Overijssel winkelatlas 2012

8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012

1/60

Winkelatlas Overijssel

Inventarisatie detailhandelsstructuur Overijssel

Juli 2012


2/60

Winkelatlas Overijssel

Inventarisatie detailhandelsstructuur Overijssel

Juli 2012


3/60


4/60

Het overnemen uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron duidelijk wordt vermeld.

Colofon

Uitgave

I&O Research

Stationsplein 11

Postbus 563, 7500 AN Enschede

Rapportnummer

2012/055

Datum

Juli 2012

Opdrachtgever

SER Overijssel

Auteurs

Gijs Jan VisserRuud Esselink

Bestellingen

Exemplaren zijn verkrijgbaar bij de opdrachtgever


5/60

1. Inleiding 1

1.1 Dynamiek detailhandel 1

1.2 Provinciaal detailhandelsbeleid 1

1.3 Behoefte aan inzicht in detailhandel Overijssel 3

1.4 Onderzoeksvragen en aanpak 3

1.5 Leeswijzer 4

2. Detailhandelssector Overijssel 6

2.1 Inleiding 6

2.2 Winkelaanbod 7

2.3 Leegstand 20

2.4 Analyse werkgelegenheid 23

2.5 Winkelgebieden 25

2.6 Plannen en ontwikkelingen 30

3. Koopstromen en consumentengedrag 36

3.1 Inleiding 36

3.2 Koopstromen 36

3.3 Economisch functioneren 41

3.4 Consumentengedrag 42

4. Beschouwing 48

4.1 Vanuit landelijk perspectief 48

4.2 Detailhandel Overijssel 50

Begrippenlijst 4

Inhoudsopgave pag.


6/60

Hoofdstuk 1InleidingInleidingInleidingInleiding


7/60

Winkelatlas Overijssel Inleiding

1

1.Inleiding

1.1Dynamiek detailhandelVeranderingen benvloeden detailhandel

Demografische veranderingen vormen de komende jaren in belangrijke mate het vertrekpunt voor

nieuw of bijgesteld detailhandelsbeleid. Vergrijzing en ontgroening vertalen zich niet alleen in een

kwantitatieve krimp van de bevolking, maar zorgen ook voor een veranderende samenstelling van de

bevolking. Dit zal de kwantitatieve en kwalitatieve vraag, behoefte aan en economische houdbaarheid

van voorzieningen veranderen. En is daarmee direct van invloed op de leefbaarheid van kleinere

dorpskernen als ook van stedelijke wijken. Natuurlijk is demografie niet de enige benvloedende factor.

Ook technologie (internet), economie (bestedingen), maatschappij (onder andere milieu en mobiliteit)

en beleid & wetgeving vormen belangrijke krachtenvelden die van invloed zijn op het

voorzieningenniveau, met detailhandel als belangrijke pijler.

Geleidelijke accentverschuiving

Het aantal winkelmeters is de afgelopen jaren continu gegroeid, onder invloed van een groeiende

bevolking, een hogere welvaart en een behoefte aan meer keuze. Beleid was dan ook vooral gericht op

uitbreiding en het controleren van deze uitbreiding. Er is echter een transformatie gaande die het

winkellandschap de komende decennia sterk zal doen wijzigen. Krimp zal de behoefte aan winkelsverkleinen. Vergrijzing zal niet alleen de behoefte aan producten doen veranderen, ook het aantal

zelfstandige winkeliers zal door gebrek aan bedrijfsopvolging afnemen.

Internet zal het koopgedrag ook verder blijven veranderen. Niet alleen worden meer producten gekocht

vanachter de computer en via smartphones en andere nieuw te ontwikkelen digitale gadgets, ook is

internet in toenemende mate bepalend voor de kooporintatie (wat koop ik waar, wanneer en tegen

welke prijs). De verwachting voor de komende jaren is dat het accent, ook in de beleidsvorming en

uitvoering, minder op meer en meer op betere meters zal komen te liggen.

1.2Provinciaal detailhandelsbeleidOmgevingsvisie Overijssel

Met de komst van de nieuwe Wet op de Ruimtelijke Ordening (nWro) per 1 juli 2008 hebben provincies

nieuwe instrumenten tot de beschikking gekregen, zowel op het gebied van beleidsontwikkeling,

beleidsuitvoering, beleidsdoorwerking als beleidshandhaving. De rol van de provincie op het gebied

van ruimtelijke ordening kan dus meer actief en uitvoeringsgericht zijn. Echter, provincies vullen haar

rol en positie ten aanzien detailhandelsbeleid vooralsnog verschillend in. Voor de provincie Overijssel

zijn de Omgevingsvisie en Omgevingsverordening leidend (vastgesteld juli 2009).

In de Omgevingsvisie is opgenomen:

'Decentraal wat kan, centraal wat moet', is het motto van de nieuwe wet op de ruimtelijke ordening. Wij

vertrouwen erop dat gemeenten de publieke belangen van de lokale leefgemeenschap zelfstandig

behartigen. Ingrepen en bemoeienis door de provincie beperken zich tot het provinciaal belang.


8/60


2

Ruimtelijke ontwikkeling vraagt om een samenhangende afweging van opgaven op het

(boven)regionale niveau. De provincie is verantwoordelijk voor deze afweging en voor een integrale

aanpak van de ruimtelijke ontwikkeling in de regio.

In aanvulling op het basisinstrumentarium van de SER-ladder is in de Omgevingsverordening Overijssel

2009 opgenomen dat grootschalige en perifere detailhandel buiten de bestaande stedelijke omgeving

niet kan plaatsvinden. Kortom, geen weidewinkels die de basisvoorzieningen in dorp of binnenstad

uithollen. Er worden beperkingen opgelegd aan detailhandel buiten kernen.

SESESESERRRR----ladder voor ruimtelijk detailhandelsbeleidladder voor ruimtelijk detailhandelsbeleidladder voor ruimtelijk detailhandelsbeleidladder voor ruimtelijk detailhandelsbeleid

In het ruimtelijke detailhandelsbeleid kan, in navolging van bedrijventerreinen, het systeem van de SER-ladder worden

gehanteerd: eerst wordt in of aan bestaande winkelgebieden ruimte gezocht of gemaakt (herstructurering). Pas als al die

mogelijkheden zijn benut, wordt overwogen of nieuwe winkelontwikkelingen in de periferie gewenst zijn.

De provincie Overijssel heeft in 2007 de Detailhandelsvisie Overijssel definitief vastgesteld. Aan de

basis van het in deze visie geschetste wensbeeld en toetsingskader ligt een inventarisatie van de

detailhandelsstructuur. Deze inventarisatie bestaat voor het overgrote deel uit een beschrijving van het

winkelaanbod, aangevuld met een beperkte - op hoofdlijnen weergegeven - analyse van het

functioneren van detailhandel en consumentengedrag. Ook is een overzicht opgenomen van de

detailhandelsplannen in de provincie.

Figuur 1.1

Winkelgebiedstypen in Overijssel.

Bron: Provincie Overijssel, Detailhandelsvisie Overijssel 2007.


9/60


3

1.3Behoefte aan inzicht in detailhandel OverijsselLandelijk zijn tekenen van stagnatie zichtbaar, met onder meer signalen van toenemende structurele

leegstand in de detailhandel, afnemende bezoekersaantallen en winkelsluitingen. Gaat de winkelmarkt

de kantorenmarkt achterna?

Ter onderbouwing van discussie over de toekomstige positie van de detailhandel en de (provinciale)

beleidsvorming heeft SER Overijssel vanuit haar adviestaak richting Gedeputeerde Staten behoefte aan

inzicht in de huidig omvang, samenstelling en het functioneren van detailhandel in Overijssel. SEROverijssel krijgt daarmee de ernst van de situatie in Overijssel en in de Overijsselse gemeenten in

beeld.

1.4Onderzoeksvragen en aanpakIn dit onderzoek staat de volgende onderzoeksvragen centraal:

Wat is de omvang en samenstelling van het winkelaanbod in Overijsselse gemeenten?

Wat zijn ontwikkelingen in het winkelaanbod 2007-2012?

Wat is de (ontwikkeling van de) werkgelegenheidsbijdrage van detailhandel in Overijssel?

Wat is de verzorgingsfunctie van gemeenten?

Welke detailhandelsplannen bestaan er in Overijssel?

En wat is het huidig economisch functioneren van detailhandel in Overijssel?

Het onderzoek wordt uitgevoerd op basis van desk- en dataresearch. Dit bestaat uit drie onderdelen,

die hieronder worden besproken.

Kwantitatieve analyse winkelaanbod

Deze analyse wordt uitgevoerd op basis van beschikbare data en cijfers van Locatus. De volgende

vragen komen onder meer aan bod: Hoe is het winkelaanbod samengesteld en welke branches zijn

onder- of oververtegenwoordigd? Wijkt de aanbodstructuur in Overijssel af van andere provincies en

het landelijk beeld? Wat gebeurt er met het winkelaanbod op gemeentelijk niveau? En hoeveel

leegstand is er Overijssel?

WerkgelegenheidsanalyseDoor naar de werkgelegenheid in de detailhandel te kijken, ontstaat inzicht in de positie die

detailhandel als sector inneemt in de provinciale economische structuur. Hiervoor maken we gebruik

van LISA-cijfers. Het provinciaal werkgelegenheidsregister (BIRO) is onderdeel hiervan. We kijken in

deze rapportage naar de volgende onderdelen:

vergelijking van Overijssel op provincieniveau;

de belangrijkste ontwikkelingen naar gemeente;

de belangrijkste ontwikkelingen naar branche;

de ontwikkelingen op korte (2010-2011) en lange termijn (we gaan in deze rapportage uit van

2000-2011).


10/60


4

Koopstromenonderzoek

Op basis van de data van het in 2010 in Oost-Nederland uitgevoerde koopstromenonderzoek is er veel

informatie aanwezig over koopstromen in de provincie Overijssel. Naast een hoofdrapport zijn in totaal

76 kernrapportages samengesteld (afhankelijk van de deelname en rapportagewensen van

gemeentelijke opdrachtgevers). Voor deze inventarisatie draaien we cijfers uit op gemeenteniveau.

Hiermee is het namelijk mogelijk om omzetcijfers te koppelen aan het winkelaanbod waardoor een

indicatie ontstaat van het economisch functioneren van de detailhandel in Overijsselse gemeenten.

In de koopstromenanalyse komen de volgende punten naar voren:

omzet dagelijkse en niet-dagelijkse sector op gemeenteniveau;

onderscheid tussen binding en toevloeiing naar gemeente;

vloerproductiviteit (omzet per m2 WVO) dagelijkse en niet-dagelijkse sector;

de volgende kwalitatieve aspecten:

o waardering winkelvoorzieningen;

o vervoermiddelgebruik;

o aandeel dat minimaal 1 keer per week markt bezoekt, koopzondag bezoekt, aankopen via

internet doet.

1.5LeeswijzerDit rapport is als volgt opgebouwd: in hoofdstuk 2 wordt uitgebreid ingegaan op de omvang,

samenstelling en ontwikkeling van het winkelaanbod. Ook wordt daarbij gekeken naar de leegstand.

