Over didactische consistentie Naar aanleiding van het seminar "Is dit ook voor het tentamen?" Met...

Over didactische consistentieNaar aanleiding van het seminar "Is dit ook voor het tentamen?"

Met kernvragen over studiesucces, rendement, en efficiëntie.

Inhoudsoverzicht

A. Zelfstudievariant

0. Inleiding

1. Didactisch inconsistent onderwijs

2. Didactische consistentie

3. Toetsgericht leren

4. Toetsen en beoordelen

5. Gevolgtrekkingen: criteria

B. Presentatievariant

Dia's 1; 2; 3; 4.

C. Printvariant

Vooralsnog kunt u twee schema's printen.

D. Meer …

Nieuwste versie: www.iowo.nl/icto/elem/63

Contact: www.ru.nl/oo/WillibrordHuisman Ook: www.willibrordhuisman.nl

Hoe werkt deze powerpoint?

U kunt deze powerpoint alleen als diavoorstelling bestuderen, en niet in bewerkingsweergave.

Klik telkens met uw muis of gebruik uw muiswiel of druk op de toets PgDn.

Zo worden de schema's stapsgewijs opgebouwd en verschijnen en verdwijnen deze gele toelichtingen.

Gebruik niet de schuifbalk. U kunt deze ppt niet afdrukken.Gij zult deze ppt niet kopiëren.

Wel kunt u anderen ernaar verwijzen:www.iowo.nl/icto/elem/63

Daar staat altijd de meest recente versie, plus de contactinformatie.

Willibrord Huisman, 2010-2013Tekeningen Eva Huisman, 2011

Gebaseerd op werk van IOWO, 1967-2011, John Biggs en andere onderzoekers, en op veel gesprekken met docenten en studenten.

Waarschuwing

Als u deze tekst ziet, is er iets niet in orde:

uw computer toont de animaties niet, terwijl die essentieel zijn voor deze publicatie.

Gebruikt u het programma Powerpoint, druk dan nu op de toets F5 (of kies "Diavoorstelling").

Gebruikt u een smartphone of tablet, dan heeft deze vermoedelijk een incomplete powerpointviewer.

Deze publicatie is niet geschikt om af te drukken.

http://www.iowo.nl/icto/elem/63/IOWO_DidactischeConsistentie-schema.pdf

http://www.iowo.nl/icto/elem/63

http://www.ru.nl/oo/WillibrordHuisman

http://www.willibrordhuisman.nl/

http://www.iowo.nl/icto/elem/63

0. Inleiding

Het onderwijs kent veel problemen. Studie-uitval, lage rendementen, daling van het niveau, onbekwame afgestudeerden, overwerkte docenten, hoge kosten.

Daar zijn allerlei externe oorzaken voor aan te wijzen. Maar als we naar het onderwijs zelf kijken, dan zien we vaak dat dat niet sluitend in elkaar steekt. Het werkt wel min of meer, maar er gebeurt van alles wat niet nodig is, en van datgene wat wel nodig is, gebeurt niet alles.

Hoe ziet sluitend onderwijs er dan uit? Deze zelfstudie- powerpoint brengt dat schematisch in beeld.

Met deze schema's kunt u waarschijnlijk beter begrijpen waar de schoen wringt in het onderwijs waar u mee te maken hebt – als coördinator, docent, of student.

Maar dit is geen handboek didactiek: om de problemen op te lossen is heel wat meer nodig dan alleen begrip. De praktijk stelt vaak grenzen aan noodzakelijke verbeteringen, dus compromissen zijn onvermijdelijk. En ook het invoeren van die verbeteringen is een hele kunst. Wilt u stapsgewijs of met een sprong? Op cursusniveau of juist de opleiding? Eerst maar eens de toetsing onder de loupe nemen?

Vraag IOWO om adviseurs die u daarbij helpen. Zij hebben niet alleen kennis van zaken, maar ook veel ervaring in alle takken van het hoger onderwijs.

Ook uw reacties op deze publicatie stellen we zeer op prijs!

Verder

De volgende vier dia's brengen het onderwerp in schema en lichten het toe.

U gaat terug naar het inhoudsoverzicht door op het IOWO-logootje te klikken.

Student


Willibrord Huisman - Over didactische consistentie 3

De docent

In dit vereenvoudigde schema van didactisch inconsistent onderwijs gaan we uit van "de" docent.

Soms is dat ook werkelijk één persoon, vaak is het een team.

