De Pergola

Lentenummer 2016 van de Wassenaarse Volkstuinders Vereniging

2

Bestuur WVVDagelijks bestuur:VoorzitterPaul Vermeer, tel. 06 - 53 36 34 21, vermeergroep@gmail.comVice-voorzitter, vacant vice.vzt.wvv@gmail.comSecretarisArie van Duijn, tel. 06 - 51 59 85 96Postbus 12, 2240 AA Wassenaar secretaris.wvv@gmail.comTweede secretaris, Aad van der Deijl, tel. 06 - 24 81 67 67PenningmeesterAad Dijkhuizen, tel. 070 - 350 06 28, adijkhuizen@hetnet.nl Rekeningnummer: NL14 INGB 0001 6730 18Tweede penningmeester, Arnold van Rijn, tel. 071 - 561 85 91Commissaris, vacantBouw/Taxatie Commissie bouwtaxatiecommissie.wvv@gmail.comLeden Alg. Bestuur: Tuinders:René Wigman De Driesprong, vacantArie van Duijn Ter Weer, Marcel NencuPaul Vermeer Ruigelaan, vacant

Complexvoorzitters:De Driesprong, Katwijkseweg 11, 2242 PA Wassenaar:René Wigman, tel. 06 - 55 29 71 51 rene_wigman@hotmail.comClubhuis ‘The Green House’, Katwijkseweg 11, WassenaarBeheerder: Peter van der Peet, tel. 06 - 24 94 14 68, peterenjerry@casema.nl

Ruigelaan, Ruigelaan 3, 2242 NP Wassenaar: Peter Zoetemelk, tel. 06 - 16 29 48 78 ruigelaan.wvv@gmail.com

Ter Weer, Deijlerweg 159, 2241 AE Wassenaar:Marga Akkerman-Brouwers, tel. 070 - 511 78 13 jenm.akkerman@planet.nl

Reijerlaan, gelegen aan de Reijerlaan, 2242 JM Wassenaar:Klaas van der Poel, tel. 070 - 511 71 86, reijerlaan.wvv@gmail.com

Het Kerkehout, Het Kerkehout 82, 2245 XP Wassenaar:Nard Bellekom, tel. 070 - 517 89 64, nard73bell@gmail.com

Website: www.wassenaarsevolkstuindersvereniging.nl

3

Van de redactie

De sluitingsdatum voor de kopij voor De Pergola, 20e jaargang, nr. 3, isvrijdag 22 juli 2016.

Graag volgende kopij mailen naar e-mailadres: dirkjedee@ziggo.nl. Wij hopen op verschillende bijdragen van u voor ons zomernummer!

Hoera… het is lente! De natuur is weer ontwaakt uit haar winter-slaap en laat dat duidelijk blijken. Bomen en struiken zijn bedekt met een lichtgroene waas en hier en daar bloeien bloesems uitbundig in prachtige pasteltinten. ‘Elk jaar weer een wonder, zoals elk nieuw leven, bij plant, bij dier, bij mens, bij de hele schepping, dichtbij en veraf’, schrijft Leo Elshout van De Driesprong. Al meer dan veertig jaar viert hij deze ‘wende’, samen met aanwezige medetuinders, om 12.00 uur op Paas-zaterdag op zijn tuin met een drankje en wat lekkers. Hoe komt hij aan deze gewoonte? Dat vertelt hij in zijn bijdrage op pag. 16 en 17. ‘Een nieuwe lente, een nieuwe wedstrijd’! Het besluit daarover werd genomen op de Algemene Ledenvergadering van 26 februari jl. na de uitreiking van de prijzen voor de hoogste zonnebloem in 2015. Het onderwerp dit jaar? Kijk op pag. 5! Op 16 maart vond in Wassenaar de Nationale Boomfeestdag plaats en de WVV was erbij. Onder grote belangstelling (waaronder van de burgemees-ter!) gaven vijf WVV-leden aan basisschoolleerlingen uitleg over enkele groen-tesoorten en het leven van de bij. Weet u trouwens wat mulchen is? Liesbeth Köhlenberg van Ter Weer vertelt ons dat en ook welke natuurlijke materialen daarvoor gebruikt kunnen worden. Verder nog o.a. in dit nummer een derde aflevering van ‘Tuinaffaire’ van Peter van Heijst over zijn perikelen als beginnen-de tuinder op De Driesprong, een interview van Anneke Kalkman met Marianne Haslinghuis die in haar tuin op complex Ter Weer werkt volgens principes van de permacultuur en een aflevering van ‘Tja tja tja, wat zullen we eten?’ over de, uit de tijd geraakte en zeldzame verschijning geworden, moerbeiboom. Veel plezier met het lezen van deze lente-editie.

De redactie

4

Wie wil ons komen helpen?

Wassenaarseweg 71-A2223 LA Katwijk zhTel. 071 - 401 69 05

Elke week weer een nieuwe aanbieding.Compleet assortiment voor de groentetuinder

en vakkundige hoveniersafdeling.

Website: www.tcmoerkerk.nl

Zoals u misschien heeft gehoord of gelezen in de notulen van onze Algemene Ledenvergadering van 26 februari jl. is ons clubgebouw The Green House toe aan een schilderbeurt. Het is alweer zes jaar geleden, dat dit voor het laatst is gedaan. Aan u, leden van de vijf complexen van de WVV, de vraag: ‘Wilt u ons hierbij helpen?’. Wij gaan ervan uit dat wij bij het schuren niet te veel slecht hout tegenkomen, maar als wij ook een timmerman achter de hand hebben, geeft dat een prettig gevoel voor een eventuele reparatie-uitvoering.Volgens de ervaring van zes jaar geleden kan het schilderen in twee zaterda-gen met acht man (of vrouw) rond zijn. Als iedereen zijn eigen schuurmachine meeneemt met eventueel een verlengsnoer, zorgen wij voor schuurpapier, trappen, schoonmaakmiddelen, kwasten en verf. Daarbij (en in het geheel niet onbelangrijk): de inwendige mens wordt met liefde verzorgd met koffie met koek en tussen de middag belegde broodjes! De data van uitvoering vinden in mei plaats. Bij regen wordt geschoven naar de volgende zaterdag.Aanmelden bij secretaris.wvv@gmail.com. Degenen die zich al aangemeld hebben, krijgen de data toegestuurd. Wij hopen op veel vrijwilligers!

