/7 Wet tot bescherming van de titel van psycholoog. 450 Met name: Koninklijk besluit tot bepaling van de voorwaarden tot de verkiesbaarheid van de leden van de Tuchtraad en de Raad van beroep, de regels van hun verkiezing, de werkingsregels en samenstelling van de Tuchtraad en de Raad van beroep, alsook de werkingskosten van de Psychologencommissie, de Tuchtraad en de Raad van beroep, in uitvoering van de wet van 8 november 1993 tot bescherming van de titel van psycholoog, BS 6 augustus 2014, 57368, Koninklijk besluit tot vaststelling van de vergoedingen toegekend aan de voorzitters of hun plaatsvervangers en aan de leden of hun plaatsvervangers van de Tuchtraad en Raad van beroep in toepassing van de wet van 8 november 1993 tot bescherming van de titel van psycholoog, BS 6 augustus 2014, 57367, Ministerieel besluit houdende goedkeuring van het door de Psychologencommissie vastgestelde bedrag van de administratiekosten en van de bijdrage in de kosten voor het bijhouden van de lijst van de psychologen, BS 16 december 2014, 101466, Ministerieel besluit houdende goedkeuring van het door de Psychologencommissie vastgestelde bedrag van de administratiekosten en van de bijdrage in de kosten voor het bijhouden van de lijst van de psychologen, BS 13 december 2013, 98656. 451 Art. 8/4, eerste lid Wet tot bescherming van de titel van psycholoog. 452 Art. 8/4, tweede lid Wet tot bescherming van de titel van psycholoog.

105

de waarschuwing, de schorsing en de schrapping.453

De uitspraken van de Raad van Beroep worden in openbare zitting gedaan, 454 behalve in de gevallen

bedoeld in artikel 148 van de Grondwet of indien de bescherming van het privéleven of het

beroepsgeheim zich verzet tegen de openbaarheid of indien de opgeroepen persoon hiervan geheel

vrijwillig en ondubbelzinnig afstand doet.455De beraadslagingen zijn wel geheim.456

De functies van lid van de Tuchtraad, van lid van de Raad van beroep en van lid van de

Psychologencommissie zijn onderling onverenigbaar.457

De regels met betrekking tot wraking overeenkomstig de artikelen 828, 830, 831 en 833 van het

gerechtelijk wetboek zijn ook van toepassing op de leden van de Raad van Beroep, alsook op de

leden van de Tuchtraad.458

4.9.3 Voorziening in Cassatie

Tegen de uitspraken van de Raad van beroep kan een voorziening in cassatie worden ingesteld door

de belanghebbende wegens schending van de wet of wegens schending van substantiële of op

straffe van nietigheid voorgeschreven vormen. 459 De voorziening in cassatie schorst de

aangevochten uitspraak.460

In dat geval wordt de zaak verwezen naar de anders samengestelde Raad van beroep. Deze Raad

schikt zich naar de beslissing van het Hof van Cassatie op de door dit Hof beoordeelde

rechtspunten.461

De rechtspleging tot voorziening in cassatie wordt geregeld zoals in burgerlijke zaken.462

453 Art. 8/6, eerste lid Wet tot bescherming van de titel van psycholoog. 454 Art. 8/11, eerste lid Wet tot bescherming van de titel van psycholoog. 455 Art. 8/11, tweede lid Wet tot bescherming van de titel van psycholoog. 456 Art. 8/11, derde lid Wet tot bescherming van de titel van psycholoog. 457 Art. 8/9 Wet tot bescherming van de titel van psycholoog. 458 Art. 8/10 Wet tot bescherming van de titel van psycholoog. 459 Art. 8/12, eerste lid Wet tot bescherming van de titel van psycholoog. 460 Art. 8/13, eerste lid Wet tot bescherming van de titel van psycholoog. 461 Art. 8/13, tweede lid Wet tot bescherming van de titel van psycholoog. 462 Art. 8/13, derde lid Wet tot bescherming van de titel van psycholoog.

106

Indien de hoofdvestiging van de vervolgde persoon gelegen is in het Duitse taalgebied, heeft deze

de keuze tussen de Nederlandstalige Kamer of de Franstalige Kamer.463

De werkingsregels van de raden voorzien in een vertegenwoordiging van het Duitse taalgebied.464

De persoon die niet over een voldoende kennis beschikt van de taal van de procedure van de kamer

van de Tuchtraad of de Raad van beroep waarvoor hij moet verschijnen, kan zich tijdens de zitting

laten bijstaan door een tolk naar zijn keuze.465

4.9.4 Bemiddelingstraject

De potentieel in het onrecht gestelde persoon heeft ook de mogelijkheid om een

bemiddelingsprocedure op te starten. Dit heeft als voordeel, in tegenstelling tot de tuchtprocedure,

dat het leeuwendeel van de klachten hiervoor in aanmerking komen. Één van de hoekstenen van de

bemiddelingsprocedure is vrijwilligheid, wat wil zeggen dat beide partijen akkoord moeten gaan met

dergelijk traject en beide partijen te allen tijde de procedure kunnen stopzetten.

