Monitor #5 4 mei 2020

IMPACT CORONACRISISOVERZICHT ECONOMISCHE EFFECTEN

Indezemonitorwordtinformatiesamengebrachtdieeenbeeldvormtvandeeconomischeimpactvandecoronacrisisopkorteenmiddellangetermijn.Debasiswordtgevormddooropenbareinformatieuitverschillendebronnen,aangevuldmetsignalendiedoorprovincieUtrechtenregionalepartnerswordenopgehaald.

Demonitorpretendeertnietvolledigtezijn,maarisbedoeldomeenimpressietegeven.

Demonitorwordtwekelijksgeactualiseerd.

Vragenofsuggestiesoverdeinhoud?

Mail:monique.roso@provincie-utrecht.nl

04-05-20 �2

Inhoudsopgave

❖ Algemeen beeld [geactualiseerd]

❖ Signalen uit sectoren [geactualiseerd]

❖ Economische prognoses en scenario’s

❖ Landelijke maatregelen en acties ❖ Regionaal beeld [geactualiseerd]

o Gebruik van steunmaatregelen [nieuw] o Maatschappelijke signalen o Signalen van gemeenten en uit sectoren o Arbeidsmarkt o Early warning indicators economie [geactualiseerd]

04-05-20 !3

Meestenoodsteunlandtnubijconsumentgerichtesectoren[nieuw]

04-05-20 �4

• OnderdeNOW-regeling(tegemoetkomingloonkosten)zijn104.000aanvragentoegekend

• Hiermeezijn1,7mlnbanengemoeid• Tweederdevandetoekenningenisbestemd

voorbedrijven1-10werknemers• Gemiddeldomzetverlies:71%• VoordeTOZO-regeling(inkomenssteun

zelfstandigondernemers)zijnnaarschatting343.000aanvragenontvangen

• VoordeTOGS-regeling(steunvastelastendirectgetroffensectoren)zijn164.000aanvragenontvangen.Meesteaanvragenkomenuithorecaenpersoonlijkediensten

• Bankenhebbenaan103.000ondernemersuitstelvanaflossingverleend

Bron:UWV

Aantaltoekenningen

Gemiddeldopgegevenomzetverlies

Verstrektvoorschot(totaal)

horeca/catering 21.784 82% 282mln

detailhandel 20.533 75% 191mln

overigecommerciëlediensten* 17.589 64% 343mln

zorg/welzijn** 12.127 77% 134mln

groothandel 8.791 64% 223mln

metaalindustrie,installatie 8.285 56% 218mln

vervoer/logistiek 3.152 61% 219mln

overigeindustrie 3.088 67% 71mln

cultuur 1.563 79% 43mln

uitzendbedrijven 1.450 55% 78mln

landbouw/groenvoorziening 1.340 64% 19mln

bouw 1.287 51% 27mln

voedings/genotmiddelenindustrie 1.264 55% 29mln

schoonmaak 879 59% 16mln

chemischeindustrie 453 60% 17mln

*betrefto.a.zakelijkedienstverlening(payroll,marketing)**betrefto.a.kappers,schoonheidsspecialisten

Arbeidsmarkt:digitaalencross-sectoraalmatchenversnelt[geactualiseerd]

matchingvanvraagenaanbodvanpersoneel,ooktussensectoren• werkgeversorganisaties,uitzendorganisaties,overheden,vakbonden:NLwerktdoor.nl.Viaditplatformkunnen

werkgevershunvraagnaarpersoneelmelden,waarnadiewordtdoorgeleidnaaréénvande35regionalewerkgeversservicepunten

• matchingenreactiveringzorgprofessionals:extrahandenvoordezorg.nl• mensenmet0-urencontract/zzp’ersmatchenmetnoodvacatures:recruitersforgood.nl• evenementenbranche:wijhelpengraag.nu• landbouw:werkenindelandentuinbouw.nl,helponsoogsten.nl• beroepsgoederenvervoer:stlwerkt.nl/wijhelpenelkaar(aanbodpersoneelvelemalengroterdanvraag)• koepelorganisatiesvanuitzendbureausenindividueleuitzendbureaushebbenplatformsopgezet• MobiliteitscentrumSchoonmaakbranchegestart

trainingenpost-lockdown• uitzendorganisatieOlympiabiedt1.000uitzendkrachtenomscholingnaarberoepenwaarnogvacatureszijn• gratise-learningmodulesvoorhorecamedewerkerszonderwerk:stayhomehospitalityacademy.nl• Doorzaam(opleidingsfondsvooruitzendbranche)heeftvan-werk-naar-werk-vouchersbeschikbaar

04-05-20 �5

Enquête#2VNO-NCW/MKBNederlandonderbrancheorganisaties(25april2020)

• 58%vandebranchedirecteurensignaleertnuomzetverliezenvanmeerdan20%.62%verwachtkomendedriemaandenomzetverliezenvanmeerdan20%

• doorhetnoodpakketverwacht67%vandebranchedirecteurendatondernemersaanhunkredietverplichtingenkunnenvoldoen(was35%).Ookdaaldedebehoefteaanextrakrediet/financiering

• methethuidigenoodpakketdenkt52%vandebranchedirecteurendatondernemershetkomendedriemaandenredden.7%voorzietovereenmaandproblemen,20%pasoverzesmaandenomdathunbranchelaatindeeconomischecyclusopereert

• deverwachtingenoverdewerkgelegenheidzijnietspositieverdanbijdeeerstepeiling:76%vandedirecteurenverwachtkomendedriemaandeneenbeperktetotsterkebanenkrimp(was84%)

• 71%zietkansenvoorinvoeringvande1,50m-economie,mitservoldoendebeschermingsmiddelenzijnenerfinanciëlesteunisvooreenrendabelebusinesscase

• 90%verwachtdatbranches(veel)mindergaaninvesteren04-05-20 �6

MKB:helftzagomzetdalenmet75-100%

• onderzoeksbureauPanteiadeedonderzoekonderhetmidden-enkleinbedrijftussen6en15april.Ruim7.000bedrijvenreageerden