Het Algemeen Bestuur

Pompoen vervangt zonnebloem!

5

Nieuwe wedstrijd voor de WVVOp vrijdag 26 februari jl. vond de jaarlijkse Algemene Ledenvergadering van de Wassenaarse Volkstuinders Vereniging plaats. Nadat voorzitter Paul Vermeer het officiële gedeelte had afgehandeld, was aan hem de eer de vijf prijzen voor de zonnebloemwedstrijd, die afgelopen zomer door de WVV werd gehouden, uit te reiken. Paul begon met het noemen van het laagste (van het hoogste) resultaat, dat van Wim Rodenburg (Ter Weer) met 330 cm. Daarna volgden Joke Langeveld (355 cm), Thom ten Veldhuijs (363 cm) en Tim Bitzer (398 cm), allen van de Reijerlaan. Alle vier ontvingen zij van de voorzitter een vaasje in de vorm van de afbeelding op het beroemde schilderij ‘Vaas met 12 zonnebloemen’ van Vincent van Gogh, met daarin enkele zonnebloemzaden. Toen was het de beurt aan de winnaar van deze wedstrijd, Kees de Winter van De Driesprong (403 cm). Hij mocht van de voor-zitter de hoofdprijs, een nationale tuinbon, in ontvangst nemen.Toen de prijsuitreiking achter de rug was, polste Paul Vermeer de aanwezigen of er voor dit jaar opnieuw belangstelling is voor het houden van een dergelijke

wedstrijd. De reacties hierop waren posi-tief en na enige samenspraak over het onderwerp werd unaniem gekozen voor de pompoen. Aan u dus nu het verzoek: houd een (flinke) plek vrij in uw moes-tuin, koop super pompoenzaad bij uw zaadleverancier en probeer de grootste pompoen van de WVV te kweken! Daarbij gaat het zowel om de diameter als om het

gewicht. U hoeft niet het wereldrecord van 2015 te verbeteren (een exemplaar van 890 kilo in San Francisco, Amerika!), maar wij zien uit naar uw resultaat! Meet en weeg ongeveer eind september, begin oktober uw pompoen en meld dit aan de redactie van De Pergola via e-mail: dirkjedee@ziggo.nl of aan uw complexvoorzitter. Wellicht kunt u dan Thom ten Veldhuijs van de Reijerlaan op uw moestuin verwachten, die tijdens de vergadering spontaan aanbood als ju-rylid te willen fungeren. Degenen met de grootste exemplaren worden uiteraard beloond met een passende prijs. Wij wachten vol spanning uw bericht af.

De redactie, mede namens het dagelijks bestuur

6

Wat is mulchen?Mulchen is een oude methode die past in deze tijd. Het is het afdekken van de grond en dit heeft enorm veel voordelen zoals: het warm houden van de grond; het onkruid vrijhouden van de grond (en mocht er toch onkruid ontkiemen vanuit de ondergrond, dan is het gemakkelijk te verwijderen); het vasthouden in de grond van vocht (het voorkomt uitdroging van de grond, waardoor we minder water hoeven te geven); voedsel dat langzaam vrijkomt door vertering (hiermee verbetert het humusgehalte van de grond); het ziet er natuurlijk en verzorgd uit.De toepassing hangt af van het gekozen materiaal. Los materiaal kunnen we wat dikker strooien, omdat dit meestal door de weersomstandigheden nog wat inklinkt.De tijd van het jaar heeft te maken met het doel van de mulchlaag. In de mei-periode kunnen we het tussen de planten strooien in de vaste plantenborder. Planten zijn dan al opgekomen, zodat ze niet beschadigen bij het verdelen. Het verwachte resultaat ligt dan vooral bij voeding, vocht vasthouden en het zicht. Voor de winter kan mulch de planten in de borders beschermen door de warm-tehoudende werking. Vooral als vaste planten zijn afgeknipt en er geen bescher-ming meer is. Sommige planten dienen altijd voor de winter te worden voorzien van blad, zoals lavatera, jonge anemonen en de gunnera, of met stro zoals rozen. Na de winter kan dit afdekmateriaal wat worden uitgespreid en dient het als voedsel. In het voorjaar komt de sapstroom in de plant weer op gang en wordt het voedsel uit deze laag opgenomen.

Welke natuurlijke materialen als mulchlaag?● Maaisel. Dit kan los gestrooid worden achter en onder rododendrons. Pas op dat het niet te dik ligt, zodat het plakkaten vormt en gaat stinken.● Blad. Als bescherming van de border na het afknippen van de vaste planten voor de winter. Ook halfwinterharde planten kunnen hiermee prima worden afgedekt. Liever geen eikenblad, omdat dat haast niet verteert en looizuur achter-laat in de grond. Blad in de borders staat misschien wat rommelig, maar is heerlijk voor o.a. vogels en egels.● Houtsnippers. Mits voorradig op de volkstuin goed toepasbaar bij de tuinbo-nen, bijv. i.v.m. de stikstofhuishouding, maar niet bij eenjarige. Kan bijvoorbeeld ook prima op paden als halfverharding worden gebruikt.

