VEGAN Magazine is een uitgave van de Nederlandse Vereniging voor Veganisme • lente 2016 • nummer 108

magazine

Veganismeheeft een

kleurprobleem Wat doen we daaraan?

Met de paplepelingegotenVegan opvoeden

Ei ei ei we zijn zo blij Paasrecepten zonder ei

in dewolken

met wolkwijn

Bestel via onze webshop www.neleman.org of kom langs in een van onze verkooppunten

neleman.org/verkooppunten

3

ColofonHoofdredactie:Francine AartsArina BangaRedactie:Tim CrutzenFelicia Tielenius KruythoffFrida van TilEsther VerhoefConceptontwerp: GroenerGras.comDTP en drukwerk:Caparis Grafisch Centrum, HeerenveenAdvertentie-acquisitie:Sano, 06-54385908info@sano-promotions.nl

VEGAN Magazine is het magazine van de Nederlandse Vereniging voor Veganisme en verschijnt 4x per jaar. Suggesties en bijdragen zijn in overleg met de redactie welkom (redactie@veganisme.org).

VEGAN Magazine wordt gedrukt op milieu vriendelijk papier met plant-aardige inkt.

Het lidmaatschap en donateurschap loopt per kalenderjaar en wordt stil-zwijgend verlengd. Opzeggingen voor het volgende jaar dienen te geschieden voor 1 december van het lopende jaar.Zie verder artikel 7 van onze statuten.

Nederlandse Vereniging voor VeganismePostbus 314476503 CK Nijmegentel. 06 - 524 339 31mail: info@veganisme.orginternet: www.veganisme.orgBankrek.nr. 1983.96.716

IBAN NL40TRIO0198396716BIC TRIONL2UKvK Arnhem 40123603

ISSN 2214-9422

Oplage: 2500

Inhoudsopgavepag. 5

pag. 10

pag. 13

pag. 17

pag. 18

pag. 22

pag. 25

pag. 26

pag. 27

pag. 29

pag. 30

Opinie: veganisme is te witHoe zorgen we voor meer kleur?

Het utopia van ArmandaInterview over haar tijd in hettv-programma

Met de paplepel ingegotenGezinnen over vegan opvoeden

Vegan basicsBakken zonder ei

Meringues, eiersalade en meerVegan paasbrunch

Lush voor een betere wereldOndernemers met idealen

Eten met gewetenBoekbespreking

Weet wie je eetBoekbespreking

KickstartBoekbespreking

De laatste vegan ontdekkingenArmandes aanraders

Koning van de hummusRestaurantbespreking

e

4

WWW.ARCTIC-BLUE.COM

- 33% KORTING -

ALGENOLIE MET DE KRACHT VAN VISOLIE.

HOE ZIT HET MET JOUW OMEGA 3 STATUS?

5

opinie tekst Elliot Lyons, vertaling Francine Aarts, foto’s Jeroen Moerdijk

Toen ik als nieuwe columnist van VEGAN Magazine gevraagd werd een stuk te schrijven over veganisme binnen de zwarte gemeenschap, was ik enthousiast maar ook op mijn hoede. Het is goed om over dit onderwerp te spreken, maar het feit dat het merendeel van de VEGAN-lezers wit is, deed me twijfelen. Om veganisme binnen zwarte gemeenschappen te kunnen begrijpen, moet je allereerst raciale principes begrijpen zoals witte privileges, de nalatenschap van slavernij en onderdrukking.

Een artikel zoals dit kan gemakkelijk verkeerd begrepen worden door een publiek dat niet bekend is met die principes. Daarom gebruik ik mijn eigen ervaringen als Amerikaanse, middenklasse, hoogopgeleide en zwarte man om duidelijk te maken waarom het veganisme minder toegankelijk is voor zwarte gemeenschappen dan het zou kunnen zijn. Ik kan natuurlijk niet voor alle zwarte mensen spreken, maar wil vooral een beeld geven van factoren die een rol kunnen spelen in onze kijk op veganisme.

Veganisme heefteen kleurprobleem

Witte dingenAls kind speelde ik ijshockey, skate-boardde ik, deed ik aan veldlopen. Ik las veel en luisterde naar rock. Alle-maal witte dingen, als ik mijn zwarte leeftijdsgenoten mocht geloven. Dat de kleur van mijn interesses blijkbaar benoemd moest worden, vond ik belachelijk. Toch begreep ik het wel wanneer ik keek naar de raciale sa-menstelling van mijn bezigheden. Ik ging naar een particuliere universiteit – in de VS zijn deze meestal duurder en selectiever dan openbare univer-siteiten – met maar een handjevol zwarte studenten onder de bijna 7000 eerstejaars. Ik studeerde filosofie, een andere ‘witte’ bezigheid, en bevond me in een klas met alleen maar witte gezichten. Mijn interesses waren populair onder witte mensen, maar waren het ‘witte dingen’? Behoorden ze toe aan witte mensen? Natuurlijk niet – maar in de vraag lag wel een halve waarheid verscholen, want de witte mensen hadden de regie over de verhalen die verteld werden. Waar waren de andere verhalen?

Tijdens mijn opleiding filosofie leerde ik over het seksisme en racisme bin-nen de westerse filosofische canon, die voornamelijk bestaat uit witte, wester-se mannen uit de welgestelde klasse.

Veel van mijn favoriete filosofen zou-den mij gezien hebben als een min-derwaardig persoon vanwege mijn etniciteit. Enkel witte mannen zouden immers de voor filosofie vereiste intel-lectuele capaciteiten hebben.

Zelf in de feministische vakken die ik volgde, bleek dat minderheden niet gehoord werden. De mainstream feministische beweging richtte zich namelijk voornamelijk op, en bestond voornamelijk uit, welgestelde witte vrouwen. Niet alle vrouwen zijn gelijk-waardig leerde ik en een vrouw uit de

arbeidersklasse kan bijvoorbeeld meer overeenkomsten hebben met een man uit die klasse dan met een hoogopge-leide directrice. Ook gelijkheid onder mannen was geen klaar onderwerp. Witte mannen hebben bepaalde privi-leges ten opzichte van andere mannen, hetgeen het idee ondermijnt dat alle mannen gelijkwaardig zijn. Al deze vormen van ongelijkheid bevonden zich op het kruispunt van klasse, huids-kleur, afkomst, geslacht en gender.

Naarmate ik teksten van verschil-lende feministen las, leerde ik mezelf

6

positioneren ten opzichte van het feminisme. Dat betekende dat ik mijn mannelijke privilege onder ogen moest zien en voor de levenslange taak stond om de vele manieren te ontdekken waarop ik (al dan niet be-wust) bijdroeg aan de onderdrukking van vrouwen. Ik kon feminisme, of

de noodzaak ervan, niet begrijpen als ik niet ook mijn mannelijke privilege zou begrijpen.

Het speciecisme kreeg ik pas later tij-dens mijn opleiding in de smiezen. Na jarenlange lessen over dierenrechten werd ik vegetariër. Met het vegeta-risme vond ik na de filosofie en het feminisme alweer een ‘wit’ ding.

Zowel feminisme als filosofie omvat-ten het soort kritisch denken waartoe ik me aangetrokken voelde, maar de stem van minderheden zoals ikzelf lieten deze stromingen grotendeels buiten beschouwing. Gelukkig werd ik attent gemaakt op deze gemargi-naliseerde stemmen, en realiseerde ik me dat wíe het zegt net zo belangrijk is als wát er gezegd wordt. Van ouds-her gingen witte groepen erover wat er gezegd werd over mijn favoriete onderwerpen, door naar eigen goed-dunken zeggenschap te geven aan degenen die op hen leken. Feminisme, filosofie en vegetarisme zijn niet per definitie ‘witte dingen’, maar witte mensen hebben wel de controle over wat er gezegd wordt – een kenmerk dat overgevloeid is naar veganisme.

Beestachtige vergelijkingenHoewel ik denk dat de argumenten om geen dieren meer te eten op zich-zelf al sterk genoeg zijn, kom je als je veganisme aan de man probeert te brengen al snel terecht bij vergelijkin-gen. Het lijkt logisch om mensen van de juistheid van veganisme te over-

tuigen door de vergelijking te maken tussen de manier waarop dieren be-handeld worden en de slavernij – een gebruik dat ieder weldenkend mens toch zal afkeuren. Hoewel dieren in-derdaad barbaars behandeld worden, is deze vergelijking toch geen goed idee. Ze is beledigend voor zwarte

mensen en maakt het veganisme daarom minder toegankelijk. Waarom zouden we deel uit willen maken van een beweging die onderdrukking van dieren wil stoppen, maar die niet echt begrijpt hoe onderdrukking werkt?

Wat er gebeurt wanneer witte vega-nisten de vergelijking met slavernij maken, is dat ze zich het lijden van de slavernij toe-eigenen, terwijl zij en hun voorouders dit nooit zelf ervaren hebben. Daarbij wordt ook voorbij gegaan aan het feit dat de effecten

van de slavernij (discriminatie op institutioneel en individueel niveau) voor zwarte mensen nog steeds voel-baar zijn, een realiteit die niet geldt voor witte mensen. In feite wordt de ene misstand oneigenlijk gebruikt om de andere tegen te gaan, zonder dat er moeite wordt gedaan om die eerste

te verhelpen. Het gevolg is dat in het hedendaagse, op witte mensen ge-richte mainstreamveganisme slavernij gebruikt wordt om te shockeren en mensen aan het denken te zetten zon-der dat er iets gebeurt om de gevolgen van de slavernij te stoppen.

Om raciale onderdrukking te stoppen is het net als bij het stoppen van de onderdrukking van dieren noodzake-lijk, dat degenen die baat hebben bij de onderdrukking - witte mensen in het geval van racisme, mensen in het geval van speciecisme - hun privileges grondig onder de loep nemen. Privi-leges zijn de norm en verdoezelen de onderdrukking die werkelijk plaats-vindt en de voordelen die geprivili-geerde mensen hebben. Onderdeel van het witte privilege is het voorrecht om te bepalen hoe de informatievoor-ziening eruit ziet (wie heeft toegang tot wat, en wanneer en hoe?). Kijk maar hoe weinig minderheden actief zijn binnen de journalistiek, zoals blijkt uit de recente oproep van De Correspondent voor meer bijdragen van minderheden of het feit dat de NRC het woord ‘neger’ gebruikte in de kop van een artikel geschreven door een witte journalist. Beide voor-beelden laten zien dat één groep de regie heeft over de informatievoorzie-

ning en dat die groep bepaalt wat ge-past is voor alle doelgroepen. Terwijl er in het eerste voorbeeld tenminste sprake is van bewustzijn over deze vreemde situatie, worden er in het tweede voorbeeld geen vraagtekens gezet bij het gebruik van zo’n woord door een witte journalist.

Mijn interesses waren populair onder witte mensen, maar waren

het ‘witte dingen’?

Hoe kunnen mensen de strijd tegen racisme

voeren terwijl ze voedsel eten dat

gebaseerd is op de onderdrukking van andere diersoorten?

7

Ook in de mainstreamveganistische beweging worden te weinig vraagte-kens gezet. De vergelijking met sla-vernij is niet de enige reden waarom zwarte mensen zich minder geroepen voelen deel te worden van deze bewe-ging, maar vormt wel een goed voor-beeld van hoe een raciaal vooroordeel ertoe kan leiden dat de perspectieven van andere groepen genegeerd wor-den – zelfs al gebeurt dat onbewust.

