Sterk in personenschade

Het Puberende Brein

Het Puberende Brein

Als ouders vervelend beginnen te doen

Het Puberende Brein

Verantwoording

•Inspiratie door lezing•Boek(en) gelezen•Persoonlijke interesse•Ambsthalve interesse

− H-letsel vs Pubers

Het Puberende Brein

Doel van vanavond

•Door gedrag te verklaren−Meer begrip−Minder strijd

•Geen tips en trucs−Ik ben jurist−Geen pedagoog

• Boodschap voor mijn branche−Try out

Het Puberende Brein

Terminologie

•Pubertijd 10-14•Adolescentie 10-22 (8-25)

•In deze lezing: "Pubers" voor hele periode

Het Puberende Brein

Programma

•Het brein algemeen•Het puberende brein•Voorbeelden•Juridische gevolgen?•Management samenvatting

Het Puberende Brein

Wij weten meer van het heelal…

Het Puberende Brein

dan van onze hersenen!

Het Puberende Brein

Gewicht?

Circa 1,4 Kg(= 2% van hetlichaamsgewicht)

Het Puberende Brein

Energieverbruik?

20% !

Het Puberende Brein

Bloeddoorstroom?

750 ml per minuut

Het Puberende Brein

Hoeveel % water?

80%

Het Puberende Brein

Waarom zoveel?

•I.v.m. chemische reactie−Versturen van signalen

•Nodig voor afkoeling−Anders te heet

Het Puberende Brein

Hoeveel hersencellen hebben wij?

100 miljard

Het Puberende Brein

Wat is de omvang van ons brein?

Platgestreken:diameter van een

Het Puberende Brein

Programma

•Het brein algemeen•Het puberende brein•Voorbeelden•Juridische gevolgen?•Management samenvatting

Het Puberende Brein

Waarom?

•Staan pubers zo laat op?•Blijft het huiswerk liggen?•Vertonen ze zulk risicovol gedrag•Hebben ze zulke stemmingswisselingen•Zo'n sterke invloed van vrienden•Hebben ze geen respect meer voor ouders

Het Puberende Brein

Is dat nieuw?

•Nee, het was er altijd al

•Puberen is een ontwikkelingsfase

Het Puberende Brein

Vgl. Romeo & Julia

•Verboden liefde•Julia houdt zich dood…•Romeo denkt dat ze dood is•En vergiftigt zichzelf

Het Puberende Brein

Pas sinds 10 jaar weten wij

Dat de hersenen van pubers anders werken dan die van volwassenen

Het Puberende Brein

Grote verbouwing tussen 8 en 25

Het Puberende Brein

De hersenen

Het Puberende Brein

• Verschillende structuren

• Verschillende functies

De hersenen

Het Puberende Brein

Doelen stellen, planning, Intelligentie, emoties herkennen, zelfbewustzijn en werkgeheugen

Visus, integratie vanzintuigelijke informatieen ruimtelijke waarneming

Motoriek

Gehoor, taal en geheugen

Tast, aanrakingen, gevoel voor ruimte

Binnenin zit ook nog wat

Het Puberende Brein

Amygdala Verwerken van emoties

Thalamus Hormoonhuishouding, warmte/koude regulatie

HersenbalkCommunicatie tussen beide hersenhelften

De hersenen

Grijze stof (zenuwcellen/neuronen)Witte stof (zorgt voor verbindingen)

Grijs is waar het om gaatWit is a.h.w. de snelweg

Het Puberende Brein

De hersenen

•Grijze cellen nemen wisselend af−Na 25ste met 12.000 per dag

•Witte stof neemt lineair toe•Per saldo toename van functie op dat gebied•Werkt efficiënter•Elk gebied heeft z'n optimale periode

−Bijvoorbeeld: tweede taal leren−Tweede taal op basisschool?