7

● Boomschors. Is mooi afdekmateriaal in grovere borders, zoals bijv. tussen bomen, rhodo’s en zure heesterborders. De boomschors is afkomstig van naald-bomen en moet wel jaarlijks aangevuld worden.● Cacaodoppen. Fijn afdekmateriaal, afkomstig als afvalproduct van cacaofa-brieken. Jaarlijks aanvullen; voedzaam, mooi beeld en heet slak- en katwerend te zijn. Ik gebruik dit vooral in verhoogde bloembakken. Alleen mensen met jonge honden moeten opletten, want sommige honden kunnen ziek worden van dit product.● Champignonmest. Substraat waar champignons op geteeld worden. Dit pro-duct bestaat uit paardenmest, stro, gips en kippenmest. Door verhitting tot 70° na de oogst, worden ziektekiemen en onkruidzaden gedood. Het is een mooie structuur en goed te verwerken.● Compost. Gekocht of zelfgemaakt. In gekochte compost zitten vaak minder wortels en onkruidzaden. Probeer hier zelf bij de opzet van uw composthoop op te letten. Géén brandnetels en zevenblad. U verbetert wel de structuur van de grond met compost en verhoogt het vochtvasthoudend vermogen van de grond.● Stro. Wordt vaak gebruikt op de moestuin. Vooral bij de teelt van aardbeien, pompoenen en courgettes. Het is isolerend en kan de vruchten ondersteunen.● Nocciolo. Een nieuw product, ook wel bekend als perzikstenen, en een goede vervanger van boomschors. Verteert nagenoeg niet en daardoor duurzaam; weert slakken en houdt vocht vast. Ook prima te gebruiken als verharding of in grote borders i.p.v. schelpen, grind of split. Voor meer info kunt u dit product opzoeken op het internet of bij een proefmodel bekijken.Uiteraard is er nog veel meer mogelijk op dit gebied. Maar de voordelen zijn vooral goed voor planten, bodemleven, minder werk en een goede waterhuis-houding van uw grond. Veel tuinplezier!

Liesbeth Köhlenberg, Ter Weer

LentebingoOp vrijdag 3 juni, aanvang 20.00 uur, wordt de lentebingo gehouden. Vanaf 19.30 uur bent u weer welkom in The Green House en staan koffie c.q. thee met wat lekkers voor u klaar. Bingokaarten kunnen worden gekocht voor € 7,50 per stuk en bij afname van twee kaarten is de prijs € 10, -, uiteraard per persoon. Na de bingo zijn lootjes ad € 0,50 per stuk te koop. Met zowel de bingo als de loterij zijn weer mooie prijzen te winnen!

8

Kortman Advocaten is een gedegen Haags advocatenkantoor met een lange traditie. Ons team bestaat uit advocaten met verschillende achtergronden, specialismen en ervaring. Daar-door zijn wij in staat een breed pakket aan diensten te bieden aan zowel bedrijven als particulieren.

Wij bieden particulieren: Arbeidsrecht/sociale zekerheid, huurrecht, consumenten- recht, personen- en familierecht, strafrecht en schuldsanering.

Voor andere rechtsgebieden en informatie over het verzorgen van civiele procedures zie: www.kortmanadvocaten.nlUiteraard bieden wij ook juridische ondersteuning aan onder-nemers.Denkt u hierbij bijvoorbeeld aan het opstellen van contracten en het voeren van incassoprocedures.Schroom niet om tijdig contact op te nemen en niet te wachten tot u echt in de problemen komt. Wij kunnen u direct van advies dienen, waardoor u mogelijk veel ellende kunt voorkomen. Mocht het toch tot een juridische procedure komen dan kunt u op Kortman Advocaten rekenen.

Denkt u eerst eens aan een kort juridisch advies om uw positie te bepalen.

U kunt telefonisch contact opnemen via telefoon +31 (0)70-302 40 30 of per mail naar info@kortmanadvocaten.nl.

9

WVV present op BoomfeestdagDe Nationale Boomfeestdag op 16 maart jl. had in Wassenaar dit jaar Landgoed Backershage als locatie en de Wassenaarse Volkstuinders Vereniging was erbij! Mede dankzij de mobiele telefoon van Aad Dijkhuizen die een kijkje kwam nemen, want het was aanvankelijk niet duidelijk waar we precies moesten zijn.Om half 11 werden door de wethouders Bert Doorn en Leo Maat en leerlingen van vier Wassenaarse basisscholen jonge beukenboompjes in het bos geplant. Rondom een groot grasveld, iets verderop, waren diverse kramen neergezet, waarin allerlei natuurverenigingen vertelden en aanschouwelijk maakten, hoe belangrijk bomen voor de aarde, mens en dier zijn. Het thema dit jaar luidde: ‘Bomen en bossen’. Heel toepasselijk daarbij was, dat midden op het grasveld een prachtige, eeuwenoude beuk staat.Wij, d.w.z. Corinne van de Reijerlaan, René van De Driesprong, imker Marcel en Marga van Ter Weer en Dineke den Hartog als fervent tuinliefhebber, hebben ongeveer 140 basisschoolleerlingen van groep 7 en 8, verdeeld over zo’n tien groepen, bij onze kraam gehad. Marcel heeft onder grote belangstelling een bijenkast met raten getoond en veel vragen van de kinderen beantwoord. Daar konden wij als medetuinders ook nog wat van leren. Daarnaast hadden we wat tuinoogst (met dank aan de Jumbo) in de kraam, zoals o.a. een spruitjesplant, rodekool en aardap-pel, waarover genoeg te vertellen viel. Grappig was dat veel kinderen alles wat groen is als ‘sla’ betitelen. Een succesverhaal was de zuurkoolpot met de stamper, de schaaf en de witte kool, want de kinderen hadden werkelijk geen idee hoe zuurkool-uit-een-zakje-van-de-supermarkt gemaakt wordt! We hebben tevens ijverig enkele kilo’s appels in partjes staan snijden (eveneens gekregen van de Jumbo die trouwens ook prijzen voor de bingo in The Green House sponsort), die gretig aftrek vonden bij de Wassenaarse jeugd, blijkbaar toch niet zo verwend dat ze een partje appel niet kan waarderen… Ook burgemeester Jan Hoekema kwam nog even langsfietsen en nam een kijkje in onze kraam. Al met al een geslaagde ochtend, niet in de laatste plaats door de aanwezigheid van een zonnetje en… gratis koffie en broodjes! Bedankt, gemeente en mede-werkers buitendienst Werkorganisatie Duivenvoorde. Tot volgend jaar!