Afro-veganisme in actieToen ik een paar maanden geleden veganist werd, wist ik dat ik een van de weinige zwarte veganisten zou zijn die ik kende. Ik was ook al een van de weinige zwarte vegetariërs die ik kende. Dat maakte me niet uit, ik was immers gewend om ‘de enige’ te zijn en mijn motivatie was sterk. Ik wist dat ik een stap zette op weg naar een bewustere wereld – een wereld waarin ik zou willen leven. Hoewel de zwarte of Afrikaanse cultuur verbonden kan zijn met veganisme, is mijn eigen identiteit als veganist niet geworteld in het feit dat ik Afro-Amerikaan ben. Ik ben een veganist die toevallig ook Afro-Amerikaan is, niet een Afro-veganist die zijn veganisme plaatst binnen de Afrikaanse cultuur of de zwarte cultuur van de Afrikaansediaspora.

Er zijn echter anderen voor wie hun veganisme sterk verbonden is met de Afrikaanse cultuur of de gemengde cultuur van de diaspora en voor wie bewustzijn samengaat met hun af-komst op het gebied van eten, spiritu-aliteit en welzijn. Kookboeken gericht op Afro-Amerikanen (bijvoorbeeld Afro-Vegan, zie VEGAN Magazine nummer 104) geven een andere, ver-trouwdere kijk op veganistisch eten voor degenen die opgegroeid zijn met soul food, zoals ikzelf. En er zijn veel

afro-gerechten die gemakkelijk ‘geve-ganiseerd’ kunnen worden! Hoezeer we ook willen doen alsof veganisme één universele waarheid in pacht heeft, we moeten erkennen dat het mainstreamveganisme weinig reke-ning houdt met de verschillende eet-

gewoonten en de sociale, historische en economische omstandigheden van niet-witte gemeenschappen.

Onze zwarte gemeenschappen en de bijbehorende eetgewoontes komen voort uit de slavernij en uit het feit dat we geen keuze hadden wat we aten. We moesten die delen van dieren eten die anderen niet wilden, we moesten overleven op dingen die anderen niet als eten zagen. Soul food is zowel een symbool voor wie we zijn, onze col-lectieve worsteling en onze kracht, als een verwijzing naar het kolonialisme dat ons van ons thuis wegrukte en ons begroef op de plantages. We moesten zien te overleven met wat we hadden,

Hoe zie jij het?De redactie van VEGAN Magazine bestaat grotendeels uit witte men-sen van Nederlandse afkomst. Ben jij een veganist met een andere ach-tergrond? Dan horen we graag jouw ervaringen. Hoe zie jij de veganisti-sche gemeenschap? Waar loop je tegenaan? Wat zou VEGAN Magazine kunnen doen om jou meer aan te spreken? Stuur ons een mailtje op redactie@veganisme.org.

8

en transformeerden dat in heerlijk eten dat onze ziel sterkte in zware tijden.

Wat de voedingswaarde betreft is ons eten echter vaak alles behalve versterkend, wat naar voren komt in de extreem hoge cijfers voor hoge bloeddruk en overgewicht onder Amerikanen. Hart- en vaatziekten zijn doodsoorzaak nummer één voor Afro-Amerikanen, net als voor de rest van de Amerikaanse bevolking, maar Afro-Amerikanen lopen een verhoogd risico hierop. Genetische invloeden, beweging, voeding en andere levens-stijlfactoren spelen hierbij allemaal een rol, maar daarnaast bieden de wijken waar veel Afro-Amerikanen leven vaak ook weinig mogelijkheden om gezond te eten, door de fastfood-ketens en buurtwinkels die bergen

snoep, patat en frisdrank verkopen. Om de hoek van waar ik opgroeide, vind je gebraden kip, hamburgertent-jes en snackbars, drankwinkels en ver-laten winkelpanden, met een eenzame supermarkt ertussenin.

Zwart activistisch veganisme is ve-ganisme dat geworteld is in het her-stellen van sommige van de diverse, barre omstandigheden waarmee de zwarte gemeenschap te maken heeft. Het is een manier om die omstandig-heden te veranderen door gebruik te maken van de weinige controle die we hebben. Dit soort veganisme gaat over het gebruiken van voeding om de fatale eetgewoontes die we hebben meegekregen te weerstaan en ons te verzetten tegen het voedselaanbod in onze wijken. Het gaat ook over gemeenschapstuinen in steden als Los Angeles en Detroit die gezond eten leveren aan buurten die het hard

Meer weten? www.blackvegansrock.comwww.sistahvegan.comwww.bryant-terry.com www.veggiesoulfood.com

nodig hebben. Het stelt de vraag hoe mensen de strijd tegen racisme kun-nen voeren, terwijl ze voedsel eten dat hen langzaam doodmaakt en dat gebaseerd is op de onderdrukking van andere diersoorten. Het gaat over de groepen die het hardst getroffen zullen worden door de economische en natuurlijke gevolgen van klimaat-verandering en die de kracht te geven om te overleven. Het gaat om het verband te leggen tussen verschillende vormen van onderdrukking.

De onderdrukking ontzuildVeganisme heeft een kleurprobleem – een probleem dat niet eenvoudig op te lossen is omdat de onderdrukking van zwarte mensen ook niet eenvou-dig op te lossen is, en omdat veel witte mensen zich niet eens bewust zijn van het privilege dat ze hebben. Als

witte veganist vraag je je misschien af: waarom is het ongepast om de huidige staat van dieren‘welzijn’ te vergelijken met slavernij? Er zijn im-mers zoveel overeenkomsten! En ja, dat is waar, maar de verschrikkelijke nalatenschap van de slavernij en de voortdurende effecten ervan in de vorm van onder andere discriminatie maken die vergelijking ongepast. Om te begrijpen waarom dit soort verge-lijkingen ongepast zijn, is raciaal be-wustzijn nodig, iets waar het de main-streamveganistische beweging maar al te vaak aan ontbreekt. Dus wat kun je hieraan doen?

Allereerst, zoals hierboven al vermeld, zijn alle vormen van onderdrukking gerelateerd ondanks dat ze van el-kaar verschillen. Onze samenleving kent vele vooroordelen, over mens en dier. Vaak wordt iets als goed of juist gezien omdat dit in het verleden ook

gedaan werd. Door rechtvaardigheid op deze manier te definiëren, wordt traditie echter verward met het be-handelen van dieren en mensen met het respect dat ze verdienen. Witte veganisten die het veganisme toegan-kelijker willen maken voor niet-witte mensen, zouden zich aan kunnen slui-ten bij bewegingen tegen racisme, zo-als de protesten tegen Zwarte Piet of andere bewegingen die de positie van minderheden proberen te versterken. Voor alle bewegingen tegen onder-drukking is het belangrijk om de ver-schillende vormen van onderdrukking met elkaar te verbinden, om niet te verzuilen. We moeten elkaar steunen en bijstaan, maar dat betekent wel dat we bij onszelf te rade moeten gaan en onszelf eerlijk moeten vragen welke privileges we hebben en in stand houden – net zoals velen van jullie al hebben gedaan toen jullie je eigen rol in de onderdrukking van dieren on-derzochten en de rug toekeerden.

Nu zijn niet alle veganisten vanuit ethische overwegingen tegen het ge-bruiken van dierlijke producten, maar door veganist te worden stelden we onszelf wel open voor perspectieven gericht op dierenwelzijn en milieu-invloeden. We zijn allemaal veganist geworden omdat we iets wilden ver-anderen. De echte kracht van het ve-ganisme zit erin dat we ons openstel-len voor verschillende perspectieven en verschillende redenen om te veran-deren, en dat we ervoor open blijven staan om ons door die perspectieven te laten veranderen en te inspireren om nieuwe verbanden te leggen. Die nieuwe verbanden, waaronder het verband met raciale onderdrukking, zijn essentieel om veganisme verder te helpen en de wereld mee te krijgen om werkelijk te veranderen.

De echte kracht van het veganisme zit erin dat

we ons openstellen voor verschillende redenen

om te veranderen

9

www.wheaty.com

Vlees zonder vlees!

* bio * zuiver plantaardig * lactosevrij * eivrij * palmolievrij

VEGAN Seitan Madaillons

Mals en met een unieke vleesachtige structuur:

Gebakken en bijvoorbeeld geserveerd met saus smaken

ze net ongelooflijk ,,echt“.

GmbH, Duitsland

DE-ÖKO-003EU/niet-EU Landbouw

10

Vanavond interview ik Armanda Govers. Als die naam je bekend voorkomt, is dat niet vreemd. Ze heeft een tijdje gewoond in

Utopia om daar aandacht te vragen voor veganisme, het milieu, duurzaamheid en de aarde.

Armanda’s utopia:De hele wereld veganistisch

interview tekst Peter Kouwenhoven, foto’s Naomi van Verseveld

Wie is Armanda Govers?‘Ik ben 29 jaar en heb in Utrecht en Tilburg milieurecht gestudeerd. Ik was van plan veel geld te gaan verdie-nen in de emissiehandel. Dat duurde tot ik in Tilburg terecht kwam. Wat een andere sfeer heerste daar! Daar werken en studeren bewogen mensen, betrokken bij het milieu, de aarde en nog veel meer. Hoewel mijn insteek heel anders was toen ik daar begon, sprak de bewogenheid van de men-sen in Tilburg me enorm aan. Hun gedachtegoed heb ik helemaal over-genomen; het gaf me een gevoel van thuiskomen.’

Je bent vijf jaar geleden vegeta-riër geworden en sinds anderhalf jaar ben je veganist. Kwam dat door je studie?‘Mijn eindstage heb ik gedaan bij Agentschap NL, een overheidsinstel-ling. Ik ondersteunde de taskforce voor het behoud van biodiversiteit. Ik deed daar onderzoek en ontdekte dat er ontzettend veel wouden gekapt worden en natuur verdwijnt om daar

sojaplantages van te maken. Deze soja wordt gebruikt als veevoer. Wil je voorkomen dat natuur verdwijnt én dat kostbaar voedsel misbruikt wordt als veevoer, terwijl ontelbare mensen honger lijden? Dan zul je andere keuzes moeten maken. Dus zul je, om een keuze te noemen, ook min-der vlees moeten eten. Voor mij een logisch gevolg, maar voor de men-sen van de taskforce niet. Daardoor raakte ik het vertrouwen in dat soort instanties kwijt. Ik besloot dat ik me moest inzetten om deze boodschap te verspreiden en verandering teweeg te brengen. Maar ‘het’ moet ook een beetje op je pad komen. Ik werd vege-tariër. Mijn omgeving had het destijds best moeilijk met die keuze, het vraagt een omschakeling van ze en dat is niet voor iedereen even makkelijk.’

Hoe is dat nu?‘Mijn omgeving heeft het omarmd. Mijn vriend Amado staat er helemaal achter, mijn ouders, die nu in Polen wonen, ook. Zij dragen het gedachte-goed daar zelfs uit. Vleeseters, zoals

mijn broer, werden flexitariër, vegeta-riër en sommigen zelfs veganist. Zoals mijn vriend, zijn ouders en recentelijk ook zijn broer!’

Je was bestuurslid van PINK, de jongerenorganisatie van de Partij voor de Dieren. ‘Een paar jaar geleden las ik een stukje in de Metro over de Partij voor de Dieren en dat sprak me ontzettend aan. Ik zocht contact en ik voelde me daar zó thuis. Gelijkgestemden met idealen waar ik helemaal achter kon staan! Ik heb er een fantastische tijd gehad, maar ben eruit gestapt toen ik in Utopia terechtkwam. Het was niet te combineren.’