Voorts brengen we de omvang van de detailhandel in beeld met behulp van de werkgelegenheid. Waar

mogelijk vergelijken we Overijssel met Nederland en zoomen we in op gemeenteniveau. Hoofdstuk 3

geeft op basis van het in 2010 uitgevoerde Koopstromenonderzoek Oost-Nederland inzicht in de

vraagkant. Hierbij is er zowel aandacht voor de meer kwantitatieve koopstromen en kooporintatie in

de dagelijkse en niet-dagelijkse sector, als voor kwalitatieve aspecten van consumentengedrag. Ook

hier geldt dat cijfers op provincie- en gemeenteniveau worden gepresenteerd. Hoofdstuk 4 bevat een

korte reflectie op de in de voorgaande hoofdstukken gepresenteerde cijfers. Tot slot is in de bijlagen

een korte begrippenlijst opgenomen.


11/60

5

Hoofdstuk 2Detailhandelssector OverijsselDetailhandelssector OverijsselDetailhandelssector OverijsselDetailhandelssector Overijssel


12/60

Winkelatlas Overijssel Detailhandelssector Overijssel

6

2.Detailhandelssector Overijssel

2.1InleidingEr is de laatste tijd veel bericht over sterke veranderingen in het winkelaanbod, met winkelsluitingen

en toenemende leegstand maar ook schaalvergroting als veel gebruikte trefwoorden. Over een langere

termijn beschouwd, is een drietal structuurwijzigingen zichtbaar in de detailhandel.

Van klein naar grootVan klein naar grootVan klein naar grootVan klein naar groot

Veel kleine speciaalzaken zijn verdwenen en hebben plaatsgemaakt voor een beperkt aantal formules met grote winkels en

een breed, scherp geprijsd assortiment. In al le branches betreden nieuwe formules de Nederlandse winkelmarkt,

waartegen de zelfstandige winkelier op de hoek steeds moeilijker kan concurreren. Vooral in de levensmiddelensector is

het aanbod zelfstandige speciaalzaken fors uitgedund. Gevolg is dat het winkelaanbod in kleine kernen zich steeds vaker

beperkt tot een supermarkt. Grotere winkelgebieden zijn eenzijdiger geworden. De sneltreinvaart waarmee de kleinste

speciaalzaken de afgelopen jaren zijn verdwenen, leidt tot sombere vooruitzichten over het voortbestaan van de specialist.

Van winkel naar webVan winkel naar webVan winkel naar webVan winkel naar web

Het aantal fysieke winkels in Nederland is kleiner geworden. Dat het aantal detailhandelsvestigingen desondanks gegroeid

is, is te verklaren door een andere transformatie, namelijk die van fysieke winkel naar webwinkel. Het aantal webwinkels

in Nederland groeit explosief. De in het straatbeeld gemiste winkeldiversiteit en -variatie is ruimschoots te vinden opinternet. In ruimtelijke zin mag het winkelbeeld dan eenzijdiger zijn geworden, in virtuele zin zeker niet.

Van massa naar uniekVan massa naar uniekVan massa naar uniekVan massa naar uniek

Als een tegenreactie op het verdwijnen van de lokale ondernemer en de schaalvergroting in de afgelopen jaren is er een

toenemende waardering voor en behoefte aan kleinschalige speciaalzaken. De klant wil weg uit het (grijze) midden en gaat

op zoek naar uniciteit. De nieuwe, kleine winkel gaat hierin mee en zet een unieke winkel neer - met een uniek product

en/of een unieke dienstverlening. De aankoop(beleving) krijgt daardoor een toegevoegde waarde, zowel voor de klant als

de ondernemer. Er ontstaat een nieuwe generatie zelfstandige detailhandelsondernemers, waarbij de traditionele

middenstander plaatsmaakt voor de nieuwe, bewuste kleine zelfstandige ondernemers. De kleine winkel wordt vooral als

kansrijk gezien, omdat deze de variatie biedt die de consument zoekt.

De economische crisis heeft de conjunctuurgevoelige detailhandel klappen toegedeeld. Als gevolg van

de economische krimp zijn de detailhandelsbestedingen omlaag gegaan, waarbij met name in de niet-

dagelijkse sector te kampen heeft met teruglopende bestedingen. Veel detaillisten hebben afgelopen

jaren te kampen gehad met omzetdalingen, maar hebben zich wel kunnen handhaven. Wel ligt het

aantal winkelsluitingen hoger dan in jaren van hoogconjunctuur. De scherpe concurrentie (mede ook

door de opkomst van internet) gekoppeld aan het lagere economische tij heeft er toe geleid dat

winkeldeuren zijn gesloten. Internet zal het koopgedrag verder blijven veranderen. Niet alleen worden

meer producten gekocht vanachter de computer en via smartphones en andere nieuw te ontwikkelen

digitale gadgets. Ook is internet in toenemende mate bepalend voor de kooporintatie (wat koop ik

waar, wanneer en tegen welke prijs).


13/60


7

Concreet betekent dit dat als gevolg van de veranderende kooporintatie (meer internet) en minder

consumenten (krimp) het draagvlak voor winkels landelijk zal krimpen, wat ruimtelijke consequenties

heeft voor de omvang en spreiding van het winkelaanbod en daarmee ook de leefbaarheid in kernen.

Hierbij speelt ook het wegvallen van oudere zelfstandige detaillisten, zonder opvolging, een rol.

In welke mate is de Overijsselse detailhandel in de afgelopen jaren veranderd? Het eerste hoofdstuk

van dit rapport schetst de omvang en samenstelling van de detailhandel in Overijssel. We beginnen met

de omvang, samenstelling en ontwikkeling van het winkelaanbod (paragraaf 2.2), uitgesplitst naaraantal winkelmeters en aantal winkels. Daarnaast is er in paragraaf 2.3 specifiek aandacht voor

leegstand. Paragraaf 2.4 gaat vervolgens in op de werkgelegenheid in de Overijsselse detailhandel.

Voor deze paragrafen geldt dat we enerzijds op provinciaal niveau een vergelijking maken met

landelijk en anderzijds ook op gemeenteniveau naar de detailhandel kijken. In de laatste paragraaf van

dit hoofdstuk kijken we naar de planvorming in de provincie Overijssel om een inschatting te kunnen

maken van hoeveel nieuwe winkelmeters er de komende jaren naar verwachting nog zullen worden

toegevoegd aan het Overijsselse winkelaanbod.

2.2Winkelaanbod

2.2.1 Overijssel en Nederland

In vijf jaar tijd 125.000 winkelmeters erbij in Overijssel

Tabel 2.1 laat de ontwikkeling van het winkelaanbod in Overijssel in de dagelijkse en niet-dagelijkse

sector zien. Het totale winkelvloeroppervlak is in Overijssel in de periode 2007-2012 toegenomen met

6 procent en bedraagt begin 2012 bijna 2,2 miljoen m2. De grootste toenames zijn zichtbaar in de

sectoren mode en luxe en vrije tijd. De overige detailhandel is de enige sector waar het

winkelvloeroppervlak is afgenomen. In Nederland nam het winkelvloeroppervlak in dezelfde periode

met bijna 1,4 miljoen vierkante meter toe, een toename van 5 procent. Verhoudingsgewijs is het

winkelaanbod in Overijssel dus iets sterker gegroeid dan totaal in Nederland.

Tabel 2.1

Ontwikkeling winkelaanbod Overijssel (in m2WVO).

2007 2012 2007-2012 (abs.) 2007-2012 (%) Ned. 2007-2012 (%)

Dagelijks 376.760 397.380 20.630 5% 5%

Niet-dagelijks 1.667.880 1.772.180 104.300 6% 5%

waarvan

- Mode & luxe 407.750 463.070 55.320 14% 10%

- Vrije tijd 108.860 123.710 14.840 14% 2%

- In en om het huis 1.079.550 1.116.150 36.600 3% 4%

- Overig 71.720 69.260 -2.460 -3% 2%

totaal 2.044.600 2.169.560 124.920 6% 5%

NB: cijfers zijn exclusief leegstand.

Bron: Locatus, bewerking I&O Research.


14/60


8

Overijssel heeft relatief veel winkelmeters in sector in/om huis

Vergeleken met het landelijk gemiddelde is de sector in en om het huis in Overijssel qua

winkeloppervlak iets sterker vertegenwoordigd in Overijssel. Ten opzichte van 2007 is het aandeel van

deze sector overigens wel met 2 procentpunt afgenomen, wat met name veroorzaakt wordt door de

relatief sterkere groei van het aantal winkelmeters in de sectoren mode & luxe en vrije tijd.

Figuur 2.1

Procentuele verdeling winkelaanbod per sector, Overijssel en Nederland (in m2WVO, 2012).

20%

18%

22%

21%

6%

6%

49%

51%

3%

3%

0% 25% 50% 75% 100%

Nederland

Overijssel

Dagelijks Mode & Luxe Vrije Tijd In/om Huis Detailhandel Overig NB: cijfers zijn exclusief leegstand.


Meer meters, minder winkels

Het winkelvloeroppervlak in Overijssel is in 2007-2012 toegenomen. Het aantal verkooppunten is in

Overijssel daarentegen duidelijk afgenomen (zie tabel 2.2). In totaal zijn dit er bijna 600 minder, een

afname van 7 procent. Absoluut gezien is het aantal verkooppunten het meest gedaald in de sectoren in

en om het huis en dagelijks. In de sectoren vrije tijd (-14 procent) en in en om het huis (-11 procent) is

de relatieve afname het grootst. Ook landelijk is deze trend zichtbaar: het aantal winkels neemt

landelijk gezien met bijna 4 procent af. Deze afname is wel minder sterk dan in Overijssel, waar dit 7

procent is.

De groei van het aantal winkelmeters is in de afgelopen jaren in Overijssel dus iets groter geweest dan

landelijk gemiddeld, terwijl de afname van het aantal winkels ook relatief sterker is. Dit duidt er op dat

het proces van schaalvergroting zich in Overijssel sterker lijkt te hebben doorgezet dan gemiddeld in

Nederland. Overigens doet zich dit niet alleen voor in de grootschalige sector in en om het huis, wat

laat zien dat hier niet alleen sprake is van het Westermaat-effect.


15/60


9

Tabel 2.2

Ontwikkeling aantal verkooppunten Overijssel.

2007 2012 2007-2012 (abs.) 2007-2012 (%) Nl. 2007-2012 (%)

Dagelijks 1.990 1.820 -180 -9% -4%

Niet-dagelijks 6.010 5.590 -420 -7% -3%

waarvan

Mode en luxe 2.240 2.240 0 0% 2%

Vrije tijd 770 660 -110 -14% -12%

In en om het huis 2.550 2.280 -270 -11% -7%

Overig 450 420 -40 -8% 0%

totaal 8.000 7.410 -600 -7% -4%



De lichte oververtegenwoordiging van de sector in en om het huis zien we niet alleen terug in het

aantal winkelmeters. Ook het aantal verkooppunten is vergeleken met het landelijke beeld relatief

groot (31 versus 28 procent van het totaal). Doordat in de mode & luxe het aantal verkooppunten de

afgelopen jaren in Overijssel niet is teruggelopen, is het aandeel van deze sector in de verdeling van

het aantal verkooppunten toegenomen van 28 procent in 2007 tot 30 procent in 2012. De overigesectoren hebben licht ingeleverd.

Figuur 2.2

Procentuele verdeling aantal verkooppunten per sector, Overijssel en Nederland (2012).

27%

25%

31%

30%

9%

9%

28%

31%

5%

6%

0% 25% 50% 75% 100%

Nederland

Overijssel

Dagelijks Mode & Luxe Vrije Tijd In/om Huis Detailhandel Overig NB: cijfers zijn exclusief leegstand.