Corinne, Dineke, René, Marcel en Marga

10

Een relatiemoet groeien!Zicht, risico- en verzekeringsadviseurs wenst alle tuinleden van de Wassenaarse Volkstuinders Vereniging veel tuinplezier!

www.zichtadviseurs.nl

De moerbei (Morus alba en Morus nigra)

‘De moerbeitoppen ruischten;’God ging voorbij;

Neen, niet voorbij, hij toefde;Hij wist wat ik behoefde,

En sprak tot mij;

Misschien zijn er onder u, die het gedicht ‘De moerbeitoppen ruischten’, waar-van bovenstaande het eerste couplet is, kennen of er in ieder geval van gehoord hebben. Het is geschreven door Nicolaas Beets (1814-1903). In dit gedicht hoort Beets in het ruisen van de moerbei Gods aanwezigheid. De moerbei is al sinds de oudheid in cultuur, maar is echter uit de tijd geraakt en een zeldzame verschijning geworden. Een enkele keer zie je ze nog wel eens in oude tuinen of parken en het wordt tijd dat deze fraaie boom weer in de belangstelling komt, mede ook vanwege zijn heerlijk sappige vruchten.

De witte moerbeiMoerbeien behoren, net als vijgen, tot de grote familie der moerbeiachtigen. In Nederland kennen wij twee soorten: de witte moerbei (Morus alba) en de zwarte moerbei (Morus nigra).

Tja tja tja, wat zullen we eten?

11

De witte moerbei komt oorspronkelijk uit China en werd daar vanwege haar zachte bladeren gebruikt voor de zijderupscultuur. Rupsen produceren op deze moerbeisoort de beste zijde. De zijdeteelt raakte van lieverlee ook in Europa in zwang en breidde zich rond 1600 verder over Europa uit. In de tweede helft van de 19e eeuw brak er echter een ziekte uit die fataal bleek voor zijderupsen die in hun laatste verpoppingstadium verkeerden en de zijdeteelt stortte ineen. Ook kon men niet opconcurreren met de veel goedkoper geproduceerde zijde uit het Verre Oosten en de Europese zijdeteelt stierf in de loop van de vorige eeuw een zachte dood. In Zuid-Frankrijk vind je nog restanten van witte moerbeiplantages.

De zwarte moerbeiDe zwarte moerbei is een bladverliezende, grote struik of kleine boom van 5 tot 10 meter hoog (soms hoger). Door tijdens de groei de onderste takken weg te snoeien, kan van een struik een halfstam of hoogstam worden gevormd. Ondanks hun geringe grootte zijn moerbeien indrukwekkende bomen. Door hun grillige, verwron-gen uiterlijk hebben zij iets ouds en respectabels over zich. In de eerste jaren groeit de boom traag, tenzij hij op een zeer geschikte plaats is gezet. In het laatste geval duurt het weer langer eer hij vrucht draagt. Moerbeien zien er niet alleen oud uit, ze kunnen het ook daadwerkelijk worden; tot meer dan 500 jaar en onderhoud is niet of nauwelijks nodig. De bomen lopen pas laat uit en bloeien in mei, waardoor kans op bevriezing door late nachtvorst minimaal is.

SmaakDe 2 tot 3 cm grote moerbeien zijn donkerrood tot bijna zwart en lijken wel wat op bramen. Het zijn heerlijk sappige vruchten met een zurig zoete smaak met een heel apart aroma. De vruchten rijpen vanaf half augustus tot ver in septem-ber. Zij zijn niet in één keer rijp en moeten in die periode dus geregeld worden geplukt. De vruchten zijn echter bijzonder kwetsbaar en kunnen niet opgeslagen en vervoerd worden. Je vindt ze dus niet bij de groenteboer en bent daarom aangewezen op eigen oogst! Ook is het oppassen geblazen met kapotte vruch-ten, want zij laten onuitwisbare vlekken achter. Vanwege hun beperkte houd-baarheid en uitermate kwetsbaarheid zijn er geen echte recepten voor moer-beien. Ze zijn evenwel goed te verwerken in jams en sorbets en er kan lekker sap en smakelijke siroop, wijn of likeur van worden gemaakt. Moerbeien zijn ook heerlijk bij ijs of in combinatie met zwarte bessen en aardbeien.