De procedure wordt geleid door een bemiddelaar die is erkend door de FOD Justitie. Deze

bemiddelaar zal ervoor zorgen door middel van een wederzijdse dialoog dat beide partijen tot een

vergelijk komen. Zoals reeds vermeld, heeft de verongelijkte patiënt of cliënt nog steeds de

mogelijkheid een tuchtprocedure op te starten.466

4.10 Verhouding Wet geestelijke gezondheidszorgberoepen en Wet bescherming van de titel van psycholoog

Waar de Wet geestelijke gezondheidsberoepen zich ontfermt over de inhoudelijke vereisten van de

beroepen klinische psychologie en klinische orthopedagogie, reglementeert de Wet tot bescherming

van de titel van psycholoog, zoals het opschrift van de wet al laat vermoeden, de titelaanname van

psycholoog, zonder materiële voorwaarden op te leggen. In dat opzicht kan, wat betreft de klinische

463 Art. 8/14, eerste lid Wet tot bescherming van de titel van psycholoog. 464 Art. 8/14, tweede lid Wet tot bescherming van de titel van psycholoog. 465 Art. 8/14, derde lid Wet tot bescherming van de titel van psycholoog. 466X, Klacht, https://www.compsy.be/klacht.

107

psychologie, mijn inziens de Wet geestelijke gezondheidszorgberoepen worden beschouwd als een

lex specialis tegenover de Wet tot bescherming van de titel van psycholoog.

Waar de Wet tot bescherming van de psycholoog heel algemeen de formele vereisten vastlegt voor

de toe-eigening van de titel van eender welke psycholoog in artikel 1, bepaalt de Wet geestelijke

gezondheidszorgberoepen zowel de formele vereisten (opleiding, erkenning, Raad) als de materiële

vereisten (definitie) voor de uitoefening van niet eender welke psycholoog, maar enkel de klinisch

psycholoog met veel meer detail. Voor de titelbescherming van de klinisch psycholoog zal men dus

niet enkel de Wet tot bescherming van de psycholoog moeten raadplegen, maar vooral de Wet

geestelijke gezondheidszorgberoepen.

4.11 Pijnpunten

De Wet tot bescherming van de titel van de psycholoog die een aanknopingspunt heeft met de

plichtenleer voor psychologen en daarop toezicht houdende Tuchtraad is enkel van toepassing voor

psychologen. Hoewel een orthopedagoog ook een gespecialiseerde psycholoog is, is de wet niet van

toepassing op de klinisch orthopedagogen aangezien de opleiding ‘master orthopedagogiek’ niet

vermeld is in het toepassingsgebied in artikel 1. De klinisch orthopedagogen vallen dus niet onder

de wettelijk verankerde deontologische code, hoewel deze zonder problemen op hen van toepassing

zouden kunnen worden verklaard.467

De vraag rijst welke oplossing er moet worden geboden voor de klinisch psycholoog of klinisch

orthopedagoog die niet meer overtuigd is van de klassieke opvattingen van zijn of haar opleiding en

zich vergrijpt aan wanpraktijken die niet strafrechtelijk van aard zijn maar evenmin de patiënt beter

maken. De psychologencommissie kan hier een rol spelen voor wat betreft de klinisch psycholoog

maar de klinisch orthopedagoog blijft buiten schot. Hier kan ook een aanknopingspunt worden

gevonden met de reparatiewet van de Wet geestelijke gezondheidsberoepen. Het doel van het

wetsontwerp is om charlatans en misbruik van patiënten tegen te gaan. Een Tuchtraad echter die

niet operationeel is voor klinisch orthopedagogen zet de deur op een kier voor misbruik en kan dus

worden beschouwd als een pijnpunt.

467 Hand. Senaat 2013- 2014, 19 december 2013, nr. 5-134.

108

De seksuologie is ook niet in de wijziging van de Wet tot bescherming van de titel van psychologen

op een of andere manier vermeld of gereglementeerd, hoewel het wel minder plausibel zou zijn dan

een reglementering in de Wet geestelijke gezondheidszorgberoepen.468 Dit is nog steeds een leemte

in de wet die niet raakt opgevuld.

Wie nog aan het toepassingsgebied van de wet ontsnapt, zijn de psychotherapeuten met verworven

rechten. De psychotherapeuten die onder het KB nr. 78 vallen en geen arts of klinisch psycholoog

maar wel de psychotherapie uitoefenen zijn niet onderworpen aan een deontologische code en dus

ook niet aan het toezicht van de Tuchtraad. Ook degene die niet onder de Wet uitoefening

gezondheidszorgberoepen vallen en geen psycholoog zijn van opleiding maar wel de psychotherapie

verder kunnen uitoefenen onder supervisie, zijn niet onderworpen aan de deontologische code voor

psychologen.

