Peter PetersonPeter Peterson

Allan (Lyrick) PourierDaniella GalueXianthe JanssenStephany Ridderstap

Allan (Lyrick) PourierDaniella GalueXianthe JanssenStephany Ridderstap

GeschiedenisGeschiedenisHet Jenaplan-onderwijs verwijst naar de stad Jena in Duitsland, waar Peter Petersen (de oprichter van het Jenaplan-onderwijs) in 1923 hoogleraar werd in de 'Erziehungswissenschaft.' (education)Aan de universiteit van Jena was een proefschool verbonden waarin Petersen, evenals zijn voorgangers, zijn ideeën in de praktijk bracht. In Jena is de klassieke school ontwikkeld en vervolmaakt. Tot en met Wilhelm Rein, de voorganger van Petersen, was de proefschool volgens dit systeem ingericht. Het Jenaplan-onderwijs kreeg vooral bekendheid via de New Education Fellowship, een internationale groep van onderwijsvernieuwers. Petersen schreef voor een conferentie met de New Education Fellowship een boekje, dat later de naam 'Der kleine Jenaplan' kreeg. Nederland maakte in 1964 voor het eerst kennis met Jenaplan-onderwijs, op een conferentie over onderwijsvernieuwing. In 1969 werd de Stichting Jenaplan opgericht, later is de de De Nederlandse Jenaplanvereniging (NJPV) hiervoor in de plaats gekomen. Er zijn ongeveer 220 scholen lid van de De Nederlandse Jenaplanvereniging. Inspelen op de ontwikkelingen in de samenleving is wezenlijk voor het jenaplan-onderwijs. Dit betekend dat het concept regelmatig wordt herzien.

UitgangspuntenUitgangspunten

Peter Petersen wilde een school maken die uitging van een mensbeschouwing. De mens is niet alleen een rationeel wezen, ook de irrationele momenten zijn van belang. Hiermee ging Petersen in tegen scholen waarbij vooral een beroep werd gedaan op het verstand. Petersen keek naar de mens als totaliteit van hoofd, hart en handen. Petersen legde het begrip opvoeding uit in twee componenten: Erziehung en Pedagogie. Erziehung heeft betrekking op de geestelijke groei, het gehele leven door. Pedagogie is het bewust handelen om de geestelijke groei te beïnvloeden. Het onderwijs is onlosmakelijk verbonden met de opvoeding. Opvoeding is vindt namelijk plaats in menselijke gemeenschappen, de school moet zo'n gemeenschap zijn.

Basisprincipes van het Jenaplan

Basisprincipes van het Jenaplan

De basisprincipes Jenaplan geven het kader en de speelruimte aan voor de ontwikkeling van Jenaplanscholen.* Elk mens is uniek; zo is er maar één. Daarom heeft ieder kind en elke volwassene een onvervangbare waarde.* Elk mens heeft het recht een eigen identiteit te ontwikkelen. Deze wordt zoveel mogelijk gekenmerkt door: zelfstandigheid, kritisch bewustzijn, creativiteit en gerichtheid op sociale rechtvaardigheid. Daarbij mogen ras, nationaliteit, geslacht, sexuele gerichtheid, sociaal milieu religie, levensbeschouwing of handicap geen verschil uitmaken. * Elk mens heeft voor het ontwikkelen van een eigen identiteit persoonlijke relaties nodig: met andere mensen; met de zintuiglijke waarneembare werkelijkheid van natuur en cultuur; met de niet zintuiglijk waarneembare werkelijkheid. 

Basisprincipes van het Jenaplan

Basisprincipes van het Jenaplan

* Elk mens wordt steeds als totale persoon erkend en waar mogelijk ook zo benaderd en aangesproken * Elk mens wordt als een cultuurdrager en - vernieuwer erkend en waar mogelijk ook zo benaderd en aangesproken. * Mensen moeten werken aan een samenleving die ieders unieke en onvervangbare waarde respecteert. * Mensen moeten werken aan een samenleving die ruimte en stimulansen biedt voor ieders identiteitsontwikkeling. * Mensen moeten werken aan een samenleving waarin rechtvaardig, vreedzaam en constructief met verschillen en veranderingen wordt omgegaan. * Mensen moeten werken aan een samenleving die respectvol en zorgvuldig aarde en wereldruimte beheert. 