Je hebt gesproken tijden een ‘kerkdienst’ in Amsterdam. Schattig, dat witte konijn op de preekstoel! Hoe kwam je dáár terecht?‘In Utopia hadden we allerlei dieren waaronder een stelletje kippen. Eén van de kippen had haar poot ge-broken en er ontstond een discussie: haar nek omdraaien of niet. Bas uit Utopia, inmiddels ook veganist, heeft toen de stichting ‘Red een Legkip’ benaderd en ik heb 150 euro betaald zodat het beest de rest van haar leven onbekommerd rond kan pikken. De stichting is vooral bedoeld om legkip-pen, die na twee jaar minder gaan leggen en daarom niet rendabel meer zijn, een goed leven te geven. Natuur-lijk kun je niet alle kippen ‘redden’. Je moet het zien als het bewustmaken van de consument. Er waren in Utopia mensen die mijn actie belachelijk vonden. Eén jongen liet zelfs voor 90 euro biefstuk aanruk-ken als een soort tegenactie! Maar door mijn actie heb ik Sandra van ‘Red een Legkip’ leren kennen en zij vroeg me of ik een inspirerend praatje tijdens die kerkdienst wilde houden. Dat wilde ik wel.’

11

We gaan naar Utopia. Hoe ben je daar in terechtgekomen?‘Ik volg de serie al sinds 2013. Des-tijds begonnen ze met een loods, twee koeien en wat kippen. Ze hadden zelfs geen toilet of iets om op te slapen. Inmiddels zijn alle basisvoorzieningen er wel en daarom zijn ze nu vooral op zoek naar mensen met uitgesproken idealen. Ik heb ze gebeld, ze waren

direct enthousiast en voor ik het wist zat ik erin.’

Hoe gaat dat dan?‘Iedere twee maanden gaat er een be-woner uit. De bewoners stemmen wie dat is. Voor die vertrekkende bewoner zijn er drie nieuwe kandidaten. Van die drie moet er één afvallen, dat be-palen de kijkers. De twee overblijvers gaan Utopia in en de bewoners bepa-len dan wie van de twee mag blijven. Dat was ik. Ik werd gekozen door 11 van de 15 bewoners en daar was ik best een beetje trots op.’

Waarom wilde je in Utopia?’Het leek me een fantastische plek om mijn idealen uit te dragen voor een groot publiek en dat is ook gelukt. Ik krijg nog steeds berichtjes van mensen die minder vlees zijn gaan eten dank-zij mijn verhalen: sommige werden

vegetariër en twee bewoners zijn zelfs veganist geworden!’

Op een gegeven moment zag je het niet meer zitten. Wat was er aan de hand?‘Dat waren verschillende dingen. Al-lereerst merkte ik dat mijn vriend er steeds meer moeite mee kreeg. Hij miste me (en ik hem), en omdat ik

op televisie wél zichtbaar was, was dat extra moeilijk voor hem. Verder merkte ik dat de koek, wat mij betreft, een beetje op raakte. De anderen ken-den mijn verhalen inmiddels wel en waren daar een beetje op uitgekeken. Een paar begonnen zich zelfs aan mij en mijn boodschap te ergeren, terwijl ik me nog enorm inhield. Talpa (de omroep) en toch ook de bewoners, wilden me graag houden. Talpa vooral omdat ze graag willen dat de bewoners zo lang mogelijk blijven, de bewoners omdat ze vonden dat ik wat toevoegde en omdat ze me wel aardig vonden. Ik heb toen toch gekozen voor de liefde, voor mijn vriend.’

Uit PINK, uit Utopia:wat doe je nu?‘Ik kijk rond. Ik zou graag groepen willen vertellen over veganisme, mi-lieu, duurzaamheid, onze planeet…

Ondertussen blijf ik mensen informe-ren. Ook help ik mijn vriend waar ik kan met zijn muziekcarrière.’

En over tien jaar? Ik heb geen vastomlijnde plannen. Mijn vriend Amado is popmuzikant. Daar kunnen we nog niet van leven, maar dat komt wel. Verder hoop ik, dat ik ook dán mijn boodschap uit kan dragen of beter nog: dat vega-nisme dan de norm is.’

Heeft Amado ook iets geschreven over wat jou raakt?‘Amado heeft een lied geschreven voor de dieren: Where is the Love. Dit heeft hij ook gezongen bij de Me-gazat-demonstratie vorig jaar. Het is ook te beluisteren via Spotify, iTunes en SoundCloud:

Mijn omgeving heeft het veganisme omarmd

So I’ve been longing for youCan’t you see that I’ve been dyingNo one ever says that it’s true

Where is the Love, Where is the Love (2x)

So I’ve been waiting for youCan’t you see that I’ve been tryingNo one ever says that it’s true

Where is the Love, Where is the Love (2x)

Now that I see their facesIn these dark and cold little places

Where is the Love, Where is the love (2x)

12

• healthfood restaurant

• biologische kwaliteit

• lunch & diner • diverse salades &

belegde broodjes • vruchten- en groentesap

• elke dag veganistisch menu en natuurlijk

heerlijke vegetarischemaaltijden

• open: elke dag van12.00 tot 22.00 uur

De Hobbit nv

info@hobbit.be * www.hobbit.be

h e n n e p een groen & gezond

alternatief

h e m p f u - bron van eiwitten

- 100% op basis van

hennepzaden

- zonder soja

- unieke vleesvervanger

- te bereiden zoals tofu

- lokale productie

verkrijgbaar in de natuurvoedingswinkels

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

advertentie oktV2-.pdf 1 21/10/2015 15:17:59

13

Je kinderen veganistisch opvoeden is controversieel. Veel mensen denken dat veganisme ongezond is voor een kind dat nog in de groei is en dat je als ouder je mening niet aan je kind mag opdringen. Deze argumenten zijn natuurlijk ook om te keren, maar zelfs als je de morele discussie laat voor wat ze is, brengt een veganistische opvoeding bepaalde vraagstukken met zich mee. Want hoe ga je om met traktaties op kinderfeestjes, wat zeg je tegen een oma die iets lekkers bij de bakker heeft gehaald, en wat als je kind nieuwsgierig wordt naar vlees? We laten twee ouderparen aan het woord die hun kinderen veganistisch opvoeden.

Met de paplepel ingegotenHoe is het om je kinderen veganistisch op te voeden?

achtergrond tekst Cynthia Pallandt, foto’s Bas Brader

Nico en Margreet met dochtersFamke (5) en Ella (3)Nico en Margreet zijn al zestien jaar veganist. Ze zijn zo gaan leven met het oog op dierenwelzijn, maar later is ook het milieu een belangrijke overweging geworden. Famke is vijf jaar oud, Ella is drie. Beiden worden sinds hun ge-boorte veganistisch opgevoed.

Waarom kiezen jullie ervoor om je kinderen veganistisch op te voeden?Margreet: Er was niet echt een an-dere keuze. We zijn allebei mensen die veel nadenken over wat we doen en waarom we het doen. We voelen het als onze verantwoordelijkheid om de kinderen ook veganistisch te laten eten. Voor Nico is er geen andere optie dan vegan te zijn, voor mij is het wat genuanceerder. Ik heb goed na-gedacht over de gevolgen die het voor hun gezondheid zou kunnen hebben.Nico: Voor jezelf kun je concessies doen wat betreft je gezondheid, maar het voelt niet goed om dat voor een kind te doen. Als de kinderen eens iets mankeren - wat niet vaak voorkomt - zijn we toch alert: zouden ze iets tekortkomen door de voeding? Op zulke momenten is het lastig dat we geen andere veganistische gezinnen kennen.

Is het uitdagend om je kinderen veganistisch op te voeden, of valt het jullie mee?Margreet: Er wordt door onze omge-ving goed op gereageerd. Op school is er begrip voor, en het kinderdagver-blijf denkt goed mee. Andere ouders houden er rekening mee als we het ze uitleggen. De mensen om ons heen,

zoals onze eigen ouders, weten dat we onze kinderen gezond opvoeden. Zij zijn daar misschien wel zekerder van dan wij, wat natuurlijk ook komt doordat wijzelf al zestien jaar veganist zijn.Er zijn weleens lastige situaties, zoals wanneer er in een winkel of op een kinderfeestje snoep wordt uitgedeeld

dat niet veganistisch is. Toen Famke net bij de buitenschoolse opvang (bso) zat, gingen ze een keer Italiaanse ijsjes eten. Ze hebben Famke toen een ex-tra boterham gegeven, omdat ze niet wisten wat ze ermee aan moesten. En dat terwijl die ijswinkel ook vegan sorbetijs had... Inmiddels hebben ze bij de bso Wilmersburger-kaas en ve-ganistische worstjes in de koelkast lig-

gen. Laatst gingen ze pizza’s maken, en toen kon Famke gewoon meedoen. Ze hebben ook eens een uitstapje naar de bakker gemaakt, waar de kin-deren zelf koekjes mochten maken. Ik heb toen van tevoren gevraagd of Famke daar iets met vegan deeg kon maken, en dat was mogelijk.Nico: We hebben geluk met onze omgeving. Maar dat het zo goed gaat, heeft ook te maken met hoe wij er zelf in staan.Margreet: Het is voor ons ook mak-kelijk dat de kinderen nooit dierlijke dingen hebben gegeten en ze daar-door niet missen. Misschien zouden ze ze niet eens lekker vinden. Laatst

waren we op een verjaardag waar een kennis bleef vragen of Ella een stukje kaas wilde. Toen ze het uiteindelijk proefde, vond ze het heel vies.

Dat moet wel als een overwinning hebben gevoeld! Maar wat nou als jullie kinderen ooit nieuwsgierig worden naar vlees, bijvoorbeeld in hun puberteit?

“Onze ouders weten dat we onze kinderen gezond opvoeden. Zij

zijn daar misschien wel zekerder van dan wij.”

14

Nico: Ik ga er wel van uit dat dit zal gebeuren. Daar willen we niet te star mee omgaan. Ik denk niet dat we ooit dierlijke producten voor ze zullen kopen of klaar zullen maken. Maar als ze die zelf in huis halen, zullen we er niet te zeer tegen ingaan. Dat krijg je namelijk dubbel zo hard terug. We

Bart en Sarah met dochter Noah (2)Bart is ruim tien jaar veganist, Sarah sinds vijf jaar. Ze zijn veganist omdat ze geen gebruik willen maken van dieren, dus om een ethische reden. Noah, bijna twee jaar oud, is haar hele leven veganist. Er is een tweede kindje op komst.

lastige sociale situaties overwonnen, maar als je kinderen krijgt en hen ve-ganistisch opvoedt, roept dat nieuwe vragen op. De grootouders moeten erin meegaan; de kinderopvang moet er rekening mee houden...Bart: We hebben geluk met onze kin-derdagopvang; die is namelijk al ve-getarisch en biologisch. De stap naar veganistisch is daar dus niet zo groot.

Zijn er dingen waar jullie je druk om maakten die uiteindelijk juist erg meevielen, voor wat betreft de veganistische opvoeding?Bart: We vroegen ons af of het wel zou werken, maar het blijkt heel goed te doen! Noahs gezondheid is prima. We hebben de medewerking van het

geven ze mee wat we mee kunnen ge-ven, maar we zullen ze niet dwingen om geen vlees te eten.

Voordat we het interview afronden, willen we nog een paar foto’s van het gezin maken. Famke is ziekjes, en Ella is nog wat verlegen voor de camera. Margreet grijpt dit aan om

met een knipoog te relativeren:Uiteindelijk valt het allemaal wel mee, hoor. Zoals je ziet, lopen we tegen veel grotere uitdagingen aan dan de vega-nistische opvoe-ding!

Het klinkt voor ons misschien vanzelfsprekend, maar ik zou toch graag van jullie willen weten waarom jullie ervoor hebben ge-kozen om Noah veganistisch op te voeden.Bart: We vinden veganisme zelf de juiste manier van leven en willen het daarom ook op onze kinderen over-brengen.Sarah: Natuurlijk hebben we daar goed over nagedacht. We hebben contact gezocht met een objectieve

diëtist om te kijken of een veganis-tische zwangerschap en opvoeding verstandig zouden zijn. We bezoeken deze diëtist ieder halfjaar - natuurlijk voor onszelf, maar ook om anderen er vertrouwen in te geven dat een vega-nistische opvoeding goed mogelijk is.