Het Puberende Brein

Sinds 10 jaar meer bekend over:

1.Het lerende brein 2.Het emotionele brein3.Het sociale brein4.Het creatieve brein

Eerst: hoe meten we dat?Dan uitwerken…

Het Puberende Brein

Meetmethoden

EEG (electro-encefalogram) vanaf 1924•Meet wanneer hersenen actief zijn•maar niet waar

Het Puberende Brein

Meetmethoden

CT scan (computed tomography) vanaf 1970 • Soortgelijk aan MRI-scan• Maar dan met röntgenstraling• Laat daarom botten beter zien• Vult mri aan / sluit mri niet uit

Het Puberende Brein

Meetmethoden

MRI (magnetic resonance imaging) vanaf 1980•Meet structuur van hersenen

Het Puberende Brein

Meetmethoden

F-MRI (functionele mri) •Meet activiteit van hersenen

Het Puberende Brein

MRI F-MRI

Hoe werkt F-MRI?

•Beweging – actie in hersenen•Actie – bloedtoevoer•In bloed zit hemoglobine (Hb)•Hb absorbeert zuurstof•Zuurstof verandert magnetische eigenschappen•En dat pikt de MRI op

Het Puberende Brein

Programma

•Het brein algemeen•Het puberende brein•Voorbeelden•Juridische gevolgen?•Management samenvatting

Het Puberende Brein

1. Het lerende brein

Plannen / stoppen / flexibiliteit

Het Puberende Brein

Stellingen•Pubers hebben moeite met plannen•Pubers kunnen gedrag moeilijk aanpassen•Pubers zijn weinig flexibel•Maar er is hoop•Want oefening baart kunst

Het Puberende Brein

Toelichten aan de hand van:•Voorbeeld: de brugpieper•Onderzoek naar werkgeheugen− Informatie vasthouden•Onderzoek naar stoppen/aanpassen gedrag

Het Puberende Brein

De brugpieper

• Van PO naar VO• Meer vakken• Meer huiswerk• Behoud van sporten en hobby’s• Stelt hogere eisen aan planning

Het Puberende Brein

Plannen is complex

•Goed agenda bijhouden− Wat wordt van mij verwacht?

•Boodschap filteren− Niet afgeleid raken

•Aandacht langere tijd vasthouden− Concentreren / niet laten afleiden

• Flexibel kunnen wisselen tussen opdrachten

Het Puberende Brein

Plannen is complex

• Frontale cortex is verantwoordelijk• Maar (interne) communicatie met andere

benodigde gebieden is nog niet optimaal

Het Puberende Brein

Onderzoek naar werkgeheugen

Apenonderzoek• Chip geïmplanteerd om activiteit te meten

Het Puberende Brein

Apenonderzoek

Het Puberende Brein

Apenonderzoek

Het Puberende Brein

Apenonderzoek

Het Puberende Brein

Apenonderzoek

Het Puberende Brein

Apenonderzoek

•Variatie in tijd bij plaatsen van X•Zegt iets over info vasthouden•Dat leert ons iets over werkgeheugen

Het Puberende Brein

Boost door F-MRI

•Nu veel meer bereik − Met chip alleen 50 cellen

•Minder rompslomp•Nu ook met mensen•Veel sneller!

Het Puberende Brein

Overig onderzoek naar werkgeheugen

•Balletje – balletje …•Aanbieden van letters

− Bijvoorbeeld: P-B-F-N•Zes seconden wachten•Herhalen: geen moeite•Complicatie: variatie in hoeveelheid info

− Mies Bouman: een van de acht

Het Puberende Brein

Overig onderzoek naar werkgeheugen

•Complicatie bij P-B-F-N:•Reorganiseren van aangeboden info

− Zet ze nu in alfabetische volgorde

Het Puberende Brein

Dat kost jongeren veel meer moeite

• Voor de manipulatie van info is communicatie met andere H-gebieden vereist

• Die verbindingen zijn nog niet (goed) aangelegd

• Over die snelweg is nog niet vaak gereden (witte stof)

Het Puberende Brein

Planning is als een rekensom

• Ook bij uitstippelen werkschema moet info worden gemanipuleerd

• Dat gaat nog niet zo goed en/of efficiënt• Leren leren

Het Puberende Brein

Conclusie uit onderzoeken

• Hoe vaker de banen tussen de H-gebieden worden bereden, hoe beter de prestaties van het werkgeheugen

