OVERZICHT ECONOMISCHE EFFECTEN · • ondernemers in ICT, media en zakelijke diensten lijken...

38
Monitor #4 28 april 2020 IMPACT CORONACRISIS OVERZICHT ECONOMISCHE EFFECTEN

Transcript of OVERZICHT ECONOMISCHE EFFECTEN · • ondernemers in ICT, media en zakelijke diensten lijken...

Page 1: OVERZICHT ECONOMISCHE EFFECTEN · • ondernemers in ICT, media en zakelijke diensten lijken relatief weerbaar • zakelijke dienstverleners zien wel annulering / uitstel van bestaande

Monitor #4 28 april 2020

IMPACT CORONACRISISOVERZICHT ECONOMISCHE EFFECTEN

Page 2: OVERZICHT ECONOMISCHE EFFECTEN · • ondernemers in ICT, media en zakelijke diensten lijken relatief weerbaar • zakelijke dienstverleners zien wel annulering / uitstel van bestaande

Indezemonitorwordtinformatiesamengebrachtdieeenbeeldvormtvandeeconomischeimpactvandecoronacrisisopkorteenmiddellangetermijn.Debasiswordtgevormddooropenbareinformatieuitverschillendebronnen,aangevuldmetsignalendiedoorprovincieUtrechtenregionalepartnerswordenopgehaald.

Demonitorpretendeertnietvolledigtezijn,maarisbedoeldomeenimpressietegeven.

Demonitorwordtwekelijksgeactualiseerd.

Vragenofsuggestiesoverdeinhoud?

Mail:[email protected]

28-04-20 �2

Page 3: OVERZICHT ECONOMISCHE EFFECTEN · • ondernemers in ICT, media en zakelijke diensten lijken relatief weerbaar • zakelijke dienstverleners zien wel annulering / uitstel van bestaande

Inhoudsopgave

❖ Algemeen beeld [geactualiseerd]

❖ Signalen uit sectoren [geactualiseerd]

❖ Economische prognoses en scenario’s [geactualiseerd]

❖ Landelijke maatregelen en acties ❖ Regionaal beeld [geactualiseerd]

o Maatschappelijke signalen [nieuw] o Signalen van gemeenten en uit sectoren o Arbeidsmarkt o Early warning indicators economie

28-04-20 !3

Page 4: OVERZICHT ECONOMISCHE EFFECTEN · • ondernemers in ICT, media en zakelijke diensten lijken relatief weerbaar • zakelijke dienstverleners zien wel annulering / uitstel van bestaande

UWV:110.000aanvragenvoorloonkostenvergoedingin3weken[geactualiseerd]

28-04-20 �4

• op6aprilopendeUWVhetloketvooraanvragenNOW(TijdelijkeNoodmaatregelOverbruggingWerkgelegenheid)

• indeeersteweekkwamen79.000aanvragenbinnen

• indetweedeweekkwamenerca.18.000aanvragenbij

• indederdeweekgroeidehetaantalaanvragenmetca.12.000

• erissprakevaneenafvlakkingvanhetaantalaanvragenvoorsteun

• dezetranchevandeNOW-regelingbestrijktdeperiodemaart-april-mei.Werkgeverskunnenhunaanvraagnogtoteindmeiindienen

Bron:UWV

'-

27.500

55.000

82.500

110.000

7-Apr 8-Apr 9-Apr 10-Apr 11-Apr 15-Apr 16-Apr 17-Apr 18-Apr 25-Apr

Page 5: OVERZICHT ECONOMISCHE EFFECTEN · • ondernemers in ICT, media en zakelijke diensten lijken relatief weerbaar • zakelijke dienstverleners zien wel annulering / uitstel van bestaande

Arbeidsmarkt:digitaalencross-sectoraalmatchenversnelt[geactualiseerd]

matchingvanvraagenaanbodvanpersoneel,ooktussensectoren• [nieuw]werkgeversorganisaties,uitzendorganisaties,overheden,vakbonden:NLwerktdoor.nl.Viadit

platformkunnenwerkgevershunvraagnaarpersoneelmelden,waarnadiewordtdoorgeleidnaaréénvande35regionalewerkgeversservicepunten

• matchingenreactiveringzorgprofessionals:extrahandenvoordezorg.nl• mensenmet0-urencontract/zzp’ersmatchenmetnoodvacatures:recruitersforgood.nl

• evenementenbranche:wijhelpengraag.nu• landbouw:werkenindelandentuinbouw.nl,helponsoogsten.nl• beroepsgoederenvervoer:stlwerkt.nl/wijhelpenelkaar(aanbodpersoneelvelemalengroterdanvraag)

• koepelorganisatiesvanuitzendbureausenindividueleuitzendbureaushebbenplatformsopgezet• MobiliteitscentrumSchoonmaakbranchegestart

trainingenpost-lockdown• gratise-learningmodulesvoorhorecamedewerkerszonderwerk:stayhomehospitalityacademy.nl

• Doorzaam(opleidingsfondsvooruitzendbranche)heeftvan-werk-naar-werk-vouchersbeschikbaar

28-04-20 �5

Page 6: OVERZICHT ECONOMISCHE EFFECTEN · • ondernemers in ICT, media en zakelijke diensten lijken relatief weerbaar • zakelijke dienstverleners zien wel annulering / uitstel van bestaande

Enquête#2VNO-NCW/MKBNederlandonderbrancheorganisaties(25april2020,geactualiseerd)

• 58%vandebranchedirecteurensignaleertnuomzetverliezenvanmeerdan20%.62%verwachtkomendedriemaandenomzetverliezenvanmeerdan20%

• doorhetnoodpakketverwacht67%vandebranchedirecteurendatondernemersaanhunkredietverplichtingenkunnenvoldoen(was35%).Ookdaaldedebehoefteaanextrakrediet/financiering

• methethuidigenoodpakketdenkt52%vandebranchedirecteurendatondernemershetkomendedriemaandenredden.7%voorzietovereenmaandproblemen,20%pasoverzesmaandenomdathunbranchelaatindeeconomischecyclusopereert

• deverwachtingenoverdewerkgelegenheidzijnietspositieverdanbijdeeerstepeiling:76%vandedirecteurenverwachtkomendedriemaandeneenbeperktetotsterkebanenkrimp(was84%)

• 71%zietkansenvoorinvoeringvande1,50m-economie,mitservoldoendebeschermingsmiddelenzijnenerfinanciëlesteunisvooreenrendabelebusinesscase

• 90%verwachtdatbranches(veel)mindergaaninvesteren28-04-20 �6

Page 7: OVERZICHT ECONOMISCHE EFFECTEN · • ondernemers in ICT, media en zakelijke diensten lijken relatief weerbaar • zakelijke dienstverleners zien wel annulering / uitstel van bestaande

MKB:helftzagomzetdalenmet75-100%[geactualiseerd]

• onderzoeksbureauPanteiadeedonderzoekonderhetmidden-enkleinbedrijftussen6en15april.Ruim7.000bedrijvenreageerden

• 90%vandeondernemingenzietnieuweopdrachten/ordersteruglopen• eenderdevandeondernemingengeeftaangeenwerkvoorraadmeerte

hebben• inmaartzagtweederdevandeondernemersdeomzetdalen.In57%van

diegevallenginghetomeenomzetdalingvan>50%vergelekenmeteenjaareerder

• inaprilverwacht71%vandeondernemerseenomzetdaling.In65%vandegevallengaathetomeenomzetdalingvan>50%vergelekenmeteenjaareerder

• ongeveer70%vandeondernemers(excl.zzp’ers)maaktgebruikvandenoodmaatregelenvandeRijksoverheid

• tweederdevandeondernemers(excl.zzp’ers)heeftzelfmaatregelengenomen:minderflexkrachten(40%),minderinkoop(33%),creërenvanfinanciëleruimtebijdebank(11%),ontslagvastpersoneel(5%)