Meer dagelijks, mode en plant & dier; minder electro en dhz

Op brancheniveau is wonen de branche met de meeste winkelmeters in Overijssel. Woninginrichting

neemt 24 procent van het winkeloppervlak voor rekening. Daarna volgens levensmiddelen (16 procent),

plant & dier (12 procent) en kleding & mode (11 procent).


16/60


10

In de periode 2007-2012 is met name in de doe-het-zelf branche het aantal vierkante meters

winkeloppervlak afgenomen, op enige afstand gevolgd door bruin & witgoed en wonen. De grootste

toename in de afgelopen vijf jaar is zichtbaar in de branche plant & dier (met bijna 66.000 m2),

gevolgd door huishoudelijke- en luxe artikelen, sport en spel en kleding & mode en levensmiddelen.

Vergeleken met landelijk is de procentuele toename in vier branches fors groter dan gemiddeld in

Nederland, namelijk warenhuis, huishoudelijke en luxe artikelen, sport & spel en plant & dier. Twee

branches hebben juist een relatief grotere afname: bruin- & witgoed en doe-het-zelf.

Tabel 2.3

Omvang per branche en procentuele ontwikkeling, Overijssel (2007-2012), met vergelijking Nederland.

winkeloppervlak (in m2WVO) verkooppunten

% ontw. 2007-2012 % ontw. 2007-2012

Ov. 2012 Ov. Ned. Ov. 2012 Ov. Ned.

Levensmiddelen 343.050 6% 5% 1.450 -9% -5%

Persoonlijke verzorging 54.330 2% 4% 370 -8% 0%

Warenhuis 56.160 21% 5% 40 54% 43%

Kleding & Mode 236.590 9% 12% 1.290 0% 4%

Schoenen & Lederwaren 66.150 11% 9% 250 -4% 7%Juwelier & Optiek 18.380 4% 4% 280 3% 1%

Huishoudelijke- & Luxe art. 73.740 41% 23% 300 6% -4%

Antiek & Kunst 12.050 -19% -21% 90 -23% -26%

Sport & Spel 78.300 35% 12% 280 -3% 2%

Hobby 19.320 -11% -15% 180 -31% -23%

Media 26.090 -10% -9% 200 -10% -17%

Plant & Dier 264.150 33% 13% 530 -1% -4%

Bruin & Witgoed 58.990 -13% -6% 350 -24% -11%

Auto & Fiets 67.030 10% 14% 280 0% 4%

Doe-Het-Zelf 204.430 -10% -2% 320 -20% -18%

Wonen 521.550 -1% 3% 810 -9% -5%Detailhandel Overig 69.260 -3% 2% 420 -8% 0%

totaal 2.171.570 6% 5% 7.410 -7% -4%



Sterke toename plant & dier vertaalt zich in bovengemiddelde vertegenwoordiging

Wanneer we per branche het aandeel in Overijssel vergelijken met het landelijk aandeel van die

branche in het totale winkelaanbod ontstaat aanvullend inzicht in de mate waarin

detailhandelsbranches relatief over- dan wel ondervertegenwoordigd zijn in Overijssel.


17/60


11

Met name auto & fiets en plant & dier zijn qua winkelmeters relatief sterk vertegenwoordigd in

Overijssel. Voor de doe-het-zelf geldt dat het aantal verkooppunten vrij hoog ligt in Overijssel, maar

het winkeloppervlak heeft een iets kleiner aandeel in het totale winkelaanbod dan landelijk gemiddeld.

Deze branche is in Overijssel kleinschaliger van opzet. Dit geldt ook voor warenhuizen. Het aandeel van

deze branche qua verkooppunten is licht bovengemiddeld, terwijl het aantal winkelmeters

verhoudingsgewijs klein is (zie verder ook figuur 2.5).

Figuur 2.3Relatieve over- of ondervertegenwoordiging detailhandelsbranches Overijssel (2012).

m2WVO Verkooppunten

84%

85%

90%

91%

91%

91%

106%

106%

108%

109%

121%

133%

98%

99%

100%

100%

96%

75% 100% 125% 150%

Warenhuis

Media

Persoonlijke Verzorging

Levensmiddelen

Sport & Spel

Juwelier & Optiek

Kleding & Mode

Doe-Het-Zelf

Bruin & Witgoed

Wonen

Antiek & Kunst

Hobby

Detailhandel Overig

Huishoudelijke- & Luxe art.

Schoenen & Lederwaren

Plant & Dier

Auto & Fiets

102%

100%

93%

91%

104%

99%

97%

126%

111%

105%

89%

108%

103%

104%

88%

110%

106%

75% 100% 125% 150%

l

k

e

f

t

.

r

84%

85%

90%

91%

91%

91%

106%

106%

108%

109%

121%

133%

98%

99%

100%

100%

96%

75% 100% 125% 150%

Warenhuis

Media


Levensmiddelen

Sport & Spel

Juwelier & Optiek

Kleding & Mode

Doe-Het-Zelf

Bruin & Witgoed

Wonen

Antiek & Kunst

Hobby

Detailhandel Overig

Huishoudelijke- & Luxe art.


Plant & Dier

Auto & Fiets

102%

100%

93%

91%

104%

99%

97%

126%

111%

105%

89%

108%

103%

104%

88%

110%

106%

75% 100% 125% 150%

l

k

e

f

t

.

r

NB: Nederland = 100%.


Gemiddelde winkelomvang in Overijssel kleine 300 m2

De totale gemiddelde winkelgrootte is in 2012 in Overijssel 293 m2WVO. In 2007 was dit nog 256 m2

WVO, wat neerkomt op een toename van 15 procent. Niet geheel verrassend is de winkelomvang het

grootst bij warenhuizen. Ten opzichte van 2007 is het aantal winkelmeters per verkooppunt - als enige

branche wel relatief sterk gedaald (-21 procent). Dit komt vooral doordat in de afgelopen jaren ook in

steeds meer kleinere gemeenten Hemas zich hebben gevestigd, plus de sterke doorgroei van Action. In

alle andere branches is de gemiddelde winkelomvang in de periode 2007-2012 toegenomen.


18/60


12

In de branches sport & spel, plant & dier en huishoudelijke & luxe artikelen is de procentuele groei

meer dan 30 procent. Er is dus duidelijk sprake geweest van een schaalvergrotingsproces de afgelopen

jaren.

Figuur 2.4

Gemiddelde aantal m2WVO per winkel, per branche, Overijssel (2007 en 2012).

65

86

129

130

133

158

149

168

203

215

188

229

202

256

371

564

598

1.662

66

110

130

137

148

166

170

184

237

238

249

266

281

293

501

641

647

1.306

0 500 1.000 1.500 2.000

Juwelier & Optiek

Hobby

Media

Antiek & Kunst


Detailhandel Overig

Bruin & Witgoed

Kleding & Mode

Levensmiddelen

Auto & Fiets

Huishoudelijke- & Luxe art.r


Sport & Spel

totaal

Plant & Dier

Doe-Het-Zelf

Wonen

Warenhuis

2012

2007



19/60


13

Winkelomvang in Overijssel groter dan landelijk gemiddeld

De totale gemiddelde winkelgrootte in Overijssel is in 2012 8 procent groter dan landelijk gemiddeld

(Overijssel: 293 m2WVO; Nederland 271 m2WVO). Dit verschil is vooral te verklaren door de relatief

sterke vertegenwoordiging van de grootschalige sector in en om het huis. Maar ook op brancheniveau

zien we dat in veel branches de winkelomvang in Overijssel groter is dan gemiddeld in Nederland.

Opvallend is dat de doe-het-zelf (bouwmarkten) in Overijssel gemiddeld wat kleiner zijn terwijl bij

plant & dier (met name tuincentra) een grotere winkelomvang hebben, vergeleken met de landelijke

kengetallen. Mogelijk dat de doe-het-zelf in Overijssel meer lokale verzorgingsfunctie heeft (en mededaardoor minder grootschalig is), terwijl de vaak meer solitair gelegen tuincentra een bovenlokale

verzorgingsfunctie hebben.


20/60


14

Figuur 2.5

Gemiddelde aantal m2WVO per winkel, per branche, Overijssel en Nederland (2012).

67

104

141

112

142

149

176

172

220

175

223

199

296

271

420

763

626

1.463

66

110

130

137

148

166

170

184

237

238

249

266

281

293

501

641

647

1.306

0 500 1.000 1.500 2.000

Juwelier & Optiek

Hobby

Media

Antiek & Kunst


Detailhandel Overig

Bruin & Witgoed

Kleding & Mode

Levensmiddelen

Auto & Fiets

Huishoudelijke- & Luxe Ar


Sport & Spel

totaal

Plant & Dier

Doe-Het-Zelf

Wonen

Warenhuis

Overijssel

Nederland


In Overijssel is gemiddelde winkelgrootte in de periode 2007-2012 gestegen van 256 naar 293 m2

WVO. Landelijk is de winkelomvang toegenomen van 248 naar 271 m2WVO, wat een meer bescheiden

ontwikkeling is.


21/60


15

Megasupermarkten in Nederland

Een grootschalige supermarkt wordt gedefinieerd

als een supermarkt met meer dan 2.500 m wvo.

In 2004 waren er in Nederland 47 van dergelijke

supermarkten met in totaal 146.000 m

verkoopvloeroppervlak. Het gemiddelde

winkelvloeroppervlak bedroeg 3.100 m. Tussen

2004 en 2012 zijn er 14 grootschalige

supermarkten (+30 procent) bijgekomen,

waardoor het totale aantal megasupermarkten nu

uitkomt op 61. Het winkelvloeroppervlak in deze

supermarkten is met 32 procent toegenomen naar

192.200 m, wat neerkomt op 0,7 procent van het

totale winkelvloeroppervlak in Nederland. De

gemiddelde omvang is in 2012 3.150 m.

Grote supermarkten zijn vooral sterk

vertegenwoordigd in Zuid-Holland en Noord-

Holland. Opvallend is dat Limburg met 6

megasupermarkten ook relatief goedvertegenwoordigd is. In Overijssel zijn er 2,

waarvan 1 in Enschede en 1 in Zwolle.Bron: Locatus; bewerking: I&O Research.

2.2.2 Overijssel en andere provincies

Op basis van de Locatus Retail Facts 2012 (peildatum 1 januari 2012) kunnen de cijfers van Overijssel

vergeleken worden met de andere Nederlandse provincies1.

Bijna 2 m2 winkelvloer per inwoner in Overijssel

Om de aanbodcijfers in perspectief te kunnen plaatsen, relateren we het winkeloppervlak aan de

bevolkingsomvang. Figuur 2.6 toont het aantal m2 WVO per inwoner per provincie. Deze varieert van 2,1

in Zeeland tot 1,4 in Zuid-Holland. In Overijssel is er per inwoner 1,9 m2WVO beschikbaar. Alleen in derelatief dunbevolkte provincies Zeeland, Drenthe en Friesland ligt dit cijfer hoger.

1Deze cijfers wijken licht af van de aanbodcijfers in paragraaf 2.2.1, veroorzaakt door de verschillende peildata.


22/60


16

Figuur 2.6

Dichtheid Overijssel vergeleken: het aantal m2winkelvloeroppervlak per inwoner (2012).