Nog een potentiële opmerking die kan worden gemaakt, betreft er één vanuit psychologisch

oogpunt. Er zijn aanwijzingen dat hulpverleners hun gedrag aanpassen als er een kans bestaat dat

zij later aangeklaagd kunnen worden, ook in de geestelijke gezondheidszorg. Zij laten zich vooral

leiden door de angst om een klacht aan hun adres te ontvangen en handelen niet zozeer meer in het

belang van de patiënt of cliënt, waardoor er als het ware een verkramping bij de hulpverleners

optreedt. Psychologen zullen bepaalde categorieën patiënten weigeren omdat ze meer risico

meebrengen om een klacht in te dienen, bijvoorbeeld mensen in echtscheidingssituaties.

Psychologen zullen zich proberen hoeden voor een klacht en maken zich dan schuldig aan de

zogenaamde defensieve gezondheidszorg.469

Om aan dit probleem tegemoet te komen, is voorlichting omtrent de deontologie zeer belangrijk,

zowel op onderwijsvlak voor toekomstige psychologen als nascholingen voor psychologen in het

werkveld. De informatie met betrekking tot de deontologische en wettelijke kaders die ze vergaren,

zal hen helpen een kans op een klacht te minimaliseren.470

468 Ibid. 469 K. KOREVAAR, “Tuchtrecht voor psychologen in België”, TKP 2013, 158, https://lirias.kuleuven.be/bitstream/123456789/423040/1/TKP+03-2013_04_Tuchtrecht+voor+psychologen+in+Belgi%C3%AB.pdf. 470 Ibid.

109

Ook mag een klacht tegenover een psycholoog niet worden onderschat. Een klacht kan heel

belastend zijn en brengt stress met zich mee. De psycholoog zal paradoxaal genoeg zich in het

algemeen meer wantrouwig en afstandelijker gaat opstellen met als gevolg dat de kans op een klacht

dan weer toeneemt.471

De deontologische code is gekoppeld aan de inschrijving van psychologen in het register van de

psychologencommissie. Zo fungeert het register als vorm van kwaliteitsgarantie aangezien

geregistreerde psychologen onder een vorm van controle staan. Wanneer patiënten of cliënten de

keuze maken hen te laten behandelen bij een niet-erkende psycholoog is dat op hun eigen

verantwoordelijkheid. Ze hebben daaromtrent geen garanties inzake kwaliteit van de psycholoog of

opleiding.

Juridisch mag iemand zich maar psycholoog noemen wanneer hij in dat register is ingeschreven. Het

diploma van master of licentiaat in de psychologie is voldoende om zich in te schrijven. Hoewel veel

meer psychologen in aanmerking komen, zijn zeker niet alle psychologen in België geregistreerd in

het register van de psychologencommissie. Hoe meer inschrijvingen er zijn, hoe transparanter de

beroepsgroep voor cliënten en patiënten wordt. Dan pas kan het tuchtrecht zijn volle impact

hebben.472

4.12 Conclusie

De wet tot vaststelling van een plichtenleer voor psychologen en de wijzigingen betreffende de Wet

tot bescherming van de psycholoog heeft, net zoals de Wet Geestelijke Gezondheidszorg, tot doel

de kwaliteiten van de psycholoog op te waarderen met als gevolg dat ook de patiënt of cliënt daarbij

gebaat is. Alles draait uiteindelijk om maximale kwaliteitswaarborgen te verstrekken aan de

patiënten of cliënten.

Het tuchtrecht in België is een stap vooruit in de beroepsuitoefening van de psychologie en de

toenemende professionalisering. Vooral maakt de beroepsgroep transparanter en herkenbaarder

471 Ibid. 472 K. KOREVAAR, “Tuchtrecht voor psychologen in België”, TKP 2013, 156, https://lirias.kuleuven.be/bitstream/123456789/423040/1/TKP+03-2013_04_Tuchtrecht+voor+psychologen+in+Belgi%C3%AB.pdf.

110

wat bijdraagt tot de bescherming van de patiënt of cliënten. Om optimale kwaliteitsgaranties te

waarborgen, zouden er wel meer psychologen zich moeten inschrijven in het register dat wordt

bijgehouden door de psychologencommissie.473

Toch kan het nog beter door bijvoorbeeld de klinisch orthopedagogen onder het toepassingsgebied

van de Wet tot bescherming van de titel van psycholoog te scharen. Dit heeft als gevolg dat de

plichtenleer van toepassing is waardoor ze genieten van het toeziend oog van de Tuchtraad. Dit zou

de kwaliteitswaarborgen voor de patiënten van klinisch orthopedagogen zienderogen doen stijgen.

Bovendien komt het mij voor dat de klinische orthopedagogie wat in de vergetelheid wordt

gedrongen door de drie belangrijke wetten omtrent de geestelijke gezondheidsreglementering. Het

is opmerkelijk dat in de Wet geestelijke gezondheidszorgberoepen de klinische psychologie en de

klinische orthopedagogie tezamen worden behandeld omdat ze zo gelijkend zijn –het zijn alle twee

de facto psychologen- en ze daarom zeer gelijklopende bepalingen hebben, terwijl in de Wet tot

bescherming van de titel van psycholoog de klinisch orthopedagogen dan niet worden behandeld

als psychologen met als gevolg dat ze niet onder de toepassing van de plichtenleer voor psychologen

alsook niet onder de bepalingen met betrekking tot de Tuchtraad vallen, wat nochtans bevorderlijk

zou zijn voor een kwaliteitsvolle zorgverstrekking aan de patiënten.