• 90%vandeondernemingenzagnieuweopdrachten/ordersteruglopen

• eenderdevandeondernemingengafaangeenwerkvoorraadmeertehebben

• inmaartzagtweederdevandeondernemersdeomzetdalen.In57%vandiegevallenginghetomeenomzetdalingvan>50%vergelekenmeteenjaareerder

• ongeveer70%vandeondernemers(excl.zzp’ers)maaktgebruikvandenoodmaatregelenvandeRijksoverheid

• tweederdevandeondernemers(excl.zzp’ers)heeftzelfmaatregelengenomen:minderofgeenflexkrachten(38%),minderinkoop(33%),creërenvanfinanciëleruimtebijdebank(11%),ontslagvastpersoneel(5%)

04-05-20 �7

FlitspeilingKvK#2:nietkunnenbetalenvanvastelastenwordturgent

• 25%vanbedrijvenzitalinfinanciëlemoeilijkheden• deenquêtewerdgehoudentoenverlengingvande

lockdowntot28aprilwerdaangekondigd.80tot90%vandeondernemersinhoreca,persoonlijkedienstenencultuur/sport/recreatievoorzaghier-dooreenforseverslechteringvandefinanciëlesituatie

• hetnietmeerkunnenbetalenvanvastelasteninmeispeeltinhoreca(52%),detailhandel(49%)enpersoonlijkedienstverlening(35%)

• ondernemersinICT,mediaenzakelijkedienstenlijkenrelatiefweerbaar

• zakelijkedienstverlenerszienwelannulering/uitstelvanbestaandeordersenuitblijvenvannieuweopdrachten

• respons:3.379bezoekersvankvk.nl/coronatussen3-8april.Dezeresultatenkunnennietwordenvergelekenmetdievanflitspeiling#1.Depeilingisnietrepresentatiefvoorhetgehelebedrijfsleven04-05-20 �8

*indicatiefivm<100waarnemingen

VragenbijKvKcoronaloket(30april2020,geactualiseerd)

• meestevragennogaltijdovernoodmaatregelenmaardatthemavertoonteendalendelijn

• hetaantalvragenoverfinanciering/liquiditeitgroeitmetdezorgdieondernemershieroverhebben

• bijnadehelftvandeondernemersmetvrageniszzp’er,eenderdeismkb’er

• meestevragenvanuitzakelijkeenpersoonlijkediensten,retail,horecaenzorg/welzijn

• vragenloketgeopendvoorbedrijveninvesteringszones:https://www.stadenco.nl/live/biz-hulploket

04-05-20 �9

Feiten en cijfers

SIGNALENUITSECTOREN

04-05-20 �10

Anderhalvemeter-economie:omzet/m2daaltforskantoren• Rabobank:90%vandeeconomischeactiviteitinNederlandkanop1,5mafstandtotanderenplaatsvinden,

waarvan43%geheelthuis(m.n.ICT,financiëleenspecialistischezakelijkediensten).Ca.10%vandeeconomiekannietop1,5mvananderenplaatsvinden(horeca,zorg,persoonlijkediensten)

• vastgoedadviseurs:bij1,5mafstandzouinbestaandeinrichtingca.65%vandekantoorwerkplekkenverlorengaan.Beperkingverlieswerkplekkenbijopstartkantoorwerkvraagtomherinrichting,routering,werkenopkantoorinshiftsenafwisselingtussenkantoor-enthuiswerkdagen

horeca,congressen,podia• Kon.HorecaNederland:1,5mafstandbetekentca.85%lagereomzet.Horecaisnietrendabelalszeonder

socialdistance-normmoetwerken• congres-eneventbranche:haalbaarmetmeerruimte(mindercapaciteit),strakkeroutering;meer

combinatiesvanliveenonlineevents

• theaters,bioscopen,(pop)podia:capaciteitaccommodatiesdaaltnaar15-25%;verliesvansfeereninteractie

verkeer

• ‘rantsoenering’vanopenbaarvervoer,terugdringensociaal-recreatiefverkeer,meer(e-)fietsen

04-05-20 �11

Signalenuitsectoren(1)horeca• ledenpeilingKoninklijkeHorecaNederland(24april):

o 10%vandeondernemersverkeertinacutefinanciëlenood,eenkwartredthetnogmaximaal1maand,34%redthetnog2-3maanden

o 22%vandeondernemersmeteenhuurcontractwordtgeholpenmetkortingof(gedeeltelijke)kwijtscheldinghuuro tweederdevanderespondentenzietmogelijkhedenbinnende1,5m-economieo 89%maaktgebruikvandeTOGS-regeling,69%heefteenNOW-aanvraaggedaan

detailhandel[geactualiseerd]• monitoringdoorbureauRMC(30april):

o op30aprilwashet71%rustigerindewinkelstratendanindezelfdeperiodevorigjaar,maaralweer9%drukkerdaneenweekeerder.

• volgensbureauLocatuszijndeHoogCatharijnepassageendeBovenVredenburgpassageregionalelocatieswaarhetaantalpassantenophetdrukstemoment(zaterdagmiddag)de1,5m-capaciteitoverschrijdt

• groeiendeinzetvansocialmediadoorlokaleondernemersomklantenbindingteversterken(verschuivingadviesfunctievanfysiekewinkelnaaronline)

• matchingvanfysiekewinkeliers:meeronlinebestel-enbezorgplatforms,maarookmeersamenwerkingmetverkoopkanalenwaarwelveelpubliekkomt(supermarkten),signaleertABNAmro

04-05-20 �12

Signalenuitsectoren(2)toerisme[geactualiseerd]• NBTCmonitor(28april2020):

o bezettingsgraadhotelsNederlandtussen12-18april2020:7,8%(2019:85,9%)o bezettingsgraadhotelsAmsterdamtussen12-18april2020:6,1%(2019:89,3%)