28-04-20 �7

Page 8: OVERZICHT ECONOMISCHE EFFECTEN · • ondernemers in ICT, media en zakelijke diensten lijken relatief weerbaar • zakelijke dienstverleners zien wel annulering / uitstel van bestaande

FlitspeilingKvK#2:nietkunnenbetalenvanvastelastenwordturgent[geactualiseerd]

• 25%vanbedrijvenzitalinfinanciëlemoeilijkheden• deenquêtewerdgehoudentoenverlengingvande

lockdowntot28aprilwerdaangekondigd.80tot90%vandeondernemersinhoreca,persoonlijkedienstenencultuur,sportenrecreatievoorzaghierdooreengrotematevanverslechteringvandefinanciëlesituatie

• hetnietmeerkunnenbetalenvanvastelasteninmeispeeltinhoreca(52%),detailhandel(49%)enpersoonlijkedienstverlening(35%)

• ondernemersinICT,mediaenzakelijkedienstenlijkenrelatiefweerbaar

• zakelijkedienstverlenerszienwelannulering/uitstelvanbestaandeordersenuitblijvenvannieuweopdrachten

• respons:3.379bezoekersvankvk.nl/coronatussen3-8april.Dezeresultatenkunnennietwordenvergelekenmetdievanflitspeiling#1.Depeilingisnietrepresentatiefvoorhetgehelebedrijfsleven28-04-20 �8

*indicatiefivm<100waarnemingen

Page 9: OVERZICHT ECONOMISCHE EFFECTEN · • ondernemers in ICT, media en zakelijke diensten lijken relatief weerbaar • zakelijke dienstverleners zien wel annulering / uitstel van bestaande

VragenbijKvKcoronaloket(17april2020,geactualiseerd)

• meestevragennogaltijdovernoodmaatregelenenliquiditeit,maardiethema’svertoneneendalendelijn

• toenamevanhetaantalvragendiebetrekkinghebbenop1,5m-economie,heropeningvansectorenenondernemingen

• meestevragenvanzzp’ersenmkb

• meestevragenvanuitzakelijkeenpersoonlijkediensten,retail,horecaenzorg/welzijn

• vragenloketgeopendvoorbedrijveninvesteringszones:https://www.stadenco.nl/live/biz-hulploket

28-04-20 �9

Page 10: OVERZICHT ECONOMISCHE EFFECTEN · • ondernemers in ICT, media en zakelijke diensten lijken relatief weerbaar • zakelijke dienstverleners zien wel annulering / uitstel van bestaande

SIGNALENUITSECTOREN

28-04-20 �10

Page 11: OVERZICHT ECONOMISCHE EFFECTEN · • ondernemers in ICT, media en zakelijke diensten lijken relatief weerbaar • zakelijke dienstverleners zien wel annulering / uitstel van bestaande

Anderhalvemeter-economie:haalbaarmaaromzet/m2daaltfors[geactualiseerd]

werknemers• FNVhieldeenpeiling(3.000respondenten):tweederdevandewerkendendenktdatzijn/haarbedrijfkanoverleven

in1,5-economie;51%wilmeedenken/meebeslissenovergezondenveiligwerken

• CNV:1,5mafstandhoudenisinveelsectorenonwerkbaar

kantoren

• Rabobank:90%vandeeconomischeactiviteitinNederlandkanop1,5mafstandtotanderenplaatsvinden,waarvan43%geheelthuis(m.n.ICT,financiëleenspecialistischezakelijkediensten).Ca.10%vandeeconomiekannietop1,5mvananderenplaatsvinden(horeca,zorg,persoonlijkediensten)

horeca,congressen,podia• Kon.HorecaNederland:1,5mafstandbetekentca.85%lagereomzet.Horecaisnietrendabelalszeondersocial

distance-normmoetwerken• congresbranche:haalbaarmetmeerruimte(mindercapaciteit),strakkeroutering;meercombinatiesvanliveen

onlineevents• theaters,bioscopen,(pop)podia:capaciteitaccommodatiesdaaltnaar15-25%;verliesvansfeereninteractie

verkeer

• ‘rantsoenering’vanopenbaarvervoer,terugdringensociaal-recreatiefverkeer,meer(e-)fietsen

28-04-20 �11

Page 12: OVERZICHT ECONOMISCHE EFFECTEN · • ondernemers in ICT, media en zakelijke diensten lijken relatief weerbaar • zakelijke dienstverleners zien wel annulering / uitstel van bestaande

Signalenuitsectoren(1)horeca[geactualiseerd]• ledenpeilingKoninklijkeHorecaNederland(24april):

o 10%vandeondernemersverkeertinacutefinanciëlenood,eenkwartredthetnogmaximaal1maand,34%redthetnog2-3maanden

o 22%vandeondernemersmeteenhuurcontractwordtgeholpenmetkortingof(gedeeltelijke)kwijtscheldinghuuro tweederdevanderespondentenzietmogelijkhedenbinnende1,5m-economieo 89%maaktgebruikvandeTOGS-regeling,69%heefteenNOW-aanvraaggedaan

detailhandel[geactualiseerd]• monitoringdoorbureauRMC(15april):

o op23aprilwashet74%rustigerindewinkelstratendanindezelfdeperiodevorigjaar,maaralweer15%drukkerdaneenweekeerder.

• winkelketensopenensteedsvakeronderhet1,5m-regiem(desinfectiemiddelenbeschikbaar,kuchschermenterbeschermingvanmedewerkers,limiteringaantalbezoekersviawinkelwagens/mandjes)

• groeiendeinzetvansocialmediadoorlokaleondernemersomklantenbindingteversterken(verschuivingadviesfunctievanfysiekewinkelnaaronline)

• matchingvanfysiekewinkeliers:meeronlinebestel-enbezorgplatforms,maarookmeersamenwerkingmetverkoopkanalenwaarwelveelpubliekkomt(supermarkten),signaleertABNAmro

28-04-20 �12

Page 13: OVERZICHT ECONOMISCHE EFFECTEN · • ondernemers in ICT, media en zakelijke diensten lijken relatief weerbaar • zakelijke dienstverleners zien wel annulering / uitstel van bestaande

Signalenuitsectoren(2)toerisme[geactualiseerd]

• NBTCmonitor(20april2020):o bezettingsgraadhotelsNederlandtussen5-11april2020:7,9%(2019:85,4%)o bezettingsgraadhotelsAmsterdamtussen5-11april2020:6,5%(2019:88,4%)

• HISWA-RECRONpleitvooro betereaansluitingvanNOW-regelingbijseizoensgebondenbedrijveno noodfondsvoordesector,ToeristischCoronaGarantiefondsvoorconsumenten

eventbranche(zakelijkeenpublieksevenementen,vak-enpublieksbeurzen,congressector)[geactualiseerd]• verlenginglockdownvoormeldings-/vergunningplichtigeevenementenenfestivalstot1septbetekenteen

verlorenjaarvoordebranchedoorseizoensafhankelijkheid• geheleketenwordtgeraakt:cultuur,horeca/catering,transport,techniek

• effectendoorgerekenddoorRespons/LAgroup(31maart2020)o omzet2020(verwacht:€7,4mrd)krimptmet€3,5mrdo werkgelegenheid(100.000werkplekken)krimptmet48.000werkplekken

sport-enfitnessbranche• geschatteschadetot1aug2020:€950mln(NOC*NSF,18maart2020)28-04-20 �13

Page 14: OVERZICHT ECONOMISCHE EFFECTEN · • ondernemers in ICT, media en zakelijke diensten lijken relatief weerbaar • zakelijke dienstverleners zien wel annulering / uitstel van bestaande