Tegen welke uitdagingen lopen jullie aan bij de veganistische op-voeding?Sarah: Het sociale aspect is de groot-ste uitdaging. We hebben zelf al wat

15

consultatiebureau en de huisarts; ze denken met ons mee in plaats van kritiek te geven. Het is helemaal niet zo’n big deal. Als we iets niet weten, dan zoeken we het uit. Verder zijn we een normaal gezin. Het is Noah

met de paplepel ingegoten dat het erbij hoort om over dierenwelzijn na te denken. Ze is gek op alles wat met dieren te maken heeft – volgens mij komt dat echt uit haarzelf. Misschien heeft ieder kind dat wel in zich.

Hoe reageren mensen in jullie om-geving erop dat jullie je dochter veganistisch opvoeden?Sarah: De reacties zijn heel wisselend. Mijn familieleden hebben hun be-zorgdheid wel uitgesproken, maar zijn er inmiddels helemaal aan gewend. Mijn zus en haar vriend zijn ook ve-

ganist geworden, dus als we met de familie aan het kerstdiner zitten, zijn er meer veganisten dan vleeseters. Daar kan ik echt van genieten.Bart: We proberen nu ook contact te krijgen met andere veganistische

gezinnen, omdat we soms vragen of situaties met anderen willen delen. Er bestaat een Facebookgroep voor vege-tarische en veganistische ouders, waar we weleens op kijken. Vooral verhalen van mensen met oudere kinderen zijn heel handig, omdat we zo weten wat we nog kunnen verwachten.

Hoe zouden jullie ermee omgaan als Noah nieuwsgierig wordt naar vlees?Bart: Als ze nu vlees zou willen proe-ven, zouden we dat niet goed vinden. Het is vergelijkbaar met een kind dat

alleen snoep wil eten: daarvan weet je ook dat het niet goed is. Daar steek je als ouder een stokje voor.Sarah: We zijn niet zo naïef dat we denken dat ze nóóit vlees zal eten. Er komt een leeftijd waarop we het niet kunnen tegenhouden. Als ze kan beseffen wat vlees is en waar het vandaan komt, mag ze zelf de keuze maken.

Hoe staan jullie tegenover school-reisjes naar de dierentuin?Sarah: Ik denk dat we daar niet on-deruit zullen komen. We zouden ze er zelf niet mee naartoe nemen, maar we denken ook dat het zien van dieren ervoor zal zorgen dat de kinderen van dieren gaan houden. Het belangrijkste is om er open met ze over te praten.

Na het interview hebben we het nog even over huisdieren, omdat me opvalt dat die er niet zijn. Sarah vertelt dat ze misschien een kat willen wanneer ze een huis met tuin hebben. Als we een dier zouden ‘nemen’, zou het wel een dier uit een asiel zijn.Bij het woord ‘nemen’ beweegt ze haar vin-gers alsof ze het tussen aanhalingstekens zet. Lachend constateren we dat dit echt een‘veganistending’ is.

“We zijn niet zo naïef dat we denken dat ze nooit vlees zal eten.”

16

AMANPRANA

90%RAW

0% JUNK

100% VEGAN

Wat is 3x gezonder dan

extra virgin kokosolie ?

Bart Maes, oprichter Amanprana: “In 2005 bracht Amanprana als eerste haar legendarische 100%

extra vierge kokosolie naar Europa. Vandaag zijn de gezondheidsvoordelen van extra vierge kokosolie

Cocos+Olive+Red Palm extra vierge oliemengeling van Amanprana 3x gezonder is voor bakken en smeren.”

Voor bakken en smeren is Cocos+Olive+Red Palm

3x gezonder dan alleen kokosolie

BESTE KWALITEIT

VOEDING ALS MEDICIJN

Ingrediënten kokosolie Cocos+Olive+Red Palm

Voordelen kokosolie JA JA van extra virgin kokosolie

Rijk aan gezonde omega-9 NEE JA van extra virgin olijfolie

Rijk aan chlorofyl NEE JA van extra virgin olijfolie

Rijk aan polyfenolen NEE JA van extra virgin olijfolie

Rijk aan Vitamine E NEE JA van duurzame rode palmolie

Rijk aan carotenen NEE JA van duurzame rode palmolie

Koelkast-smeerbaar NEE JA van Cocos+Olive+Red Palm

www.noble-house.tk

SUPER FOOD

Cocos+Olive+Red Palm schenkt jou het beste van 3 werelden: koudgeperste

duurzame rode palmolie uit Colombia. Deze Amanprana oliemix bevat

van nature veel sterolen, polyfenolen, carotenen, vitamine E (7 soorten),

squaleen, co-Q10, chlorofyl. In de koelkast bewaard, is Cocos+Olive+Red

Palm meteen smeerbaar op je brood. Vergeet bio-margarine. Bak en wok

voortaan 3x gezonder dan met kokosolie alleen. Info, recepten en inschrijven

op de nieuwsbrief: www.noble-house.tk. Verkrijgbaar in biowinkels of

thuisgeleverd via www.amanvida.eu

17

vegan basics tekst Lisa Steltenpool, illustratie Stouthandel

Bakken zondereieren: een eitje!

Gebak en taart zonder eiIn gebak en cakes worden eieren vooral gebruikt voor de luchtigheid en binding. Eén van de gemakkelijkste manieren om ei te vervangen is met No-Egg: een natuurlijke eivervanger van het merk Orgran. No-Egg bestaat onder andere uit aard-appelzetmeel, tapiocameel en bakpoeder. Je hebt daarvan slechts één theelepel en wat water nodig om één ei te vervangen en het is jaren houdbaar. Je vindt No-Egg bij natuur-winkels (de Tuinen of Ekoplaza) en veganistische webshops.

Ook met banaan, avocado, sojayo-ghurt en lijnzaad kun je eieren ver-vangen. Voor goede verhoudingen en bereidingswijzes kun je het best de recepten van vegan bloggers of kook-boeken aanhouden.

Hartige gerechten zonder eiVan een blok tofu kun je heerlijke scrambled egg (uhm, tofu) maken! Druk hiervoor al het vocht uit de tofu

(bijvoorbeeld tussen twee planken) en verkruimel in kleine stukken. Maak de tofu lekker door royaal ketjap, kerrie, komijn en paprikapoeder toe te voe-gen. Om het écht naar scrambled egg te laten smaken is kala namak (zwart

zout) onontbeerlijk: dit ruikt name-lijk - net als eieren - naar zwavel.

Wist je dat je van kikkererw-tenmeel een geweldige omelet

kunt maken? Door kikkererwtenmeel eerst te mengen met specerijen, edel-gist, lijnzaad en sojayoghurt krijg je een smaakvol ‘ei’ mengsel. Daarna alleen nog bakken met groenten en je hebt een eiwitrijk en diervriendelijk alternatief voor een omelet. Je kunt het mengsel ook gebruiken voor een hartige taart!

De nieuwste trend in vegan bakingDan is er nog dé nieuwe eivervanger in de vegan wereld: aquafaba! Aqua-faba is het vocht van kikkererwten uit blik: eiwitrijk en perfect om merin-gues en marshmallows van te maken. Klop het vocht op met een elektrische garde totdat het een stevige foam wordt (dit kan ruim 5 minuten duren). Voeg poedersuiker toe en klop nog even kort op. Je hebt nu de basis voor heerlijke meringues, macaroons, cho-colademousse en marshmallows.

Lisa Steltenpool is diëtiste en veganist.Daarnaast is ze schrijfster van de boeken‘De vegarevolutie’ en ‘Kickstart’.

Als veganist maak je heel bewust de keuze om geen eieren meer te eten: je wil niet langer bijdragen aan de miljoenen haantjes die jaarlijks in Nederland vergast of versnipperd worden. Je komt eieren echter volop tegen in producten en recepten. Gelukkig zijn eieren prima te vervangen wanneer je zelf gaat bakken!

Veganisten gebruiken geen dierlijke producten. Zij eten geen vlees, zuivel, eieren, honing of producten waar deze dierlijke producten in verwerkt zitten. Daarnaast gebruiken zij ook geen verzorgingsproducten, kleding of andere mate-rialen waar dierlijke producten in zijn verwerkt, of die op dieren zijn getest.

Ook de motivatie waarom iemand kiest voor een leven vrij van dierlijke producten verschilt per veganist. Voor de een tellen de dieren het zwaarst, voor de ander de gezondheid, maar er zijn ook mensen die ervoor kiezen vanwege het milieu, geloof of levensbeschouwing.

18

Voor de meringues:

125 ml aquafaba (zie pagina 17)

225 gr fijne kristalsuiker

2 tl vanille-extract

Voor de garnering:

het vet van een blik kokosmelk(zie tip)

3 tl agavesiroop

granaatappelsiroop (zie tip)

granaatappelpitjes

recept tekst en foto Rhiannon West

Meringuesmet kokosslagroom

Prachtige

paastraktatie

Hoeveelheid:

Bereidingstijd:

Moeilijkheid:

20 dubbele meringues

30 minuten en 1,5 uur wachttijd

✱✱

Gebruik voor de kokossslag-room een blik volvette kokos-melk zonder toevoegingen. De kokosmelk moet goed gekoeld zijn, liefst meer dan tien uur. Je kunt het beste altijd een blik in de koelkast hebben staan. Schep de dikke laag kokosvet eraf om te gebruiken. Het kokosvocht kun je bewa-ren om bijvoorbeeld een curry of smoothie mee te maken.

Granaatappelsiroop is te krij-gen bij Marokkaanse of Turkse winkels, maar ook bij winkels gespecialiseerd in olieën en azijn. Het wordt ook wel gra-naatappelmolasses of ‘pome-granate sour’ genoemd.

Tip:

Tip:

Bereidingswijze

het blik kokosmelk en schep het vaste gedeelte in een beslagkom. Mix totdat de room luchtig is, voeg de agave-siroop toe en klop nog even door. Zet de room in de koelkast totdat je deze gaat gebruiken. Je kunt de room een week bewaren, klop zo nodig nog even op vóór gebruik.

Maak duo’s van meringues die onge-veer even groot zijn. Vul een spuitzak met de geklopte kokosslagroom. Spuit een klein beetje slagroom op één van de meringues en duw de tweede erte-gen aan. Leg de dubbele meringues op een bord en spuit er nog wat toef-jes kokosslagroom tussen. Besprenkel met de granaatappelsiroop en de granaatappelpitjes. Serveer direct; de meringues worden snel zacht door de room en de siroop.

Dit recept is vertaald en overgenomen van www.rhialitybites.wordpress.com met toestemming van de auteur.

Verwarm de oven voor op 90°C en bekleed twee bakplaten met bakpapier. Klop de aquafaba in een droge en schone kom met een mixer. Voeg, wan-neer de aquafaba stijve pieken begint te krijgen, lepel voor lepel de suiker en het vanille-extract toe. Vul een spuit-zak met het mengsel en spuit toefjes met een doorsneden van zo’n 4 cm (met deze hoeveelheid kun je ongeveer 40 toefjes maken). Bak de toefjes 1,5 uur. Zet de oven uit en laat de toefjes volledig afkoelen in de oven door de deur open te houden met een pollepel.