4.13 Rechtsvergelijking: Nederlandse regelgeving

4.13.1 Tuchtrecht

De psychotherapeut in Nederland is onderworpen aan de tuchtrechtspraak ten opzichte van

volgende personen:

1. Degene, met betrekking tot wiens gezondheidstoestand hij bijstand verleent of zijn bijstand is

ingeroepen.

2. Degene die, in nood verkerende, bijstand met betrekking tot zijn gezondheidstoestand behoeft.

473 K. KOREVAAR, “Tuchtrecht voor psychologen in België”, TKP 2013, 161, https://lirias.kuleuven.be/bitstream/123456789/423040/1/TKP+03-2013_04_Tuchtrecht+voor+psychologen+in+Belgi%C3%AB.pdf.

111

3. De naaste betrekkingen van de voormelde twee categorieën van personen of enig ander handelen

of nalaten in die hoedanigheid in strijd met het belang van een goede uitoefening van individuele

gezondheidszorg.474

De Belgische tuchtregeling is van toepassing op iedereen die in het register van de

psychologencommissie opgenomen is in artikel 2 §1 van de Wet tot bescherming van de titel van

psycholoog. Het tuchtrecht is dus gekoppeld aan het register van psychologen. Een verder

onderscheid is niet nader bepaald. In de Nederlandse Wet op de beroepen in de individuele

gezondheidszorg is echter op dat gebied preciezer geregeld. De Nederlandse wet stelt niet alleen

waarop de tuchtrechtspraak van toepassing maar preciseert ook ten aanzien van welke personen.

Psychotherapeuten in België vallen in hun hoedanigheid van klinisch psycholoog als autonoom

beoefenaar in het raam van verworven rechten of in hun hoedanigheid van eender welk soort

psycholoog als niet- autonoom psychotherapeut onder de toepassing van de deontologische code

en dus onder het toezicht van de Tuchtraad. Artsen-psychotherapeuten hebben een eigen

plichtenleer, namelijk de Code van geneeskundige plichtenleer. Niet alle psychotherapeuten zijn in

België dus onderworpen aan een deontologische code, denk aan klinisch orthopedagogen, niet-

psychologen die als niet-autonome beoefenaar of autonome beoefenaars die in het kader van

verworven rechten als psychotherapeut fungeren.

De tuchtrechtspraak wordt in eerste aanleg uitgeoefend door regionale tuchtcolleges voor de

gezondheidszorg en in beroep door een centraal tuchtcollege. 475 In Nederland wordt per

ambtsgebied een regionale tuchtraad opgericht.476 Het centrale tuchtcollege is gevestigd te ’s-

Gravenhage.477 In België zijn er echter geen verscheidene tuchtcolleges, er is maar één Tuchtraad en

één psychologencommissie die zitting houden in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.478

Het berechtende college kan ten aanzien van een aan de tuchtrechtspraak onderworpen persoon

474 Art. 47, 1 Wet BIG. 475 Art. 47, 3 Wet BIG. 476 Art. 53,1 Wet BIG. 477 Art. 53, 2 Wet BIG. 478 Art. 22 KB tot bepaling van de voorwaarden tot de verkiesbaarheid van de leden van de Tuchtraad en de Raad van beroep, de regels van hun verkiezing, de werkingsregels en samenstelling van de Tuchtraad en de Raad van beroep, alsook de werkingskosten van de Psychologencommissie, de Tuchtraad en de Raad van beroep, in uitvoering van de wet van 8 november 1993 tot bescherming van de titel van psycholoog.

112

een van de volgende tuchtrechtelijke maatregelen opleggen:

1. Waarschuwing.

2. Berisping.

3. Geldboete van ten hoogste € 4 500.

4. Schorsing van de inschrijving in het register voor ten hoogste één jaar.

5. Gedeeltelijke ontzegging van de bevoegdheid in het register ingeschreven staande het betrokken

beroep uit te oefenen.

6. Doorhaling van de inschrijving in het register.479

Het arsenaal aan tuchtstraffen is rijkelijker dan in de Belgische wetgeving. In België kan de

tuchtrechter slechts 3 straffen uitspreken, met name de waarschuwing, de schorsing en de

schrapping.

4.13.2 De Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg

Op 1 januari 2016 is de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg in Nederland in werking getreden.

Deze wet probeert de kwaliteitswaarborgen op verschillende vlakken in de gezondheidszorg op te

krikken door een bijkomende toezicht- en handhavingsmechanisme te voorzien voor aspecten van

de gezondheidszorg die vaak onder vuur worden genomen. De wet bevat drie grote luiken.

4.13.2.1 Goede zorg

Het eerste luik van de wet betreft de goede zorg die de zorgverlener aan de dag moet leggen ten

aanzien van de cliënt. Goede zorg wordt dan ook omschreven in artikel 2 van de wet.

Onder goede zorg wordt verstaan zorg van goede kwaliteit en van goed niveau:

1. Die in ieder geval veilig, doeltreffend, doelmatig en cliëntgericht is, tijdig wordt verleend, en is

afgestemd op de reële behoefte van de cliënt.