Signalenuitsectoren(3)bouw[geactualiseerd]• effectendoorgerekenddoorEconomischInstituutvoordeBouw(3april2020)

o effectenstrekkenzichuitover2jaar,doorrecessie+uit-/afstelvaninvesteringen(woning-enutiliteitsbouw)o bouwproductiedaaltin2020-2021met15%o werkgelegenheiddaaltin2020met15.000voltijdsbanen,in2021metnogeens25.000voltijdsbanen

• MinisterievanInfrastructuurenWaterstaatversneltwerkzaamheden,ookomdatwegennustillerzijn:o directuitvoerbaar:o.a.onderhoudA1knpHoevelaken-Barneveldo werkzaamhedengeplandvoorH22020en2021,bovenopeerderimpulspakket,versnellingbeheer/onderhoud2020/21

• Rijkswaterstaatversneltwaarmogelijkbetalingenenpastbetalingsritmesaan

• verklaring‘SamendoorbouwenaanNederland’(22april):bouw-entechnieksector,overheden(gemeenten,provincies,Rijk),banken,vastgoedpartijenblijveninvestereninnieuwbouw,onderhoudenverduurzaming,waarnodigenfinancieelverantwoordóókanticyclisch

duurzameenergiesector

• enquêteonderledenNederlandseVerenigingvoorDuurzameenergie(26mrt2020)

• bij2/3vandebedrijvenvallenprojectenstildooro problemenmetveiligwerkeno aanvoerproductenuithetbuitenland

28-04-20 �14

Page 15: OVERZICHT ECONOMISCHE EFFECTEN · • ondernemers in ICT, media en zakelijke diensten lijken relatief weerbaar • zakelijke dienstverleners zien wel annulering / uitstel van bestaande

Signalenuitsectoren(4)

techstartups/scale-ups[geactualiseerd]

• enquêteonderstartups/scale-upseninterviewsonderinvesteerdersdoorTechleap.nl(20mrt2020)• 84%vandebedrijvenisinacutenooddoor

o uitvalvanbestaandeklanten(27%)o stilvallengroeinieuweklanten(30%)o stilvallenvaninvesteringsronden(27%)

• kabinetstelt€100mlnbeschikbaarvooroverbruggingskredieten,toekenningviaROM’s.Loketopenop29april.Op30aprilorganiseertUtrechtRegionEconomischeCoronaAlliantie(URECA)eenwebinarhierover.

• brancheclubDutchStartupAssociationstartmetpartners(o.a.venturecapitalists)herstelprogrammaReStartup

28-04-20 �15

Page 16: OVERZICHT ECONOMISCHE EFFECTEN · • ondernemers in ICT, media en zakelijke diensten lijken relatief weerbaar • zakelijke dienstverleners zien wel annulering / uitstel van bestaande

Signalenuitsectoren(5)land-/tuinbouw• effectendoorgerekenddoorLTONederland

o verwachteschadein2020:€5mrd(LTO,19maart2020)o eersteenhardsteklappengevallenbijsierteelt(bloemen,planten,bomen,bloembollen)doorwegvalleninternationale

handel,leveringglastuinbouwaanhorecastilgevallen.Ramingschadesierteelt:€1,85mrd.Ramingschadeglastuinbouw:€2mrd.Doorlockdownhoreca(wegvallenvraag)ontstaat(inter)nationaalnu’fritesaardappelberg’

o personeelstekortzaaien/oogstendoorsluitinggrenzenvoormigranten,inzetwerklozehorecamedewerkerso multifunctionelelandbouwdirectgeraaktdoorlockdown(LTO,3april2020)

o zorglandbouw:stopgezeto agrarischekinderopvang:stopgezet,tenzijopvangvoorcrucialeberoepeno boerderijeducatie:stopgezet.Ramingschade:€700ko plattelandstoerisme:nagenoegstilgevallen(dag-+verblijfsrecreatie.Beleidsluitingverblijfsrecreatieverschiltperveiligheidsregio).Seizoen

wordtalsverlorenbeschouwd.Ramingschade:€40mln/maando vergaderaccommodaties:stopgezet.Ramingschade:€1,6mln/maand

o boerderijwinkels:omzetuithorecaentoerismeweggevallen(incl.vorderingenophorecabedrijven),omzetstijgingconsumentenmarkt.Zelfzuivelaarskrijgen(kaas)productienietweggezet.Ramingschade:€3mln/mnd

• land-/tuinbouwisvitalesector(onderdeelvoedselketen),‘greenlanes’ininternationaaltransportmoetim-/exportopganghouden

• kabinetstelt€650mlnbeschikbaarvoorland-entuinbouw,specifiekvoorsierteelt,onderdelenvoedingstuinbouwenfritesaardappeltelers

28-04-20 �16

Page 17: OVERZICHT ECONOMISCHE EFFECTEN · • ondernemers in ICT, media en zakelijke diensten lijken relatief weerbaar • zakelijke dienstverleners zien wel annulering / uitstel van bestaande

Signalenuitsectoren(6)

transportenlogistiek:gemengdbeeld,sterkafhankelijkvanindividueelbedrijf• TransportenLogistiekNederlandhieldenquêteonderleden(8april2020)• 22%vande>1100respondentenheeftpersoneelontslagen• 21%heeftgebruikgemaaktvandenoodmaatregelen• 71%vandebedrijvenkamptmetomzetverlies• gemiddeldbedraagthetomzetverlies32%• indeelsectortransportenexpeditie:

o 38%meldtminderwerkbijbestaandeklanten,maar5%meldtookméérwerkbijbestaandeklanteno 15%meldtgeenwerkvoorwerknemers,maar2%meldtteweinigwerknemersvooruittevoerenwerko 14%meldtzorgenoverliquiditeit,5%meldtdatklantendrukuitoefenenoptarieveno 7%meldtminderklanten

• indeelsectortransportenwarehousing:o 29%meldtmindertransportbijbestaandeklanten,maar6%meldtookméértransportbijbestaandeklanteno 13%meldtminderwarehousing,maar6%meldtmeerwarehousingo 13%meldtgeenwerkvoorwerknemers,maar2%meldtteweinigwerknemersvooruittevoerenwerko 10%meldtzorgenoverliquiditeito 5%meldtdatklantendrukuitoefenenoptransporttarieven,slechts1%meldtdatklantendrukuitoefenenop

warehousetarieven

28-04-20 �17

Page 18: OVERZICHT ECONOMISCHE EFFECTEN · • ondernemers in ICT, media en zakelijke diensten lijken relatief weerbaar • zakelijke dienstverleners zien wel annulering / uitstel van bestaande

Signalenuitsectoren(7)technologischeindustrie• FMEhieldenquêteonderleden(6april2020)

• 64%vande>1000respondentenzalgebruikmakenvandeNOW-regeling

• 59%verwachtgedurendelooptijdnoodmaatregelomzetverliestussen20-50%

• 21%verwachtdatomzetdalingpasoptreedtnadelooptijdvanderegeling.FMEpleitdaaromvoorNOW-regeling2.0voorpost-lockdownperiode

metaalindustrie(14april2020)• 85%vandebedrijvenondervindtdirectproblemen.Bijdehelftvandeondernemersisdeomzetmetgemiddeld30%

afgenomen.Komendewekenverwacht70%eenafnamevandeorderportefeuillemet30%• eenderdevandebedrijvenheeftNOWaangevraagd,dehelftverwachtdieaantevragen.30%heeftdeflexibeleschil

afgebouwd,33%verwachtdatopkortetermijntedoen

media-encultuursector

• openstellingTijdelijkSteunfondsvoorLokaleInformatievoorzieningvoorhuis-aan-huiskrantenenlokaleomroepenwegensopdrogenadvertentie-inkomsten.Kabinetvraagtaanvullingvanuitgemeentenenprovincies