• HISWA-RECRONpleitvooro betereaansluitingvanNOW-regelingbijseizoensgebondenbedrijveno noodfondsvoordesector,ToeristischCoronaGarantiefondsvoorconsumenten

eventbranche(zakelijkeenpublieksevenementen,vak-enpublieksbeurzen,congressector)

• verlenginglockdownvoormeldings-/vergunningplichtigeevenementenenfestivalstot1septbetekenteenverlorenjaarvoordebranchedoorseizoensafhankelijkheid

• geheleketenwordtgeraakt:cultuur,horeca/catering,transport,techniek

• effectendoorgerekenddoorRespons/LAgroup(31maart2020)o omzet2020(verwacht:€7,4mrd)krimptmet€3,5mrd

o werkgelegenheid(100.000werkplekken)krimptmet48.000werkplekken

sport-enfitnessbranche

• geschatteschadetot1aug2020:€950mln(NOC*NSF,18maart2020)

04-05-20 �13

Signalenuitsectoren(3)bouw• effectendoorgerekenddoorEconomischInstituutvoordeBouw(3april2020)

o effectenstrekkenzichuitover2jaar,doorrecessie+uit-/afstelvaninvesteringen(woning-enutiliteitsbouw)o bouwproductiedaaltin2020-2021met15%o werkgelegenheiddaaltin2020met15.000voltijdsbanen,in2021metnogeens25.000voltijdsbanen

• MinisterievanInfrastructuurenWaterstaatversneltwerkzaamheden,ookomdatwegennustillerzijn:o directuitvoerbaar:o.a.onderhoudA1knpHoevelaken-Barneveldo werkzaamhedengeplandvoorH22020en2021,bovenopeerderimpulspakket,versnellingbeheer/onderhoud2020/21

• Rijkswaterstaatversneltwaarmogelijkbetalingenenpastbetalingsritmesaan

• verklaring‘SamendoorbouwenaanNederland’(22april):bouw-entechnieksector,overheden(gemeenten,provincies,Rijk),banken,vastgoedpartijenblijveninvestereninnieuwbouw,onderhoudenverduurzaming,waarnodigenfinancieelverantwoordóókanticyclisch

duurzameenergiesector

• enquêteonderledenNederlandseVerenigingvoorDuurzameenergie(26mrt2020)

• bij2/3vandebedrijvenvallenprojectenstildooro problemenmetveiligwerkeno aanvoerproductenuithetbuitenland

04-05-20 �14

Signalenuitsectoren(4)

techstartups/scale-ups[geactualiseerd]

• enquêteonderstartups/scale-upseninterviewsonderinvesteerdersdoorTechleap.nl(20mrt2020)• 84%vandebedrijvenisinacutenooddoor

o uitvalvanbestaandeklanten(27%)o stilvallengroeinieuweklanten(30%)o stilvallenvaninvesteringsronden(27%)

• brancheclubDutchStartupAssociationstartmetpartners(o.a.venturecapitalists)herstelprogrammaReStartup

• kabinetstelt€100mlnbeschikbaarvooroverbruggingskredieten,toekenningviaROM’s.• Invest-NLverdubbeltditbedragengeeftbijtoekenningvoorrangaanpropositiesmetmaatschappelijke

impact

• techleap.nlstarteenbegeleidingsprogrammavoorinnovatievestartupsdieeenoplossingbiedenvoorde(gevolgenvande)Covid-19pandemie.Achtbedrijvenzijnnutoegelaten

04-05-20 �15

Signalenuitsectoren(5)land-/tuinbouw• effectendoorgerekenddoorLTONederland

o verwachteschadein2020:€5mrd(LTO,19maart2020)o eersteenhardsteklappengevallenbijsierteelt(bloemen,planten,bomen,bloembollen)doorwegvalleninternationale

handel,leveringglastuinbouwaanhorecastilgevallen.Ramingschadesierteelt:€1,85mrd.Ramingschadeglastuinbouw:€2mrd.Doorlockdownhoreca(wegvallenvraag)ontstaat(inter)nationaalnu’fritesaardappelberg’

o personeelstekortzaaien/oogstendoorsluitinggrenzenvoormigranten,inzetwerklozehorecamedewerkerso multifunctionelelandbouwdirectgeraaktdoorlockdown(LTO,3april2020)

o zorglandbouw:stopgezeto agrarischekinderopvang:stopgezet,tenzijopvangvoorcrucialeberoepeno boerderijeducatie:stopgezet.Ramingschade:€700ko plattelandstoerisme:nagenoegstilgevallen(dag-+verblijfsrecreatie.Beleidsluitingverblijfsrecreatieverschiltperveiligheidsregio).Seizoen

wordtalsverlorenbeschouwd.Ramingschade:€40mln/maando vergaderaccommodaties:stopgezet.Ramingschade:€1,6mln/maand

o boerderijwinkels:omzetuithorecaentoerismeweggevallen(incl.vorderingenophorecabedrijven),omzetstijgingconsumentenmarkt.Zelfzuivelaarskrijgen(kaas)productienietweggezet.Ramingschade:€3mln/mnd

• land-/tuinbouwisvitalesector(onderdeelvoedselketen),‘greenlanes’ininternationaaltransportmoetim-/exportopganghouden

• kabinetstelt€650mlnbeschikbaarvoorland-entuinbouw,specifiekvoorsierteelt,onderdelenvoedingstuinbouwenfritesaardappeltelers

04-05-20 �16

Signalenuitsectoren(6)

transportenlogistiek:gemengdbeeld,sterkafhankelijkvanindividueelbedrijf• TransportenLogistiekNederlandhieldenquêteonderleden(8april2020)• 22%vande>1100respondentenheeftpersoneelontslagen• 21%heeftgebruikgemaaktvandenoodmaatregelen• 71%vandebedrijvenkamptmetomzetverlies• gemiddeldbedraagthetomzetverlies32%• indeelsectortransportenexpeditie:

o 38%meldtminderwerkbijbestaandeklanten,maar5%meldtookméérwerkbijbestaandeklanteno 15%meldtgeenwerkvoorwerknemers,maar2%meldtteweinigwerknemersvooruittevoerenwerko 14%meldtzorgenoverliquiditeit,5%meldtdatklantendrukuitoefenenoptarieveno 7%meldtminderklanten