De redactie

12

Tuinaffaire 3Na bijna een jaar hard werken op tuin nr. 66 (De Driesprong) om het een beetje leuk te krijgen, krijg ik de kans een andere tuin over te nemen met een prachtig huisje erop dat helemaal naar mijn zin is. De gedachte om eens lekker op mijn lauweren te gaan rusten, gaat dus niet door, want natuurlijk wil je alles naar eigen inzicht opnieuw in gaan richten. In november jl. ben ik begonnen met alles over te brengen, waarbij ik het ook zo leuk mogelijk wil maken voor mijn vriendin. Daar hoort dan een glaskastje bij, waarin zij leuke dingen kan doen terwijl ik elders in de tuin aan het werk ben. En zowaar, ik mag bij voorzitter René Wigman een glaskastje uit zijn tuin halen, maar wel in heel veel delen, zodat opnieuw mijn ge-dachte om eens lekker op mijn lauweren te gaan rusten in rook opgaat. Zonder tekening en zonder enig idee hoe aan te vangen, begin ik het glazen huis in elkaar te zetten. Na het heel veel heen en weer vervangen van onderdelen en die op de goede plaats te krijgen en door lovende woorden van me-detuinders is het me toch gelukt. Ik moest ook nog een paar bomen verwijderen, maar kreeg gelukkig hulp van collega-tuinders die een deel van dit zware werk overnamen… HULDE! Nu nog een leuke afscheiding van de tuin door een soort van hekwerk waar ik kamperfoelieplanten voor gaat planten. Gelukkig!!! nu kan ik het wat rustiger aan gaan doen en in de kantine blij mijn thee opdrinken, die daar, prettig en verzorgd met vaak iets lekkers, aan tafel wordt gebracht. En daar aan tafel komen dan de gesprekken over van alles en nog wat los… tuinperikelen, politiek en natuurlijk de gezondheid. En dat is nu precies waar ik naartoe wil met dit schrijven.Ruim vijf jaar geleden heb ik een hartinfarct gehad en sindsdien sta ik onder controle bij mijn huisarts. Ik moet dan mijn urine inleveren en bloed laten prik-ken. De laatste keer dat dat gebeurde, kreeg ik van mijn huisarts te horen dat mijn kaliumgehalte veel te hoog was, terwijl mijn nieren puik in orde zijn. Dus ben ik flink gaan googelen, waarbij ik tot mijn verbazing ontdekte dat kalium overal inzit en dat een teveel daarvan hartritmestoornissen kan geven.

13

Het kan zelfs op den duur een sluipmoordenaar zijn. Bij mij was het geval, dat ik heel veel fruit at en geconcentreerde vruchtensap dronk uit eigen tuin, zoals bramensap en appelsap. Ook verorberde ik bij tijd en wijle nog wel eens meer-

dere bananen en dat was nu net teveel van het goede. Omdat een gezond mens plusminus 3000 tot 4000 mg kalium per dag nodig heeft en niet meer, kan het dus gevaarlijk worden bij grotere hoeveelheden.Ik noem enkele voedingsmiddelen met een hoog kaliumgehalte: een banaan: 600 mg kalium; een schijf suikermeloen: 550 mg kalium; een gekookte aardap-pel: 450 mg kalium; een pizza met groente of kaas en

tomaat: 700 mg kalium; een glas chocolademelk: 300 mg kalium; een eetlepel ketjap manis: 950 mg kalium; een eetlepel tomatenpuree: 300 mg kalium; 100 gram rauwe andijvie: 300 mg kalium. Dit zijn slechts enkele voedingsmidde-len van de minstens 600 producten die we dagelijks kunnen gebruiken, maar natuurlijk hebben niet alle voedingsmiddelen zo’n hoog kaliumgehalte. U kunt dit alles teruglezen in een samengesteld boek van Anke Spijker en Trudeke Struijk-Wielinga, Eten met plezier.

Peter van Heijst, De Driesprong

Permacultuur‘Het ziet eruit als een zootje - maar er is goed over nagedacht’

Marianne Haslinghuis werkt in haar tuin op complex Ter Weer volgens principes van de permacultuur. Waaraan kun je dat zien en hoe kun je met duurzaamheid in je tuin beginnen?Eén van de belangrijkste kenmerken is het ‘levend houden’ van de bodem. Daarom ligt er bij Marianne hier en daar nog stro op de bedden, tegen uitdro-ging. Het stro verteert tot voeding, ook doordat wormen de strootjes de grond in trekken. Marianne gebruikt ook het gewiede onkruid, bladeren en versneden takken om de bodem te voeden, alsook stukken stam om insecten aan te trek-ken. “Ik doe niets weg.”Pissebedden, wormen en duizendpoten zijn aanwijzingen dat de bodem leeft en vruchtbaar is en dan zijn er ook bacteriën en schimmels aanwezig. In haar compostbak hebben de diertjes het duidelijk naar hun zin. Marianne is blij met vogels en kikkers in haar tuin, een teken dat er voor hen voedsel is. In een idea-le permacultuurtuin zou je in principe niets aan de bodem hoeven toe te voegen. De beplanting en het afval daarvan zouden al voldoende moeten zijn.

14

2,40 x 3,00 m € 2.100,00

3,20 x 4,00 m € 2.450,00

Specificaties

Incl. 1 luchtraam met handuitzetter. (auto matische raamopener leverbaar voor € 85,00)

Incl. schuifdeur (bovenrollend) 80 cm breed.

Aluminium kweektafel optioneel.

Inclusief

montage!

M O N TAG E BV - M A A ST R I C H TM +31 (0)6 146 81 392 info@tomdewitmontage.nl www.tomdewitmontage.nl