• kabinetstelt€300mlnbeschikbaarvoorculturelehoofdinfrastructuurenfondsen

28-04-20 �18

Page 19: OVERZICHT ECONOMISCHE EFFECTEN · • ondernemers in ICT, media en zakelijke diensten lijken relatief weerbaar • zakelijke dienstverleners zien wel annulering / uitstel van bestaande

PROGNOSESENSCENARIO’S

28-04-20 �19

Page 20: OVERZICHT ECONOMISCHE EFFECTEN · • ondernemers in ICT, media en zakelijke diensten lijken relatief weerbaar • zakelijke dienstverleners zien wel annulering / uitstel van bestaande

ABNAmro:leisuresectorkrimptin2020met25%(24april2020,geactualiseerd)

• ABNAmroverlaagdedeprognosesvoordeleisuresectorvaneenkrimpvan15%naareenkrimpvan25%in2020.Delockdownduurtzekertot20mei.Hetaantalinternationaletoeristenenzakelijkegastenisgedecimeerdendateffectkanstructureelzijndoordegroeispurtvanvideobellen.Hetscherpdalendconsumentenvertrouwenzetbestedingenenbezoekfrequentieonderdruk.Desectorveertin2021welsterkterug

• voordeagrarischesectorverlaagdeABNdeprognosevaneenkrimpvan2%naareenkrimpvan3,5%

• devastgoedsectormoetin2021rekenenopeendalingvandevastgoedwaardemet5%(eerdereprognose:-4%)

• voordeeurozoneverlaagdeABNdeverwachtingvooreconomischegroeivoor2020aleerdervan-2,7%indevorigeramingnaar-4,3%.VoorNederlandwordtin2020eenkrimpvoorzienvan3,8%opjaarbasis

28-04-20 �20

ABN AMRO heeft net als de overheid diverse maatregelen getroffen om ondernemers direct te ondersteunen, onder meer via het verlenen van uitstel van rente en aflossingen. De overheidsregelingen kunt u hier vinden.

24 april 2020 – Sector Advisory – Leisure

Ondernemen in tijden van Corona

De gevolgen van het coronavirus voor ondernemers in de sector leisure Sinds 12 maart is de samenleving enorm veranderd. Ondernemers moeten improviseren en anderhalve meter afstand houden lijkt het nieuwe normaal te worden. ABN AMRO verwacht dit jaar een krimp van de Nederlandse economie van 3,8 procent in een scenario waarbij de ‘lockdown’ twee maanden duurt en daarna stapsgewijs wordt opgeheven. Het coronavirus heeft daarom voor langere tijd grote gevolgen voor ondernemers binnen de leisure. Voor de sector leisure gaat ABN AMRO uit van 25 procent krimp. Op korte termijn is crisismanagement nodig, maar tegelijk moeten ondernemers alvast verder kijken. In deze korte publicatie geeft ABN AMRO hier aanbevelingen voor. Macro-economische groeiverwachtingen Groeiverwachting sectoren (in volumes)

2019 2020 2021 2019 2020 2021

Nederlandse economie Agrarisch 1 -3,5 1,5

BBP 1,8 -3,8 2,2 Food 1 -4 2

Part. consumptie 1,4 -5 4,5 Industrie -1 -10 8

Overheidsconsumptie 1,6 3,3 1,8 Bouw 4 -4,5 -2,5

Investeringen 5,3 -8,2 -1,5 Vastgoed waardeontwikkeling 7 1,5 -5

Uitvoer 2,4 -6,7 5,2 Retail 2,5 -8 6

Invoer 3,1 -6,9 5,2 Leisure 1,4 -25 30

Werkloosheidspercentage 3,4 4,1 5,2 Transport & Logistiek 1,5 -7 4

Internationaal (BBP) TMT 3 -1 0,5

Eurozone 1,2 -4,3 1,6 Zakelijke Dienstverlening 3 -4 -0,5

VS 2,3 -4,8 3,4 Healthcare 3,1 3 3,5

Lees onze sectorprognoses van 27 maart voor de volledige toelichting. Invloed coronacrisis op de leisure De sector leisure wordt geraakt door:

1. Een aanbodschok als gevolg van overheidsingrijpen. Veel restaurants, attractieparken, dierentuinen, sportclubs, bioscopen, musea en vakantieparken zijn tussen 16 maart tot in ieder geval 20 mei dicht. 2. Veel minder internationale toeristen en zakelijke gasten. Mogelijk een structurelere vraaguitval bij zakelijke gasten vanwege een dalend producentenvertrouwen en de groeispurt van videobellen. 3. Bij een dalend consumentenvertrouwen komen de bestedingen en de bezoekfrequentie per gast onder druk.

ABN AMRO heeft net als de overheid diverse maatregelen getroffen om ondernemers direct te ondersteunen, onder meer via het verlenen van uitstel van rente en aflossingen. De overheidsregelingen kunt u hier vinden.

24 april 2020 – Sector Advisory – Leisure

Ondernemen in tijden van Corona

De gevolgen van het coronavirus voor ondernemers in de sector leisure Sinds 12 maart is de samenleving enorm veranderd. Ondernemers moeten improviseren en anderhalve meter afstand houden lijkt het nieuwe normaal te worden. ABN AMRO verwacht dit jaar een krimp van de Nederlandse economie van 3,8 procent in een scenario waarbij de ‘lockdown’ twee maanden duurt en daarna stapsgewijs wordt opgeheven. Het coronavirus heeft daarom voor langere tijd grote gevolgen voor ondernemers binnen de leisure. Voor de sector leisure gaat ABN AMRO uit van 25 procent krimp. Op korte termijn is crisismanagement nodig, maar tegelijk moeten ondernemers alvast verder kijken. In deze korte publicatie geeft ABN AMRO hier aanbevelingen voor. Macro-economische groeiverwachtingen Groeiverwachting sectoren (in volumes)

2019 2020 2021 2019 2020 2021

Nederlandse economie Agrarisch 1 -3,5 1,5

BBP 1,8 -3,8 2,2 Food 1 -4 2

Part. consumptie 1,4 -5 4,5 Industrie -1 -10 8

Overheidsconsumptie 1,6 3,3 1,8 Bouw 4 -4,5 -2,5

Investeringen 5,3 -8,2 -1,5 Vastgoed waardeontwikkeling 7 1,5 -5

Uitvoer 2,4 -6,7 5,2 Retail 2,5 -8 6

Invoer 3,1 -6,9 5,2 Leisure 1,4 -25 30

Werkloosheidspercentage 3,4 4,1 5,2 Transport & Logistiek 1,5 -7 4

Internationaal (BBP) TMT 3 -1 0,5

Eurozone 1,2 -4,3 1,6 Zakelijke Dienstverlening 3 -4 -0,5

VS 2,3 -4,8 3,4 Healthcare 3,1 3 3,5

Lees onze sectorprognoses van 27 maart voor de volledige toelichting. Invloed coronacrisis op de leisure De sector leisure wordt geraakt door:

1. Een aanbodschok als gevolg van overheidsingrijpen. Veel restaurants, attractieparken, dierentuinen, sportclubs, bioscopen, musea en vakantieparken zijn tussen 16 maart tot in ieder geval 20 mei dicht. 2. Veel minder internationale toeristen en zakelijke gasten. Mogelijk een structurelere vraaguitval bij zakelijke gasten vanwege een dalend producentenvertrouwen en de groeispurt van videobellen. 3. Bij een dalend consumentenvertrouwen komen de bestedingen en de bezoekfrequentie per gast onder druk.