2. Waarbij zorgverleners handelen in overeenstemming met de op hen rustende

verantwoordelijkheid, voortvloeiende uit de professionele standaard, waaronder de

kwaliteitsstandaard, bedoeld in artikel 1, onderdeel z, van de Zorgverzekeringswet, en

3. Waarbij de rechten van de cliënt zorgvuldig in acht worden genomen en de cliënt ook overigens

479 Art. 48, 1 Wet BIG.

113

met respect wordt behandeld.

Deze wet heeft het voordeel, in tegenstelling tot de Wet op de beroepen in de individuele

gezondheidszorg, dat hij op elke zorgverlener van toepassing is. Elke hulpverlener in de

gezondheidszorg die al dan niet onder de tuchtrechtspraak van de Wet op de beroepen in de

individuele gezondheidszorg zal dus goede zorg moeten aanbieden overeenkomstig artikel 2 van de

Wet kwaliteit, geschillen zorg.

4.13.2.2 Efficiëntere klachtenbehandeling

Het tweede luik voorziet een schriftelijk een regeling voor een effectieve en laagdrempelige opvang

en afhandeling van hem betreffende klachten. 480 Er wordt met andere woorden een

klachtenfunctionaris geïnstalleerd die de cliënten, nabestaanden van de cliënten of

vertegenwoordigers van hen 481 gratis kunnen consulteren.

De zorgaanbieder stelt de regeling vast in overeenstemming met een representatief te achten

organisatie van cliënten.482

De zorgaanbieder brengt de regeling, alsmede een wijziging daarvan, op een daarvoor geschikte

wijze onder de aandacht van de cliënten en vertegenwoordigers van cliёnten.483

De behandeling van een klacht is gericht op het bereiken van een voor de klager en de zorgaanbieder

bevredigende oplossing.484

4.13.2.3 Onafhankelijke geschilleninstantie

Het derde luik bevat de oprichting van een onafhankelijke, door de Minister erkende

geschilleninstantie waarbij de zorgaanbieders moeten aangesloten zijn.

480 Art. 13, 1 Wkkgz. 481 Art. 14, 1 Wkkgz. 482 Art. 13, 2 Wkkgz. 483 Art. 13, 4 Wkkgz. 484 Art. 16, 2 Wkkgz.

114

De geschilleninstantie heeft tot taak geschillen over gedragingen van een zorgaanbieder jegens een

cliënt in het kader van de zorgverlening te beslechten. 485 Wanneer een klacht aan de

klachtenfunctionaris wordt voorgelegd maar geen oplossing uit de bus komt, kan de cliënt altijd het

twistpunt brengen voor de geschilleninstantie.

De geschilleninstantie is ingesteld door een of meer representatief te achten cliëntenorganisaties en

door een of meer representatief te achten organisaties van zorgaanbieders.486

De geschilleninstantie oefent haar werkzaamheden uit op basis van een schriftelijke regeling.487

4.13.3 Deontologische code

In Nederland is er geen wettelijke deontologische code van psychologen van kracht. Wel is er door

het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP) een eigen deontologische code uitgevaardigd maar

die is enkel van toepassing voor psychologen die lid zijn van het Instituut. 488 Voor de

inwerkingtreding van de wettelijke plichtenleer voor psychologen in België, waren er analoog aan

Nederlandse organisaties verenigingen van psychologen die initiatieven namen omtrent

deontologische codes, bijvoorbeeld de Vlaamse Vereniging van klinisch psychologen (VVKP) en de

Belgische Federatie van Psychologen.

4.13.4 Conclusie

De indruk ontgaat mij niet dat klachtenbehandeling en tuchtrechtspraak in de gezondheidszorg in

Nederland meer op punt staat dan bij ons. Iedereen die in de Wet op de beroepen in de individuele

gezondheidszorg als beroepsbeoefenaar is gereguleerd, valt onder het tuchtrecht. Wat betreft de

beroepen met betrekking tot de psychologie, betekent dit dat de psychotherapeut en de

gezondheidszorgpsycholoog in aanmerking komen voor een klachtprocedure. In België zijn dit enkel

de psychologen die ingeschreven zijn in het register van de psychologencommissie. De

psychotherapeut kan dus onderworpen zijn aan de code zowel als autonome beoefenaar als niet-

485 Art. 19, 1 Wkkgz. 486 Art. 19, 2 Wkkgz. 487 Art. 19, 3 Wkkgz. 488 X, Beroepscode voor psychologen, http://www.psynip.nl/website-openbaar-documenten-nip-algemeen/beroepscode-voor-psychologen.pdf.

115

autonome beoefenaar van de psychotherapie als hij of zij psycholoog.

In tegenstelling tot in België bestaat een wettelijk verankerde deontologische in Nederland niet.