Zorg dat de kloppers van je mixer goed koud zijn door ze een minuut of tien in de vriezer te leggen. Open

19

Ingrediënten (voor 2 broodjes)

150 g aardappel

½ avocado

1 tl kerriepoeder

snufje cayennepeper

twee snufjes paprikapoeder

kala namak (zwart zout) ofgewoon zout naar smaak(zie blz. 17)

1 bosui

1 handje kiemen,bijvoorbeeld alfalfa

1 handje sla

1 bruine baguette (of twee pistolets)

recept tekst en foto Lisa Steltenpool

Broodje ‘eiersalade’

Lekkerbij de paasbrunch!

Hoeveelheid:

Bereidingstijd:

Moeilijkheid:

2 broodjes

20 minuten

✱

Ook lekker met dunne plakjes augurk en stukjes cherrytomaat.

Tip:

Bereidingswijze

Snij de aardappel zonder te schillen in blokjes van 1 bij 1 cm. Kook de aardappelblokjes in een klein laagje water in 10-15 minuten gaar. Prak de avocado met de specerijen en kala namak in een kom. Snij de bosui in dunne ringen en voeg deze toe aan de avocado. Giet de aardappelblokjes af en meng deze door het avocadomeng-

sel. Breng eventueel extra op smaak met kala namak en specerijen. Snijd de baguette open en voeg een handje sla toe. Verdeel de ‘eiersalade’ over de baguette en maak af met een handje kiemen. Serveer lauwwarm.

20

Ingrediënten:

2 broodjes (bijvoorbeeld pita, Engelse muffins, sneetjes brood)

½ blok harde tofu

¼ tl zout (bijvoorbeeld Himalayazout)

¼ tl geelwortel

¼ tl uienpoeder

½ tl edelgist

vegan kaas (bijvoorbeeld Wilmersburger)

tomaat

avocado

sla of spinazie

peper

plantaardige boter of mayonaise

plantaardige boter om in the bakken

recept tekst en foto Marloes Polman

Vegg-broodje

Lekkere toevoeging:een plakje vegan ham of

vegan spekblokjes

Hoeveelheid:

Bereidingstijd:

Moeilijkheid:

2 personen

20 min

✱

Bereidingswijze

Snijd het blok tofu in 4 plakken (+/- 1cm dikte). Leg deze uit op een broodplank en druk zoveel mogelijk vocht uit de tofu met een stukje keuken papier. Strooi het zout, de geelwortelpoeder, de uipoeder en de edelgist over de stukken tofu. Himalayazout heeft een ei-achtige smaak, maar het gerecht is ook lekker met gewoon keukenzout.

Verwarm een koekenpan met een klontje boter en leg de stukken tofu met de gekruide kant omlaag in de pan. Kruid dan ook de an-dere kant van de tofu met dezelfde hoeveelheden kruiden. Bak de onderkant van de tofu goudbruin op middelhoog vuur. Draai dan de tofu om en beleg de 4 stukken tofu met een plakje kaas. Bak nu ook de onderkant van de tofu goudbruin. Zodra het tofu-ei klaar is stapel dan 2 stukken tofu op elkaar en haal deze uit de pan en voeg als laatste een snufje zwarte peper toe.

Rooster het brood, beleg deze met boter of mayo, plakjes avocado, tomaat, het tofu-ei en je favoriete groente.

21

Ingrediënten:

1 pak vegan bladerdeeg

1 blik kokosmelk

4 el maizena

1 tl meel

100 ml sojamelk

snufje zout

1,5 tl vanille-extract

citroenrasp van ½ citroen

poedersuiker voor garnering

recept tekst en foto Marloes Polman

Luchtig custard-gebakje

Ook lekker met je

favoriete fruit!

Hoeveelheid:

Bereidingstijd:

Moeilijkheid:

6 gebakjes

30 min

✱

Giet de custard over in een lege kom om af te koelen, afgedekt met folie. Voor de gebakjes:Verwarm de oven voor op 200 gra-den.

Leg de bladerdeegvellen op een bak-plaat belegd met bakpapier. Prik met een vork in het deeg maar prik er niet helemaal doorheen. Bak het blader-deeg 15 minuten of tot het omhoog komt en goudbruin kleurt.

Laat het bladerdeeg afkoelen voor een paar minuten en snijd het in hand-zame stukken, snijd het nogmaals doormidden om zo een boven- en onderkant te creëren.

Verwarm de kokosmelk in een pan-netje, maar breng deze niet aan de kook. Meng in een kom de maizena, het meel, de sojamelk, het zout en 1 el vanille-extract. Mix dit tot het zonder klontjes vermengd is.

Zodra de kokosmelk verwarmd is, giet dan de helft in de kom waarin de mai-zena vermengd is met de sojamelk, en mix dit weer tot het geheel gemengd is. Voeg alles weer samen in de pan en breng de custard aan de kook tot er hittebellen ontstaan. Verlaag het vuur en blijf nog 1 minuut roeren tot er een vla-achtige substantie ontstaat.

Haal het pannetje van het vuur, voeg het vanille-extract en de citroenrasp toe en meng dit goed. Zo nodig kun je een extra lepel sojamelk toevoegen, als het mengsel dikker dan vla is. (Eventueel kun je nu wat gele kleur-stof toevoegen.)

Schep de custard direct op het blader-deeg of spuit de custard op het bla-derdeeg met behulp van een spuitzak. Garneer met poedersuiker.

Bereidingswijze

22

Het is een druilerige dinsdagmiddag, als ik in de Leidsestraat de Lush binnenstap. Ik heb afgesproken met Amadea Boneschansker (32). Zij kan me van alles vertellen over de organisatie. Terwijl ik in de winkel op haar wacht, bekijk ik de omgeving. Lush staat vol met bijzondere verzorgingsproducten.

Ik zie bruisballen in vrolijke kleuren en met glitters. In een bak ijs staan schalen met verse gezichtsmaskers en op de planken staan grote gekleurde blokken zeep. Al snel staat Amadea voor

me. Gehuld in een zwarte trui met Lush-opdruk verwelkomt ze me met uitgestoken hand en enorme glimlach. Wat een contrast met het grijze Amsterdam dat de winkel omringt.

Goede doelen en commercie hand in hand: Lush

ondernemers met idealen tekst Daniëlle Wollinga, foto’s Lotte Pilotte

Hoe zou jij Lush omschrijven aan iemand die Lush niet kent?Lush staat bekend om verse, hand-gemaakte cosmetica. De producten in de winkel worden gemaakt in En-geland en zijn vaak maak een paar dagen oud. Als onze producten in de winkel liggen, zijn ze sowieso niet ouder dan drie weken. Daarnaast zijn we fel tegen dierproeven. Onze producten zijn dierproefvrij, de ingre-diënten zijn dierproefvrij en we doen geen zaken met leveranciers die testen op dieren. Ook proberen we te be-sparen op verpakkingen. Als we ver-pakkingsmateriaal gebruiken, is het zoveel mogelijk gerecycled materiaal.

Wat doe jij bij Lush?Ik werk als campagnecoördinator en communicatiecoördinator. Ik houd me onder andere bezig met campag-nes en social media. Drie jaar geleden

werkte ik bij Bont voor Dieren. Zij organiseerden samen met Lush een campagne tegen bont. Daarbij heb ik Lush goed leren kennen. Ik vond het bijzonder om te zien dat een commer-ciële organisatie vanuit oprechtheid zo’n initiatief organiseerde. Kort na deze gezamenlijke actie heb ik gesol-liciteerd bij Lush.

Waarom is het zo leuk om voor Lush te werken?De filosofie van Lush past goed bij me. Ik ben vanaf mijn achtste vege-tariër en heb altijd al iets voor dieren willen doen. Zo ben ik betrokken geweest bij het oprichten van Veg-gie in Pumps en heb ik stage gelopen bij Stichting Proefdiervrij. Ik ben blij dat ik werk voor een bedrijf waar dit soort waarden de boventoon voeren. Lush is een vegetarisch bedrijf. Alle producten zijn vegetarisch en ruim

tachtig procent van de producten is veganistisch. Ook het eten dat op lunches of uitjes geserveerd wordt, is vegetarisch en grotendeels vegan.

Lush verkoopt veel vegan produc-ten. Merk je dat daar veel vraag naar is? We hebben veel verschillende doel-groepen. Een deel van de klanten komt speciaal voor het verhaal achter de producten, maar een groot deel komt ook voor leuke en lekkere pro-ducten, die ze bijvoorbeeld online bij beautybloggers voorbij hebben zien komen. De meest verkochte produc-ten zijn bijna allemaal vegan.

Hoe komt het dat niet alle produc-ten die jullie verkopen veganis-tisch zijn?De vraag naar vegetarische producten is groot en er zijn binnen Lush me-

23

dewerkers die deze producten graag willen blijven maken vanwege de wer-king ervan. Er worden ingrediënten gebruikt als honing of wolvet. In de winkel staat duidelijk aangegeven of een artikel vegetarisch of veganistisch is. Er zijn geen concrete plannen dit te veranderen.

Dat is opmerkelijk als je bedenkt dat de ethisch directeur van Lush veganist is. Onze ethisch directeur is inderdaad veganist. Ze heet Hilary Jones en ze is al bij Lush betrokken vanaf de op-richting. Hilary heeft een heel duide-lijke mening en wordt altijd betrokken bij het nemen van ethische beslissin-gen. Ze bepaalt voor een groot deel het beleid binnen Lush. Op dit mo-ment is ongeveer tachtig procent van de producten die we verkopen vegan.

Wat is jouw favoriete product?Mijn favoriete product is de Charity

pot bodylotion. Dit is niet alleen van-wege de lekkere geur, of omdat hij zo fijn op je huid is. De gedachte achter de Charity pot vind ik erg mooi.

De opbrengst van de Charity pot gaat naar goede doelen, toch?Klopt, goede doelen kunnen hiervoor bij ons een aanvraag doen. Ik hou me bezig met de selectie van de doelen die we ondersteunen. Het zijn eigen-lijk altijd kleine organisaties. Grote organisaties worden wel gezien, maar de kleinere organisaties worden snel vergeten. Ze hebben vaak geen flashy huisstijl. Soms zijn ze zo hard bezig met het redden van dieren, mensen of milieu dat ze geen tijd hebben om naar buiten te laten weten wat ze doen. Ik vind het mooi dat we deze organisaties kunnen ondersteunen met een geldbedrag van bijvoorbeeld 2.000 euro. Het afgelopen jaar heb-ben we op deze manier zo’n twintig organisaties kunnen ondersteunen.

Lush heeft in Nederland meerdere locaties in Amsterdam. Ook vind je Lush in Haarlem, Den Bosch, Maastricht, Den Haag, Utrecht en Rotter-dam.

Hoe bepaal je welke doelen in aan-merking komen?Het geldbedrag moet altijd aan een specifiek project besteed worden, dus niet aan salariskosten. In het verleden hebben we bijvoorbeeld stichting Melief gesteund, met een nieuw kattenverblijf. Maar ik vind het ook belangrijk om organisaties te steunen die problemen bij de bron aanpak-ken. Bijvoorbeeld ShadowView van Laurens de Groot. Deze gebruikt moderne apparatuur om het jagers moeilijk te maken om op beschermde dieren te jagen.

Lush zit in verschillende landen. Wordt de Charity pot in alle lan-den verkocht?In een overgroot deel van de landen wel. Hoewel er onderling wat verschil-len zijn, wordt in alle landen volgens dezelfde visie gewerkt. Elk kwartaal is er een vergadering in Engeland, waar we zoveel mogelijk per trein

naartoe gaan. De oprichters van Lush zijn er om informatie te geven en er komen soms sprekers vanuit andere organisaties. Zo heeft er laatst iemand gesproken over TTIP. Heel inspirerend. Binnen Lush is er ruimte voor eigen initiatieven. Een Zweedse collega kwam met het idee om iets te doen tegen dolfinaria. We bekijken nu of er tijd en draagvlak is om daar met meerdere landen een campagne voor op te zetten.