Basisprincipes van het Jenaplan

Basisprincipes van het Jenaplan

* Mensen moeten werken aan een samenleving die de natuurlijke en culturele hulpbronnen in verantwoordelijkheid voor toekomstige generaties gebruikt. * De school is een relatief autonome coöperatieve organisatie van betrokkenen. ze wordt door de maatschappij beïnvloed en heeft er zelf ook invloed op. * In de school hebben de volwassenen de taak de voorgaande uitspraken over mens en samenleving tot (ped)agogisch uitgangspunt voor hun handelen te maken. * In de school wordt de leerstof zowel ontleend aan de leef- en belevingswereld van de kinderen als aan de cultuurgoederen die in de maatschappij als belangrijke middelen worden beschouwd voor de hier geschetste ontwikkeling van persoon en samenleving. 

Basisprincipes van het Jenaplan

Basisprincipes van het Jenaplan

* In de school wordt het onderwijs uitgevoerd in pedagogische situaties en met pedagogische middelen. * In de school wordt het onderwijs vorm gegeven door een ritmische afwisseling van de basisactiviteiten gesprek, spel, werk en viering. * In de school vindt overwegend heterogene groepering van kinderen plaats, naar leeftijd en ontwikkelingsniveau, om het leren van en zorgen voor elkaar te stimuleren. * In de school worden zelfstandig spelen en leren afgewisseld en aangevuld door gestuurd en begeleid leren. Dit laatste is expliciet gericht op niveauverhoging. In dit alles speelt het initiatief van de kinderen een belangrijke rol. 

Basisprincipes van het Jenaplan

Basisprincipes van het Jenaplan

* In de school neemt wereldoriëntatie een centrale plaats in met als basis ervaren, ontdekken en onderzoeken. * In de school vinden gedrags- en prestatiebeoordeling van een kind zoveel mogelijk plaats vanuit de eigen ontwikkelingsgeschiedenis van dat kind en in samenspraak met hem. * In de school worden verandering en verbeteringen gezien als een nooit eindigend proces. Dit proces wordt gestuurd door een consequente wisselwerking tussen doen en denken.

De rol van de leraar en van kinderen

De rol van de leraar en van kinderen

De leraar is in eerste plaats opvoeder. Hij heeft gezag op grond van wie hij is en dit door de wijze waarop hij met de kinderen omgaat. De leraar zal bepaalde waarden die wezenlijk zijn voor het Jenaplan-onderwijs, moeten voorleven, dit zijn ze op een rijtje: * inclusief denken * dialoog * waarachtigheid * vrijheid * kritisch denken * creativiteit 

De rol van de leraar en Kinderen

De rol van de leraar en Kinderen

Samengevat: een humane en democratische leef- en werkgemeenschap op grond van een mensbeschouwing. Petersen onderscheidt vier basisactiviteiten die voor de pedagogische situatie de 'grondstoffen' leveren: gesprek, spel, werk en viering. Deze vier zijn aan het functioneren van menselijke gemeenschappen ontleend (gezin, dorp, streek, maar ook, land, Europa, wereld). Op een Jenaplan-school worden er vaak kringgesprekken gevoerd. Tussen spel en werk wordt het volgende onderscheid gemaakt: werk is het omgaan met de werkelijkheid met de intentie tot leren, terwijl bij spel de nadruk ligt op het omgaan met de werkelijkheid. Viering (verjaardag, weekafsluiting, enz.) is in de Jenaplan-school even belangrijk als andere activiteiten.

Inhoud van een Jenaplan-school

Inhoud van een Jenaplan-school

Op een Jenaplan-school heb je geen vakken. Een kind beleefd zijn werkelijkheid als ongedeeld, ook fantasie en werkelijkheid lopen door elkaar.  Wereldoriëntatie is een alles omvattend gebeuren in de Jenaplan-school. In de wereldoriëntatie leert het kind leven met zichzelf en anderen: * jezelf zijn * initiatieven nemen * kritisch denken * normbesef ontwikkelen * leren samenwerken * spreken met elkaar * respect hebben voor de ander 

Het proces van oriënteren wordt ondersteund en verrijkt door culturele vaardigheden: lezen, schrijven, rekenen, enz.