4.14 Rechtsvergelijking: Franse regelgeving

4.14.1 Plichtenleer

In Frankrijk is er geen wettelijke deontologische code van psychologen van kracht. Wel hebben

gezaghebbende organisaties die de uitoefening van de psychologie hoog in het vaandel dragen, de

handen in elkaar geslagen om een plichtenleer voor psychologen te ontwikkelen. De entiteiten AEPU

(Association des Enseignants de Psychologie des Universités), ANOP (Association Nationale des

Organisations de Psychologues) et SFP (Société Française de Psychologie) hebben op 22 maart 1996

hun handtekening onder de zelf opgestelde deontologische code gezet. Ondertussen hebben 28

organisaties van psychologen de tekst reeds overgenomen en verspreid. De code is geactualiseerd

in februari 2012.489

Aangezien noch de inhoud van het beroep van psychotherapie, klinische psychologie en klinische

orthopedagogie gereguleerd is in Frankrijk, is er ook geen tuchtrecht dat dit beteugelt. Wie echter

onrechtmatig de titel van een beroep draagt zonder de bevoegde kwalificaties daaromtrent te

bezitten, valt onder artikel 433-17 van het Frans strafwetboek.

489 X, Le respect de la personne dans sa dimension psychique est un droit inaliénable. Sa reconnaissance fonde l’action

des psychologues, http://www.codededeontologiedespsychologues.fr/LE-CODE.html.

116

Hoofdstuk 5: eindconclusie

De juridische erkenning van de klinisch psychologen, de klinische orthopedagogen en de

reglementering van de psychotherapie is een werk van lange adem geweest maar eindelijk is er licht

aan het einde van de tunnel. Samen met de nieuwe regels uitgevaardigd op het vlak van tuchtrecht

en deontologie vormen deze regels een mijlpaal in de geschiedenis van de Belgische psychologie.

Het doel van deze regelingen was de medicalisering van de maatschappij tegen te gaan, de

charlatans en kwakzalvers uit deze wereld te helpen en de samenwerking tussen zorgverleners te

bevorderen door het implementeren van de doorverwijzingsverplichting en de erkenning van de

gezondheidsbeoefenaars.

De Wet geestelijke gezondheidsberoepen van 4 april 2014 die werd uitgevaardigd bevatte veel

lacunes en gebreken. Daarom werd er een reparatiewet aangekondigd die met deze problemen

komaf zou maken en die kwam er. Of alle problemen hiermee zijn opgelost, is twijfelachtig. Of er

met de nieuwe reparatiewet nieuwe problemen zijn ontstaan, is jammer genoeg niet zo twijfelachtig.

Vooral met betrekking tot de overgangsmaatregelen en de verworven rechten rijzen er toch wel wat

bedenkingen. De toekomst zal uitwijzen hoe de praktijk zal reageren op deze wetswijziging.

Er zal nog stevig onderhandeld worden in de Federale Raad voor de gezondheidsberoepen over

verschillende aspecten van zowel de klinische psychologie, klinische orthopedagogie als de

psychotherapie. Omwille van de delicaatheid van het dossier, is het maar de vraag in welke

tijdspanne dit zal worden afgerond. Hopelijk kent het geen gelijkaardig verloop als bijvoorbeeld de

osteopathie in de wet Colla 490 , wat redelijk onwaarschijnlijk is. Daar heeft het bijna 20 jaar geduurd

vooraleer de uitvoeringsbesluiten er waren.491

490 Wet betreffende de niet-conventionele praktijken inzake de geneeskunde, de artsenijbereidkunde, de kinesitherapie, de verpleegkunde en de paramedische beroepen, BS 24 juni 1999, 23793. 491 X, De wet op de GGZ - beroepen: de psychotherapie als praktijk, https://www.bfp-fbp.be/de-wet-op-de-ggz-beroepen-de-psychotherapie-als-praktijk.

117

Bibliografie

België

Wetgeving

Koninklijk besluit nr. 78 betreffende de uitoefening van de gezondheidszorgberoepen, BS 10 novem-

ber 1967, 11.881.

Wet tot bescherming van de titel van psycholoog, BS 31 mei 1994, 14732.

Wet betreffende de niet-conventionele praktijken inzake de geneeskunde, de artsenijbereidkunde,

de kinesitherapie, de verpleegkunde en de paramedische beroepen, BS 24 juni 1999, 23.793.

Wet betreffende de rechten van de patiënt, BS 22 augustus 2002, 43.719.

Wet tot wijziging van de wet van 8 november 1993 tot bescherming van de titel van psycholoog, BS

21 december 2013, 9247.

Koninklijk besluit tot vaststelling van de voorschriften inzake de plichtenleer van de psycholoog, BS

2 april 2014, 39.703.

Koninklijk besluit tot bepaling van de voorwaarden tot de verkiesbaarheid van de leden van de Tucht-

raad en de Raad van beroep, de regels van hun verkiezing, de werkingsregels en samenstelling van

de Tuchtraad en de Raad van beroep, alsook de werkingskosten van de Psychologencommissie, de

Tuchtraad en de Raad van beroep, in uitvoering van de wet van 8 november 1993 tot bescherming

van de titel van psycholoog, BS 6 augustus 2014, 57.368.