Dierproeven is een onderwerp dat veel terugkomt op jullie website. Kan je daar wat meer over vertel-len?Onze producten zijn proefdiervrij en dat vinden we erg belangrijk. Daarom vestigen we ons bijvoorbeeld ook niet in China. Daar is het niet mogelijk te handelen in dierproefvrije pro-ducten. Daarnaast hebben we ook de Lush Prize. Dit is een prijs die we jaarlijks uitreiken aan dierproefvrije

initiatieven. Aan de prijs is een groot geldbedrag gekoppeld en de uitreiking is altijd een super feestelijk evene-ment in Londen. Er heeft wel eens een Nederlander gewonnen en vorig jaar was Naoki genomineerd. Zij was bezig met het ontwikkelen van een proefdiervrij-app.

Hoe ziet Lush er volgens jou over tien jaar uit? Lush bestaat nu twintig jaar en doet veel dingen nog steeds zoals toen het net bestond. Vanaf het begin draaide het om het verse, handgemaakte,

proefdiervrije en zoveel mogelijk onverpakte producten. Ik denk dat dit dat over tien jaar nog steeds zo is, maar er zijn dan vast gekke, innova-tieve producten bijgekomen. Wat er verder gebeurt, is lastig te voorspellen. Hopelijk is de Lush Prize tegen die tijd niet meer nodig. Misschien zitten we tegen die tijd wel in China, om-dat dierproeven daar ook niet meer verplicht zijn. Dat zou wel heel mooi zijn.

“We ondersteunen eigenlijkaltijd kleine organisaties, want die

worden snel vergeten.”

SOMS KUNT U ONZE KLEINE LETTERTJES

MAAR BETER WEL LEZEN...

Bij Solgar horen wij soms dat de kleine lettertjes op onze verpakking moeilijk te lezen zijn. Toch vinden wij het belangrijk dat u alle informatie op ons etiket kunt terugvinden.

Sinds onze oprichting in 1947 streven wij naar het produceren van kwalitatief hoogwaardige producten waarbij wij ingrediënten met direkte of indirekte dierlijke oorsprong zoveel mogelijk vermijden.

Dankzij de kleine lettertjes op de verpakkingkunnen wij voor 100% uitleg geven over onzeproducten; bijvoorbeeld of een product ookgeschikt is voor veganisten. Mocht u het idee hebben dat vitamine B12 alsenige van onze producten geschikt is voor veganisten, kijkt u dan eens op:

www.solgar.nl

SOLGAR Adv. Soms kunt u beter-190x270mm.indd 1 07-09-2009 15:02:22

25

Eten met geweten is geschreven voor een specifieke categorie mensen: zij die aanvoelen dat het consumeren van dieren moreel niet te verdedigen is, maar nog wat tegenspartelen. De ‘maren’ die in het boek een voor een kort behandeld worden, zullen iedereen bekend voorkomen: ze lopen uiteen van praktische bezwaren tot tegenwerpingen om het omhoogkruipende schuldgevoel te sussen. Een Google-search over veganisme is daarmee overbodig. Desgewenst kan het boek ook dienstdoen als handvat voor veganisten om kritische gesprekspartners van repliek te dienen.

boekrecensie tekst Teunie van der Palen

Eten met geweten:repliek voor kritische

gesprekspartners

Eten met gewetenGary L. Francione & Anna CharltonExempla Press, 2015ISBN 9780996719223€ 10,50

Over de morele boegOf lezers en toehoorders daadwer-kelijk op andere gedachten zullen worden gebracht, betwijfel ik. Franci-one en Charlton gooien hun pleidooi namelijk, zoals de titel al zegt, over een morele boeg, die velen in het verkeerde keelgat kan schieten. Het

uitgangspunt is simpel: we zijn het er allemaal over eens dat we dieren geen schade mogen berokkenen in ons eigen belang, waar dat gaat om genot of gemak. Je herinnert je toch wel de gevallen Michael Vick en Mary Bale? (Nee, want de vertaling wordt gelezen door een Nederlands publiek.)

Nou, wij zijn allemaal Michael Vick, die hondengevechten hield, en Mary Bale, die een kat bij het vuilnis gooide. Hoewel de schrijvers zeggen dat het niet hun bedoeling is om de niet-vega-nistische lezer te veroordelen, spreekt dit afdwingen van een gezamenlijke schuldbekentenis dat tegen. De ‘ma-ren’ worden vervolgens neergezet als evenzoveel ondoordachte, morele uitvluchten. De wat melodramatische toon waarop dit gebeurt, zal weinig niet-veganisten mild stemmen.

De feiten overtuigenHoewel Eten met geweten zijn claims gedegen onderbouwt, is het geen boek waarin de feiten op nuchtere wijze uiteen worden gezet. Dat is jammer: het zijn juist de feiten over het leed dat dieren wordt aangedaan en met name de ecologische gevolgen van veeteelt - tot voor kort veelal onbe-licht - die overtuigen. Als het boek overtuigt, is dat eerder ondanks dan dankzij de schrijvers.

Eten met geweten is te koop viawww.eatlikeyoucarebook.com of www.veganspul.nl

26

“Vind jij dat we zomaar iets mogen doen dat iemand anders helemaal niet graag heeft?” Dit is een van de vragen waarmee Stijn Bruers aftrapt in Weet wie je eet. Het lijkt evident dat ieder zichzelf als moreel beschouwende persoon die vraag met een resolute ontkenning beantwoordt.

boekrecensie tekst Willem Vermaat

Ook je carnistische buurmanis tegen dierenleed

Bruers is doctor in de natuurkunde en de moraalwetenschappen. In Weet wie je eet confronteert hij zijn lezers met een ongemakkelijke waarheid: “Als we dierlijke producten eten, doen we iets dat indruist tegen onze kernwaarden.” Want hoewel de meesten vinden dat we anderen – inclusief dieren – geen dingen mogen aandoen die ze niet graag hebben, dragen velen met hun consumptie bij aan dierenleed.Bruers neemt de lezer als een gids mee op ontdekking en zegt hem niet wat hij moet doen. Zo vertelt hij on-der meer hoe het leven van dieren in de veehouderij eruitziet. Door het bestaan van één dier uit de veehoude-rij te tonen brengt hij de realiteit van de vee-industrie tot leven. De lezer zal zelf tot de onvermijdelijke conclusie

moeten komen dat veganisme de keus is die bij zijn waarden past. Met alle informatie en argumentatie die Bruers presenteert, is dat een conclusie waar geen speld tussen te krijgen is.

Onbewuste strategieënVoor mij is de vraag of die bena-dering werkt. Volgens inzichten uit de sociale psychologie is daar wel kans op. Verhalen over één individu grijpen mensen meer aan en kunnen eerder tot gedragsverandering leiden. Gedragsverandering wordt ook eerder bewerkstelligd als mensen zelf tot een conclusie komen dan als anderen die opdienen. Het probleem is alleen dat carnisten vaak vele strategieën hanteren om hun gedrag niet te hoeven verande-ren. Bruers besteedt hier uitgebreid

aandacht aan. Zo negeren mensen liever informatie die hun een onge-makkelijk gevoel geeft. De meesten staan niet onverschillig tegenover dierenleed en weten daarom liever niet welke realiteit er achter het vlees op hun bord of de melk in hun glas schuilt. Deze strategieën zijn sterk en verlopen deels onbewust.Ook andere inzichten uit de sociale psychologie verklaren waarom er nog zoveel dierlijke producten gegeten worden. Bijvoorbeeld het feit dat mensen zich veelal conformeren aan hun omgeving in plaats van te ver-trouwen op hun eigen analyse. Het consumeren van dierlijke producten is een maatschappelijk probleem: eigen-lijk is iedereen tegen dierenleed, maar er zijn allerlei mechanismen die het in stand houden.

De sleutel ligt bij carnistenHet is hoopgevend dat de meeste mensen niet onverschillig zijn. Ve-ganisten hoeven carnisten niet te overtuigen van morele waarden. De carnist is je buurman die vrijwilligers-werk doet in het bejaardenhuis en altijd voor je klaarstaat – en ook hij is tegen dierenleed. De uitdaging is het overwinnen van de mechanismen die zijn consumptie van dierlijke produc-ten in stand houden. Veganisten kun-nen informeren en beargumenteren, en Bruers’ boek kan hen daarbij hel-pen. De sleutel ligt uiteindelijk vooral bij carnisten en hun wil om te veran-deren. Weet wie je eet is daarom vooral voor hen een aanrader.

Weet wie je eetStijn BruersPelckmans, 2015ISBN 9789028976399€ 19,95

VEGAN Magazine mag vijf exemplaren van Weet wie je eet weggeven! Heb je interesse, stuur dan een mailtje naarredactie@veganisme.org, met als onder-werp ‘winactie Weet wie je eet’ en in de e-mail je naam en adres. De winnaars krijgen persoonlijk bericht vóór 1 mei.

27

De vegarevolutie staat bij iedere zichzelf respecterende vegan in de kast. Nu is Lisa Steltenpool terug met een nieuw boek: Kickstart. Deze keer schrijft ze over het krijgen én behouden van een gezonde levensstijl. Het boek staat vol informatie, handige tips en uitnodigende recepten - in de enthousiaste en positieve toon die we van Lisa kennen.

boekrecensie tekst Marlou Jager

Geen dieethypes in de nieuwemust have van Lisa Steltenpool!

Een boek over gezond leven, is het dan een dieetboek? Nee, Lisa is als diëtiste verrassend genoeg tegen diëten. Complete voedingsgroepen als suikers, gluten of koolhydraten schrappen hoort volgens haar niet bij een gezonde levensstijl. Waarom jezelf uithongeren je niet alleen on-gelukkig, maar ook dikker maakt, legt ze uitgebreid uit aan de hand van ver-schillende onderzoeken. Je mag dus af en toe gerust genieten van een patatje ketchup of Oreo’s. Hoera!

De kracht van drie veranderingenIn Kickstart draait het allemaal om het aanleren van goede gewoontes, zodat gezond leven geen korte bevlie-ging wordt, maar een levensstijl. Dat lijkt altijd makkelijker gezegd dan ge-daan, maar Lisa neemt je hierbij aan de hand met praktische tips en trucs. Niet alleen eten komt daarbij aan de orde, maar ook bewegen en het tegengaan van stress. Van alle tips die in het boek worden geopperd, kies je zelf drie haalbare levensaanpassingen waarmee je aan de slag gaat. Aan-getoond is namelijk dat drie kleine veranderingen beter werken dan ri-goureus je leven omgooien.Vooral de tips over het gezond inrich-ten van je leefomgeving zijn verras-send praktisch. Wist je bijvoorbeeld dat je van eten in een doorzichtige verpakking meer eet dan van eten in een ondoorzichtige verpakking? En dat uitnodigende verpakkingen een killer zijn voor je gelimiteerde zelfbe-heersing? Zien eten doet eten. Een van Lisa’s tips is om alles wat minder gezond is voortaan achteraan in je kast te zetten of zelfs te verpakken in alu-miniumfolie.

Supermarktvriendelijke receptenKickstart bestaat voor de helft uit re-cepten, net als De vegarevolutie. Naast recepten voor ontbijt, lunch en avondeten, staan in het boek recepten voor desserts en tussendoortjes. De meeste zijn voorzien van mooie en kleurrijke foto’s waar je zeker trek van krijgt. Allemaal supermarktvrien-delijk, eenvoudig te maken en toch creatief. Zoals de quiche met ruco-lastamppot, mango en cherrytomaat of de zoete-aardappel-met-pindasoep met vegan kipstukjes. Daarnaast bevat het boek een aantal vegan klassiekers, zoals bananenbrood met een twist en chocolademousse van zijdentofu. De ingrediëntenlijsten zijn kort, en veel recepten staan binnen in een halfuur op tafel. De spinazie-pestosoep zelfs in één minuut! Als je echt niet kunt

kiezen, omdat alles er even smakelijk uitziet, kun je een van de voedings-schema’s uit het boek gebruiken.