0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5

Zuid-Holland

Utrecht

Flevoland

Noord-Holland

Nederland

Noord-Brabant

Gelderland

Groningen

Limburg

Overijssel

Friesland

Drenthe

Zeeland

Bronnen: Locatus, CBS. Bewerking: I&O Research

Het verschil tussen dichtbevolkte en dunner bevolkte gebieden hangt samen met het belang van

afstand tussen woning en winkel voor de aankoop van (met name dagelijkse) artikelen. In een

stedelijke omgeving met een grote bebouwingsdichtheid wonen veel consumenten op korte afstand. In

een minder dicht bevolkt verzorgingsgebied kan het winkelvloeroppervlak niet op dezelfde manier

efficint gebruikt worden. Dat betekent dat er per inwoner verhoudingsgewijs meer

winkelvloeroppervlak nodig is. Het winkelvloeroppervlak per inwoner zal wel dalen als voorzieningen

uit kleine kernen verdwijnen en inwoners zijn aangewezen op winkels in grote(re) plaatsen.

Theoretisch vTheoretisch vTheoretisch vTheoretisch voorbeeld:oorbeeld:oorbeeld:oorbeeld:

In een gemeente met 1 middelgrote kern en zes kleine kernen heeft elke kern een eigen supermarkt en bedraagt het totale

winkeloppervlak 4.800 m2. In een meer stedelijke gemeente met 1 grote, 1 middelgrote en 1 dorpskern kan bij een gelijk

inwonertal worden volstaan met 3.900 m2. Voorbeeldillustratie winkelstructuur:

Dunbevolkt gebied Dichtbevolkt gebied

600 m2 WVO

1.200 m2

WVO

600 m2 WVO

600 m2 WVO

600 m2 WVO

600 m2 WVO 600 m2 WVO

600 m2 WVO

2.500 m2

WVO

1.000 m2

WVO

600 m2 WVO

1.200 m2

WVO

600 m2 WVO

600 m2 WVO

600 m2 WVO

600 m2 WVO 600 m2 WVO

600 m2 WVO

2.500 m2

WVO

1.000 m2

WVO


23/60


17

Ruim 6 winkels per 1.000 inwoners in Overijssel

Het aantal verkooppunten per 1.000 inwoners is in Overijssel 6,4 per 1.000 inwoners. Alleen in Noord-

Holland, Limburg, Friesland en Zeeland ligt dit cijfer hoger (zie figuur 2.7). De aantallen lopen uiteen

van bijna 8 per 1.000 (Zeeland) tot 4,5 per 1.000 (Flevoland).

Figuur 2.7

Dichtheid Overijssel vergeleken: het aantal winkels per 1.000 inwoners (2012).

0 2 4 6 8 10

Flevoland

Utrecht

Zuid-Holland

Groningen

Noord-Brabant

Gelderland

Nederland

Drenthe

Overijssel

Noord-Holland

Limburg

Friesland

Zeeland

Bronnen: Locatus, CBS. Bewerking: I&O Research

2.2.3 Gemeenten in Overijssel

Op gemeenteniveau zijn de vijf grote steden in Overijssel gezamenlijk goed voor 45 procent van het

totale provinciale winkelaanbod. Qua inwonertal nemen ze 47 procent van de Overijsselse bevolking

voor rekening. Het grootste aantal winkelmeters is te vinden in Enschede, terwijl Olst-Wijhe het

kleinste winkelaanbod heeft. Tussen de 25 Overijsselse gemeenten zijn aanzienlijke verschillen in de

verhouding dagelijks/niet-dagelijks. In Staphorst en Dinkelland is het aandeel van de dagelijkse sector

9 procent. In Haaksbergen en Hof van Twente is dat respectievelijk 26 en 28 procent.


24/60


18

Tabel 2.4

Omvang winkelaanbod per gemeente, Overijssel (2012).

winkeloppervlak (in m2WVO) verkooppunten

dagelijks niet-dagelijks dagelijks niet-dagelijks

Almelo 27.290 119.350 120 360

Borne 7.020 26.340 30 120

Dalfsen 9.190 43.630 40 130

Deventer 32.670 122.450 160 490

Dinkelland 8.900 86.270 50 130

Enschede 56.510 223.650 250 740

Haaksbergen 12.580 36.030 40 120

Hardenberg 21.560 99.010 100 300

Hellendoorn 14.860 61.810 50 180

Hengelo 28.870 145.580 130 400

Hof Van Twente 15.060 39.310 60 160

Kampen 14.570 53.820 80 230

Losser 7.800 29.320 40 90

Oldenzaal 11.650 84.200 60 220

Olst-Wijhe 4.920 18.160 30 70

Ommen 6.680 24.440 30 100

Raalte 12.560 51.760 50 170

Rijssen-Holten 13.030 71.090 60 210

Staphorst 5.060 48.990 20 70

Steenwijkerland 12.920 62.890 70 230

Tubbergen 5.740 37.750 40 100

Twenterand 13.140 58.640 60 180

Wierden 9.480 31.130 50 100

Zwartewaterland 6.100 24.800 40 100

Zwolle 39.230 171.770 180 610

totaal 397.380 1.772.180 1.820 5.590



Dinkelland en Staphorst hebben de grootste winkels

Wanneer een gemeente beschikt over een of meerdere grootschalige detailhandelsvestigingen

benvloedt dit het totaalbeeld voor de detailhandel. In Overijssel zien we dit duidelijk terug bij met

name Staphorst en Dinkelland. Beide gemeenten hebben een verhoudingsgewijs hoog aantal

winkelmeters per 1.000 inwoners, maar ook een gemiddelde winkelgrootte die ver boven het

provinciaal gemiddelde ligt. In Dinkelland zijn met name enkele grote tuincentra, waaronder

tuincentrum Oosterik in Denekamp, aanwezig. Terwijl in Staphorst de Intratuin en Boer Bouw- en

Woonwarenhuis de gemiddelde winkelomvang en de winkeldichtheid omhoog stuwen.


25/60


19

In de grotere gemeenten zoals Deventer lijken winkels in de regel kleiner te zijn. Uitzondering hierop is

Hengelo, waar ook enkele grote ketens gevestigd zijn (zoals Ikea op het Plein Westermaat). Ook in

Almelo, Oldenzaal, Haaksbergen en Rijssen-Holten zijn de winkels in verhouding groot (300 tot 350

m2).

Figuur 2.8 Figuur 2.9

Aantal m2WVO per 1.000 inwoners (2012). Gemiddelde winkelgrootte (2012).


Groei winkelaanbod veruit grootst in Dinkelland

Ten opzichte van 2007 heeft de gemeente Dinkelland de sterkste toename van het winkelaanbod. Deze

groei concentreert zich overwegend in de branche plant en dier. Op ruime afstand volgen Staphorst en

Zwolle. In Zwolle is de toename van het winkelaanbod verdeeld over de branches kleding,

huishoudelijk en sport & spel. In Staphorst is de groei gevolg van uitbreiding van het aantal

winkelmeters in de woninginrichting.

Vier gemeenten in Overijssel hebben in 2012 minder winkeloppervlak dan in 2007. Opvallend is dat

drie hiervan tot de grote steden behoren. Tegenover een afname van het winkeloppervlak in de niet-

dagelijkse sector (mede ook door meer leegstand onder andere op de Snipperling) staat in Deventer

wel een groei van het dagelijkse winkelaanbod, waardoor per saldo de afname qua winkeloppervlak

beperkt is. In Twenterand en Almelo is het winkeloppervlak in 2012 zon 4.000 m2WVO kleiner dan in

2007, veroorzaakt door een kleiner aanbod in de niet-dagelijkse sector. Voor Twenterand geldt dat

vooral de woninginrichting een afname van het aantal winkelmeters kent. In Almelo hebben eigenlijk

alle grootschalige winkelbranches enig aanbod ingeleverd. Beide gemeenten hebben ook een forse

stijging van de leegstand (zie paragraaf 2.3).


26/60


20

Figuur 2.10

Ontwikkeling winkelaanbod 2007-2012 (abs. verandering m2WVO), dagelijks en niet-dagelijks.

-10.000 -5.000 0 5.000 10.000 15.000 20.000 25.000 30.000 35.000 40.000 45.000 50.000

Almelo

Twenterand

Hengelo Ov

Deventer

Losser

Olst-Wijhe

Ommen

Oldenzaal

Tubbergen

Wierden

Raalte

Haaksbergen

Kampen

Borne

Hardenberg

Zwartewaterland

Rijssen-Holten

Steenwijkerland

Dalfsen

Ho f Van Twente

Hellendoorn

Enschede

Zwolle

Staphorst

Dinkelland

dagelijks niet-dagelijks



2.3LeegstandIn meeste Overijsselse gemeenten sterke toename leegstand

In 2012 staat in de provincie Overijssel in totaal 272.930 m2winkeloppervlak leeg. In 2007 was dit nog

165.820 m2. Op gemeenteniveau kent de gemeente Enschede de hoogste absolute leegstand, gevolgd

door Deventer en Almelo. De grootste toenames ten opzichte van 2007 zijn te zien in Deventer en

Almelo. In beide gemeenten is de leegstand meer dan verdubbeld. Borne, Tubbergen en Kampen zijn de

enige gemeenten waar in 2012 de leegstand is afgenomen.


27/60


21

Figuur 2.11

Leegstand2in m2WVO, 2012 en absolute verandering 2007-2012.

-5.000 0 5.000 10.000 15.000 20.000 25.000 30.000 35.000 40.000 45.000 50.000

Tubbergen

Staphorst

Olst-Wijhe

Ommen

Losser

Dinkelland

Borne

Dalfsen

Zwartewaterland

Wierden

Steenwijkerland

Hof Van Twente

Oldenzaal

Kampen

Hellendoorn

Haaksbergen

Rijssen-Holten

Raalte

Zwolle

Hardenberg

Twenterand

Hengelo

Almelo

Deventer

Enschede

2012

abs. verandering 2007-2012


Leegstandspercentage hoogst in Deventer en laagst in Staphorst

In 2012 bedraagt het leegstandspercentage in de detailhandel voor wat betreft winkeloppervlak 7,7

procent. Vijf jaar geleden bedroeg het leegstandspercentage nog 5,1 procent. In 2007 was het verschil

met Nederland nog 0,4 procentpunt, in 2012 is het Overijssels leegstandspercentage 1,1 procent boven

het landelijk gemiddelde gelegen. Het verschil is dus toegenomen.

2Hierbij gaat het om (winkel-)panden waarvan het redelijkerwijs te verwachten is dat in het (leegstaande) pand een

verkooppunt in de detailhandel, horeca of consumentgerichte dienstverlening zal terugkomen.


28/60


22

Op gemeenteniveau is veel verschil zichtbaar, zowel qua relatieve omvang van de leegstand als qua

ontwikkeling van de leegstand. Bovenaan de lijst staan vooral de grote en middelgrote gemeenten in

Overijssel, waarbij Almelo en Deventer met 14 procent koplopers zijn. De vijf gemeenten met het

hoogste leegstandspercentage hebben in 2012 ten opzichte van 2007 ook een fors hoger

leegstandspercentage. Enschede kent vergeleken met 2007 een zelfde leegstandspercentage. Verder

valt de ontwikkeling van Borne op, waarbij het leegstandsaandeel in 2007 het hoogste was van alle

Overijsselse gemeenten en nu meer passend lijkt. Mogelijk dat in 2007 een of enkele grote winkelunits

leegstonden in Borne en daarmee het beeld bepaalden. De drie Twentse gemeenten Dinkelland,Tubbergen en Losser hebben elk minder dan 2 procent leegstand in de detailhandel (zie figuur 2.13).