• indeelsectortransportenwarehousing:o 29%meldtmindertransportbijbestaandeklanten,maar6%meldtookméértransportbijbestaandeklanteno 13%meldtminderwarehousing,maar6%meldtmeerwarehousingo 13%meldtgeenwerkvoorwerknemers,maar2%meldtteweinigwerknemersvooruittevoerenwerko 10%meldtzorgenoverliquiditeito 5%meldtdatklantendrukuitoefenenoptransporttarieven,slechts1%meldtdatklantendrukuitoefenenop

warehousetarieven

04-05-20 �17

Signalenuitsectoren(7)technologischeindustrie• FMEhieldenquêteonderleden(6april2020)

• 64%vande>1000respondentenzalgebruikmakenvandeNOW-regeling

• 59%verwachtgedurendelooptijdnoodmaatregelomzetverliestussen20-50%

• 21%verwachtdatomzetdalingpasoptreedtnadelooptijdvanderegeling.FMEpleitdaaromvoorNOW-regeling2.0voorpost-lockdownperiode

metaalindustrie(14april2020)• 85%vandebedrijvenondervindtdirectproblemen.Bijdehelftvandeondernemersisdeomzetmetgemiddeld30%

afgenomen.Komendewekenverwacht70%eenafnamevandeorderportefeuillemet30%• eenderdevandebedrijvenheeftNOWaangevraagd,dehelftverwachtdieaantevragen.30%heeftdeflexibeleschil

afgebouwd,33%verwachtdatopkortetermijntedoen

media-encultuursector

• openstellingTijdelijkSteunfondsvoorLokaleInformatievoorzieningvoorhuis-aan-huiskrantenenlokaleomroepenwegensopdrogenadvertentie-inkomsten.Kabinetvraagtaanvullingvanuitgemeentenenprovincies

• kabinetstelt€300mlnbeschikbaarvoorculturelehoofdinfrastructuurenfondsen

04-05-20 �18

PROGNOSESENSCENARIO’S

04-05-20 �19

ABNAmro:leisuresectorkrimptin2020met25%(24april2020)

• ABNAmroverlaagdedeprognosesvoordeleisuresectorvaneenkrimpvan15%naareenkrimpvan25%in2020.Delockdownduurtzekertot20mei.Hetaantalinternationaletoeristenenzakelijkegastenisgedecimeerdendateffectkanstructureelzijndoordegroeispurtvanvideobellen.Hetscherpdalendconsumentenvertrouwenzetbestedingenenbezoekfrequentieonderdruk.Desectorveertin2021welsterkterug

• voordeagrarischesectorverlaagdeABNdeprognosevaneenkrimpvan2%naareenkrimpvan3,5%

• devastgoedsectormoetin2021rekenenopeendalingvandevastgoedwaardemet5%(eerdereprognose:-4%)

• voordeeurozoneverlaagdeABNdeverwachtingvooreconomischegroeivoor2020aleerdervan-2,7%indevorigeramingnaar-4,3%.VoorNederlandwordtin2020eenkrimpvoorzienvan3,8%opjaarbasis

04-05-20 �20

ABN AMRO heeft net als de overheid diverse maatregelen getroffen om ondernemers direct te ondersteunen, onder meer via het verlenen van uitstel van rente en aflossingen. De overheidsregelingen kunt u hier vinden.

24 april 2020 – Sector Advisory – Leisure

Ondernemen in tijden van Corona

De gevolgen van het coronavirus voor ondernemers in de sector leisure Sinds 12 maart is de samenleving enorm veranderd. Ondernemers moeten improviseren en anderhalve meter afstand houden lijkt het nieuwe normaal te worden. ABN AMRO verwacht dit jaar een krimp van de Nederlandse economie van 3,8 procent in een scenario waarbij de ‘lockdown’ twee maanden duurt en daarna stapsgewijs wordt opgeheven. Het coronavirus heeft daarom voor langere tijd grote gevolgen voor ondernemers binnen de leisure. Voor de sector leisure gaat ABN AMRO uit van 25 procent krimp. Op korte termijn is crisismanagement nodig, maar tegelijk moeten ondernemers alvast verder kijken. In deze korte publicatie geeft ABN AMRO hier aanbevelingen voor. Macro-economische groeiverwachtingen Groeiverwachting sectoren (in volumes)

2019 2020 2021 2019 2020 2021

Nederlandse economie Agrarisch 1 -3,5 1,5

BBP 1,8 -3,8 2,2 Food 1 -4 2

Part. consumptie 1,4 -5 4,5 Industrie -1 -10 8

Overheidsconsumptie 1,6 3,3 1,8 Bouw 4 -4,5 -2,5

Investeringen 5,3 -8,2 -1,5 Vastgoed waardeontwikkeling 7 1,5 -5

Uitvoer 2,4 -6,7 5,2 Retail 2,5 -8 6

Invoer 3,1 -6,9 5,2 Leisure 1,4 -25 30

Werkloosheidspercentage 3,4 4,1 5,2 Transport & Logistiek 1,5 -7 4

Internationaal (BBP) TMT 3 -1 0,5

Eurozone 1,2 -4,3 1,6 Zakelijke Dienstverlening 3 -4 -0,5

VS 2,3 -4,8 3,4 Healthcare 3,1 3 3,5

Lees onze sectorprognoses van 27 maart voor de volledige toelichting. Invloed coronacrisis op de leisure De sector leisure wordt geraakt door:

1. Een aanbodschok als gevolg van overheidsingrijpen. Veel restaurants, attractieparken, dierentuinen, sportclubs, bioscopen, musea en vakantieparken zijn tussen 16 maart tot in ieder geval 20 mei dicht. 2. Veel minder internationale toeristen en zakelijke gasten. Mogelijk een structurelere vraaguitval bij zakelijke gasten vanwege een dalend producentenvertrouwen en de groeispurt van videobellen. 3. Bij een dalend consumentenvertrouwen komen de bestedingen en de bezoekfrequentie per gast onder druk.