Niet alleen voor veganisten!Dat gezond eten niet saai, moeilijk of vies hoeft te zijn, heeft Lisa opnieuw bewezen. Kickstart zal hierdoor veel mensen aanspreken. En omdat het woord ‘veganistisch’ er welgeteld één keer in voorkomt, is het boek ook geschikt voor vrienden die (nog) niet vegan zijn, maar wel betrouwbare informatie willen over gezond leven, in plaats van roekeloos de zoveelste dieethype volgen. Uiteraard zijn de recepten ook de moeite waard voor doorgewinterde vegans die niet geïn-teresseerd zijn in afvallen. Kortom, Lisa Steltenpool heeft een nieuwe must have geschreven.

KickstartLisa Steltenpool

Prometheus Bert Bakker, 2016ISBN 9789035143449

€ 19,95

28

Armandes aanradersArmandes aanraders tekst Armande van Doesburg

The (vegan) sitting chefWat een mooi boek van de hand van Annemarie Postma! Ze schreef dit boek voor ons allemaal, maar zeker voor degenen die veel zitten. Zoals we allemaal wel weten, maar vaak te weinig beseffen, is veel zitten erg slecht voor je lichaam. Zelf was Annemarie erg jong toen ze in een rolstoel terechtkwam. Ze weet ontzettend veel van voeding af en van de invloed van je voeding op je lichaam. Daarnaast heeft ze ook een groot hart voor dieren en de natuur. Ze ontdekte dat het ontzettend goed voor je lichaam is, als je gezond en plantaardig eet en dat je tegelijkertijd het milieu en de dieren spaart. In haar boek beschrijft ze tien belangrijke principes met betrekking tot voeding en geeft ze heerlijke en mooie recepten, van ontbijt tot diner en van snacks tot smoothies. Een mooi vormgegeven en leerzaam boek.

The Sitting Chef kost € 24,95www.thesittingchef.com

Natuurlijk uit eten met niet-vegans…Als je uit eten gaat met vrienden of familie die niet vegan zijn, is het fijn als je ergens terecht kan waar jij ook gewoon van de kaart kan bestellen. Dit kan bijvoorbeeld na een strandwandeling bij Egmond aan Zee. Hier vind je restaurant Natuurlijk, waar aandacht is voor milieuvriendelijk, biologisch en duurzaam eten. Dit is op de menukaart te zien aan de vegan mogelijkheden, zoals de schotel met kipstuckjes van de Vegetarische Slager, de Dutch Weedburger en een heerlijke vegan brownie en wortelcake. Het is een mooi sfeervol restaurant met een natuurlijk interieur, buitenspeelgelegenheid voor kinderen, mogelijkheid tot huren van een bolderkar en je kan er ook midgetgolfen. Ga deze lente eens heerlijk wandelen langs zee en trakteer jezelf op een heerlijk vegan gerecht.

Restaurant Natuurlijk, Doctor Wiardi Beckmanlaan 8, Egmond aan Zee.

Nederlands vegan kaasmeisjeCharly begon in 2012 begon met het bakken van biologisch plantaardige heerlijkheden. All is Fair is voortgekomen uit de wens iets toe te voegen aan deze mooie wereld. Waar het begon met zoetigheden, heeft Charly in 2015 de omslag naar plantaardige kaas gemaakt: Fairly Cheesy. Ze heeft verschillende superlekkere soorten kaasjes ontwikkeld: Cheddah, Boerse Zin, Brie’ze Punt, Parm á Zaan en Geheitkaas Plak. Benieuwd naar deze bijzondere kaaslijn? Er worden regelmatig speciale proeverijen, kaasdiners en dergelijke georganiseerd. Bij Charly’s wordt er gewerkt op bestelling. High teas en tuinkamerdiners kunnen enkel op bepaalde data gereserveerd worden. Heb je iets speciaals te vieren op een specifieke datum, stuur Charly een mail om te overleggen wat er georganiseerd kan worden.

Gelukkig kan je de kaasjes ook op de volgende adressen krijgen: Madal Bal biologische supermarkt, lunchroom Baklust, de Vegetarische Snackbar en Veggie4U (Den Haag), Heavenly Cupcakes en Organic Food For You (Rotterdam) en Vegabond (Amsterdam).

www.charlysallisfair.nl

Strawberry crunchTussendoor krijg je soms trek in iets zoets … Wil je iets nemen wat gezond en lekker is, kies dan eens voor de strawberry crunch van Nakd. Heerlijk zoet met echte aardbei, zacht en toch knapperig. Zeker één van mijn favorieten. Verkrijgbaar bij natuurwinkels, reformwinkels en Unlimited Health. De prijs is ongeveer € 1,- per reepje.

Vegan eventsOf je nu op zoek bent naar iets leuks om te doen of zelf een evenement wilt organiseren, op deze website kun je terecht. Kiki Baaijens is sinds 2012 veganist en zij wordt alleen maar enthousiaster – zowel over het eten, de levensstijl als over de contacten met medeveganisten. Ze merkte dat je eigenlijk niet goed op de hoogte kunt blijven van alle leuke en interessante vegan evenementen als je niet voortdurend op Facebook alles in de gaten houdt. En zelfs dan kun je dingen missen. Deze website is dus in eerste instantie opgezet om in haar eigen informatiebehoefte te voorzien – maar is voor anderen ook handig! Het doel is één agenda waar je in één oogopslag alle vegan events kunt vinden. www.veganevents.nl

29

Minder marge, meer idealismeBij Veganity Foods geloven ze in gezond en verantwoord eten en leven. Ze werken met dagverse producten en voeding in plaats van vulling. Er wordt gestreefd naar e-nummervrij en de producten bevatten geen gluten en dierlijke ingrediënten. Je kunt hier terecht voor ontbijt, lunch en diner. Bovendien krijg je in de shop een heerlijke groene thee gratis als je kiest voor een complete maaltijd. Sociaal ondernemen staat bij hen centraal; door één procent van hun tijd, productie en omzet beschikbaar te stellen aan goede doelen. Ze willen zich verbinden met de klanten door te helpen een groenere en socialere wereld te creëren. Daarom kiezen ze voor minder marge en voor meer idealisme.

Je kan in de shop genieten van verschillende broodjes burger, soep, groentesalade, verse sapjes, fruitshakes of een alles-in-éénmaaltijd.

Leuk is dat Veganity foods twee keer per jaar een eigen gratis Veganity e-magazine uitgeeft. Daarin vind je informatie en nieuwtjes over het bedrijf en hoe ze willen bijdragen aan een verantwoorde en duurzame maatschappij. Daarnaast staat het magazine vol tips over gezonde voeding, adviezen voor een verantwoorde lifestyle, interviews en achtergrondartikelen.

Ga dus zeker even kijken en genieten bij Veganity in Tilburg.www.veganityfoods.com

Inspiratieblog: PlantbitesSusanne Verboom schrijft mooie blogs en lekkere vegan recepten die makkelijk te maken zijn.Drie jaar geleden gebeurde er iets bij haar. Ze was al een tijdje op zoek naar ‘gezond eten’ maar ze kwam bij iets heel anders uit. Susanne ontdekte de ware effecten van de manier waarop wij eten en schrok! Van de één op andere dag ging ze plantaardig eten en heeft er nooit spijt van gehad. Susanne vindt het zelfs de beste keuze die ze ooit heeft kunnen maken...www.plantbites.nl

Goed doel: the plastic soup foundationDe verontreiniging van de oceanen met plastic is een groot milieuprobleem, naast de wereldwijde temperatuurstijging, ontbossing en overbevissing. De oceanen beslaan 72 procent van het aardoppervlak en zijn onze voornaamste zuurstofleveranciers. Plasticverontreiniging vormt een ernstige bedreiging voor dit vitale systeem, vooral omdat plastic niet langs biologische weg afgebroken wordt. Door de degradatie en fragmentatie van plastic in kleine deeltjes verandert al ons water in een wereldwijde soep van microplastics. Ook komen er toxische stoffen uit het plastic vrij. Dieren, maar ook zoöplankton, zien het uiteengevallen plastic aan voor voedsel. Om dit probleem aan te pakken is een enorme wereldwijde omslag vereist. Het huidige systeem van productie en consumptie van plastic is niet duurzaam en moet plaatsmaken voor nieuwe systemen op basis van alternatieve grondstoffen en innovatieve processen en materialen. De Plastic Soup Foundation (PSF) wil hieraan bijdragen door het bevorderen van internationale samenwerking, waarbij bedrijven die het goed doen hun kennis delen met andere bedrijven: de verspreiding van good practices. Daarnaast voert de PSF de druk op bij industrieën en overheden om ook daadwerkelijk tot een omslag te komen.

Help mee het gebruik van plastic te minderen en doneer aan de Plastic Soup Foundation.

www.plasticsoupfoundation.org

Hollandse natuurEen prachtige film over het natuurschoon in Nederland: Holland, natuur in de delta. Getoond wordt hoe verloren natuur weer wordt teruggewonnen. Buitengewoon mooi gefilmd met vertraagde beelden. Je ziet dat er op steeds meer plaatsen met succes ruimte wordt geschapen voor een vruchtbare samenwerking met de natuur. Daardoor is bijvoorbeeld na eeuwen de zeearend terug. Ook grote grazers, otters en bevers, vissen en vogels die tientallen, soms honderden jaren niet gezien zijn, nemen hun plaats weer in. Vissen krijgen de kans te migreren naar hun paaigronden. Vogels vinden voedsel waar het lang niet te vinden was. De mens verandert de landkaart zoals het hem uitkomt, maar nu meer in samenspraak met de natuur, om zo het ecosysteem enigszins te herstellen.

Verkrijgbaar op DVD: Holland, natuur in de delta. € 19,95

BiogondischWat fijn, ook in Breda een vegan adresje erbij! In de knusse lunchroom die aanvoelt als je eigen huiskamer, kun je heerlijk vegetarisch/veganistisch en biologisch lunchen. Ze hebben verse sapjes en hapjes voor de grote en kleine trek. Ze houden rekening met allergieën en diëten. Biogondisch heeft ook een webshop met keukenspulletjes en je kunt er verschillende workshops volgen. Neem eens een kijkje op de website of ga er lekker lunchen!

www.biogondisch.nl/onze-lunchroom

Vegan stylish kleding Bij Wolf and Storm kun je perfect terecht voor duurzame, vegan en biologische fashion-items. Van designertassen tot vrouwelijke jurkjes, van clutches tot gouden armbandjes en nog veel meer. Ze streven naar hoogwaardige kwaliteit met een goed verhaal en kijken uit voor greenwashing.De items die hier te koop zijn maken de wereld één voor één een beetje mooier. Zowel door de uitstraling als door de verhalen erachter. Heb je iets nieuws nodig en wil je tegelijkertijd shoppen voor een mooiere wereld? Neem dan een kijkje op Wolf and Storm.

www.wolfandstorm.com

30

ManaManaEerste Jan Steenstraat 85

1072 NE Amsterdam06 45312483

In Amsterdam hoef je als veganist niet op een houtje te bijten; even kij-ken op HappyCow of Vegamap.nl, en je vindt genoeg opties. Er is ech-ter een restaurantje dat je met deze websites niet vindt, maar waar iedere veganist – of groenteliefhebber –eigenlijk een keer zou moeten eten...