Page 21: OVERZICHT ECONOMISCHE EFFECTEN · • ondernemers in ICT, media en zakelijke diensten lijken relatief weerbaar • zakelijke dienstverleners zien wel annulering / uitstel van bestaande

Rabobank:krimphorecaendetailhandeldreuntlangna(14april,geactualiseerd)

• uitgedetailleerdesectorprognosesvanRabobankblijktdatherstelvansommigebedrijfstakkenlangkanduren.Depijnwordtvooralgevoeldinconsumentgerichtesectoren

• zowordtvoorkledingwinkelsenopticienseenstructureleomzetdalingverwacht:80%inditkwartaal,teruglopendnaareenkrimpvan40%inhet3ekwartaal.T.o.v.2019blijfttotmedio2021sprakevan5%krimp/kwartaal

• ookdeomzetvanrestaurantsenhotelszalweliswaarherstellenvaneenkrimpvan80%inditkwartaal-maardeomzetblijftookin2021krimpen.Café’skomenmedio2021weeropdenullijn

• organisatieadviesbureaus,inderegioUtrechtgrootaanwezig,krijgenindetweedehelftvan2020temakenmetkrimpvandeomzetmet30%perkwartaal.Diekrimpwordtminderin2021maarhoudtwelaan(-10%/kwrtl)

• debouwsectorverwerktjuistin2021eensterkerekrimp

28-04-20 �21

-80%

-60%

-40%

-20%

0%

Q22020 Q32020 Q42020 Q12021 Q22021Restaurants Hotels Café's DetailhandelkledingTaxi/busvervoer

Omzetontwikkelingt.o.v.2019

-20%

-15%

-10%

-5%

0%

Q22020 Q32020 Q42020 Q12021 Q22021Voedingsmiddelenindustrie Elektrotechnischeindustrie UwliteitsbouwGoederenvervoer ICT-diensten

Omzetontwikkelingt.o.v.2019

Page 22: OVERZICHT ECONOMISCHE EFFECTEN · • ondernemers in ICT, media en zakelijke diensten lijken relatief weerbaar • zakelijke dienstverleners zien wel annulering / uitstel van bestaande

IMF:economieNederlandkrimptin20207,5%,veertdanweerop

• hetInternationaalMonetairFondshoudtinzijnWorldEconomicOutlookrekeningmeteenkrimpvandewereldeconomiemet3%in2020

• datiseensterkerekrimpdantijdensdefinanciëlecrisisvan2008-2009

• alsdepandemieindeloopvandetweedehelftvan2020uitdooft,kandeeconomischegroeiin2021weerwordenopgepakt(+5,8%mondiaal)

• voorNederlandvoorziethetIMFeeneconomischekrimpin2020van7,5%,vergelijkbaarmethetmeestnegatievescenariovanhetCentraalPlanbureau

• deeconomievanNederlandsgrootstehandelspartnerDuitslandkrimptin2020ookfors,maarhetherstelissterker

28-04-20 �22

-15

-7,5

0

7,5

15

22,5

30

Nederland België Frankrijk Duitsland Italië Spanje VK

4,4

17,5

10,5

3,5

10,4

6,85 4,8

20,1

12,7

3,9

10,4

7,36,544,34,85,24,54,6

3

-6,5-8-9,1

-7-7,2-6,9-7,5

BBP-groei2020 BBP-groei2021 werkloosheid2020 werkloosheid2021

Bron:IMF

%

Page 23: OVERZICHT ECONOMISCHE EFFECTEN · • ondernemers in ICT, media en zakelijke diensten lijken relatief weerbaar • zakelijke dienstverleners zien wel annulering / uitstel van bestaande

ING:krimpeconomiemet6tot8%(8april)

• inbasisscenario:voor2020wordteenkrimpvandeeconomieverwachtvan6tot8%

• inhettweedekwartaalvalleninvesteringenenprivateconsumptieverterug

• inhetderdekwartaalisweliswaarmeereconomischeactiviteitmaarherstelisverrevanvolledigomdatdeelvanhetcoronabeleidnogvankrachtisenmensenzichvoorzichtigergedragen

• inapril-mei80-90%minderomzetinhorecaenluchtvaart

• industrieenbouwkrijgentemakenmetbeperktereomzetterugval

• flexbranche(uitzendbranche)hardgeraakt

• alternatiefscenario:tweedeuitbraakinwinter2020

• herstelnaarnormaalindatgevalpasin2022

28-04-20 �23

Page 24: OVERZICHT ECONOMISCHE EFFECTEN · • ondernemers in ICT, media en zakelijke diensten lijken relatief weerbaar • zakelijke dienstverleners zien wel annulering / uitstel van bestaande

CPB:4scenario’svoorlandelijkeeconomie(26maart2020)

• inallescenario’skrimptdeeconomie.Hetbbpkrimptin2020met1,2%tot7,7%.InhetlichtstescenarioveertdeeconomieinQ3van2020alweerop.InhetzwaarstescenariogebeurtdatpasinH2van2021.

• descenario’s2,3en4lateneendiepereneergangziendanindecrisisvan2008/2009

• decrisisisuitzonderlijk:eriszowelvraaguitvalalsaanboduitval.Alsdecrisislangerduurt,ontstaanookproblemenindefinanciëlesector(oninbareleningen)

• Steunmaatregelenzijningezetomwerkgelegenheidtebehoudengedurendedelockdown.Voordescenario’siservanuitgegaandatmaatregeleneindigenophetmomentdatlockdownwordtopgeheven.Daarnalooptwerkloosheidalsnogsnelop(uitgesteldontslag)

• OokvoorCPBisdezevormvanmodelleringnieuw.Onbekendishoediepenhoelanglockdownsdoorwerkenopdeeconomie.Ookonbekendishoeeffectiefenhoelangdurigdesteunmaatregelenvanoverhedenzijninbinnen-énbuitenland

28-04-20 �24

Page 25: OVERZICHT ECONOMISCHE EFFECTEN · • ondernemers in ICT, media en zakelijke diensten lijken relatief weerbaar • zakelijke dienstverleners zien wel annulering / uitstel van bestaande

ACTIESLANDELIJKENINSECTOREN

28-04-20 �25

Page 26: OVERZICHT ECONOMISCHE EFFECTEN · • ondernemers in ICT, media en zakelijke diensten lijken relatief weerbaar • zakelijke dienstverleners zien wel annulering / uitstel van bestaande

Impressie:bedrijvenhelpenbedrijven

• Unilever,SwinkelsBrewers:snellerebetalingleveranciersmkb;kredieten,uitstelvanbetalingvoorretailers/uitbatershoreca

• crowdfundersCollinenOctoberstellenaflossingenuit

• grootbanken(ABN,ING,Rabobank,Volksbank,Triodos):uitstelaflossingenhypotheken/kredietenmet6mnd(klantentot€50mln)

• crediteurenbiedenuitstelvanbetaling• openstellingplatformsenlicentiesvoordigitaalonderwijs/thuiswerken

• openstellinggroothandelsfoodvoorparticulieren• overtolligevoorradenhorecaherverdeeld(voedselbanken),hergebruikt(Grolschhaaltbierterugvoor

verwerkingtotveevoer)

• DutchDigitalAssociationstartDigitalSquad:biedtmkbgratisondersteuningbijversneldedigitalisering(o.m.e-commerce,werken-op-afstand)

• Advocatenkantoor(NautaDutilh),accountants(PwC):biedengratiseerstehulpaanmnmkbenzzp’ers• akkoordtussenkoepelorganisatiesretailenverhuurdersoveropschortingwinkelhureninapril/mei/junibij

dalingvanomzetmet>25%.Echternietafdwingbaar,betreftgentlemen’sagreement

28-04-20 �26

Page 27: OVERZICHT ECONOMISCHE EFFECTEN · • ondernemers in ICT, media en zakelijke diensten lijken relatief weerbaar • zakelijke dienstverleners zien wel annulering / uitstel van bestaande

Impressie:bedrijvenzienkansen

versneldedigitalisering• groeivanonlineaanbodcultuur,sport,recreatie,onderwijs,food