Koninklijk besluit tot vaststelling van de vergoedingen toegekend aan de voorzitters of hun plaats-

vervangers en aan de leden of hun plaatsvervangers van de Tuchtraad en Raad van beroep in toe-

passing van de wet van 8 november 1993 tot bescherming van de titel van psycholoog, BS 6 augustus

2014, 57.367.

Ministerieel besluit houdende goedkeuring van het door de Psychologencommissie vastgestelde be-

drag van de administratiekosten en van de bijdrage in de kosten voor het bijhouden van de lijst van

de psychologen, BS 13 december 2013, 98.656.

118

Ministerieel besluit houdende goedkeuring van het door de Psychologencommissie vastgestelde be-

drag van de administratiekosten en van de bijdrage in de kosten voor het bijhouden van de lijst van

de psychologen, BS 16 december 2014, 101466.

Wet tot regeling van de geestelijke gezondheidszorgberoepen en tot wijziging van het koninklijk

besluit nr. 78 van 10 november 1967 betreffende de uitoefening van de gezondheidszorgberoepen,

BS 4 april 2014, 40.080.

Gecoördineerde wet betreffende de uitoefening van de gezondheidszorgberoepen, BS 18 juni 2015,

35.172.

Wet tot wijziging van de wet van 4 april 2014 tot regeling van de geestelijke gezondheidszorgberoe-

pen en tot wijziging van het koninklijk besluit nr. 78 van 10 november 1967 betreffende de uitoefe-

ning van de gezondheidszorgberoepen en tot wijziging van de wet betreffende de uitoefening van

de gezondheidszorgberoepen, gecoördineerd op 10 mei 2015 anderzijds, BS 29 juli 2016, 46.374.

Parlementaire voorbereiding

Wetsvoorstel tot regeling van de geestelijke gezondheidsberoepen en tot wijziging van het

Koninklijk Besluit nr. 78 van 10 november 1967 betreffende de uitoefening van de

gezondheidsberoepen, Parl. St. 2013-14, nr. 3243/001.

Hand. Kamer 2013-2014, 3 december 2013, K. 53-3066/2.

Hand. Kamer 2013-2014, 12 december 2013, nr. 53K3243001.

Hand. Kamer 2013-2014, 17 december 2013, nr. 5-2402/2 .

Hand. Senaat 2013-2014, 19 december 2013, nr. 5-134.

Hand. Senaat 2013-2014, 24 januari 2014, nr. K. 53-3243/3.

Hand. Kamer 2013-2014, 18 februari 2014, nr. 53K3243/003

Hand. Senaat 2013-2014, 18 februari 2014, nr. 5-2470/3.

Hand. Senaat 2013-2014, 27 februari 2014, nr. 5-2470/5.

Hand. Senaat 2013-2014, 13 maart 2014, nr. 5-2470/6.

119

Hand. Kamer 2013-2014, 25 maart 2014, nr. 53K3243008.

Hand. Kamer 2015-2016, 18 december 2015, 1535/001

Hand. Kamer 2015-2016, 23 mei 2016, nr. 1848/001.

Hand. Kamer 2015- 2016, 8 juni 2016, 1848/003.

Hand. Kamer 2015-2016, 20 juni 2016, nr. 1848/007.

Hand. Kamer 2015-2016, 29 juni 2016, nr. 1848/010.

Hand. Kamer 2015-2016, 30 juni 2016, nr. 1848/011.

Boeken

VANSWEEVELT, T. en DEWALLENS F., Handboek gezondheidsrecht, Antwerpen, Intersentia, 2014, 3320p.

VEYS, M., De Wet patiëntenrechten in de psychiatrie, Brussel, Larcier, 2008, 245p.

Tijdschriften

ALLEMEERSCH, B., “Het toepassingsgebied van art. 458 Strafwetboek. Over het succes van het

beroepsgeheim en het geheim van dat succes”, Rechtskundig weekblad 2003, 1-19.

KOREVAAR, K., “Tuchtrecht voor psychologen in België”, TKP 2013, 156-163, https://lirias.kuleu-

ven.be/bitstream/123456789/423040/1/TKP+03-2013_04_Tuchtrecht+voor+psycholo-

gen+in+Belgi%C3%AB.pdf.

SAGAERT, V en SCHEERS, D., “KB 78 Gezondheidsberoepen: van coördinatie naar grondige hervor-

ming?”, Rechtskundig Weekblad 2015, afl. 4, 122.

VAN DER STRAETE, I. en PUT J., “Het gedeeld beroepsgeheim en het gezamenlijk beroepsgeheim - Halve

smart of dubbel leed?”, Rechtskundig Weekblad 2004-2005, 41-59.

X, “Splinters, Psychotherapie in Frankrijk 2016”, Groepen, afl. 4, 55-63.

DE RYCK, F., “Iedereen orthopedagoog of klinisch psycholoog?”, Magazine voor afgestudeerde

psychologen en pedagogen-vijfde jaargang nummer één, 6-7,

http://ppw.kuleuven.be/home/alumni/archief/appel/jg5/nr1.