ABN AMRO heeft net als de overheid diverse maatregelen getroffen om ondernemers direct te ondersteunen, onder meer via het verlenen van uitstel van rente en aflossingen. De overheidsregelingen kunt u hier vinden.

24 april 2020 – Sector Advisory – Leisure

Ondernemen in tijden van Corona

De gevolgen van het coronavirus voor ondernemers in de sector leisure Sinds 12 maart is de samenleving enorm veranderd. Ondernemers moeten improviseren en anderhalve meter afstand houden lijkt het nieuwe normaal te worden. ABN AMRO verwacht dit jaar een krimp van de Nederlandse economie van 3,8 procent in een scenario waarbij de ‘lockdown’ twee maanden duurt en daarna stapsgewijs wordt opgeheven. Het coronavirus heeft daarom voor langere tijd grote gevolgen voor ondernemers binnen de leisure. Voor de sector leisure gaat ABN AMRO uit van 25 procent krimp. Op korte termijn is crisismanagement nodig, maar tegelijk moeten ondernemers alvast verder kijken. In deze korte publicatie geeft ABN AMRO hier aanbevelingen voor. Macro-economische groeiverwachtingen Groeiverwachting sectoren (in volumes)

2019 2020 2021 2019 2020 2021

Nederlandse economie Agrarisch 1 -3,5 1,5

BBP 1,8 -3,8 2,2 Food 1 -4 2

Part. consumptie 1,4 -5 4,5 Industrie -1 -10 8

Overheidsconsumptie 1,6 3,3 1,8 Bouw 4 -4,5 -2,5

Investeringen 5,3 -8,2 -1,5 Vastgoed waardeontwikkeling 7 1,5 -5

Uitvoer 2,4 -6,7 5,2 Retail 2,5 -8 6

Invoer 3,1 -6,9 5,2 Leisure 1,4 -25 30

Werkloosheidspercentage 3,4 4,1 5,2 Transport & Logistiek 1,5 -7 4

Internationaal (BBP) TMT 3 -1 0,5

Eurozone 1,2 -4,3 1,6 Zakelijke Dienstverlening 3 -4 -0,5

VS 2,3 -4,8 3,4 Healthcare 3,1 3 3,5

Lees onze sectorprognoses van 27 maart voor de volledige toelichting. Invloed coronacrisis op de leisure De sector leisure wordt geraakt door:

1. Een aanbodschok als gevolg van overheidsingrijpen. Veel restaurants, attractieparken, dierentuinen, sportclubs, bioscopen, musea en vakantieparken zijn tussen 16 maart tot in ieder geval 20 mei dicht. 2. Veel minder internationale toeristen en zakelijke gasten. Mogelijk een structurelere vraaguitval bij zakelijke gasten vanwege een dalend producentenvertrouwen en de groeispurt van videobellen. 3. Bij een dalend consumentenvertrouwen komen de bestedingen en de bezoekfrequentie per gast onder druk.

Rabobank:krimphorecaendetailhandeldreuntlangna(14april)

• uitgedetailleerdesectorprognosesvanRabobankblijktdatherstelvansommigebedrijfstakkenlangkanduren.Depijnwordtvooralgevoeldinconsumentgerichtesectoren

• zowordtvoorkledingwinkelsenopticienseenstructureleomzetdalingverwacht:80%inditkwartaal,teruglopendnaareenkrimpvan40%inhet3ekwartaal.T.o.v.2019blijfttotmedio2021sprakevan5%krimp/kwartaal

• ookdeomzetvanrestaurantsenhotelszalweliswaarherstellenvaneenkrimpvan80%inditkwartaal-maardeomzetblijftookin2021krimpen.Café’skomenmedio2021weeropdenullijn

• organisatieadviesbureaus,inderegioUtrechtgrootaanwezig,krijgenindetweedehelftvan2020temakenmetkrimpvandeomzetmet30%perkwartaal.Diekrimpwordtminderin2021maarhoudtwelaan(-10%/kwrtl)

• supermarktenenapothekenzienhunomzetgroeien

04-05-20 �21

-80%

-60%

-40%

-20%

0%

Q22020 Q32020 Q42020 Q12021 Q22021

Restaurants Hotels Café's Detailhandelkleding Taxi/busvervoer

Omzetontwikkelingt.o.v.2019

-20%

-15%

-10%

-5%

0%

Q22020 Q32020 Q42020 Q12021 Q22021

Voedingsmiddelenindustrie Elektrotechnischeindustrie UuliteitsbouwGoederenvervoer ICT-diensten

Omzetontwikkelingt.o.v.2019

IMF:economieNederlandkrimptin20207,5%,veertdanweerop(april2020)

• hetInternationaalMonetairFondshoudtinzijnWorldEconomicOutlookrekeningmeteenkrimpvandewereldeconomiemet3%in2020

• datiseensterkerekrimpdantijdensdefinanciëlecrisisvan2008-2009

• alsdepandemieindeloopvandetweedehelftvan2020uitdooft,kandeeconomischegroeiin2021weerwordenopgepakt(+5,8%mondiaal)

• voorNederlandvoorziethetIMFeeneconomischekrimpin2020van7,5%,vergelijkbaarmethetmeestnegatievescenariovanhetCentraalPlanbureau

• deeconomievanNederlandsgrootstehandelspartnerDuitslandkrimptin2020ookfors,maarhetherstelissterker