• collectiefoptredenkleinschaligeretailmethashtag#kooplokaal,ookmetlokalebestel-enbezorgservices

flexibeleinzetproductiemiddelen/regels• ombouwbedrijfslocatiestotdrive-through/pickuppoints• ombouwproductielijnenvoorproductiebeschermingsmiddelen,verhoogdeinzet3Dprinting.Leidtooktot

discussieoverherwaarderingindustriëleproductieineigenland/binnenEU(reshoring)

nieuweproductenvooranderhalvemetereconomie

• UtrechtsbedrijfWellDesignontwerptverplaatsbareunitsvoorveiligeontmoetingen• MapiqenVORM:ontwikkeldendeCoronapieper,eenwearableanderhalvemetersensor,primairvoorde

bouwplaatsmaarmultifunctioneel.Detechnologieachterdesensorkomtopensourcebeschikbaar

• Trylikes:ontwikkeldeAuraAware,sensortoolombijbaliesafstandtekunnenhouden• vastgoedadviseurs:nieuwerekentoolsvoormeestoptimaleherinrichtingkantoren

28-04-20 �27

Page 28: OVERZICHT ECONOMISCHE EFFECTEN · • ondernemers in ICT, media en zakelijke diensten lijken relatief weerbaar • zakelijke dienstverleners zien wel annulering / uitstel van bestaande

REGIONAALBEELD

28-04-20 �28

Page 29: OVERZICHT ECONOMISCHE EFFECTEN · • ondernemers in ICT, media en zakelijke diensten lijken relatief weerbaar • zakelijke dienstverleners zien wel annulering / uitstel van bestaande

GGD:eenopvijfmensenisbezorgd(20april,nieuw)

• tussen3-13aprilnamen5.900mensendeelaanonlineonderzoekvandeGGDRegioUtrecht

• 77%voeltzichkalmenrustig• 18%vandemensenmaaktzichzorgen• in75%vandegevallengaathetomzorgenoverdeeigen

gezondheidofdievannaasten,in45%omzorgenoverdeeconomischesituatie

• 41%vanderespondentenzetzichextrainvooranderen• 40%geeftaanonrustigtewordenvandeverspreidingvanhet

coronavirus• 7%vindtalleaandachtvoorhetvirusoverdreven

• vanallelockdownmaatregelenlukthetvermijdenvangrotegezelschappenhetbeste:98%vandemensenluktdat(zeer)goed

• zoveelmogelijkthuiswerkenlevertmeerproblemenop:voor74%luktdit(zeer)goed,voor23%luktdat(helemaal)niet

• deGGDwaarschuwt:hetonderzoekisnietrepresentatief,welindicatief

28-04-20 �29

Gezondheid

Achtergrondkenmerken

Maatregelen Rijksoverheid

Contact met hulpverlener of organisatie

Advies & tips

Hoe is uw gezondheid op dit moment?

In hoeverre lukt het om rekening te houden met de maatregelen van de overheid?

In hoeverre is de verspreiding van het coronavirus van invloed op uw leven?

Op de vraag met wie contact is opgenomen antwoorde:• Huisarts/huisartsenpost 62%• GGD 23%• RIVM 14%• Rode Kruis 1%• Landelijk nummer overheid (0800-1351) 7%• Ziekenhuis 10%• Bedrijfsarts 5%

Gemiddeld rapportcijfer voor het leven op dit moment.

7

• Hartaandoening 19%• Diabetes 13%• Overgewicht 27%• Long/luchtwegaandoening 32%• Nieraandoening 3%• Verminderde weerstand tegen infectie 9%• HIV infectie 0,2%

Aangegeven aandoeningen zijn:

rekent zich tot één van de risicogroepen van het coronavirus.

38%

geeft aan dat het coronavirus is vastgesteld door een test.

1%

55% mijn werk gaat gewoon door 9% mijn werkt ligt stil 6% ik werk nu meer13% ik werk nu minder 6% ik doe nu ander werk dan ik gewend was42% ik werk nu (vooral) vanuit huis

21% (vervroegd) pensioen 6% langere tijd ziek of arbeidsongeschikt 2% langere tijd werkloos 6% anders

heeft een baan.65%

Dit lukt (zeer) goed Neutraal Dit lukt (helemaal) niet

Thuisblijven bij klachten van neusverkoudheid of hoesten, keelpijn of koorts.

88% 8%4%

Bezoek aan kwetsbare personen beperken. 94% 1% 4%

Zoveel mogelijk thuis werken. 74% 4% 23%

Zoveel mogelijk thuis blijven. 89% 5% 6%

Minimaal 1,5 m afstand te houden tot elkaar. 95% 3% 2%

Grote gezelschappen vermijden. 98% 1% 1%

Aanpassingen doen bij het doen van boodschappen (bijv. op een rustiger tijdstip gaan of alleen).

95% 3% 2% Dit was i.v.m.:• Begrafenis 19%• Religieuze bijeenkomst 9%• Verjaardagsfeest 12%• Op het werk 40%

heeft in de afgelopen 3 weken een bijeenkomst bezocht met

meer dan 10 personen.

5%

ManVrouw

69% 31%

Opleidingsniveau

6% laagopgeleid39% middelbaar opgeleid56% hoogopgeleid

5.895 personen uit de regio Utrecht hebben

deelgenomen aan dit onderzoek

• Voor medische vragen met betrekking tot eigen gezondheid bel uw huisarts.• Voor (medische) vragen en richtlijnen over het corona virus, RIVM: 0800-1351.• Voor (praktische) hulpvragen Rode Kruis Hulplijn: 070-4455888.• Voor ouderen met vragen ‘hart onder de riem’ Anbo: 0348-466666.• Voor jongeren met vragen GGD www.jouwggd.nl (chatfunctie voor jongeren).• Voor een luisterend oor, De Luisterlijn: 0900-0767 (24/7).

Dit onderzoek naar de impact van de coronacrisis is gehouden onder het GGD regio Utrecht panel en uitgezet via sociale media. De samenstelling van deze onderzoeksgroep is niet representatief voor de gehele regio. Daarom moeten de resultaten van dit onderzoek beschouwd worden als een indicatie voor de regio.

Van de deelnemers is:

heeft afgelopen 3 weken 1 of meer klachten gehad.

35%

Leefstijl

55%geeft aan minder

te bewegen.

30%geeft aan vaker

buiten te komen.

17%eet minder

gezond.

13%drinkt meer

alcohol.

7%rookt meer.

30%slaapt minder goed.

55%leeft

bewuster.

heeft de afgelopen weken telefonisch contact opgenomen met een hulpverlener of organisatie, vanwege een vraag over

het coronavirus.

12%

Is tevreden met het antwoord op hun vraag.

76%

(Zeer)goedGaat wel(Zeer)slecht

3%

78%

19%

Wat is uw leeftijd

18-24 jaar25-39 jaar40-64 jaar65-79 jaar80 jaar of ouder

3%

21%22%

52%

2%

heeft één of meer thuiswonende kinderen onder de 18 jaar.

48%

40% geeft aan onrustig te worden van

de verspreiding van het coronavirus.

32% ziet het coronavirus als een periode met nieuwe kansen.

7% vindt alle aandacht voor

het virus overdreven.

41% zet zich extra in voor anderen.

Welbevinden

Waarover bent u bezorgd?

• Verlies van werk 10%• Verlies van inkomsten 16%• Gezondheid van mijzelf en/of mijn naasten 75%• Economische situatie in ons land 45%• Over mijn kinderen 27%• Over de toekomst 28%• Niet bezorgd 6%

18%maakt zich zorgen.

Meer informatie over het inwonerspanel van GGD regio Utrecht vindt u op de website: www.panelggdru.nl. Voor vragen over dit onderzoek: [email protected]

77%voelt zich kalm en rustig.