Groepering op een Jenaplan-school

Groepering op een Jenaplan-school

In de Jenaplan-school hanteerd men de volgende groeperingvormen: * Stamgroepen: leeftijdsheterogene groepen,bij voorkeur drie jaargroepen bij elkaar. Onderbouw, middenbouw, bovenbouw. Voor de meeste activiteiten zitten de leerlingen in de stamgroep. * Tafelgroepen: Leerlingen bepalen zelf de tafelgroepen, dus met wie ze werken. * Vorderingengroepen: Op niveau, bijvoorbeeld bij rekenen of taal. * Keuzegroepen: Kinderen kunnen zich inschrijven voor een activiteit die hun interesse heeft (sterrenkunde, drama, informatica, enz.).

Leermiddelen & evaluatieLeermiddelen & evaluatie

In de Jenaplan-school gebruikt men geen specifieke onderwijs- en leermiddelen. Leraren kijken wat het beste aansluit bij de situatie van de groep of van het individuele kind

Het werk van de kinderen wordt zo veel mogelijk in de groep geëvalueerd. Vaak gebeurt dit in de kring, ook ouders worden bij de school betrokken en schriftelijk op de hoogte gehouden van de ontwikkelingen die het kind op de verschillende gebieden doormaakt.

Verschil tussen jenaplan, montessori en andere

concepten

Verschil tussen jenaplan, montessori en andere

conceptenHet grootste verschil tussen Jenaplan en Montessori zit in het overwegend individualiserend karakter van Montessori, met daaraan gekoppeld het doordachte materiaal. Jenaplan investeert in zowel de individuele als de sociale ontwikkeling van kinderen, waarbij geen vaste materialen worden ingezet. Dalton kenmerkt zich door een onderwijspraktijk geënt op de begrippen zelfstandig, verantwoordelijk en samen. Begrippen, die binnen het Jenaplan ook voorkomen, maar dan sterk betrokken op de gehele inhoud. Vrije schoolonderwijs kent een aantal overeenkomsten met Jenaplan: b.v. aandacht voor de zingevende dimensie, kunstzinnige vorming. Het grote verschil zit in het open leerprogram (Jena) en gesloten leerpogram (Vrije School) in de groeperingsvormen. Jenaplan werkt met stamgroepen en vrije scholen kennen een klassikale structuur. Freinet en Jenaplan vertonen veel gelijke trekken. Binnen het Freinetonderwijs komt het ambachtelijk werken sterker tot uiting. Jenaplan heeft de pedagogische relatie sterker uitgewerkt.

Jenaplan,Montessori & andere conceptenJenaplan,Montessori & andere concepten

Zoals hierboven reeds werd vermeld, worden op Jenaplanscholen vaak kringgesprekken gevoerd. Terwijl deze gespreksvorm in veel andere scholen vooral dient om 'even bij te praten', is op een Jenaplanschool de kring juist het vertrekpunt van de les, een wezenlijk onderdeel van het onderwijs, een leermiddel. De leerlingen leren er hun doelen te formuleren, informatie te presenteren en naar elkaar te luisteren. In kringgesprekken worden ook de vele uitstapjes die de kinderen maken, uitgebreid besproken. Deze excursies maken al evenzeer een wezenlijk onderdeel uit van het Jenaplanonderwijs. De redenering hierbij is als volgt. De kinderen moeten mensen worden binnen de maatschappij. Vandaar ook dat ze vaak naar buiten gaan om ze daarop goed voor te bereiden. Met de, op deze wijze, opgedane informatie gaan ze vervolgens op school aan de slag. De leerlingen werken aan projecten, maken presentaties of werkstukken.Al met al is dit een onderwijsvorm die veel van een leerkracht vergt. Zo moet hij/zij veel werkvormen zelf bedenken en in staat zijn om leerlingen op verschillende niveaus op een adequate wijze te kunnen volgen.

Relatie met ervaringsgericht onderwijs

Relatie met ervaringsgericht onderwijs

Het zogenaamde E.G.O.(Ervaringsgericht Onderwijs) project van Laevers vertoont duidelijke overeenkomsten met het Jenaplan. Het Ervaringsgericht Onderwijs en het Jenaplan passen goed bij elkaar. Het EGO heeft alleen het voordeel dat het veel nieuwer is en ook beter theoretisch is onderbouwd. Daarom werken veel Jenaplanscholen ook volgens de principes van het EGO. In het EGO van prof. Laevers vind men het theoretisch kader en de praktische handreikingen die Petersen niet gaf. Vooral het projectonderwijs is erg ervaringsgericht.