Uw eigen biologische groente kweken?Tom de Wit Montage BV - Hobbykassen

15

Marianne heeft een cursus in permacultuur gevolgd bij Taco Blom in België. Daar leerde ze, hoe ze planten gericht kan inzetten in haar tuin. Er zijn planten die insecten aantrekken, zoals vingerhoedskruid, planten met lange wortels die mineralen aan de oppervlakte halen, zoals smeerwortel en planten die voor belangrijke stoffen kunnen zorgen, zoals klaver voor stikstof. Hoe meer functies een plant heeft, hoe gunstiger dat is voor een permatuin.Lange wortels zorgen ook voor gangetjes, die bij het afsterven van de plant goed zijn voor de watervoorziening. Bij druk op het grondwater stijgt het daarin sneller omhoog. Bij diep spitten wordt het bodemevenwicht verstoord. “Dat kun je dus beter aan de wormen overlaten!” “Bodembedekking door kruiden en groenten noem je de ‘pio-niersfase’,” vertelt Marianne. Hoe meer variatie, hoe rijker je bodem gaat worden. “Zaai eens spinazie rond de bloemkool,” is een tip. Variatie helpt ook als bestrijdingsmiddel. “Bij een lange rij sla, hoeven slakken alleen maar van plantje naar plantje te kruipen!” Veel ‘onkruid’ is eetbaar, zoals daslook en jong fluitenkruid.Er gaat veel tijd overheen voordat je een tuin ‘op zand’, zoals die van Marianne, kunt verrijken. Soms mislukt de prei vanwege de preimot. Als je geen chemische bestrijdingsmiddelen wilt gebruiken, laat je schermbloemigen groeien zoals berenklauw. Die trekken roofinsecten aan die dol zijn op preimot - “maar dan eet je zelf dus een tijdje geen prei.”De ideale eindfase van de permacultuurtuin is het ‘voedselbos’, waarbij alle groeiruimte, ook in de hoogte, optimaal wordt benut. Niet alleen door groenten en kruiden, maar ook door (bessen-)struiken en (vruchten- of noten)bomen. En het bijzondere is: de opbrengst wordt meer, maar het werk dat je eraan hebt steeds minder. Als dat geen aantrekkelijk perspectief is!Marianne verhuist over niet al te lange tijd naar Drenthe, om daar een heus voedselbos te gaan realiseren. Tot die tijd vertelt zij - of bij haar afwezigheid Marcel Nencu - belangstellenden graag over haar permatuin-in-wording. Zoals over de ‘aardbeientoren’ of het stukje ‘wilde grond’: 1/5 van haar grondstuk waar alles mag groeien. “Sommige mensen zullen wel denken, wat een zootje,” zegt ze, “maar er is goed over nagedacht.”

Annette Kalkman, Ter Weer

16

Een Paasborrel op De DriesprongZoals al ruim veertig jaar de gewoonte is, wordt er bij mij op de tuin met de me-detuinders die er op dat moment zijn op Paaszaterdag (dit jaar op 26 maart) om 12.00 uur een borrel, glas wijn of limonade gedronken en eten we iets lekkers, hartig of zoet, erbij. Dit jaar waren we met zo’n twaalf mensen. Waar komt deze gewoonte vandaan?Ik ben van rooms-katholieke huize en toen ik jong was, hadden wij thuis en op school in de veertig dagen voor Pasen een vastentrommel en er werd sober gegeten. Op Carnaval (geen vlees meer) namen wij het er nog even goed van, maar daarna was het stop! Met pijn in ’t hart verdween op school de advocaat-toffee en de zwart-wit toffee enzovoort in ’t trommeltje.Op Paaszaterdag om 12.00 uur luidden de kerkklokken en was de Vasten voor-bij. Het Alleluja van Händel kwam door de radio (nog geen tv toen). Trommel open, eieren, vlees, enzovoort, het kon weer: het was Pasen! Wij stonden met broer en zussen op dat tijdstip te kijken naar de klokken, die op Witte Donder-dag na het Gloria zwegen om naar Rome te gaan en daarna gezegend en wel weer terugsnelden naar de kerktorens, om de Verrijzenis na Goede Vrijdag aan

17

Let it bees

te kondigen. Onze moeder zette dan om 12.00 uur snel wat lekkers op tafel en wij onze vastentrommeltjes. Later (na het Vaticaans Concilie) is de Vasten tot de Paaswake verlengd, maar bij mijn vader en de tuingenoten is de gewoonte gebleven om lekkers te eten en te drinken op Paaszaterdag om 12.00 uur. De winter is voorbij, het dode is opgeruimd. Het leven start in nieuwe vorm opnieuw. Elk jaar weer een wonder, zoals elk nieuw leven, bij plant, bij dier, bij mens, bij de hele schepping, dichtbij en veraf. Wij drinken een borrel, om goed gemutst, dapper en vrij een nieuw groei-jaar in te gaan. We eten van de door jarenlange vrienden meegebrachte worsten en andere lekkernijen, om als stevig gespierde mensen verder te gaan. Lichaam en Geest vieren zo het nieuwe volle leven. We vertellen elkaar onze vreugde en zorgen en we genieten van elkaars gaven op

tuin- en andere gebie-den. We plukken de voorjaarsbloemen en gaan met de vreug-de van Pasen terug naar onze woningen. Wij dragen in ons de kracht voor een nieuw seizoen op de akker.Ik hoop de gewoonte nog vele jaren met tuinvrienden voort te

zetten. Ook vrouwen komen naar de borrel en zo ontmoeten zij de tuinmannen. Mijn ouders ben ik dankbaar (en speciaal mijn pa) die ons dat geleerd hebben en ik ben blij dat we dat al jaren samen kunnen vieren, soms in regen en wind en soms in een stralende voorjaarszon!

L.C. Elshout, De Driesprong

Onzichtbare bijenkoningin?

Dat was even wennen, een winter die maar geen echte winter wilde worden. De lente was er weken eerder dan we gewend zijn: bloeiende narcissen in februari en fruitbomen die eind maart al bloesemden. Op je eigen tuin heb je waarschijn-lijk het eerste kwart van dit jaar dingen gezien, waarbij je dacht: In welk seizoen leven we eigenlijk?Wij zijn niet de enigen die verbaasd waren over dat vreemde verloop van de