71%slaapt goed.

denkt besmet te zijn (geweest) met het coronavirus.

17%

73%pas me

makkelijk aan de nieuwe

situatie aan.

30%voelt zich.eenzamer.

36%ervaart het als een periode

van rust en bezinning.

31%voelt zich

opgesloten.

32%mist de steun van mensen

in directe omgeving.

Onderzoek in de regio Utrecht peiling 1 (3-13 april 2020)

Uitkomsten onderzoek impact coronacrisis

Page 30: OVERZICHT ECONOMISCHE EFFECTEN · • ondernemers in ICT, media en zakelijke diensten lijken relatief weerbaar • zakelijke dienstverleners zien wel annulering / uitstel van bestaande

Rabobank:Utrechtrelatiefmindergevoeligvoorcoronacrisis(9april)

28-04-20 �30

• RegioUtrechtismindergevoeligvoordeeconomischeeffectenvaneencoronacrisisdanandereregio’salsNoord-LimburgofAmsterdam

• crisiseffectenwerkenopmacro-economischniveauhetsterkstdoorinregio’smetveelindustrieen/ofhandel

• eenomvangrijkepubliekesector,waarinUtrechtsprakevanis,vormteenbuffer.Deomvangrijkesectorspecialistischezakelijkedienstenisnietongevoeligvooreenneergang,maarwordtmindergeraaktdanhandelenindustrie

• inverschillendeonderzoekenisgeconstateerddatbedrijveninderegioUtrechtmaarmatigcommercieelmetelkaarzijnvervlochten.DezebeperkterelatieszijnvolgensRaboResearchnugunstig:krimpindeenesectortrektanderesectorennietmee

Figuur 4: Bijdrage aan het effect van decoronacrisis op de Nederlandse economie

Bron: CBS

Figuur 5: Economische gevoeligheid voor decoronamaatregelen

Bron: RaboResearch

Door het effect van de coronacrisis op sectoren tevergelijken met het aandeel van die sectoren in deeconomie, krijgen we een beeld van deeconomische gevoeligheid voor de coronacrisis. Zoheeft de grote klap in de horeca enorme gevolgenvoor ondernemers en werknemers in die sector,maar is het effect daarvan op de totale economietoch lager dan het effect van de productiedaling inde industrie en de handel. Elke sector heeft dus eeneigen verwacht economisch effect. Dit kan wordenberekend door de prognose voor de sector tevermenigvuldigen met het aandeel van de sector inde totale economie ﴾figuur 4﴿.

Op dezelfde manier kunnen we de bijdrage vansectoren aan het corona‐effect op regionaleeconomieën berekenen. Het uitgangspunt hierbij isdat het corona‐effect per sector voor elke regiogelijk is. Oftewel, we nemen aan dat de mate waarinsectoren lijden onder de coronacrisis niet verschiltper regio. Omdat het aandeel van de sectoren in deeconomie per regio wel verschilt, verschilt ook debijdrage van de sectoren aan het regionale corona‐effect. De optelling van die effecten geeft eenregionaal corona‐effect weer en kan wordenomschreven als de gevoeligheid van regionaleeconomieën voor de coronacrisis ﴾figuur 5﴿[1].

Noord‐Limburg, Zeeuws‐Vlaanderen en Delfzijl en omgeving hebben de meest gevoelige economieën voor decoronacrisis. In alle drie de regio’s komt dat vooral door hun grote aandeel van de industrie. Ook Flevoland,Zuidwest‐Gelderland en Groot‐Amsterdam zijn erg gevoelig, vooral door de bijzonder grote handelssector.De minst gevoelige regio’s hebben allemaal een grote zorgsector: Overig Groningen ﴾de regio rondom destad Groningen﴿, Noord‐Drenthe en Arnhem/Nijmegen. Verder valt op dat het zuiden van het land gevoeligeris dan het noorden, op enkele regio’s na. Over het algemeen zijn de industrie en de handel in Zuid‐Nederlandgroter.

Minder baat bij een gunstig vestigingsklimaatRegionale economische groei is uiteraard niet alleen afhankelijk van de economische structuur van regio’s. Talvan andere kenmerken van gebieden hebben daar invloed op. Samengevat gaat het dan vooral omkenmerken van het regionale vestigingsklimaat. Denk aan zogenoemde agglomeratie‐ of clustervoordelen:voordelen door de nabijheid tot andere of soortelijke en samenwerkende bedrijven. Maar ook voordelen die

09 april 2020 | Copyright © 2020 Rabobank/RaboResearch, Utrechthttps://economie.rabobank.com/publicaties/2020/april/effecten%2Dvan%2Dcoronacrisis%2Dop%2Dregionale%2Deconomieen/

3/5

Page 31: OVERZICHT ECONOMISCHE EFFECTEN · • ondernemers in ICT, media en zakelijke diensten lijken relatief weerbaar • zakelijke dienstverleners zien wel annulering / uitstel van bestaande

Signalenvangemeentengemeentenvoorbedrijven• gemeentenziennadeeerstepiekvanaanvragennueenafvlakking/terugloopvanhetaantalaanvragenvanuitzzp’ersen

bedrijven• ondernemerswetenhunwegtevindenenmakenvooralgebruikvanlandelijkeregelingen.Erwordtgewaarschuwdvoor

overkillvanloketten• eerstesignalenvanbedrijvendiehetnietredden,komenuitdehorecasector• gemeentenondersteunenbedrijvendoorfacturensnellertebetalen,verlaginggemeentelijkeheffingen,opschorten/

gespreidbetalenvangemeentelijkeheffingenenhuur(bijgemeentelijkvastgoed),tijdelijkevergunningen,snellereafhandeling,verruimingvenstertijden(bevoorradingsupermarkten))

• financiëleondersteuninggevraagdvoorinitiatieventbvretail,toerisme,vitalekernen,cultureleorganisatiesvooruitkijken• gemeentenmakenzichzorgenoverretail-encultuursector,zowelopkortealsmiddellangetermijn:deretailheeft

behoefteaanversnellingvandedigitalisering,deculturelesectorwordthardgeraaktdoorannuleringvanevenementenenontbrekenvangnetten

gemeentenindeknel• dilemma:kwijtscheldinggemeentelijkelasten/inkomstenzougatenslaaninlokalebegrotingen• aantalbijstandsaanvragengroeit,wateveneensgatslaatingemeentelijkebegrotingen

28-04-20 �31

Page 32: OVERZICHT ECONOMISCHE EFFECTEN · • ondernemers in ICT, media en zakelijke diensten lijken relatief weerbaar • zakelijke dienstverleners zien wel annulering / uitstel van bestaande

Signalenvanregionaalbedrijfsleven

sectortoerismeenrecreatieUtrechtRegion

• enquêteonder>500bedrijventussen2-13april• 70%vandebedrijvenisvollediggesloten,80%had76-100%

minderbezoekersafgelopenmaand• bijdriekwartvandebedrijvenis76-100%vandeomzetvoor

komendeweken/maandengeannuleerd

28-04-20 �32

Page 33: OVERZICHT ECONOMISCHE EFFECTEN · • ondernemers in ICT, media en zakelijke diensten lijken relatief weerbaar • zakelijke dienstverleners zien wel annulering / uitstel van bestaande

Signalenvanregionaalbedrijfsleven[geactualiseerd]

bedrijvenkijkenvooruit• bedrijvenenondernemersverenigingenverkennenhandelingsperspectievenpost-lockdown/post-corona:

kansenin1,5m-economie,verschuivingvanmondialenaarregionaleproductieketens,combinerenvaninvesteringenintransities(bv.duurzaamheid,digitalisering)

bedrijvenhelpenbedrijveninderegio

• groeiendaanbod(o.m.viaUtrechtRegionEconomischeCoronaAlliantie)vano.a.financieelenwebspecialisten,consultantsenmarketeersomcollega-ondernemersgratisoftegenverlaagdtariefteondersteunen