• Kortom: oefening baart kunst• Probleem: selectie op vast moment

− Cito-test− Erasmiaans: ≠ blijven zitten in klas 1

Het Puberende Brein

Op tijd stoppen (inhibitie)

• Van belang voor veilig en sociaal aangepast gedrag

• Vgl. Commando Pinkelen…

• Kinderen tot 12 jaar kunnen moeilijker stoppen dan volwassenen

Het Puberende Brein

Voorbeelden van onderzoek

Go – no go taak:

Het Puberende Brein

Voorbeelden van onderzoek

Go – no go taak:

Het Puberende Brein

Voorbeelden van onderzoek

Stop signaal taak:

Het Puberende Brein

Voorbeelden van onderzoek

Stop signaal taak:

Het Puberende Brein

Voorbeelden van onderzoek

Complicatie:• Variatie in tijd

• Tot 14 jaar grote moeite• Onbekend wanneer het op volwassen niveau is

Het Puberende Brein

Patiënten met hersenletsel

•Ongepaste opmerkingen− Omdat ze niet kunnen stoppen

•Lachen om niets, eenvoudige humor− Clou snappen ze niet− Info kunnen ze niet vasthouden

•Dwanglachen− Ze kunnen niet stoppen

Het Puberende Brein

Patiënten met hersenletsel

•Reageren niet goed op feedback− Flexibiliteit is weg− Houden vast aan oude patronen− Kunnen niet tegen verandering

Het Puberende Brein

Dat zie je ook bij Pubers

•Nieuwe school•Nieuwe leerkrachten•Nieuw lesmateriaal•Andere invulling lessen•Verschillend verwachtingspatroon

Het Puberende Brein

Conclusies

Pubers kunnen gedrag niet stoppen

Gevolg: in drukke klas kunnen ze belangrijke info niet filteren.

Ze moeten de afleiding leren onderdrukken

Het Puberende Brein

Strooptaak: welke kleur is dit?

Rood

Het Puberende Brein

Strooptaak: welke kleur is dit?

Blauw

Het Puberende Brein

Strooptaak: welke kleur is dit?

Oranje

Het Puberende Brein

Flexibiliteit

• Nodig voor aanleren nieuwe vaardigheid• Leren van feedback is daarbij belangrijk

Het Puberende Brein

Hoe onderzoek je dat?

• Proeven met vormen en kleuren

Het Puberende Brein

Hoe onderzoek je dat?

• Proeven met vormen en kleuren• Eerst sorteren op kleur (positieve feedback)• Dan negatieve feedback (= regel veranderen)• Nieuwe regel zoeken: Sorteren op vorm• NB: oefening "troep"

Het Puberende Brein

Conclusies

• Kinderen tot 4 jaar kunnen nieuwe regel wel benoemen, maar niet toepassen

• Tot 15 jaar heeft men hier moeite mee• Ook mensen met H-letsel kunnen nieuwe

regel wel benoemen, maar niet toepassen• Vraag: sla de spijker met achterkant van

haarborstel?• Wat doet de patiënt?

Het Puberende Brein

Huidig onderzoek

• Kun je specifieke H-gebieden trainen?− Werkgeheugen − Flexibiliteit

• Zo ja, hoe dan?• En is er dan een optimale periode?

Het Puberende Brein

2. Het emotionele brein

Besluiten / emoties / risico’s

Het Puberende Brein

Stellingen•Pubers zijn besluiteloos−Of nemen korte termijn beslissingen•Pubers hebben een "pleziercentrum"−Dat erg snel ontvlamt•Pubers nemen graag risico's−De kick wint het vaak van de ratio

Het Puberende Brein

Toelichten aan de hand van:•Phineas Gage•Onderzoek: gokken in het laboratorium•De piratentest•Onderzoek: goed idee / slecht idee?

Het Puberende Brein

Phineas Gage (1848)

Het Puberende Brein

Kenmerken

• Even buiten bewustzijn• Hij wist waar hij was• Kon naam zeggen• Kon normaal bewegen• Na paar maanden weer werken• Frontale cortex nergens voor nodig?