04-05-20 �22

-15

-7,5

0

7,5

15

22,5

30

Nederland België Frankrijk Duitsland Italië Spanje VK

4,4

17,5

10,5

3,5

10,4

6,85 4,8

20,1

12,7

3,9

10,4

7,36,544,34,85,24,54,6

3

-6,5-8-9,1

-7-7,2-6,9-7,5

BBP-groei2020 BBP-groei2021 werkloosheid2020 werkloosheid2021

Bron:IMF

%

ING:krimpeconomiemet6tot8%(8april)

• inbasisscenario:voor2020wordteenkrimpvandeeconomieverwachtvan6tot8%

• inhettweedekwartaalvalleninvesteringenenprivateconsumptieverterug

• inhetderdekwartaalisweliswaarmeereconomischeactiviteitmaarherstelisverrevanvolledigomdatdeelvanhetcoronabeleidnogvankrachtisenmensenzichvoorzichtigergedragen

• inapril-mei80-90%minderomzetinhorecaenluchtvaart

• industrieenbouwkrijgentemakenmetbeperktereomzetterugval

• flexbranche(uitzendbranche)hardgeraakt

• alternatiefscenario:tweedeuitbraakinwinter2020

• herstelnaarnormaalindatgevalpasin2022

04-05-20 �23

CPB:4scenario’svoorlandelijkeeconomie(26maart2020)

• inallescenario’skrimptdeeconomie.Hetbbpkrimptin2020met1,2%tot7,7%.InhetlichtstescenarioveertdeeconomieinQ3van2020alweerop.InhetzwaarstescenariogebeurtdatpasinH2van2021.

• descenario’s2,3en4lateneendiepereneergangziendanindecrisisvan2008/2009

• decrisisisuitzonderlijk:eriszowelvraaguitvalalsaanboduitval.Alsdecrisislangerduurt,ontstaanookproblemenindefinanciëlesector(oninbareleningen)

• Steunmaatregelenzijningezetomwerkgelegenheidtebehoudengedurendedelockdown.Voordescenario’siservanuitgegaandatmaatregeleneindigenophetmomentdatlockdownwordtopgeheven.Daarnalooptwerkloosheidalsnogsnelop(uitgesteldontslag)

• OokvoorCPBisdezevormvanmodelleringnieuw.Onbekendishoediepenhoelanglockdownsdoorwerkenopdeeconomie.Ookonbekendishoeeffectiefenhoelangdurigdesteunmaatregelenvanoverhedenzijninbinnen-énbuitenland

04-05-20 �24

ACTIESLANDELIJKENINSECTOREN

04-05-20 �25

Impressie:bedrijvenhelpenbedrijven

• Unilever,SwinkelsBrewers:snellerebetalingleveranciersmkb;kredieten,uitstelvanbetalingvoorretailers/uitbatershoreca

• crowdfundersCollinenOctoberstellenaflossingenuit

• grootbanken(ABN,ING,Rabobank,Volksbank,Triodos):uitstelaflossingenhypotheken/kredietenmet6mnd(klantentot€50mln)

• crediteurenbiedenuitstelvanbetaling• openstellingplatformsenlicentiesvoordigitaalonderwijs/thuiswerken

• openstellinggroothandelsfoodvoorparticulieren• overtolligevoorradenhorecaherverdeeld(voedselbanken),hergebruikt(Grolschhaaltbierterugvoor

verwerkingtotveevoer)

• DutchDigitalAssociationstartDigitalSquad:biedtmkbgratisondersteuningbijversneldedigitalisering(o.m.e-commerce,werken-op-afstand)

• Advocatenkantoor(NautaDutilh),accountants(PwC):biedengratiseerstehulpaanmnmkbenzzp’ers• akkoordtussenkoepelorganisatiesretailenverhuurdersoveropschortingwinkelhureninapril/mei/junibij

dalingvanomzetmet>25%.Echternietafdwingbaar,betreftgentlemen’sagreement

04-05-20 �26

Impressie:bedrijvenzienkansen

versneldedigitalisering• groeivanonlineaanbodcultuur,sport,recreatie,onderwijs,food

• collectiefoptredenkleinschaligeretailmethashtag#kooplokaal,ookmetlokalebestel-enbezorgservices

flexibeleinzetproductiemiddelen/regels• ombouwbedrijfslocatiestotdrive-through/pickuppoints• ombouwproductielijnenvoorproductiebeschermingsmiddelen,verhoogdeinzet3Dprinting.Leidtooktot

discussieoverherwaarderingindustriëleproductieineigenland/binnenEU(reshoring)

nieuweproductenvooranderhalvemetereconomie

• UtrechtsbedrijfWellDesignontwerptverplaatsbareunits(ChatKot)voorveiligeontmoetingen• MapiqenVORM:ontwikkeldendeCoronapieper,eenwearableanderhalvemetersensor,primairvoorde

bouwplaatsmaarmultifunctioneel.Detechnologieachterdesensorkomtopensourcebeschikbaar

• Trylikes:ontwikkeldeAuraAware,sensortoolombijbaliesafstandtekunnenhouden• vastgoedadviseurs:nieuwerekentoolsvoormeestoptimaleherinrichtingkantoren

04-05-20 �27

REGIONAALBEELD

04-05-20 �28

UWV:8.000toekenningenNOW-regelinginprovincieUtrecht(1mei2020,nieuw)

• Sindsdeopeningvanhetloketop6aprilzijninprovincieUtrecht8.000aanvragenvoortegemoetkomingloonkostendoorhetUWVtoegekend

• Datis7,7%vanhetlandelijketotaalaantaltoekenningen

• HetaantalaanvragenvoordeTOZO-regelingwordtpaslatercentraalgeregistreerddoorhetCBS.RondvraagdoordeNOSleertdattot1meiinstadUtrecht9.500TOZO-aanvragenzijngedaan,tegenover34.000inAmsterdam,23.000inRotterdamen13.000inDenHaag