Bovendien werkt de docent doorgaans in de context van een opleiding.

De doelen

De docent moet of wil iets bereiken met zijn onderwijs: de doelen.

Tegelijkertijd moet de docent ervoor zorgen dat voldoende studenten binnen de gegeven tijd op voldoende niveau slagen (rendement).

Bovendien heeft de docent nog veel meer taken. Hij moet dus zorgen dat hij efficiënt werkt.

Het onderwijs

Om de doelen te bereiken geeft de docent colleges, maakt studiemateriaal, stelt dat beschikbaar, begeleidt studenten, ontwikkelt toetsen, toetst, beoordeelt, evalueert, rapporteert, etcetera.

De student

Helaas hebben veel studenten weinig oog voor het streven van de docent; zij proberen vooral de toets te halen.

Een basisvraag voor een efficiënt studerende student luidt: "Is dit ook voor het tentamen?"

Veel docenten beschouwen dit studentgedrag als een groot probleem en als een miskenning van hun onderwijsinspanningen.

"Blame the student"

Sommigen menen dat de studenten de studie niet serieus nemen. De "slechte studenten" zouden "ongemotiveerd" zijn of "geen academische attitude" hebben.

Maar studenten doen juist precies wat van hen verlangd wordt: tijdig afstuderen.

Met onduidelijke vooruitzichten en steeds minder studiefinanciering – dus in concurrentie met 'baantjes'.

Verschoolsing

Hoe krijg je studenten nu zover dat ze "het onderwijs" volgen en niet uitsluitend voor de toetsing gaan?

Sommige opleidingen zetten dan dwang en dreiging in. Verplichte deelname aan colleges, wekelijkse voortgangscontroletoetsjes, afschaffen van de herkansing, vragen naar specifieke collegestof in de eindtoets, beoordelen van leergedrag.

"Blame the teacher"

Anderen menen dat de docenten onvoldoende functioneren. Zij vinden dat die de studenten niet inspireren om voor de werkelijke doelen te studeren.

Zij zoeken de oplossing in scholing: verbeteren van de didactische vaardigheden van de docenten.

Blame de toetsing!

Maar de echte oorzaak ligt bij de toetsing. Die toetst namelijk niet of de studenten alle doelen behalen. Als die dat wel doet, is het probleem er niet meer: wie voor de toets studeert, werkt dus naar de doelen.

Helaas is dat nog niet zo gemakkelijk voor elkaar te krijgen. Er moet heel wat worden rechtgezet voordat je didactisch consistent onderwijs hebt.

In de volgende schema's kijken we wat dat inhoudt.

Docent

ToetsingWat de docentbereiken wil

CollegesLesmateriaal

Persoonlijkekenmerken

Omgevings-factoren



Doelen

beschrijven de beoogde toestand van de student (kennis, vaardigheden, ..) na het succesvol voltooien v.d. cursus

Onderwijsactiviteiten en onderwijsmateriaal

zijn gericht op het zo efficiënt mogelijk:- bewerkstelligen- verantwoorden- ondersteunen- begeleiden- bijsturenvan die leeractiviteitendie leiden tot het:bereiken v.d. doelen= behalen v.d. toets

Activiteiten vanmedestudenten

Leeractiviteiten

zijn gericht op het zo efficiënt mogelijk:behalen v.d. toets= bereiken v.d. doelen

Summatieve toetsing

bepaalt uitsluitend de mate waarin de student alle doelen bereikt heeft

Omgevingsfactoren

- studievoorzieningen (leeromgeving)- concurrentie van andere cursussen- toekomstperspectief- financiën, leenangst, baantjes- sociale positie: thuis, vrienden- reistijd- hobby's en nevenactiviteiten- gezondheid

Persoonlijke kenmerken

- intrinsieke motivatie (interesse)- voorkennis- studievaardigheden- intelligentie

1. Doelen

Goed geformuleerde doelen zijn essentieel.

Het formuleren ervan vereist veel aandacht en veel overleg, inhoudelijke deskundigheid en taalvaardigheid. Cursusdoelen moeten passen in de opleidingsdoelen (eindtermen) en ook die moeten kloppen.

"Deze cursus is ingericht om je te helpen bij het bereiken van deze doelen:

Als [rol] kun je in [situatie] op [niveau] deze [handeling of resultaat] verrichten."

2. Toetsing

Summatief = het geheel samenvattend.