• hetprojectextrahandenvoordezorg.nllooptnudrieweken.ViaUtrechtzorgzijn347matchesbij40organisatiestotstandgebracht

aandachtspunten

• bijincubatorsvallenhuurinkomstenweg,bundelenlandelijkdekrachten

• ambachtelijkesectorenvallenbuitensteundoorstrakkesectorafbakeningvoornoodmaatregelen

28-04-20 �33

Page 34: OVERZICHT ECONOMISCHE EFFECTEN · • ondernemers in ICT, media en zakelijke diensten lijken relatief weerbaar • zakelijke dienstverleners zien wel annulering / uitstel van bestaande

Nieuwevacaturesvooralinzorg,retail,zakelijkedienstenenICT[geactualiseerd]

28-04-20 �34Bron:ArbeidsmarktinZicht/Textkernel

Bron:ArbeidsmarktinZicht/CBS

Ontwikkelingonlinevacaturesperweek(Utrecht)

Ontwikkelingondernemersvertrouwen(Utrecht)

Deforseterugvalinweek12looptgelijkaandeafkondigingvandelockdowninleisureendiensten.Vacaturesdienuwordenopengezet,zijnvoorzorg,zakelijkeenfinanciëlediensten,ICT,onderwijs,retail.

Vanafmedio2019begondestemmingbijindustrieomteslaan.Detailhandelendienstverlenerswarensindsdienjuistpositiefgestemd.Inmaart2020isdestemmingbijallesectorenvollediggekanteld.

Page 35: OVERZICHT ECONOMISCHE EFFECTEN · • ondernemers in ICT, media en zakelijke diensten lijken relatief weerbaar • zakelijke dienstverleners zien wel annulering / uitstel van bestaande

StijgingaantalfaillissementenenWW-uitkeringen[geactualiseerd]

28-04-20 �35

Bron:ArbeidsmarktinZicht/CBS

Bron:ArbeidsmarktinZicht/UWV

Week15toondem.n.indehorecaeenstijgingvanhetaantalfaillissementen.VolgenshetCBSwijkthetaantalfaillissementennognietafvandetrenduit2019.Expertsverwachtengroeivanhetaantalfaillissementenlater,alsbufferszijnopgedroogdennoodsteunisgeëindigd.

Ontwikkelingin-/uitstroomWWpermaand(Utrecht)

Januari2020lieteenregulierepiekininstroomziendoorafloopvantijdelijkearbeidscontracten.NustijgtdeinstroomvannieuweWW-uitkeringenvan1.700infebruarinaar2.300inmaart2020.Eenjaareerderwasdatnog1.800.

0

30

60

90

120

Week01 Week03 Week05 Week07 Week09 Week11 Week13 Week15

Nederland Utrecht

Ontwikkelingfaillissementenperweek(Utrecht,Nederland)

Page 36: OVERZICHT ECONOMISCHE EFFECTEN · • ondernemers in ICT, media en zakelijke diensten lijken relatief weerbaar • zakelijke dienstverleners zien wel annulering / uitstel van bestaande

Regionalearbeidsmarkt:gedemptestijgingvanaantaluitkeringenaantalWW-uitkeringenmaart2020tovfeb2020(allesectoren)

instroom:nieuweWW-uitkeringenmaart2020tovfeb2020(allesectoren)

instroom:nieuweWW-uitkeringenmaart2019tovfeb2019(allesectoren)

Nederland +4,3% +42,3% -4,8%

provincieUtrecht +2,5% +35,1% -1,3%

arbeidsmarktregiomidden-Utrecht +2,5% +40,3% -2,2%

arbeidsmarktregioAmersfoort +2,3% +19,4% -0,9%

arbeidsmarktregioFoodValley +1,5% +25,1% +3,4%

arbeidsmarktregioGooi+Vechtstreek +2,5% +37,2% +6,4%

arbeidsmarktregiogroot-Amsterdam +6,6% +34,9% +10,4%

28-04-20 �36

Bron:UWV

IndeprovincieUtrechtsteeghetaantallopendeWW-uitkeringeninmaart2020met2,5%tenopzichtevaneenmaandeerder.DiestijgingligtlagerdaninNederlandalsgeheel.Hetaantallopendeuitkeringenishetsaldovanhetaantalnieuweenhetaantalbeëindigdeuitkeringen,plusdeuitkeringendiedoorliepeninmaart.Hetaantalnieuweuitkeringensteeginmaart2020fors,maarinUtrechtlagookdiestijgingonderhetlandelijkgemiddelde.Tenopzichtevaneenjaareerderishetbeeldvoormidden-UtrechtenAmersfoortgekanteld,voordeoverigearbeidsmarktregio’sverderverslechterd.Detabelgeeftallevijfdearbeidsmarktregio’sweerdieUtrechtsegemeentenomvatten.

Page 37: OVERZICHT ECONOMISCHE EFFECTEN · • ondernemers in ICT, media en zakelijke diensten lijken relatief weerbaar • zakelijke dienstverleners zien wel annulering / uitstel van bestaande

Regionalearbeidsmarkt:sprongWW-uitkeringeninhorecaenuitzendbranche

horecaencatering

uitzendbranche detailhandel

aantalWW-uitkeringenmaart2020tovfeb2020

aantalWW-uitkeringenmaart2020tovfeb2020

aantalWW-uitkeringenmaart2020tovfeb2020

Nederland +29,9% +24,6% +4,2%

arbeidsmarktregiomidden-Utrecht

+36,4%(390->532)

+33%(585->778)

-1,0%(796->788)

arbeidsmarktregioAmersfoort

+16,4%(140->163)

+29%(248->320)

+6,4%(328->349)

arbeidsmarktregioFoodValley

+26,1%(111->140)

+20,5%(263->317)

0%(245)

arbeidsmarktregioGooienVechtstreek

+23,2%(138->170)

+27,5%(167->213)

-1,3%(300->296)

arbeidsmarktregiogroot-Amsterdam

+36,8%(1260->1724)

+49,7%(1117->1672)

+4,6%(1497->1566)

28-04-20 �37Bron:UWV

• dezetabelfocustopeenaantaldirectgetroffensectoren

• horeca/cateringendeuitzendbranchelateneensprongzieninhetaantallopendeWW-uitkeringen

• indehorecagroeidedeinstroom(nieuweWW-uitkeringen)landelijkmet224%,indeuitzendbranchemet143%

• inderetailsectorsteeghetaantalnieuweWW-uitkeringenmet21%.Dooruitstroomsteeghetaantallopendeuitkeringennogbeperkt,met4%

• inarbeidsmarktregio’smidden-Utrechtengroot-AmsterdamstijgthetaantallopendeWW-uitkeringenindehorecabovengemiddeld

• deuitzendbranchelaatinvrijwelallearbeidsmarktregio’seenbovengemid-deldestijgingzien(behalveFoodValley)

Page 38: OVERZICHT ECONOMISCHE EFFECTEN · • ondernemers in ICT, media en zakelijke diensten lijken relatief weerbaar • zakelijke dienstverleners zien wel annulering / uitstel van bestaande

RegioUtrecht:flexcontractengaansporentrekkeninretailenhoreca

28-04-20 �38Bron:ArbeidsmarktinZicht/CBS

Aantalwerkendenmetflexcontractnaarsector(Utrecht)

Deflexibeleschilvanmedewerkers(zzp’ersenflexcontracten)komtbijcrisisalseerstezonderwerktezitten.

Bron:ArbeidsmarktinZicht/CBS

Aantalwerkendennaartypearbeidsrelatie(Utrecht)

440.300

119.900

152.200