120

Rechtspraak

Cass. 13 mei 1987, Vl. T.Gez. 1988, 173 met noot Van Lil, M. Gent 12 april 1965, Rechtskundig weekblad 1965, 104. Websites X, “Voor een open en welomschreven uitoefening van de psychotherapie”,

http://www.psychotherapie-univ.be/manifeste.php?l=nl.

X, De wet op de GGZ - beroepen: de psychotherapie als praktijk, https://www.bfp-fbp.be/de-wet-

op-de-ggz-beroepen-de-psychotherapie-als-praktijk.

X, Rechten en plichten, https://www.bfp-fbp.be/rechten-en-plichten-0.

X, Het beroepsgeheim van de psycholoog onder de loep, https://www.compsy.be/het-

beroepsgeheim-van-de-psycholoog-onder-de-loep.

X, Welke klachten komen in aanmerking?, https://www.compsy.be/welke-klachten-komen-

aanmerking.

X, Klacht, https://www.compsy.be/klacht.

X, Tuchtraad, https://www.compsy.be/tuchtraad.

X, Wet op geestelijke gezondheidszorgberoepen, http://www.deblock.belgium.be/nl/wet-op-

geestelijke-gezondheidszorgberoepen.

X, Luik klinische psychologie, https://www.bfp-fbp.be/de-wet-op-de-ggz-beroepen-luik-klinische-

psychologie.

X, Gezondheidspsychologie, https://www.ou.nl/web/psychologie/gezondheidspsychologie

X, De wet op de geestelijke gezondheidszorgberoepen: opname kb 78, https://www.bfp-fbp.be/de-

121

wet-op-de-ggz-beroepen-opname-kb-78.

X, Deontologische code psychologen: competentie psychologen,

http://www.depsycholoog.be/artikels/deontologische-code-psychologen-competentie.php.

Andere bijdragen

L. GISLE, “Geestelijke gezondheid”, Gezondheidsenquête 2013, 1-166, https://his.wivisp.be/nl/Ge-

deelde%20%20documenten/WB_NL_2013.pdf.

N. MUYLLE, Achtergrondnota dossier “erkenning psychologen en psychotherapeuten”,

http://www.vvtiv.be/sites/default/files/Achtergrondnota%20erkenning%20psychotherapie.pdf.

MARINE JEAKEN et al., “Qu’est-ce qui détermine l’efficacité d’une psychothérapie? Brève mise à jour

scientifique.” Bulletin de psychologie 2015, 237-242.

BILLIEUX , J.,BLAIRY, S., DE MOL, J., ETIENNE, A., FONTAINE, O., GABRIEL, B., HENDRICK, S., KORNREICH ,C., LAROI,

F., LEKEUCHE, P., MAURAGE, P., PHILIPPOT, P. ,SIMON, Y., VAN RILLAER, J. en YLIEFF, M.,” L’avenir de la

psychothérapie en Belgique est en danger”, Le Soir, 6 januari 2014.

BFP, Deontologische Code voor Psychologen in België, April 2004.

Nederland

Wetgeving

Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg van 11 november 1993.

Wet regeling periodieke registratie beroepen in de individuele gezondheidszorg van 18 maart 2009.

Besluit psychotherapeut van 17 maart 1998.

Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg van 7 oktober 2015.

Boeken

LEGEMAATE, J., DUTE, J.C.J., KASTELEIN, W.R., RAAS, W.R., VAN VEEN, E.B., Beroepenwetgeving

gezondheidszorg 2010- 2011, Houten, Bonn Staflau van Loghum, 2010, 34, 754p.

122

Websites

X, opleiding psychotherapeut, http://www.psychotherapie.nl/217055291/Opleiding-

psychotherapeut.

X, Klinisch psycholoog, http://www.psynip.nl/registratie/psychologenregisters-wet-big/klinisch-

psycholoog.html.

X, De orthopedagoog in de BIG, https://www.nvo.nl/themadossiers/overig/og-in-de-big.aspx.

X, Beroepscode voor psychologen, http://www.psynip.nl/website-openbaar-documenten-nip-

algemeen/beroepscode-voor-psychologen.pdf.

Tijdschriften

R.E. VAN HELLEMONDT, “commentaar op aanhef Wet BIG”, T&C Gezondheidsrecht 1995.

Frankrijk

Wetgeving

Loi n° 2004-806 du 9 août 2004 relative à la politique de santé publique.

Décret n° 2010-534 du 20 mai 2010 relatif à l'usage du titre de psychothérapeute.

Loi n° 85-772 du 25 juillet 1985 portant diverses dispositions d'ordre social.

Arrêté du 19 mai 2006 relatif aux modalités d'organisation et de validation du stage professionnel

prévu par le décret n° 90-255 du 22 mars 1990 modifié fixant la liste des diplômes permettant de

faire usage professionnel du titre de psychologue.

123

Rechtsleer

M. COUTURIER, “Décret n° 2010-534 du 20 mai 2010 relatif à l'usage du titre de psychothérapeute”,

RDSS 2010, 917.

Websites

X, Le respect de la personne dans sa dimension psychique est un droit inaliénable. Sa

reconnaissance fonde l’action des psychologues,

http://www.codededeontologiedespsychologues.fr/LE-CODE.html.

124