ManaMana is een piepklein modern-Israëlisch restaurant net buiten het centrum van Amsterdam. Als je niet weet dat het er zit, loop je er zo aan voorbij, maar dat zou zonde zijn! Op de kaart staan ongeveer vijftien gerechten, met verrassende namen als ‘Psychedelic cauliflower’ en ‘PoPo’, ofwel polenta met portobello. Niet al-les is veganistisch, maar de bediening legt met plezier uit wat geveganiseerd kan worden en doet zo nodig navraag bij de kok.

De gerechten zijn klein, en je kunt dus meerdere opties proeven en delen met je tafelgenoten. Voor twee personen heb je aan drie tot vier gerechten ge-noeg. Mijn top drie:

1. Hoewel de aubergine geen fancy naam heeft op de kaart, ziet ze er prachtig uit op het bord. De groen-te wordt ter plekke geblakerd op het fornuis en daarna overgoten met een romige tahin. De aubergine

restaurantbespreking tekst en foto’s Francine Aarts

De perfecte auberginebij ManaMana in Amsterdam

heeft een boterzachte structuur en smelt op je tong, maar blijft span-nend door de pittige rook-smaak en de garnering van granaat-appelpitjes. In al haar eenvoud met stip op num-mer een!

2. Psychedelisch lekker is de ‘Psyche-delic cauliflower’. Knapperige bloemkoolroosjes gehuld in een laagje mysterieuze specerijen, met verse partjes grapefruit erbij. De combinatie van het kruidige van de bloemkool en het zure van de grapefruit maakt dit een verrassend en verfrissend bijgerecht.

3. ManaMana zou geen Israëlisch res-taurant zijn als er geen hummus op de kaart stond. Vergeet de zielige bakjes uit de supermarkt, en vergeet zelfs de hummus die je zelf maakt. Deze is veel en veel lekkerder. Ge-serveerd in een grote schaal met een topping van tahin, een zachtroze

tomatensausje en kikkererw-ten ziet de hummus er prachtig uit, en met de warme pitabroodjes vormt dit ge-recht een ste-vige basis voor je maaltijd.

Voor de des-serts moet je helaas niet

bij ManaMana zijn. Er staan geen nagerechten op de kaart, en het dessert van de dag of week is over het algemeen niet veganistisch. Na veganiseren blijft er meestal alleen wat fruit over. Wel kun je de maaltijd afsluiten met een potje sterke koffie of een thee van verse munt, gember en/of citroen.

ManaMana is een knus restaurantje zonder al te veel poespas. Een krijt-bord met de dagspecials, houten kistjes met citroenen en venkelknollen als decoratie en een erg vriendelijke bediening zorgen voor een gezellige sfeer. Boven zijn een paar tafels voor twee of vier personen en twee bar-retjes met uitzicht op de straat of de open keuken. Beneden is er nog een derde barretje en een grote tafel voor een groot gezelschap of om gezellig aan te schuiven. Reserveren is aan te raden!

31

Advertenties

Tarieven voor deregeladvertenties:

Vanaf € 25 (kop + 3 tekstregels). Neem hiervoor contact op met

Sano via info@sano-promotions.nl

Ledenpasvoordeel

Vegan logoBovenstaand logo is verbonden met hetinternationaal erkende Vegan Keurmerkvan de Engelse Vegan Society. De NVV isin Nederland vertegenwoordiger voor ditkeurmerk. Wilt u het gebruiken op uwproducten? Neem dan contact met ons opvia: vegankeurmerk@veganisme.org.

Als lid van de Nederlandse Vereniging voor Veganisme (NVV) krijg je op vertoonvan je ledenpas voordeel bij onderstaande deelnemers aan onze Vegan Friendlypromotie. Zie www.veganfriendly.nl voor de voorwaarden en meest actuele lijst.

Voordeel bij uit eten en cateringAppetijt Natuurvoeding • Catering, workshops (Haarlem): 5% korting.Avalon • Vegan restaurant (Gent, België): 10% korting.Baklust • Lunchroom/eetcafé (Den Haag): 5% korting.Bangkok City • Thais restaurant (Gouda): 10% korting.Bij de jongens op ‘t Zand • Huiskamerrestaurant en meer (Sleeuwijk): Gratis drankje.Bindicafe • Vegan eetcafé en catering (Amersfoort): Gratis vegan lekkernij.Bla Bla • Vegetarisch restaurant (Groningen/R’dam): 10% korting.Charly’s All is Fair • Catering, vegan gebak (Voorburg): 10% korting.Crudo • Vegan eetcafé en catering (Nijmegen): 5% korting.Daantje food & drinks • Lunchroom voor vegan eten & drinken (Dordrecht): 5% korting.De Eetstee • Vegetarisch restaurant (Amersfoort): 10% korting.De Filantroop • Vega/vegan pop-up diner restaurant (Alkmaar): Gratis kopje koffie/thee.De Vegetarische Snackbar • Vegetarische snackbar (Den Haag): 10% korting.De Vegetarische Traiteur • Traiteur (Amsterdam): 5% korting.De Vliegende Schotel • Vegetarisch restaurant (Amsterdam): Gratis kopje koffie/thee.Deshima • Lunchroom (en meer) (Amsterdam): Gratis drankje.DopHert Vegan Food & Goods • Lunchroom (en meer) (Amsterdam): 10% korting.Eat at Jo’s • Eetcafé (Amsterdam): Gratis drankje.Eetcafé Spinoza • Eetcafé met vegan opties (Leeuwarden): Gratis kopje koffie/thee.Falafel Masters • Midden-Oosten eethuis. (Eindhoven): Gratis kopje koffie/thee oid.Fine Fresh Food • Lunchroom, take away (Den Haag): 10% korting.HAP • Vegan winkel en lunchroom (Den Bosch): Gratis kopje koffie/thee.Herberg Het Volle Leven • B&B, vega/bio restaurant (Appelscha): Gratis drankje.Hof van Twello • Uitgebreide streekwinkel en meer (Twello): 10% korting op “Handboek

Plantaardige en Rauwe voeding” (geen verzendkosten)Kapitein Haak • Restaurant (Leidschendam): 10% korting.KOST • Restaurant, afhaal, catering en bezorging (Zwolle): Gratis kopje koffie/thee.Loving Hut • Vegan restaurant (A’dam/Maastricht): 10% korting.Maoz • Falafel restaurant (Leiden/Nijmegen): 10% korting.Natuurlijk 015 • Restaurant (Delft): 10% korting.Novia Verde • Vega(n) lunchcafé (ook workshops en lezingen) (Nijmegen): 5% korting.Raw & More • Vegan lunchroom (Rotterdam ): 10% korting.Rawsome • Rawfood eetcafé (Arnhem): Gratis kopje koffie/thee.Surabaya • Indisch/Indonesisch restaurant (Middelburg): Gratis drankje.Symbiose • Vegetarisch restaurant (Den Haag): Gratis huisgemaakte bonbon.‘t Kraaienest • Catering en meer (Kortrijk-Dutsel, België): 5% korting.TANKSTATION cultureel vulpunt • Wekelijks groepsdiner (Enschede): 10% korting.Tea and More • Vegan High Tea (en meer): 5% korting.TerraZen Centre • Vegan restaurant (Amsterdam): Gratis drankje.The Living • Biologische en vega deli (ook catering en workshops) (Delft ): 10% korting.V-Catering • Catering (Nijmegen): 5% korting.Veg’Table • Biologisch catering (Arnhem ): 10% korting.Vegabond • Lunchroom en winkel (Amsterdam): Gratis kopje koffie/thee.Vegananas • Vegan catering, workshops (Eindhoven): Gratis drankje.Veggiebites • Vegetarische en veganistische catering (Rotterdam): 10% korting.VeggieSaurus • Foodbox, workshops, catering, take away (Den Haag): 5% korting.

Voordeel bij andere producten en dienstenAn-Dijvie • Natuurvoedingswinkel (Rotterdam): 10% korting.BEWUSTGOED • Eco webwinkel: 10% korting.Bio Aan Huis • Biologische groente, fruit en meer (Nieuw-Beijerland): 10% korting.Bio Amable • Eco webwinkel: 5% korting.Biocosmetica • Cosmetica: 10% korting.Brandnetel • Natuurvoedingswinkel (Leiden): 10% korting.Bureaubewust • Web(winkel) (Utrecht): 10% korting.Chasing Change • Ethisch reclamebureau: 10% korting.Colourful Green • Reclamebureau: 30% korting.Corque • Kurk artikelen: 10% korting.De Natuurwinkel Rotselaar • Natuurvoedingswinkel (Rotselaar, België): 5% korting.De Olijke Olifant • Veganistische vakantie(weken) (Kranenburg, Duitsland): 5% kortingEco Beauty Shop • Cosmetica: 10% korting.Ecomarkt • Natuurvoeding: 10% korting.Eleoflora • Kruidenproducten (en meer): 10% korting.EN& • Schoenen: 10% korting.Happy Heels • Schoenenwinkel (Rotterdam): 10% korting.Happy Herbi • ‘Vegan chocolates and energy balls’ (raw): 10% korting.Hierland B&B • Vegan B&B (Kranenburg, Duitsland): 5% korting.In Motion • B&B (Bertrée-Hannut, België): 5% korting.It’s Organic • Webwinkel met biologische en vegan wijnen: 10% korting.Kolibrie • Natuurartsenpraktijk (voor mens en dier) (Belt-Schutsloot): 10% korting.Nerissa Beauty & Wellness • Vegan schoonheidssalon (Rotterdam): 10% korting.Nomadics • Sandalen: 10% korting.Nura Natura • Schoonheid en schoonmaak: 10% korting.Pure Coverz • Biologisch beddengoed, woontextiel & stoffen: 10% korting.Seitan Chefs • Vegan Foodtruck: 10% korting.SoloBioMooi • Cosmetica: 10% korting.Staal&Kracht • Sportschool met vegan eigenaar (Rotterdam): 10% korting.‘t Verreveld • B&B (Londerzeel, België): 5% korting.VEGA-LIFE • Winkel en webwinkel (Amsterdam): Presentje bij aankoop schoenen.Vegadates • Datingsite voor veggie’s, vega’s en geïnteresseerden: 33,3% extra lidmaatschap.VegaVriend • Vegan huisdiervoeding (en meer): Passend cadeau bij bestelling.Veggie 4U • Vegetarische supermarkt (Den Haag): 5% korting.Veggiedeli • Vegan webshop: 5% korting.Wolf and Storm • Vegan webshop met kleding, tassen en accesoires : 10% korting.

GroningenFietsen, wandelen of een bustocht door de fraaie stad Groningen onder leiding van een deskundige gids? Bel (050) 309 07 57 of zie: www.henkbakker.nl.

veggiedeli.nl, 100% plantaardig!>450 producten uit o.a. Duitsland.‘Vlees’, ‘vis’, ‘kaas’, ‘ei’, mayo, zoet,cosmetica, cadeaubon en veel meer!

Vegan guesthouse Hongarije2-persoons, in Zuid-West Hongarije.Zeer rustig, prachtige natuur.Yoga les mogelijk, 100 % veganwww.vegan-guesthouse.nl

vegadates.nl, contact!Veggie/vega lifestyle? Bij Vegadatesontmoet je elkaar. Voor liefde, vriendschap, activiteiten, etc.

Platfoer, alles veganistisch!Veganistische webshop geeft geheel 2016 een gratis Schnouggi bij de eerste bestel-ling. www.platfoer.nl

Vegan SummerholidayIn augustus is er een gezellige week bij Nijmegen. Met leuke workshops, Reichs-wald & delicious vegan food. Info: Peter: pjvdeijnden@gmail.com

Adopteer een dierAdopteer een dier op afstand en steun daarmee alle dieren in permanente dieren-opvang Stichting Melief.Meer info? Kijk op www.stichtingmelief.nl