2‐4‐2015

1

Wat kun je als schoolpsycholoogmet kennis over het brein?

Dr. Sanne Dekker

Centrum Brein & Leren, Vrije Universiteit Amsterdam & Het ABC

Schoolpsychologencongres, 13 maart 2015

Test je kennis van het brein!

Over het brein

Onderzoek naar het brein Magnetic Resonance Imaging

2‐4‐2015

2

Bouwstenen van het brein

Neuron (zenuwcel)

Signaaloverdracht

Wat is leren?

Versterken of verzwakken van contact tussen cellen

Maar uiteindelijk gaat het om het begrijpen van het gedrag

De hersenen zijn het orgaan dat de mens in staat stelt om 

‐ Informatie te verwerken

‐ Zich aan te passen aan een veranderende omgeving

Ervaringen bepalen hoe het brein eruit ziet Hersenontwikkeling

• Veranderingen in het aantal cellen en verbindingen

• De hersenen zijn plastisch

• Opbouwen, snoeien(pruning) en versterkenvan verbindingen

2‐4‐2015

3

Het brein wordt steeds efficiënter

Levenslang leren!

opbouwen snoeien versterken

De hersenen ontwikkelen zich tot na het 20e levensjaar

Gogtay et al., 2004

Niet alle gebieden ontwikkelen even snel!

Cognitieve functies ontwikkelen mee

Anderson, 2002

• Niet alle functies ontwikkelen even snel

• Doorlopende ontwikkeling tot late adolescentie

Met name executieve functies ontwikkelen laat

Plannen en organiseren

Weerstand bieden tegen afleiding

Impulscontrole

Overzien van consequenties

Zelf‐evaluatie

Doelgericht gedrag

Verschillende systemen in het brein

• Cognitieve controle systeem: bevindt zich in de prefrontale cortex, betrokken bij inhibitie, regulatie van emotie

• Sociaal‐emotionele systeem: bevindt zich in limbische/ subcorticale gebieden, rol in emoties, motivatie en gevoeligheid voor beloning

Crone & Dahl, 2012

Meisjes ontwikkelen zich sneller dan jongens

Totaal hersenvolume

Blauw: Jongens

Rood: Meisjes

Lenroot & Giedd, 2010

Leeftijd

2‐4‐2015

4

Oefenen  breinontwikkeling De kracht van gedachten

Fixedmindset Growth

mindset

“Intelligentie staat vast” versus  “Intelligentie is veranderbaar”

Antwoorden 

1. Waar

2. Waar 

3. Onwaar

4. Waar

5. Onwaar

6. Onwaar

7. Waar

8. Onwaar 

Wat kan een schoolpsycholoog met deze kennis?

• Verwachtingen – Ontwikkeling: aandacht, inhibitie, planning

– Individuele verschillen

– Voorwaarden voor leren: slaap, stress, voeding

– ….

• Mindset– Accepteren vs stimuleren

– Zet in op doorzettingsvermogen

– Het ligt niet vast: groeimogelijkheden 

– ….

Wat kan een schoolpsycholoog met deze kennis?

• Aanpak– Geef psychoeducatie aan leerkracht en leerlingen

– Geef vertrouwen en verantwoordelijkheid

– Geef sturing, doe voor

– Stimuleer verschillende manieren van leren

– Breng afwisseling in werkvorm, gebruik energizers

– Leer omgaan met afleiding

– …..

• …..

2‐4‐2015

5

Definitie neuromythe

“Een misvatting over de toepassing van hersenonderzoek in 

de onderwijspraktijk, die ontstaat door het verkeerd 

interpreteren, verkeerd lezen of verkeerd citeren van 

wetenschappelijke feiten”

Definitie neuromythe

“Een misvatting over de toepassing van hersenonderzoek in 

de onderwijspraktijk, die ontstaat door het verkeerd 

interpreteren, verkeerd lezen of verkeerd citeren van 

wetenschappelijke feiten”

Definitie neuromythe

“Een misvatting over de toepassing van hersenonderzoek in 

de onderwijspraktijk, die ontstaat door het verkeerd 

interpreteren, verkeerd lezen of verkeerd citeren van 

wetenschappelijke feiten”