18

winter. Mijn bijen wisten niet wat hun overkwam. Ik schreef er al eerder over… de reinigingsvlucht. Even een geheugensteuntje.Wekenlang zitten de bijen in hun kast. Buiten is het koud en poepen in je eigen kast doe je niet als keurig opgevoede bij. Op de eerste mooie voorjaarsdag kom je massaal uit de kast om je darmen te legen. Hèhè, dat lucht op! Maar al dat gedoe was deze winter niet nodig. In alle winterweken waren er wel één of meer dagen, waarop de bijen naar buiten konden. Poepen en stuifmeel zoeken, was hun devies. En stuifmeel was er genoeg, zo vroeg in het jaar. De enige die zich van al dit onvoorspelbare niets aantrekt, is de koningin. Zij zit lekker warm in het midden van een paar duizend ‘winterbijen’. Langzaamaan herpakt ze zich en keert terug naar haar enige taak… eitjes leggen. Ze tekent daarmee voor haar eigen ondergang in haar kast. Sommige eitjes die zij legt, zullen uiteindelijk uitgroeien tot haar rivalen… jonge konin-ginnen. Tot een confrontatie laat de oude moer het niet komen. Zodra zij de jonkies hoort, verlaat zij vliegensvlug de kast, gevolgd door duizenden getrouwen. Het resultaat is een grote bal bijen, hangend aan een boomtak. Zo’n zwerm heb je vast weleens gezien. Die jonge koninginnen zijn wel het begin van nieuwe bijenvol-ken, maar zij, die koninginnen dus, hebben wel behoefte aan intimiteit. Voor het paren met de darren kiezen ze het luchtruim. Wat daar hoog in de lucht gebeurt, was tot voor kort niet zichtbaar. Maar voor jullie vond ik een fotootje. Enne… hoe het leven van die jonge koninginnen verder verloopt, daar zullen wij niet jaloers op zijn. Maar daarover meer in de volgende Pergola.

Marcel Nencu, imker op Ter Weer

Een nieuwe tuinbuurNou ja, nieuw? Ik mag niet liegen. In september 2013 verliet Aart Hak, m’n jarenlange tuinbuur, zijn domein. Nicole Hofman verscheen enige weken later, om te kijken of die leeggekomen tuin iets voor haar kon zijn. Ik was daarbij en kon Nicole in ieder geval garanderen, dat Aart prima grond had achtergelaten. Kunstmest en chemische troep waren voor hem ‘vloeken in de kerk’ geweest. Bij die gelegenheid vertrouwde Nicole me toe, dat ze geen spatje ervaring had met tuinieren. Schoffel en hark… ze kende de namen en wist dat je de steel aan de bovenkant moest vasthouden, maar daar hield het mee op. Na wat bemoe-digende woorden - de buren helpen je wel - besloot Nicole de stap in het voor

19

Inspiratie nodig voor uw tuin?

Bezoek dan onze overdekte showtuin in Wassenaar: maar liefst 1.000 mtuinideeën. Kijk vooronze openingstijdenop jkvddoolbv.nl

Oostdorperweg 206ctel. 070 511 06 57

JKV

DD

OO

LBV.N

L

2

tuinmaterialencontainersgroenrecyclingbodemverbeteraars

haar onbekende te zetten. Een volkstuin! Het was november en Nicole zag in de tuinen om haar heen buren zwoegen. Die stonden te spitten. Wat zij kunnen kan ik ook, dacht Nicole, en begon haar tuin te veranderen in een landschap dat de vergelijking met het Limburgs heuvellandschap moeiteloos kon doorstaan. Ingrijpen was geboden! Na wat tips (maak eerst een veur!) werd haar tuin zwart en ook nog eens glad als een biljartlaken. ‘Al doende leert men’. Dat is zeker Nicole’s devies. ‘Met vallen en opstaan’ is er nog zo eentje.In de lente van 2015 zag ik haar met een bakje groen aan komen lopen. “Wat heb je daar?” vroeg ik haar. “Worteltjes! Thuis opgekweekt,” was haar enthousiaste antwoord. “En wat ga je ermee doen?” Het kostte moeite om m’n verbazing niet te laten zien. Dat lukte klaarblijkelijk, want zonder aarzeling vertelde Nicole dat ze die plantjes zou gaan uitzetten. Ik heb haar verteld dat heel veel tuinklussen monnikenwerk zijn, maar dat peentjes poten echt een overbodige en nutteloze bezigheid is.Nicole had nog meer onverwachte vragen in petto. Ze had wat aardbeienplanten gekregen waar al heel wat bloesems aan zaten. “Maar waar komen die aardbei-en nou te zitten?” vroeg ze. Ik dacht dat ze een grapje maakte, maar lichaams-

Voor al uw planten, zaden, hekwerken, vijvers,potterie en tuingereedschappen

Tel. 070 - 324 53 00 / Website: www.tuincentrumbloemendaal.nl

taal vertelt vaak meer dan woorden. Ze meende het serieus. Wat ik me daarbij wel afvroeg: Hoe is het mogelijk dat een lerares Engels weet dat aardbeien ‘strawberries’ zijn, maar niet weet hoe ze groeien?Je gaat je natuurlijk afvragen wat ik met dit verhaal wil zeggen. Dat is niet zo moeilijk. Nicole is nu een buuf die helemaal zelf haar tuin bestiert (sorry dames, ‘bekoeien’ staat niet in de Dikke van Dale). Maar ook een

buuf die me tot in lengte van jaren heerlijke anekdotes kan laten vertellen. Dat komt volgens mij zeker door de opmerking die zij ongetwijfeld in haar klas heel vaak zal maken: ‘Domme vragen bestaan niet’!

Henk van der Kwaak, Ter Weer

N.B. Natuurlijk heb ik Nicole dit verhaal laten lezen voor ik het naar de redactie stuurde. Ze kon er hartelijk om lachen. Tuinieren was ooit voor haar een groot abracadabra, maar gevoel voor humor zeker niet!

20

Mededelingen De Driesprong

Afmelden bij: Jan van Santen (tel. 070 - 511 35 10) of Joop van den Berg (tel. 070 - 511 42 66). Aanvang werkzaamheden: van 09.00 uur tot 11.00 uur. (Er volgt een sanctie van € 20, - voor tuinders die zonder opgaaf van reden afwezig zijn.)Op 12 november maken we met z’n allen het complex winterklaar en willen we weer afsluiten met soep en broodjes en een drankje. Aanvang 10.00 uur.

