De onderhoudsplicht in de Vlaamse decreet- en regelgeving Onroerend Erfgoed

Prof. dr. Anne Mie DRAYEDen Haag, 9 januari 2015

De historische context (1) De wet van 7 augustus 1931 op het behoud van

monumenten en landschappen vormde een eerste juridisch kader voor de erfgoedzorg in het unitaire België

Naar de geest van de tijd bevatte deze wet slechts een aantal erfdienstbaarheden maar geen positieve verplichtingen voor eigenaars van beschermde goederen

De historische context (2) België evolueerde van een unitaire naar een

federale staat: de bevoegdheid over onroerend erfgoed werd overgedragen naar cultuurraden, gemeenschappen en ten slotte gewesten

Het decreet van 3 maart 1976 tot bescherming van monumenten en stads- en dorpsgezichten vormde een eerste belangrijke wijziging aan de Monumentenwet van 1931 voor wat de Vlaamse Gemeenschap/het Vlaamse Gewest aanging

Later volgden “Vlaamse” decreten omtrent de landschapszorg (1996) en de archeologie (1993)

De historische context (3) In het decreet van 3 maart 1976 werd voor het

eerst een positieve onderhoudsverplichting ingeschreven, gelijkaardige verplichtingen volgden in de decreten landschapszorg en archeologie

“De eigenaars en vruchtgebruikers van een beschermd monument of van een in een beschermd stads- of dorpsgezicht gelegen onroerend goed, zijn ertoe gehouden, door de nodige instandhoudings- en onderhoudswerken, het in goede staat te behouden en het niet te ontsieren, te beschadigen of te vernielen” (Art. 11§1 Decreet 1976)

Het Onroerenderfgoeddecreet Per 1 januari trad het Onroerenderfgoeddecreet

van 12 juli 2013 goeddeels in werking

Dit decreet werd aangevuld met een besluit van de Vlaamse Regering van 16 mei 2014 betreffende de uitvoering van het Onroerenderfgoeddecreet van 12 juli 2013

Dit decreet regelt het behoud en de bescherming van archeologische sites, monumenten, cultuurhistorische landschappen, stads- en dorpsgezichten, desgevallend met inbegrip van een overgangszone

Het Onroerenderfgoeddecreet: rechtsgevolgen (1)

Actiefbehoudsbeginsel

“De zakelijkrechthouders en gebruikers van een beschermd goed behouden het in goede staat door de nodige instandhoudings-, beveiligings-, beheers-, herstellings- en onderhoudswerken”

Passiefbehoudsbeginsel

“Het is verboden beschermde goederen te ontsieren, te beschadigen, te vernielen of andere handelingen te stellen die de erfgoedwaarde ervan aantasten”

Het Onroerenderfgoeddecreet: rechtsgevolgen (2)

Het actiefbehoudsbeginsel wordt verder uitgewerkt in algemene voorschriften voor instandhouding en onderhoud die in het Onroerenderfgoedbesluit werden opgenomen

Bijzondere voorschriften voor instandhouding en onderhoud die in een beschermingsbesluit zelf worden ingeschreven hebben evenwel voorrang op deze algemene voorschriften

Het Onroerenderfgoeddecreet: rechtsgevolgen (3) In het Onroerenderfgoedbesluit werden generieke

voorschriften voor instandhouding en onderhoud van beschermde goederen ingeschreven

Deze voorschriften beogen onderhoud als een goed huisvader en voorzorgsmaatregelen tegen schade ten gevolge van brand, blikseminslag, diefstal …

Zij verplichten ook regelmatige controles en regulier onderhoud en de uitvoering van passende consolidatie- en beveiligingsmaatregelen in geval van nood

Daarnaast gelden aanvullende voorschriften voor de instandhouding en het onderhoud van als monument beschermd werkend industrieel erfgoed, orgels, beiaarden, klokken, klokkenspelen en uurwerken

Het Onroerenderfgoeddecreet: premies en subsidies (1)

Binnen de perken van de daartoe bestemde kredieten op de begroting kunnen subsidies en premies worden toegekend

Erfgoedpremies zijn bestemd voor beheersmaatregelen, werkzaamheden of diensten die noodzakelijk zijn voor het behoud of de herwaardering van erfgoedkenmerken en-elementen van een beschermd erfgoed, een erfgoedlandschap of een deel ervan dat een op zichzelf staand geheel vormt

Het Onroerenderfgoeddecreet: premies en subsidies (2)

Erfgoedpremies kunnen worden aangevraagd volgens twee procedures:

- de standaardprocedure, waarbij maximaal 25.000 euro van de aanvaarde kostenraming in aanmerking wordt genomen voor de berekening van de erfgoedpremie

- de bijzondere procedure, waarbij de werkelijk en aanvaarde kostenraming in aanmerking wordt genomen voor de berekening van de erfgoedpremie en waarbij de premienemer na toekenning van de premie de werkzaamheden moet gunnen en offertes moet indienen bij het Agentschap

Het Onroerenderfgoeddecreet: handhaving In het Onroerenderfgoeddecreet werd naast de

strafrechtelijke handhaving een regeling bestuurlijke handhaving ingevoegd

Naast de klassieke strafrechtelijke misdrijven wordt ook een categorie inbreuken ingevoerd, die alleen met een bestuurlijke boete strafbaar zijn

Het niet naleven van het actiefbehoudsbeginsel, het niet naleven van bijzondere onderhoudsvoorschriften die in een beschermingsbesluit werden ingeschreven … worden evenwel beschouwd als misdrijven

Het toestaan of aanvaarden door een zakelijkrechthouder dat een dergelijk misdrijf wordt gepleegd of in stand gehouden, is evenzeer strafbaar