We gebruiken slechts 10% 

van ons brein

We gebruiken slechts 10% 

van ons brein

Leerlingen met een dominante linkerhersenhelft zijn sterk in logica en taal

Leerlingen met een dominante rechterhersenhelft zijn creatief

2‐4‐2015

6

Leerlingen met een dominante linkerhersenhelft zijn sterk in logica en taal

Leerlingen met een dominante rechterhersenhelft zijn creatief

Ruim 85% gelooft in links/rechts brein denken

WAAR: Er is een functionele indeling

MAAR: Dit is geen geïsoleerdeactiviteit:  het hele brein is actief! 

Geen implicaties voor het onderwijs!

Het overslaan van ontbijt heeft gevolgen voor schoolprestaties

Het overslaan van ontbijt heeft gevolgen voor schoolprestaties

Effect op schoolcijfers, weliswaar klein effect

Intensieve lichamelijke inspanning kan het mentaal functioneren bevorderen

Intensieve lichamelijke inspanning kan het mentaal functioneren bevorderen

2‐4‐2015

7

Kinderen hebben vaak een voorkeursleerstijl waarin zij willen onderwezen worden (bv door te horen, te zien, of te doen)

Kinderen hebben vaak een voorkeursleerstijl waarin zij willen onderwezen worden (bv door te horen, te zien, of te doen)

Kinderen leren beter wanneer zij les krijgen op een manier die past bij de leerstijl die hun voorkeur heeft (bijvoorbeeld visueel, auditief)

Kinderen leren beter wanneer zij les krijgen op een manier die past bij de leerstijl die hun voorkeur heeft (bijvoorbeeld visueel, auditief)

Ruim 90% gelooft in verschillende leerstijlen

WAAR: Verschillende soorten informatie wordt in verschillende hersengebieden verwerkt

MAAR: er is interconnectiviteit

en hersengebieden voor hogere orde wordt op zelfde manier actief bij verschillende soorten informatie

Lesgeven in voorkeursstijl leidt niettot betere schoolprestaties!

Als leerlingen onvoldoende water drinken (= minder dan 6‐8 glazen per dag), krimpen hun hersenen

2‐4‐2015

8

Als leerlingen onvoldoende water drinken (= minder dan 6‐8 glazen per dag), krimpen hun hersenen

Docenten geloofden gemiddeld 

50% van de mythen

Voorspellers van geloof in mythen? 

KENNIS!

Voorspeller van kennis?

Lezen van populair wetenschappelijke tijdschriften

Dekker et al., 2012

Brein in de media

• Gebrek aan kritische blik en gedetailleerde beschrijving onderzoek

• Kwaliteitskranten meest kritisch en nauwkeurig

• Over belang van hersenonderzoek voor onderwijs werd optimistischer geschreven dan voor rechtspraak of beveiliging

Van Atteveldt, Van Aalderen‐Smeets, Jacobi & Ruigrok, 2014

Neuroscience onderzoek is geloofwaardig

Weisberg et al., 2007

Hype‐hope curve

Gartner’s hype‐hope curve

Bespreek met degene naast je:

Wat kun jij als schoolpsycholoog ondernemen om neuromythen te voorkomen?

2‐4‐2015

9

Samenwerking en dialoog is essentieel

SCHOOLPSYCHOLOOG?

Wees je ervan bewust dat er vele neuromythen actief in omloop zijn

Wees je bewust van de (valse) overtuigingskracht die neurowetenschappelijke 

verklaringen en afbeeldingen kunnen hebben

Selecteer informatiebronnen zorgvuldig

Wees alert op oversimplificatie en overgeneralisatie: zoek de originele bron

Laat je bij nieuwe onderwijsmethodes niet direct overtuigen door het label ‘brain‐

based’

Pas op voor de zgn. confirmation bias

Wees je ervan bewust dat wetenschappelijke kennis altijd in ontwikkeling is. Feiten van 

vandaag zijn mogelijk de mythen van morgen! Onderzoek!

What to do?

Sanne Dekker s.j.dekker@vu.nl