Figuur 2.12

Leegstandspercentage m2WVO (2007 en 2012).

0% 3% 6% 9% 12% 15%

Staphorst

Tubbergen

Dinkelland

Ommen

Losser

Dalfsen

Zwolle

Olst-Wijhe

Steenwijkerland

Oldenzaal

Borne

Wierden

Nederland

Hellendoorn

Kampen

Hof Van Twente

Rijssen-Holten

Zwartewaterland

Hardenberg

Overijssel

Hengelo

Enschede

Raalte

Haaksbergen

Twenterand

Deventer

Almelo

2012

2007

Nota bene: berekening van leegstandspercentage gebaseerd op de rekenformule van Locatus.



29/60


23

2.4Analyse werkgelegenheidVoor de analyse van de werkgelegenheid is gebruik gemaakt van het provinciale werkgelegenheids-

register BIRO en het landelijke werkgelegenheidsregister LISA.

2.4.1 Detailhandelswerkgelegenheid Overijssel

Werkgelegenheid vooral in dagelijkse sector en bij webwinkels gegroeid

De ontwikkeling van de werkgelegenheid in de Overijsselse detailhandel in de periode 2007-2011 is

positief. Over deze hele periode zijn er ruim 3.000 banen bijgekomen, een groei van 6 procent. Dezegroei komt vooral voor rekening van de levensmiddelensector en de webwinkels en postorderbedrijven.

In een aantal sectoren is de werkgelegenheid juist afgenomen. Dit is met name het geval in de

electronica en vrije tijd en de woon- en woninginrichtingszaken. In zowel 2007 als 2011 is het aandeel

van de detailhandel in het totaal aantal banen in Overijssel 10 procent.

Tabel 2.5

Ontwikkeling aantal banen in Overijssel (2007-2011, in absolute aantallen)

2007 2011 abs. ontw. % ontw.

Dagelijkse sector 25.960 28.740 2.780 11%

- Levensmiddelenzaken 21.500 24.190 2.690 13%

- Winkels in persoonlijke verzorging 4.460 4.550 90 2%

Niet-dagelijkse sector 24.060 23.200 -860 -4%

- Modezaken 7.680 8.030 350 5%

- Woon- en woningrichtingszaken 3.380 3.110 -270 -8%

- Huishoudelijke-artikelenzaken 1.470 1.390 -80 -5%

- Winkels in consumentenelectronica 2.020 1.950 -70 -3%

- Doe-het-zelfzaken 2.060 1.950 -110 -5%

- Educatie- en vrijetijdsartikelen 7.460 6.760 -700 -9%

Detailhandel niet-in-winkel 1.480 1.590 110 7%

Webwinkels en postorderbedrijven 1.350 2.430 1.080 80%totaal 54.860 57.970 3.090 6%

Bron: BIRO.

2.4.2 Vergelijking op provincieniveau

Detailhandelswerkgelegenheid Overijssel vergelijkbaar met utrecht en Limburg

Op basis van de LISA-cijfers is een vergelijking gemaakt tussen het aantal banen en vestigingen in

Overijssel en de andere provincies. In 2011 is de detailhandel in Overijssel goed voor bijna 60.000

banen, vergelijkbaar met de aantallen in Limburg en Utrecht. Ten opzichte van 2007 is het aantal

banen in de detailhandel in Overijssel vrijwel gelijk gebleven. In vijf provincies is het aantal banen in

de detailhandel duidelijk hoger dan in Overijssel. De aantallen lopen uiteen van ruim 145.000 (Zuid-Holland) naar ruim 17.000 (Flevoland).


30/60


24

Figuur 2.13

Aantal banen in de detailhandel op provincieniveau (2011).

0 30.000 60.000 90.000 120.000 150.000

Flevoland

Zeeland

Drenthe

Groningen

Friesland

Limburg

Overijssel

Utrecht

Gelderland

Noord-Brabant

Noord-Holland

Zuid-Holland

Bron: LISA.

Detailhandel goed voor 10 procent van de werkgelegenheid

Gerelateerd aan de totale werkgelegenheid in Overijssel is de detailhandel goed voor 10,3 procent van

het totaal aantal werkzame personen. Hiermee neemt Overijssel in provinciaal opzicht een relatief hoge

positie in. Alleen in Zeeland en Friesland is het werkgelegenheidsaandeel van de detailhandel iets

groter. In de drie Randstedelijke provincies is het werkgelegenheidsbelang van de detailhandel relatief

gezien het kleinst.

Zeeland is overigens wel de enige provincie waar de detailhandelswerkgelegenheid in de periode

2007-2012 is gekrompen. Alle overige provincies kennen een groei van de werkgelegenheid in deze

sector. Flevoland heeft de sterkste procentuele toename, wat te maken heeft de bevolkingsgroei in

deze provincie (detailhandel is meer verzorgende bedrijvigheid waarbij de ontwikkeling mede

gerelateerd is aan de bevolkingsontwikkeling). Na Flevoland volgt Overijssel.

In de meeste provincies, waaronder ook Overijssel, is de procentuele stijging van de werkgelegenheid

in de detailhandel sterker dan de procentuele verandering van de totale werkgelegenheid. Alleen in

Groningen en Zeeland is de werkgelegenheidsontwikkeling in de detailhandel relatief minder sterk dan

de totale provinciale werkgelegenheidsontwikkeling.


31/60


25

Figuur 2.14

Werkgelegenheidsaandeel detailhandel (2012) en procentuele verandering werkgelegenheid

detailhandel (2007-2012).

4,5%

3,1%

4,5%

2,3%

3,9%

3,9%

3,8%

13,4%

0,6%

3,9%

5,9%

1,2%

-1,8%

8,3%

8,9%

9,3%

9,4%

9,4%

9,5%

9,5%

9,9%

10,0%

10,3%

10,3%

10,4%

10,7%

-3% 0% 3% 6% 9% 12% 15%

Utrecht

Noord-Holland

Zuid-Holland

Groningen

Nederland

Gelderland

Noord-Brabant

Flevoland

Drenthe

Limburg

Overijssel

Friesland

Zeeland

2012

% ontw. 2007-2012

Bron: LISA.

2.5Winkelgebieden

Ontwikkeling vloeroppervlak diversIn deze paragraaf staan we kort stil bij de ontwikkelingen in de twintig grootste winkelgebieden van

Overijssel. Deze zijn ruwweg te verdelen in binnensteden/stads- of dorpscentra en winkelgebieden als

woonboulevards, zoals Plein Westermaat in Hengelo en de Woonpromenade Van Gils in Oldenzaal. In

absolute zin is de binnenstad van Enschede in 2012 het grootst (qua winkelvloeroppervlakte), gevolgd

door de stadscentra van Zwolle en Deventer.

Er is geen eenduidig beeld van de ontwikkeling te geven. Wel is het zo dat de centra van de grote

steden, op Deventer na, licht in vloeroppervlak afnemen. Het centrum van Deventer heeft in 2012

namelijk 10.000 m2meer winkeloppervlak dan in 2007 (+22 procent) en passeert daarmee het centrum

van Hengelo. De toename van het aantal winkelmeters in de Deventer binnenstad hangt samen met de

opening eind 2007 van De Boreel, met grootschalige winkelformules. Voor het overige geldt dat degrootste stijgingen en dalingen vooral bij de grootschalige detailhandelslocaties te vinden zijn.


32/60


26

De grootste stijging is zichtbaar aan de George Stephensonstraat in Zwolle, dit gebied is in de periode

2007-2012 bijna vier keer zo groot geworden. Ook de Lange Spruit in Hardenberg en de

Woonpromenade Van Gils in Oldenzaal stijgen fors in oppervlakte. De grootste dalers in termen van

vloeroppervlak zijn ook alledrie meubelpleinen/woonboulevards: Schuttersveld in Enschede,

Snipperling in Deventer en de woonboulevard van Almelo.

Tabel 2.6

Vloeroppervlak top-20 winkelgebieden Overijssel.2007 2012 abs. ontw. % ontw.

Centrum Enschede 86.210 83.760 -2.450 -3%

Centrum Zwolle 67.190 64.830 -2.360 -4%

Centrum Deventer 46.650 56.680 10.030 22%

Centrum Almelo 46.040 43.640 -2.400 -5%

Centrum Hengelo OV 48.490 46.780 -1.710 -4%

Deventer - Snipperling 43.880 31.320 -12.560 -29%

Oldenzaal - Woonpromenade van Gils 27.280 40.020 12.740 47%

Woonboulevard Almelo 38.170 30.350 -7.820 -20%

Centrum Rijssen 34.630 33.690 -940 -3%

Enschede - Schuttersveld 38.180 26.480 -11.700 -31%

Hengelo - Plein Westermaat 35.900 36.770 870 2%

Centrum Nijverdal 24.540 30.810 6.270 26%

Centrum Hardenberg 22.440 26.220 3.780 17%

Centrum Haaksbergen 25.460 23.980 -1.480 -6%

Centrum Kampen 26.050 25.150 -900 -3%

Centrum Oldenzaal 26.450 25.800 -650 -2%

Zwolle - George Stephensonstraat 7.860 27.360 19.500 248%

Centrum Raalte 17.830 24.630 6.800 38%

Hardenberg - Lange Spruit 14.830 22.310 7.480 50%

Zwolle - Diezerpoort 15.250 19.320 4.070 27%



In totaal nemen zowel in 2007 als in 2012 de twintig winkelgebieden een derde van het totale

winkeloppervlak in Overijssel voor rekening. Het provinciaal aandeel van het aantal verkooppunten van

de 20 grootste winkelgebieden in Overijssel is wel teruggelopen van 37 naar 33 procent.

In veel winkelgebieden minder winkels

Het aantal verkooppunten in de twintig grootste winkelgebieden van Overijssel neemt in de regel af. Er

zijn drie gebieden waar grote stijgingen te noteren zijn: de woonpromenade Van Gils in Oldenzaal, de

George Stephensonstraat in Zwolle en de Lange Spruit in Hardenberg. Bij de ontwikkeling van het

aantal verkooppunten is wel de trend zichtbaar dat deze afnemen in binnensteden en

hoofdwinkelcentra. Hier kunnen verschillende factoren aan ten grondslag liggen.


33/60


27

Zo geldt dat overige consumentgerichte publieksfuncties ook meer domein vinden in (de

aanloopstraten van) binnensteden. Daarnaast zal ook hier het proces van schaalvergroting en

samenvoeging waar mogelijk plaatsvinden. Bij historische binnensteden zijn de mogelijkheden hiertoe

doorgaans wel beperkter. Verder voelen vooral de binnensteden de opkomst van internet. In

binnensteden zijn vooral de meer recreatieve branches zoals kleding en vrijetijdsartikelen

vertegenwoordigd. Juist deze artikelgroepen worden steeds vaker via internet aangeschaft.

Tabel 2.7Aantal verkooppunten top-20 winkelgebieden Overijssel.

2007 2012 abs. ontw. % ontw.