Vrijwel altijd heeft summatieve toetsing een 'civiel effect': het resultaat geeft je recht op iets.

De toetsing is direct afgeleid van de doelen, en niet van de onderwijsactiviteiten. Iemand die voldoet aan de in de doelen gestelde eisen, zonder aan het onderwijs te hebben deelgenomen, scoort voldoende op de toetsing.

3. Leeractiviteiten

Degene die verantwoordelijk is voor het leren is de student (niet de docent).

Studenten leren vrijwel uitsluitend door iets te doen. Ze leren weinig van lezen, kijken en luisteren, tenzij ze daar direct iets mee doen. Dat dient dan wel op het vereiste niveau te gebeuren: bv. niet overschrijven, wel samenvatten.

Welke leeractiviteiten ze ondernemen, en hoe serieus en effectief ze dat doen, hangt van veel factoren af.

4. Persoonlijke kenmerken

Studenten zijn niet allen eender.

Sommigen zijn vooral geïnteresseerd in het resultaat: zij studeren voor de toets. Anderen zijn geïnteresseerd in het onderwerp; zij zien de toets als noodzakelijk kwaad en willen vooral de doelen behalen, of daar voorbij.

Als de toetsing en de doelen op elkaar aansluiten, is dit geen enkel probleem.

5. Onderwijsactiviteiten

Het docententeam helpt de student zo goed mogelijk bij het uitvoeren van diens leeractiviteiten.

Oriënterende colleges, contact met experts, werkgroepen, opdrachten en formatieve toetsen met feedback, begeleiding van de studievoortgang, aanwijzen van literatuur, enzovoorts.

Van al deze activiteiten laten ze aan de studenten zien wat de relatie is met de doelen (= de toetsing).

6. Omgevingsfactoren

Veel omgevingsfactoren werken buiten het zicht van de docenten, terwijl ze de activiteiten van de studenten sterk beïnvloeden. Het lijkt daardoor soms of de onderwijsactiviteiten (of de inzet van de docent) onvoldoende zijn.

Voorbeeld: gering beroepsperspectief leenangst bijverdienen te weinig studietijd te weinig leeractiviteit slechte toetsresultaten gering beroepsperspectief studieuitval

7. Medestudenten

Veel onderwijsactiviteiten gaan nog uit van een één-op-één-relatie tussen docent en student; de waarde van activiteiten van studenten onderling wordt niet gezien.

Studenten leren echter veel effectiever indien zij samen werken of samenwerken.

Onderwijs dat deze mogelijkheid uitbuit kan veel efficiënter zijn, zowel voor de docenten als de studenten. Didactische consistentie en doelgerichtheid zijn voorwaarden om dit te laten slagen.

Verder

In de volgende dia's worden enkele onderwerpen uit dit schema uitgediept.


© IOWO 2011Willibrord Huisman - Over didactische consistentie 5


1. Verwachtingen

Studenten schrijven zich in voor een cursus op grond van hun verwachtingen. Die kunnen op allerlei manieren gewekt zijn. De kunst is, de juiste verwachtingen te wekken.

In elk geval moet het doel van de cursus goed omschreven zijn én al beschikbaar vóórdat de student zich inschrijft.

De onderwijsinstelling mag van studenten die zich voor een cursus inschrijven verwachten dat zij inderdaad deze doelen willen bereiken.

zelfstandigstuderen

zelftoets

doel

oefenproductformatievetoetsing metfeedback

onderwijs-activiteiten

eindtermen

summatieve,beoordelende

toetsing

deelproduct

medestudenten

2. Cursusdoelen en eindtermen

Ook voor opleidingen als geheel geldt dat de doelen (de eindtermen) moeten kloppen, beschikbaar zijn, en begrijpelijk voor studenten die nog aan de opleiding moeten beginnen.

De cursusdoelen volgen uit de eindtermen.

In de beschrijving van de cursusdoelen wordt deze samenhang duidelijk gemaakt.

Ook de docent zal hier regelmatig op wijzen: in oriënterende colleges, bij de bespreking van de eindtoets, in de feedback op oefenproducten.

3. Toets stuurt verwachtingen

Veel studenten lezen die doelen maar half. Liever kijken ze naar de toetsing. Een toets van het afgelopen jaar maakt het voor hen veel concreter.

In consistent onderwijs toetst de toets de mate waarin de student alle doelen bereikt. Als studenten zich dan richten op een voorbeeldtoets, komt dat op hetzelfde neer als wanneer ze de doelen gebruiken.