21

Bij het verschijnen van deze editie van De Pergola hebben wij de eerste geza-menlijke onderhoudsbeurten van groep 1 en 2 alweer achter de rug. Hieronder vindt u het complete schema van het algemeen onderhoud. Indien u verhinderd bent, mag u, in overleg met de beheercommissie, altijd ruilen!De laatste lege tuinen op ons complex worden momenteel opgevuld en er is in-middels al hard op gewerkt door mw. Everding en dhr. Di Stefano en heel recent de Amerikaanse Kathy en Tim Messick. Op dit moment is er voor De Driesprong geen wachtlijst meer.Mocht u nog vragen hebben of goede raad, aarzel dan niet om iemand uit de beheercommissie aan te spreken, te bellen of te e-mailen.Namens de beheercommissie wens ik u een vruchtbaar tuinseizoen toe.

Met vriendelijke groet, René Wigman, complexvoorzitter (tel. 06-55297151)

Schema algemeen onderhoud 2016

22

Wij vertegenwoordigen meer dan 40 verschillende merken op het gebied van: badgoed, bedbodems, bedden, bedtextiel, boxspring, dekbedden, harde vloeren (vinyl, PVC-stroken, laminaat, parket), horren, inbetweens, kussens, kunstgras, ledikanten, matten, matrassen, overgordijnen, paneelgordijnen, tapijt, vitrage vloer-bedekking, vouwgordijnen, zonwering.

Windlustweg 8a, 2242 HL WassenaarTelefoon: 070 - 511 48 88; site: www.magneekruyssen.nlFax: 070 - 511 26 24Openingstijden:maandag t/m vrijdag van 9.00 tot 17.30 uur; zaterdag van 9.00 tot 17.00 uur.

Raapsteeltjes stamppotDe eerste lentekriebels op je bord!

Nodig (voor twee personen):één bosje raapsteeltjes; 400 à 500 gram aard-appels (liefst licht kruimig); een klont boter; één sjalotje; ± één dl melk; ± 50 gram belegen kaas; peper en zout en (eventueel) ± 75 gram spek

• Schil de aardappels, snijd ze in stukjes en kook ze in ± 10 minuten gaar.• Snijd het groene gedeelte van de raapsteeltjes (ongeveer de helft tot twee-• derde) in stukjes van 3 à 4 cm; was ze goed en maak ze een beetje droog.• Snijd het sjalotje heel klein en maak miniblokjes van de kaas, door een paar• plakken met een grove kaasschaaf in reepjes en vervolgens blokjes te snijden.• Eventueel snijd je ook het spek in fijne blokjes en bak je het even op.• Zodra de aardappels gaar zijn boter en melk toevoegen en fijnstampen. • Breng op smaak met peper en zout. Daarna het sjalotje en raapsteeltjes • toevoegen, eventueel de spekjes en als laatste de kaasblokjes. • Even goed mengen en meteen opdienen. Eet smakelijk.

De redactie

Onder de pergolaNog één keer die aaltjesIn het herfstnummer beloofden wij u nog wat infor-matie te geven over het planten van afrikaantjes naast rozen en tussen de aardappelen ter bestrij-ding van bodemaaltjes en andere ondergrondse veelvraatjes. Bodemaaltjes (nematoden) komen massaal voor, schreven wij, maar gelukkig hebben de meeste planten er geen last van. Rozen, jonge

fruitbomen, bieten en aardappelen - het rijtje is niet volledig - kunnen wel het onderspit delven als de aaltjes massaal in de aanval gaan. Er is een biologisch middel in de handel - Pireco - dat de aaltjes bestrijdt. Maar het afrikaantje heeft een stofje in de wortels dat net zo afdoend is. Dus, zeggen wij, plant in het voorjaar afrikanen tussen en bij de planten die we eerder noemden. Je roos, om maar een voorbeeld te noemen, zal ervan opfleuren. Trouwens, wat de aardap-pelen betreft: daarbij is vruchtwisseling nog belangrijker. Zorg ervoor dat die pas na drie jaar weer op dezelfde plek terechtkomen (een jaarlijkse plattegrond met ‘wat/waar’ is daarvoor een handig hulpmiddel!). Na drie jaar terug op je aard-appelplek? Ook dan is het zinvol om tussen de pas gepote piepers afrikaantjes te planten. De meeste zullen in de loop van het seizoen door het aardappelloof overwoekerd worden, maar dan hebben zij hun nuttige werk al gedaan. En, zeg nou eens eerlijk, een aardappelveldje met nog wel zichtbare afrikanen oogt beslist vrolijker! Ten slotte nog dit. In het herfstnummer stond een foto van de uienvlieg met haar vraatzuchtige nazaten. Uit betrouwbare bron vernamen wij dat de ui- en preivlieg gewoon het-zelfde vliegje zijn. Zij aast op bijna alles wat naar ui ruikt. De lucht van afrikaan-tjes… zij schrikt er niet van. Insectengaas is daarom misschien een beter idee!

Doe de kiemproefWilt u weten of uw zaden nog kiemkrachtig zijn, neem dan een bakje en leg daar een paar laagjes keuken- of toiletpapier in. Doe een laagje water in het bakje, zodat het papier niet uitdroogt (houd de hoeveelheid vocht in de ga-ten) en zet het bakje op een lichte, warme plek. Leg een aantal zaden op het vochtige papier en tel na één tot drie weken (niet alle zaden kiemen even snel), hoeveel zaden er gekiemd zijn. Stel dat dat vijf van de vijftien zaden zijn, dan kiemt dus nog ruim 30%. Dat is niet veel, maar door wat dikker te zaaien, kunt u toch nog een aardig resultaat krijgen. Is het kiemingspercentage (veel) lager, dan kunt u beter nieuw zaad kopen. De redactie

23

24