Centrum Enschede 360 350 -10 -3%

Centrum Zwolle 390 340 -50 -13%

Centrum Deventer 330 320 -10 -3%

Centrum Almelo 250 220 -30 -12%

Centrum Hengelo OV 250 220 -30 -12%

Deventer - Snipperling 20 20 0 0%

Oldenzaal - Woonpromenade van Gils 10 30 20 200%

Woonboulevard Almelo 20 20 0 0%

Centrum Rijssen 160 140 -20 -13%

Enschede - Schuttersveld 20 20 0 0%

Hengelo - Plein Westermaat 10 10 0 0%

Centrum Nijverdal 120 120 0 0%

Centrum Hardenberg 130 130 0 0%

Centrum Haaksbergen 120 110 -10 -8%

Centrum Kampen 200 180 -20 -10%

Centrum Oldenzaal 180 160 -20 -11%

Zwolle - George Stephensonstraat 10 20 10 100%

Centrum Raalte 100 110 10 10%

Hardenberg - Lange Spruit*) 4 8 4 100%

Zwolle - Diezerpoort 100 90 -10 -10%

*) Vanwege N


34/60


28

Figuur 2.15

Spreidingsbeeld 20 grootste winkelgebieden Overijssel (2007 en 2012).

Figuur 2.16

Spreidingsbeeld 20 grootste winkelgebieden Overijssel, naar sector (2012).

NB: cijfers zijn exclusief leegstand.Bron: Locatus, bewerking I&O Research.


35/60


29

Meeste grote winkelgebieden hebben oplopende leegstand

Van de 20 grootste Overijsselse winkellocaties hebben er 18 in 2012 meer leegstaande winkelmeters

dan in 20073. Plein Westermaat in Hengelo is het enige winkelgebied zonder leegstand in 2007 en

2012. Daarnaast kent het centrum van Oldenzaal in 2012 beperkt minder leegstand dan in 2007. De

Snipperling in Deventer had in 2007 geen leegstand, maar is nu in 2012 koploper.

Figuur 2.17

Leegstaand winkeloppervlak 20 grootste winkelgebieden Overijssel (2007 en 2012).

0 5.000 10.000 15.000 20.000

Plein Westermaat

George Stephensonstraat

Woonpromenade van Gils

Centrum Raalte

Lange Spruit

Diezerpoort

Centrum Oldenzaal

Centrum Hardenberg

Centrum Kampen

Centrum Rijssen

Centrum Nijverdal

Centrum Haaksbergen

Centrum Zwolle

Centrum Hengelo OV

Woonboulevard Almelo

Centrum Deventer

Schuttersveld

Centrum Almelo

Centrum Enschede

Snipperling

2012

2007


3Hierbij gaat het om (winkel-)panden waarvan het redelijkerwijs te verwachten is dat in het (leegstaande) pand een

verkooppunt in de detailhandel, horeca of consumentgerichte dienstverlening zal terugkomen.


36/60


30

2.6Plannen en ontwikkelingenDit rapport beschrijft voornamelijk de huidige stand van de detailhandel in de provincie Overijssel. In

deze paragraaf wordt op gemeenteniveau gekeken naar de planvorming in de detailhandel voor de

komende jaren. Worden er nog projecten op het gebied van detailhandel gerealiseerd? Hoeveel

vierkante meters winkelvloeroppervlak komen er naar schatting bij? En gaat het hierbij om uitbreiding

of vervanging van bestaande (te slopen) detailhandel? Er ontstaat inzicht in de mate waarin

vernieuwing zal optreden in de Overijsselse detailhandel.

Alle Overijsselse gemeenten zijn aangeschreven met de vraag een overzicht te geven van de bekend

zijnde detailhandelsplannen en projecten. Van de meeste gemeenten is een overzicht ontvangen van

de geplande toekomstige winkelontwikkelingen. Hoewel er naar gestreefd is een volledig overzicht

samen te stellen, kan de lijst mogelijk niet 100 procent dekkend zijn (in een aantal gevallen kan de

planvorming nog dermate zacht zijn dat nog geen - nauwkeurige - kwantitatieve opgave is te doen van

het aantal toe te voegen winkelmeters).

Van alle 25 gemeenten in Overijssel heeft een aantal gemeenten aangeven de komende jaren geen

projecten of uitbreidingplannen voor detailhandel te hebben. Dit zijn: Hof van Twente, Losser,

Oldenzaal, Olst-Wijhe, Hellendoorn, Raalte en Tubbergen. Hierbij is het belangrijk te melden dat veel

van deze gemeenten wel - de komende jaren - werken aan een verbetering / versterking van met name

de centrumgebieden, maar met vooral een sterk accent op de ruimtelijke inrichting (en zonder

concrete, vastgestelde uitbreidingsplannen voor detailhandel) en/of herstructurering van bestaand

aanbod, zonder dat dit gepaard gaat met toevoeging van nieuwe winkelmeters.

In de resterende gemeenten zijn er de komende jaren wel plannen, voor zowel nieuwbouw als sloop. In

Enschede wordt het oude winkelcentrum Miro vervangen door een nieuwe Miro Shopping Centre, met

daarbij ook een uitbreiding van tenminste 3.500 m2BVO (een Albert Heijn XL). Bij een aantal plannen

is nog niet bekend hoeveel van het totale planprogramma is bestemd voor detailhandelsruimte. Ook is

het soms nog niet exact bekend hoe de verhouding BVO WVO zal liggen4. Zo breidt de Ikea op Plein

Westermaat in Hengelo met 21.000 m2BVO uit, maar zal dit niet in zijn geheel terug te voeren zijn op

detailhandelmeters, omdat een deel ook voor uitbreiding van het restaurant en kantoor- en

opslagruimte bedoeld is. Van een aantal plannen is voorts ook nog niet zeker in welke mate dezedoorgaan, omdat ze nog in de voorbereidings- of de ontwerpfase zitten. Het aantal vierkante meters dat

op dit moment in aanbouw is, of waar sprake is van een (onherroepelijk) bestemmingsplan bedraagt

35.400 m2BVO. Uitgaande van de standaardverhouding zou het dan ongeveer gaan om 30.000 m2

WVO.

4BVO: brutovloeroppervlak (alle bebouwde winkelruimte); WVO: winkelvloeroppevlak (alle voor de consument

toegankelijke winkelruimte, dus exclusief magazijn, kantoor, kantine e.d.). De standaardverhouding BVO:WVO is

doorgaans 100:85.


37/60


31

Als alle winkelmeters van alle bekend zijnde projectplannen in Overijssel ongeacht projectstatus

worden opgeteld, komt dit uit op een totaal van om en nabij 190.000-195.000 m2BVO. Daar staat op

basis van opgegeven en bekend zijnde cijfers - zon 50.000 m2BVO onttrekking door sloop tegenover,

wat neerkomt op een mogelijk uitbreiding van het winkelaanbod met zon 135.000-140.000 m2BVO

(115.000-120.000 m2WVO). Ter vergelijking: in de periode 2007-2012 is het winkelaanbod in

Overijssel toegenomen met ongeveer 125.000 m2WVO.

Op de volgende paginas is een overzicht opgenomen van de aan de hand van de uitgevoerdeinventarisatie ontvangen projectgegevens.


38/60


32

Tabel 2.8

Overzicht gemeentelijke detailhandelsplannen.

Gemeente Projectnaam

Totale metrage

project (BVO)

waarvan

m2winkel (BVO)

bestaande

m2 winkel gesloopt Planfase

Almelo Almelo Nouveau 20.000 7.500 0 Voorbereidingsfase

Almelo Binnenstad nb nb nb Ontwerpfase

Almelo Nieuw Stadion Heracles 25.000-35.000 11.750 nb Ontwerpfase

Almelo Winkelcentrum Windmolenbroek 6.000-8.000 nb 3.500 Ontwerpfase

Borne Atria 2.300 1.920 Realisatie / oplevering

Borne Bornse Hoven 1.800 1.300 Opgeleverd

Dalfsen Waterfront 13.000 2.900 60 Bestemmingsplan

Deventer Winkelcentrum Borgele 1.400 1.400 1.100 Ontwerpfase

Deventer Winkelcentrum Keizerslanden 15.200 nntb 6.300 Ontwerpfase

Deventer Winkelcentrum Colmschate 18.000 nntb 11.000 Initaitief voor herstructuring

Deventer Binnenstad/Boreel fase 2 4.000 0 Realisatie

Deventer Binnenstad/Boreel fase 3 2.000 0 Realisatie

Deventer Runshopping centrum Snipperling 0 Initaitief voor herstructuring

Deventer WC Deltaplein 1.550 1.250 1.000 Initaitief voor herstructuring

Dinkelland Denekamp Eurowerft 1.250 1.250 Bestemmingsplan

Dinkelland Ootmarsum nb 1.000 Bestemmingsplan

Dinkelland Ootmarsum nb 1.500 Orientatie

Dinkelland Weerselo Bestemmingsplan

Enschede Miro 12.000 12.000 12.000 Sloop en nieuwbouw gestart

Enschede Miro pdv 3.500 3.500 0 In aanbouw


39/60


33


Totale metrage

project (BVO)

waarvan

m2winkel (BVO)

bestaande

m2winkel gesloopt Planfase

Enschede Op de Brouwerij 5.800 5.800 2.000 Afronding

Enschede Winkelcentrum Zuid 5.800 5.800 1.000 Voorbereiding

Enschede Zara 1.200 1.200 600 In aanbouw

Enschede Stokhorst 6.000 6.000 3.400 Voorbereiding

Haaksbergen Marktplan 2.550/1500 Haalbaarheidsstudie vastgesteld

Hardenberg Oosteinde/Stationsstraat 2.000 1.600 700 Planaanpassingen DO

Hardenberg Boumanplein 1.025 850 500 DO gereed

Hardenberg Mulderij (fase 1 en 2) 2.000 2.000 Procedures fase 2 : 2012

Hardenberg Noordzijde Markt 1.404 1.404 Procedure

Hardenberg Westzijde Markt 3.543 3.543 Procedure

Hardenberg Alzijdig blok 472 472 Centrumplan

Hardenberg Julianastraat Noord 1.525 825 700

Hengelo Lange Wemen 9.260 commercieel 8.160 5160 sloop/verbouw Start sloop 2012

Hengelo Hart van Zuid 5.000 5.000 0 Vaststellen uitwerkingsplan

Hengelo Veldwijk Noord 3.000 3.000 1300+ Bestemmingsplanprocedure

Hengelo Plein Westermaat Fase III 21.000 21.000 0 Uitvoering

Kampen Hanzewijk tenminste 1.550 Geaccordeerd plan

Kampen Hanzestation 3.000 Geaccordeerd plan

Kampen Binnenstad 450 Uitbreiding niet gepland, wel gefaci

Kampen IJsselmuiden-Centrum 650

Ommen Westflank 1.250 1.250 700 Onherroepelijk bestemmingsplan

Ommen Westflank 850 850 0 Onherroepelijk bestemmingsplan

Ommen Westflank 450 450 0 Onherroepelijk bestemmingsplan

Ommen Albert Heijn 2.850 2.000 0 Onherroepelijk bestemmingsplan


40/60


34


Totale metrage

project (BVO)

waarvan

m2winkel (BVO)

bestaande

m2 winkel gesloopt Planfase

Rijssen-Holten Tusveld 1.000 900 500 Definitief ontwerp fase

Rijssen-Holten Locatie Schuppert 3.000 3.000 3.200 Voorontwerp fase

Staphorst Meestersweg 3.500 1.200 600 Intentieovereenkomst

Steenwijkerland Gedempte Steenwijkerdiep Steenwijk nb nb Voorbereiding

Steenwijkerland Retailpark Eeserwold Steenwijk nb 25.000 'Mogelijke komst''