04-05-20 �29

AantaltoekenningenNOWpergemeenteAmersfoort 982Baarn 207Bunnik 100Bunschoten 164DeBilt 237DeRondeVenen 327Eemnes 58Houten 278IJsselstein 181Leusden 156Lopik 51Montfoort 74Nieuwegein 392Oudewater 52Renswoude 29Rhenen 92Soest 301StichtseVecht 331Utrecht 2.339UtrechtseHeuvelrug 271Veenendaal 413Vijfheerenlanden 117WijkbijDuurstede 92Woerden 381Woudenberg 52Zeist 323Hilversum 778

Bron:UWV

GGD:eenopvijfmensenisbezorgd(20april)

• tussen3-13aprilnamen5.900mensendeelaanonlineonderzoekvandeGGDRegioUtrecht

• 77%voeltzichkalmenrustig• 18%vandemensenmaaktzichzorgen• in75%vandegevallengaathetomzorgenoverdeeigen

gezondheidofdievannaasten,in45%omzorgenoverdeeconomischesituatie

• 41%vanderespondentenzetzichextrainvooranderen• 40%geeftaanonrustigtewordenvandeverspreidingvanhet

coronavirus• 7%vindtalleaandachtvoorhetvirusoverdreven

• vanallelockdownmaatregelenlukthetvermijdenvangrotegezelschappenhetbeste:98%vandemensenluktdat(zeer)goed

• zoveelmogelijkthuiswerkenlevertmeerproblemenop:voor74%luktdit(zeer)goed,voor23%luktdat(helemaal)niet

• deGGDwaarschuwt:hetonderzoekisnietrepresentatief,welindicatief

04-05-20 �30

Rabobank:Utrechtrelatiefmindergevoeligvoorcoronacrisis(9april)

04-05-20 �31

• RegioUtrechtismindergevoeligvoordeeconomischeeffectenvaneencoronacrisisdanandereregio’salsNoord-LimburgofAmsterdam

• crisiseffectenwerkenopmacro-economischniveauhetsterkstdoorinregio’smetveelindustrieen/ofhandel

• eenomvangrijkepubliekesector,waarinUtrechtsprakevanis,vormteenbuffer.Deomvangrijkesectorspecialistischezakelijkedienstenisnietongevoeligvooreenneergang,maarwordtmindergeraaktdanhandelenindustrie

• inverschillendeonderzoekenisgeconstateerddatbedrijveninderegioUtrechtmaarmatigcommercieelmetelkaarzijnvervlochten.DezebeperkterelatieszijnvolgensRaboResearchnugunstig:neergangindeenesectortrektanderesectorennietmee

Signalenvangemeentengemeentenvoorbedrijven• gemeentenziennadeeerstepiekvanaanvragennueenafvlakkingvanhetaantalaanvragenvanuitzzp’ersenbedrijven• ondernemerswetenhunwegtevindenenmakenvooralgebruikvanlandelijkeregelingen.Erwordtgewaarschuwdvoor

overkillvanloketten• eerstesignalenvanbedrijvendiehetnietredden,komenuitdehorecasector• gemeentenondersteunenbedrijvendoorfacturensnellertebetalen,verlaginggemeentelijkeheffingen,opschorten/

gespreidbetalenvangemeentelijkeheffingenenhuur(bijgemeentelijkvastgoed),tijdelijkevergunningen,snellereafhandeling,verruimingvenstertijden(bevoorradingsupermarkten))

• financiëleondersteuninggevraagdvoorinitiatieventbvretail,toerisme,vitalekernen,cultureleorganisatiesvooruitkijken• gemeentenmakenzichzorgenoverretail-encultuursector,zowelopkortealsmiddellangetermijn:deretailheeft

behoefteaanversnellingvandedigitalisering,deculturelesectorwordthardgeraaktdoorannuleringvanevenementenenontbrekenvangnetten

gemeentenindeknel• dilemma:kwijtscheldinggemeentelijkelasten/inkomstenzougatenslaaninlokalebegrotingen• aantalbijstandsaanvragengroeit,wateveneensgatslaatingemeentelijkebegrotingen

04-05-20 �32

Signalenvanregionaalbedrijfsleven

sectortoerismeenrecreatieUtrechtRegion

• enquêteonder>500bedrijventussen2-13april• 70%vandebedrijvenisvollediggesloten,80%had76-100%

minderbezoekersafgelopenmaand• bijdriekwartvandebedrijvenis76-100%vandeomzetvoor

komendeweken/maandengeannuleerd

04-05-20 �33

Signalenvanregionaalbedrijfsleven[geactualiseerd]

bedrijvenkijkenvooruit• bedrijvenenondernemersverenigingenverkennenhandelingsperspectievenpost-lockdown/post-corona:

kansenin1,5m-economie,verschuivingvanmondialenaarregionale/Europeseproductieketens,combinerenvaninvesteringenintransities(bv.duurzaamheid,digitalisering)

bedrijvenhelpenbedrijveninderegio• groeiendaanbod(o.m.viaUtrechtRegionEconomischeCoronaAlliantie(URECA))vano.a.financieelen

webspecialisten,enmarketeersomcollega-ondernemersgratisoftegenverlaagdtariefteondersteunen.InURECAwerkeno.m.Rabobank,PwC,VNO-NCWprovincieUtrecht,MKBNederlandregioMidden,provincieengemeenteUtrechtenEconomicBoardUtrechtsamen.Contactviamailureca@economicboardutrecht.nl

• viaeconomicboardutrecht.nlishetregionaalwebinarterugteziendatwerdgeorganiseerdoverdesteunmaatregelenvoorstartupsenscale-ups

• hetprojectextrahandenvoordezorg.nllooptnuvijfweken.ViaUtrechtzorgzijn418matchesbij46organisatiestotstandgebracht

aandachtspunten• bijincubatorsvallenhuurinkomstenweg,bundelenlandelijkdekrachten• ambachtelijkesectorenvallenbuitensteundoorstrakkesectorafbakeningvoornoodmaatregelen

04-05-20 �34

Nieuwevacaturesvooralinzorg,retail,zakelijkedienstenenICT[geactualiseerd]

04-05-20 �35Bron:ArbeidsmarktinZicht/Textkernel

Bron:ArbeidsmarktinZicht/CBS

Ontwikkelingondernemersvertrouwen(Utrecht)

Deforseterugvalinweek12looptgelijkaandeafkondigingvandelockdowninleisureendiensten.Inweek17(20-26april)ishetaantalvacaturesjuistforsgestegen.Erwordtvooralgeworvenvoorzorg,zakelijkeenfinanciëlediensten,ICT,onderwijs,enretail.