Het Puberende Brein

Toch wel

• Persoonlijkheid was veranderd– snel geïrriteerd– agressief– impulsief– onbetrouwbaar

• Later onderzoek aan schedel• Pas sinds kort een doorbraak

Het Puberende Brein

Orbitofrontale cortex

Uniek gebied achter je ogen:• Emoties• Lichaamssensaties• Planningvaardigheden

Komen daar allemaal samen

Het Puberende Brein

Daar letsel, dan moeite met maken goede keuzes

Het Puberende Brein

Gebied achter de ogen is belangrijk voor

besluitvaardigheid

Het Puberende Brein

Gokken in het laboratorium

Het Puberende Brein

A/B korte termijn C/D lange termijn

Gokken: conclusies

•Pubers meer gericht op winst dan op verlies•Pubers + H-letsel patiënten: kunnen ≠ switchen

Het Puberende Brein

Pubers: vaak korte termijn keuzes

• Emotiegebieden (korte termijn) actiever• Controlesysteem (frontale cortex) heeft

langere rijping• Emotie wint het daarom vaak van de ratio!

Het Puberende Brein

Piratentest

Het Puberende Brein

Piratentest: conclusie

Na tijd geeft alleen al het zien van de piraat met het zwaard activiteit aan in "het pleziercentrum" (nucleus accumbens).

Dus: reactie op verwachting van beloning!!

Het Puberende Brein

Uitslag piratentest bij pubers het grootst!!

(is overactieve periode)

Het Puberende Brein

Goed idee / Slecht idee?

• Zwemmen met haaien?• Bij volwassenen: activiteit in een H-gebied• Bij pubers: nul komma nul actie in dit gebied• Wel actie in de frontale cortex (in verband

met afwegen van alternatieven)• Beslissen via die route laat op zich wachten• In gevaarlijke situaties niet zo handig!

Het Puberende Brein

Combi met snelle activatie van pleziercentrum

• Verklaart korte termijnbeslissingen• Volwassenen: vertrouwen op "gut feeling" en

intuïtie (gebaseerd op eerdere ervaring)• Jongeren: kunnen dat niet / hebben dat niet• Daarom: korte termijn beslissingen en/of

besluiteloosheid

Het Puberende Brein

3. Het sociale breinOntwikkelt zich gaandeweg…•Van besef van intentie (wie is stouter?)•Via "give to get" principe •En invloed van vrienden

− omgang wordt anders•Naar handhaving in maatschappij

Het Puberende Brein

4. Het creatieve breinHet is niet allemaal ellende …•Slimme internetters•Technisch en praktisch•Uitblinkers in sport•Muzikale talenten•Politieke drijfveren (debatteren/discussiëren)

Het Puberende Brein

Programma

•Het brein algemeen•Het puberende brein•Voorbeelden•Juridische gevolgen?•Management samenvatting

Het Puberende Brein

Mijn brein is de dader,niet ik!

Apart adolescenten strafrecht?

Het Puberende Brein

Oprekking aansprakelijkheid ouders?

Huidige situatie:• Tot 14 jaar risico aansprakelijk• 14 – 16 aparte categorie• Vanaf 16 zelfstandig aansprakelijk

Straks?• Tot 18 jaar risico aansprakelijk

Het Puberende Brein

Geen eigen schuld meer?

bij risicovol (verkeers)gedrag• Specifieke casus van mij

Het Puberende Brein

Programma

•Het brein algemeen•Het puberende brein•Voorbeelden•Juridische gevolgen?•Management samenvatting

Het Puberende Brein

Puberende Brein: een Lawyers Paradise?

Het Puberende Brein

Door voortschrijdend inzicht in de medische (neuro)wetenschap

weten wij meer over het Puberende Brein

Het Puberende Brein

De hersenen

Het Puberende Brein

• Verschillende structuren

• Verschillende functies

• Verschillende rijpingssnelheid

Grote verbouwing tussen 8 en 25

Het Puberende Brein

Hormonen en emoties zijn overactief

De frontale cortex rijpt langzaam

Die combinatie verklaart pubergedrag

Het Puberende Brein

Maar het komt allemaal goed…

Het Puberende Brein