Steenwijkerland Voorpoort Vollenhove nb 2.500 nb

Twenterand

Kernontwikkelingsplan Westerhaar-

Vriezenveenswijk 480

Wierden Van Buuren 845 845 850 Uitvoering

Wierden Van Buuren 186 186 240 Uitvoering

Wierden Het Middenplein 5.000 2.200 Ontwerp

Wierden Modeplein 370 370 0 Voorlopig ontwerp

Zwartewaterland

Supermarkten Klaas Fuitestraat -

Genemuiden 7200 2300 0 Voorbereiding

Zwolle Hessenpoort 30.000 onbekend 0 Opstellen projectomgevings besluit

Zwolle Melkmarkt 3.000 3.000 beperkt Planologische procedure is afgerond

Zwolle Katwolderplein 10.000 7.500 beperkt

Op dit moment wordt het

bestemmingsplan opgesteld

Zwolle Voorsterpoort onbekend 25.000 Ontwikkelkader is gereed


41/60

35

Hoofdstuk 3Koopstromen en consumentengedragKoopstromen en consumentengedragKoopstromen en consumentengedragKoopstromen en consumentengedrag


42/60

Winkelatlas Overijssel Koopstromen en consumentengedrag

36

3.Koopstromen en consumentengedrag

3.1InleidingIn dit hoofdstuk wordt het winkelaanbod in de Overijsselse gemeenten onderling vergeleken. Welke

gemeenten realiseren de hoogste binding voor dagelijkse en niet-dagelijkse artikelen? Waar is het

winkelvloeroppervlak het grootst? De gegevens die de basis vormen voor dit hoofdstuk zijn met name

afkomstig uit het Koopstromenonderzoek Oost-Nederland. Dit onderzoek heeft I&O Research in de

zomer van 2010 uitgevoerd onder alle gemeenten in Overijssel en een groot deel van Gelderland.

Omdat er in dit onderzoek voornamelijk op kernniveau werd gerapporteerd zijn de resultaten speciaal

voor dit onderzoek bewerkt en opnieuw uitgedraaid. De gegevens worden onder meer aan de hand van

kaarten gepresenteerd.

3.2KoopstromenIn deze paragraaf worden een paar typische koopstroombegrippen gepresenteerd. De

koopkrachtbindingis het percentage inwoners van een bepaald gebied (in dit geval de gemeente) dat

boodschappen vooral in dit gebied zelf doet. Binding en toevloeiing(het percentage consumenten dat

vanuit andere gebieden naar het koopgebied toe vloeit) vormen samen het draagvlakvan een

gemeente. Bestedingen die buiten de eigen plaats worden gedaan, noemen we koopkrachtafvloeiing. In

deze paragraaf wordt er net als in de voorgaande hoofdstukken onderscheid gemaakt in dagelijkse enniet-dagelijkse artikelen. Hierbij is gebruik gemaakt van onderzoeksgegevens van het in 2010

uitgevoerde Koopstromenonderzoek Oost-Nederland, gecombineerd met beschikbare gemiddelde

jaarlijkse detailhandelsbestedingen voor de dagelijkse en niet-dagelijkse sector: dagelijkse sector

2.510 per hoofd van de bevolking en in niet-dagelijkse sector 2.460 (bron: Hoofdbedrijfschap

Detailhandel, jaarcijfers 2010, bijgewerkt 2011).

Nota bene: het betreft hier de totale consumentenbestedingen in individuele winkelgebieden, gemeenten en regios,

afkomstig van bestedingen van bewoners en bezoekers. In het rapport wordt ook wel gesproken over de gerealiseerde

detailhandelsomzet. Belangrijk hierbij is dat het dan gaat om de totale som van consumentenbestedingen, inclusief BTW

en exclusief bestedingen van bedrijven en instellingen in de detailhandel.

Detailhandelsomzet Overijssel 5-6 miljard

De totale detailhandelsomzet in Overijssel, afkomstig van bestedingen van bewoners en bezoekers,

bedraagt ongeveer 5,5 miljard , waarbij 52 procent is uitgegeven in de dagelijkse sector (zie tabel

3.1). De totale bestedingen in de Nederlandse detailhandel bedragen volgens het HBD 83 miljard. Op

basis hiervan wordt 7 procent van de totale bestedingen in de detailhandel in Nederland besteed in

winkels in Overijssel. Ter vergelijking: in het in 2011 uitgevoerde Randstad Koopstromenonderzoek is

de detailhandelsomzet becijferd op 11,9 miljard in Noord-Holland, 15,5 miljard in Zuid-Holland en

5,7 miljard in Utrecht.


43/60


37

Tabel 3.1

Detailhandelsomzet Overijssel, dagelijks en niet-dagelijks (milj. ).

dagelijks niet-dagelijks totaal

binding 2.719 2.390 5.109

toevloeiing 58 203 262

totaal 2.777 2.594 5.371

afvloeiing 104 377 481

Berekend o.b.v. Koopstromenonderzoek Oost-Nederland 2010.

Op provinciaal niveau is de binding hoog. Vooral voor de dagelijkse sector geldt dat het overgrote deel

van de inwoners (96 procent) deze in de eigen provincie doet. Bij de niet-dagelijkse sector zijn

inwoners ook overwegend georinteerd op aankoopplaatsen in de eigen provincie (86 procent

binding). Vergeleken met de drie Randstadprovincies, waar in 2011 ook koopstromenonderzoek is

uitgevoerd, is de provinciale binding in de dagelijkse sector vergelijkbaar. In de niet-dagelijkse sector

is de provinciale binding in Overijssel enkele procentpunten hoger. Het koopgedrag is dus relatief sterk

op de eigen provincie georinteerd.

Als we kijken naar de top 10 van gemeenten met de meeste omzet afkomstig van inwoners uit

Overijssel dan zijn dit vooral gemeenten die aan de rand van Overijssel gelegen zijn. Uitzondering

hierop vormt Amsterdam. Daarnaast laat tabel 3.2 zien dat internet en postorder ook belangrijkeaankooplocaties zijn waar veel omzet naar toe vloeit.

Tabel 3.2

Top 10 afvloeiing omzet naar buiten Overijssel.

omzet (milj. )

Meppel 46

Zutphen 16

Noordoostpolder 16

Weststellingwerf 16

Apeldoorn 15

Gronau (Westf.), Stadt 15Voorst 15

Hoogeveen 14

Nordhorn, Stadt 11

Amsterdam 8

internet 93

postorder 29



44/60


38

Haaksbergen en Rijssen-Holten binden veel dagelijkse klanten

Het gros van de consumenten doet de dagelijkse aankopen nog steeds in winkels dicht bij huis. Dit

blijkt ook wanneer we naar de gemeentelijke binding (het aantal inwoners dat in de eigen gemeente

aankopen) in de dagelijkse sector kijken. In acht gemeenten is de binding in de dagelijkse sector meer

dan 90 procent (zie figuur 3.1). Alleen in Tubbergen en Dinkelland ligt dit percentage onder de 70

procent.

Niet-dagelijkse binding hoogst in G5Het bindingspercentage voor niet-dagelijkse artikelen ligt doorgaans hoger in grotere gemeenten. Deze

gemeenten hebben op het gebied van detailhandel een verzorgingsfunctie voor de omliggende regio.

De vier grootste Overijsselse gemeenten laten dan ook de hoogste bindingspercentages zien. Almelo

heeft een wat lagere binding. Losser, Hof van Twente, Borne, Wierden, Olst-Wijhe, Ommen en

Zwartewaterland hebben binnen Overijssel de laagste binding in de niet-dagelijkse sector (maximaal

40 procent).

De mate waarin inwoners aankopen doen in de eigen woonplaats neemt toe naarmate het inwonertal

stijgt. De omvang en samenstelling van het winkelaanbod staat aan de basis van deze keuze. Grote

steden zijn met hun winkelaanbod het best in staat inwoners aan zich te binden. Dit zien we niet alleen

bij de niet-dagelijkse sector maar ook bij de dagelijkse sector.


Binding dagelijkse artikelen (2010). Binding niet-dagelijkse artikelen (2010).



45/60


39

Figuur 3.3

Binding dagelijks en niet-dagelijkse artikelen, per gemeente Overijssel (gesorteerd).

66%

68%

70%

73%

73%

75%

76%

79%

79%

83%

86%

86%

87%

87%

88%

89%

89%

90%90%

92%

92%

93%

93%

95%

95%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Tubbergen

Dinkelland

Losser

Olst-Wijhe

Ommen

Zwartewaterland

Steenwijkerland

Wierden

Staphorst

Dalfsen

Hof van Twente

Borne

Hardenberg

Hellendoorn

Twenterand

Raalte

Oldenzaal

AlmeloHaaksbergen

Kampen

Rijssen-Holten

Enschede

Hengelo Ov

Deventer

Zwolle

31%

34%

35%

37%

39%

39%

39%

41%

45%

47%

49%

52%

53%

56%

57%

58%

61%

61%64%

66%

67%

71%

73%

76%

80%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Losser

Wierden

Zwartewaterland

Olst-Wijhe

Borne

Hof van Twente

Ommen

Dinkelland

Staphorst

Tubbergen

Steenwijkerland

Dalfsen

Twenterand

Hellendoorn

Haaksbergen

Raalte

Oldenzaal

KampenRijssen-Holten

Hardenberg

Almelo

Hengelo Ov

Deventer

Enschede

Zwolle


Koopstromen tussen Overijsselse gemeenten

In de tabellen 3.3 en 3.4 zijn op gemeenteniveau de koopstromen tussen de Overijsselse gemeenten

weergegeven. Hierin is bijvoorbeeld te zien dat de relatief lage binding in de dagelijkse sector voor

Tubbergen onder meer samenhangt met afvloeiing naar Almelo, terwijl vanuit Dinkelland inwoners ook

naar Oldenzaal en Hengelo gaan voor de dagelijkse aankopen.

Voor de niet-dagelijkse sector zien we in de matrix terug dat inwoners van Losser naast de eigen

gemeente - met name op Enschede en Oldenzaal georinteerd zijn. Vanuit Wierden vloeit er in de niet-

dagelijkse sector onder andere omzet weg naar Almelo en Rijssen-Holten.

Onder overige aankoopkanalen vallen internet, ambulante handel, postorder en

groothandel/fabriekswinkel verkoop.


46/60


47/60


41

3.3Economisch functionerenIn de afgelopen jaren is het winkelaanbod toegenomen. De detailhandelsuitgaven zijn in de dagelijkse

sector gegroeid, maar in de niet-dagelijkse sector houden consumenten meer de hand op de knip. De

omzettaart wordt verdeeld over meer winkelmeters. Om meer zicht te krijgen in hoe de gerealiseerde

omzet, afkomstig uit consumentenbestedingen van bewoners en bezoekers, zich verhoudt tot het

winkeloppervlak brengen we de vloerproductiviteit in beeld. De vloerproductiviteit, berekend door de

detailhandelsomzet te delen door het aantal m2winkelvloeroppervlak (WVO, exclusief leegstand),

vormt een indicatie voor het functioneren van winkelvoorzieningen. Een lage vloerproductiviteit duidter op dat de bewinkelingssituatie niet in balans is, waarbij sprake kan zijn van overbewinkeling of juist

te weinig orintatie op de eigen winkelvoorzieningen. Gemiddeld is in Overijssel de

vloerproductiviteit voor de dagelijkse sector 7.040 en voor de niet-dagelijkse sector 1.4805.