Vanafmedio2019begondestemmingbijindustrieomteslaan.Dedetailhandelendienstverlenerswarensindsdienjuistpositiefgestemd.Inmaart2020isdestemmingbijallesectorenvollediggekanteld.

Ontwikkelingonlinevacaturesperweek(Utrecht)

StijgingaantalfaillissementenenWW-uitkeringen[geactualiseerd]

04-05-20 �36

Bron:ArbeidsmarktinZicht/CBS

Bron:ArbeidsmarktinZicht/UWV

TotvorigeweekwaservolgenshetCBSnoggeensprakevaneenafwijkingt.o.v.hetaantalfaillissementenindezelfdeperiodevorigjaar.Datbegintnuteveranderen.Expertsverwachtengroeivanhetaantalfaillissementenlater,alsbedrijfsbufferszijnopgedroogdennoodsteunisgeëindigd.

Ontwikkelingin-/uitstroomWWpermaand(Utrecht)

Januari2020lieteenregulierepiekininstroomziendoorafloopvantijdelijkearbeidscontracten.NustijgtdeinstroomvannieuweWW-uitkeringenvan1.700infebruarinaar2.300inmaart2020.Eenjaareerderwasdatnog1.800.

Ontwikkelingfaillissementenperweek(Utrecht,Nederland)

0

30

60

90

120

Week05 Week07 Week09 Week11 Week13 Week15 Week17

Utrecht(pv) Nederland

Regionalearbeidsmarkt:gedemptestijgingvanaantaluitkeringenaantalWW-uitkeringenmaart2020tovfeb2020(allesectoren)

instroom:nieuweWW-uitkeringenmaart2020tovfeb2020(allesectoren)

instroom:nieuweWW-uitkeringenmaart2019tovfeb2019(allesectoren)

Nederland +4,3% +42,3% -4,8%

provincieUtrecht +2,5% +35,1% -1,3%

arbeidsmarktregiomidden-Utrecht +2,5% +40,3% -2,2%

arbeidsmarktregioAmersfoort +2,3% +19,4% -0,9%

arbeidsmarktregioFoodValley +1,5% +25,1% +3,4%

arbeidsmarktregioGooi+Vechtstreek +2,5% +37,2% +6,4%

arbeidsmarktregiogroot-Amsterdam +6,6% +34,9% +10,4%

04-05-20 �37

Bron:UWV

IndeprovincieUtrechtsteeghetaantallopendeWW-uitkeringeninmaart2020met2,5%tenopzichtevaneenmaandeerder.DiestijgingligtlagerdaninNederlandalsgeheel.Hetaantallopendeuitkeringenishetsaldovanhetaantalnieuweenhetaantalbeëindigdeuitkeringen,plusdeuitkeringendiedoorliepeninmaart.Hetaantalnieuweuitkeringensteeginmaart2020fors,maarinUtrechtlagookdiestijgingonderhetlandelijkgemiddelde.Tenopzichtevaneenjaareerderishetbeeldvollediggekanteld.Detabelgeeftallevijfdearbeidsmarktregio’sweerdieUtrechtsegemeentenomvatten.

Regionalearbeidsmarkt:sprongWW-uitkeringeninhorecaenuitzendbranche

horecaencatering

uitzendbranche detailhandel

aantalWW-uitkeringenmaart2020tovfeb2020

aantalWW-uitkeringenmaart2020tovfeb2020

aantalWW-uitkeringenmaart2020tovfeb2020

Nederland +29,9% +24,6% +4,2%

arbeidsmarktregiomidden-Utrecht

+36,4%(390->532)

+33%(585->778)

-1,0%(796->788)

arbeidsmarktregioAmersfoort

+16,4%(140->163)

+29%(248->320)

+6,4%(328->349)

arbeidsmarktregioFoodValley

+26,1%(111->140)

+20,5%(263->317)

0%(245)

arbeidsmarktregioGooienVechtstreek

+23,2%(138->170)

+27,5%(167->213)

-1,3%(300->296)

arbeidsmarktregiogroot-Amsterdam

+36,8%(1260->1724)

+49,7%(1117->1672)

+4,6%(1497->1566)

04-05-20 �38Bron:UWV

• dezetabelfocustopeenaantaldirectgetroffensectoren

• horeca/cateringendeuitzendbranchelateneensprongzieninhetaantallopendeWW-uitkeringen

• indehorecagroeidedeinstroom(nieuweWW-uitkeringen)landelijkmet224%,indeuitzendbranchemet143%

• inderetailsectorsteeghetaantalnieuweWW-uitkeringenmet21%.Dooruitstroomsteeghetaantallopendeuitkeringennogbeperkt,met4%

• inarbeidsmarktregio’smidden-Utrechtengroot-AmsterdamstijgthetaantallopendeWW-uitkeringenindehorecabovengemiddeld

• deuitzendbranchelaatinvrijwelallearbeidsmarktregio’seenbovengemid-deldestijgingzien(behalveFoodValley)

RegioUtrecht:flexcontractengaansporentrekkeninretailenhoreca

04-05-20 �39Bron:ArbeidsmarktinZicht/CBS

Aantalwerkendenmetflexcontractnaarsector(Utrecht)

Deflexibeleschilvanmedewerkers(zzp’ersenflexcontracten)komtbijcrisisalseerstezonderwerktezitten.

Bron:ArbeidsmarktinZicht/CBS

Aantalwerkendennaartypearbeidsrelatie(Utrecht)

440.300

119.900

152.200