Omzet per winkelmeter in dagelijkse en niet-dagelijkse sector

Zoals uit figuur 3.4 blijkt, is de vloerproductiviteit in de dagelijkse sector in gemeenten aan de

westkant van Overijssel in veel gevallen hoger dan aan de oostkant (Borne en Oldenzaal uitgezonderd).

Van de Overijsselse G5 scoort Zwolle het hoogst. Verder zijn het vooral middelgrote gemeenten als

Kampen, Rijssen-Holten, Oldenzaal en Raalte die een hoge vloerproductiviteit in de dagelijkse sector

laten zien. Van de kleinere gemeenten (qua inwonertal) heeft Staphorst een hoge vloerproductiviteit.


Vloerproductiviteit dagelijkse artikelen . Vloerproductiviteit niet-dagelijkse artikelen.

Bron: Koopstromenonderzoek Oost-Nederland 2010, bewerking I&O Research.

5Nota bene: cijfers gebaseerd op winkelaanbodgegevens van Locatus (2012), koopstroomgegevens van

Koopstromenonderzoek Oost-Nederland (2010) en HBD-bestedingscijfers (2010; bijgewerkt 2011).


48/60


42

De vloerproductiviteit in de niet-dagelijkse sector ligt wel het hoogst in de vier grootste Overijsselse

gemeenten (zie figuur 3.5). Staphorst heeft samen met Dinkelland en Losser de laagste omzet per m2

WVO in de niet-dagelijkse sector, wat mede verband zal houden met de relatief sterke

vertegenwoordiging van grootschalige winkelbranches in deze kleinere gemeenten.

3.4ConsumentengedragNaast de kwantitatieve koopstromen zijn in het Koopstromenonderzoek Oost-Nederland ook meer

kwalitatieve aspecten van het koopgedrag van consumenten aan bod gekomen. In deze paragraaf iseen aantal aspecten uitgelicht. Naast boodschappen doen en winkelen in winkels, de zogenaamde

gevestigde detailhandel, zijn er ook andere aankoopkanalen waar de consumenten inkopen kan doen.

De belangrijkste niet-winkelaankoopkanalen waar consumenten kopen zijn internet en de warenmarkt.

Vooral in Twentse grote steden sterke orintatie op warenmarkt

Inwoners van Enschede, Hengelo en Almelo bezoeken het vaakst een warenmarkt (80 procent of meer).

In het noordoosten van de provincie ligt een strook gemeenten (van Dalfsen tot Dinkelland) waar het

marktbezoek relatief laag ligt (maximaal 60 procent geeft aan wel eens naar de markt te gaan).

Figuur 3.6

Percentage dat wel eens een warenmarkt bezoekt, Overijsselse gemeenten (2010).


Veel internetaankopen in Rijssen-Holten

De grootste gemeenten qua inwonertal laten het hoogste percentage internetaankopen zien. Daarnaast

valt het hoge percentage in Rijssen-Holten op. Verder laten de gemeenten om Hengelo en Enschede

heen (Losser, Dinkelland, Tubbergen, Borne en Hof van Twente) een relatief laag percentage

internetaankopen zien. Dat het online winkelen vooral in de grote gemeenten relatief populair is, zal

mede ook met de leeftijdssamenstelling te maken hebben. In grote steden wonen doorgaans meer

jongeren en zij zijn grotere internetkopers dan ouderen.


49/60


43

Figuur 3.7

Percentage dat wel eens aankopen via internet doet, Overijsselse gemeenten (2010).


Inwoners van Enschede, Hengelo en Deventer bezoeken het vaakst koopzondagen

Over het algemeen geldt dat de meningen verdeeld zijn over de waarde van de koopzondag. Een deel

van de consumenten ervaart de zondagopenstelling van winkels als uitermate praktisch en prettig,

terwijl anderen winkelbezoek op zondag niet vindt passen in de zondag als rust- en ontspandag. In

Overijssel is Ootmarsum (gemeente Dinkelland) de enige plaats waar wekelijks op zondag de winkels

geopend zijn. In de meeste grotere gemeenten zijn er acht of 12 winkelzondagen, daarnaast hebben

diverse Overijsselse gemeenten ook geen koopzondagen.

Het bezoekpercentage ligt het hoogst in de gemeenten Enschede, Hengelo en Deventer. In deze

gemeenten is de eerste of laatste zondag van de maand koopzondag. In Staphorst hebben de minste

mensen wel eens een koopzondag bezocht (minder dan 15 procent). Koopzondagbezoekers in

gemeenten zonder koopzondag zijn hiervoor aangewezen op andere gemeenten en gaan dan vooralnaar de grote Overijsselse steden. Naarmate het inwonertal toeneemt, stijgt het aandeel dat minimaal 1

keer per maand op zondag winkels bezoekt. In de grote steden zijn de mogelijkheden om op zondag te

winkelen groter (aanbod creert vraag). Ook sociaal-culturele factoren spelen een rol waarbij in een

aantal gemeenten winkelopenstelling op zondag minder past bij de beleving van de zondag als rustdag.


50/60


51/60


52/60


46

Tabel 3.5

Waardering aankooplocaties per aspect, Overijsselse gemeenten (2010).

comple

etheid

comple

etheid

comple

etheid

comple

etheid

kwalite

it

kwalite

it

kwalite

it

kwalite

it

sfeer/a

mbiance

sfeer/a

mbiance

sfeer/a

mbiance

sfeer/a

mbiance

veiligh

eid

veiligheid

veiligheid

veiligh

eid

parkee

rmogelijkheidauto

parkeermogelijkheidauto

parkeermogelijkheidauto

parkee

rmogelijkheidauto

parkee

rmogelijkheidiets

parkeermogelijkheidiets

parkeermogelijkheidiets

parkee

rmogelijkheidiets

inrichting/aankleding




daghor

eca

daghor

eca

daghor

eca

daghor

eca

bereikbaarheid

bereikbaarheid

bereikbaarheid

bereikbaarheid

Almelo 7,1 7,3 6,8 7,0 7,1 7,6 6,7 6,4 7,6

Borne 7,5 7,8 7,5 7,8 7,6 8,1 7,0 6,6 7,8

Dalfsen 7,3 7,8 7,7 7,8 7,6 8,1 7,1 6,5 7,8

Deventer 7,4 7,6 7,4 7,3 6,9 7,7 7,1 6,8 7,7

Enschede 7,4 7,5 7,1 7,2 7,1 7,7 6,8 6,8 7,7

Haaksbergen 7,4 7,7 7,4 7,8 7,6 8,0 6,8 6,6 7,7

Hardenberg 7,4 7,7 7,5 7,7 7,1 8,0 7,1 7,0 7,5

Hellendoorn 7,2 7,5 7,3 7,5 7,0 8,0 6,8 6,7 7,2

Hengelo 7,2 7,5 6,9 7,4 7,1 7,6 6,7 6,5 7,6Kampen 7,4 7,6 7,5 7,7 6,7 7,8 7,2 6,7 7,5

Losser 7,2 7,6 7,4 7,7 7,3 8,1 6,8 6,2 7,7

Oldenzaal 7,5 7,6 7,5 7,7 7,3 7,8 7,0 7,0 7,7

Ommen 6,5 7,4 7,1 7,7 7,6 7,8 6,4 6,6 7,4

Raalte 7,5 7,8 7,6 7,8 7,3 8,0 7,2 7,2 7,8

Staphorst 7,8 8,0 7,9 7,9 8,2 8,4 7,5 6,6 8,1

Tubbergen 7,2 7,9 7,8 8,0 7,6 7,9 7,3 7,1 7,9

Wierden 7,4 7,7 7,4 7,6 7,4 7,8 6,8 6,6 7,4

Zwolle 7,4 7,6 7,2 7,3 6,9 7,2 6,9 6,7 7,5

Twenterand 7,2 7,7 7,4 7,8 7,9 8,1 6,8 5,8 7,8

Steenwijkerland 6,8 7,4 7,3 7,6 7,1 7,5 6,7 6,6 7,5Hof van Twente 7,0 7,5 7,2 7,5 7,4 7,9 6,8 6,7 7,6

Rijssen-Holten 7,7 7,9 7,6 7,8 7,9 7,9 7,4 7,1 7,8

Olst-Wijhe 7,1 7,7 7,6 7,7 7,8 8,1 7,2 6,9 7,9

Dinkelland 7,0 7,7 7,6 7,9 7,9 8,1 7,3 7,3 7,8

Zwartewaterland 6,3 7,4 7,4 7,6 6,3 7,7 6,7 6,4 7,1

Overijssel 7,3 7,6 7,3 7,4 7,2 7,7 6,9 6,7 7,6

Nota bene: groen is hoogste beoordeling, rood is laagste beoordeling.



53/60


54/60

Winkelatlas Overijssel Beschouwing

48

4.Beschouwing

4.1Vanuit landelijk perspectiefInternet en economie

De ongekende groei van met name het aantal vierkante meters winkelvloeroppervlak lijkt zijn langste

tijd te hebben gehad. In veel gemeenten is de leegstand in de detailhandel vanaf 2007 behoorlijk

gestegen. De economische crisis en aankopen via internet zijn hier de voornaamste oorzaken voor.

De dynamiek in de detailhandel wordt echter gevoed door sterke ontwikkelingen aan zowel de aanbod-

als de vraagkant.

Aan de aanbodkant heeft de doorbraak van internet als aankoopplaats de winkelstructuur sterk

veranderd. Niet alleen zijn er nieuwe winkelvormen ontstaan en is een nieuwe generatie winkeliers

opgestaan, ook de keuze voor de consument is bijna onbeperkt geworden. Daarnaast stonden de

afgelopen jaren toch wel in teken van aanhoudende nieuwbouw ambities waarbij groei het

uitgangspunt was, gekoppeld aan een verdere schaalvergroting (met lagere omzet per winkelmeter).

Aan de vraagkant speelt de efficiencyvraag, de toegenomen mobiliteit, de strijd tussen beleven en

consuminderen (shop till you drop vs het kan wel een onsje minder), voorzichtige krimp in delen van

Overijssel en de laatste jaren ook koopkrachtverlies een rol. Er is dus meer aan de hand dan alleen decrisis. Al duiden recente cijfers van het CBS wederom op een verdere omzetdaling van 4 procent in

april 2012 ten opzichte van 2011. Deze daling komt volledig voor rekening van de non-food. De omzet

van de food is namelijk 2 procent hoger. Voorts onderscheiden de internetwinkels zich met 5 procent

meer omzet dan in april vorig jaar. Internet blijft de komende jaren de grote accelerator in het

consumentengedrag en daarmee ook voor het winkellandschap.

Figuur 4.1

Gendexeerde ontwikkeling omzet detailhandel1)en economische groei, Nederland (2000=100).

95

100

105

110

115

120

125

130

135

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Detailhandel totaal

Winkels in voedingsmiddelen

Winkels in non-foodartikelenEconomische groei

Bron: CBS; bewerking: I&O Research.


55/60

Winkelatlas Over

Overijssel winkelatlas 2012

Documents

Transcript of Overijssel winkelatlas 2012