Voorwaarde is wel, dat behalve de voorbeeldtoets ook de correcte uitwerking én de beoordelingscriteria beschikbaar zijn.

4. Voorkennis en zelfstudie

Sommige studenten beschikken over voldoende voorkennis om zonder verdere studie de toets te behalen. Het volwassenenonderwijs heeft daarvoor EVC-procedures: erkenning van verworven competenties.

Ook zijn er studenten die door middel van zelfstudie het niveau bereiken om de toets te kunnen behalen.

Campusgebonden onderwijs is in het algemeen niet bedoeld voor deze studenten. Niettemin spelen voorkennis en zelfstandige studie er een belangrijke rol.

5. Onderwijs: activiteiten, materiaal, doelgericht

Het docententeam zorgt er zo efficiënt mogelijk voor, dat de studenten zo efficiënt mogelijk kunnen studeren. Docenten doen dit door studiemateriaal beschikbaar te stellen, opdrachten te geven, voortgang in de gaten te houden, feedback te geven, overzicht over het onderwerp te bieden, etc.

Ook kunnen docenten experts over het onderwerp inroepen voor een lezing of workshop; veelal zijn zij zelf zo'n expert.

Belangrijk: de docent relateert alles expliciet aan de doelen.

6. Zelftoetsen op deelaspecten

Studenten werken niet voortdurend aan het uiteindelijke doel. Soms is het nuttig om je in een deelaspect te verdiepen. Dat geldt bijvoorbeeld voor voorwaardelijke kennis.

Hier: om een boog te kunnen bouwen is het goed als je het nodige van metselverbanden weet. Met digitale zelftoetsen krijg je snel een bruikbare indicatie om te weten hoe je verder moet.

7. Deelproducten

Vaak is het eindproduct (het doel) te complex om meteen aan te beginnen. De docent geeft de student opdrachten om deelproducten te maken die duidelijk in relatie tot het eindproduct staan.

Daarmee kan de student deelaspecten oefenen. Bovendien krijgen student én docent zo een idee van de voortgang.

8. Oefentoets met feedback

De student maakt het eindproduct – datgene wat in de uiteindelijke toets gevraagd wordt – eerst maar eens om te oefenen. Van wezenlijk belang is dan de feedback: wat ging er fout, waaraan kan ik dat zien, wat zou dat voor mijn beoordeling betekenen, hoe kan het beter?.

9. Feedback geven: peer review op grond van de doelcriteria

Die feedback hoeft niet van de docent te komen. Als studenten dit onderling verzorgen, wordt er veel meer bereikt. De docent begeleidt dit.

10. De toetsing is volledig gescheiden van de begeleiding

De 'examinator' beoordeelt een eindproduct dat de student zelfstandig gemaakt heeft.

voorkennis

Verder: toetsen en beoordelen

Of: u gaat terug naar het inhoudsoverzicht door op het IOWO-logootje te klikken.


beoordeling op vooraf vastgelegdeen door de studentbegrepen criteria

examinator

docent

© IOWO 2011 6

4. Toetsen en beoordelendoel toetsing

doel behaald: voldoende

... net niet:onvoldoende absolute cesuur

Willibrord Huisman - Over didactische consistentie

resultaat

prestaties van anderen

oefen-product

doel niet behaald: 4

doel behaald en overstegen: 7

substantieel verderuitgewerkt: 8, 9

innovatief: 10

6

5

1. Toets het bereiken van het doel

In consistent onderwijs toetst de summatieve toetsing precies de mate waarin de student de doelen bereikt heeft. Precies = álle doelen, en níet ook nog iets anders.

Dit heeft consequenties voor de inhoud en voor de vorm van de toets. Bij hogereordedoelen, zoals verantwoorden, creëren en generaliseren, zal de student iets moeten maken (meestal: schrijven). Een meerkeuzetoets is dan niet geschikt.

Doelen als analyseren en toepassen (een arts kiest in een casus uit een reeks algemeen bekende behandelingen de juiste) kunnen wel met meerkeuzevragen getoetst worden.

De toetsing is een afspiegeling van het doel. Daardoor is de toets voor de onderwijsinstelling én voor de student geen kleinigheid.

In de praktijk betekent dit: toets alleen als het echt nodig is, en doe het dan heel grondig.

2. Toets onafhankelijk van de leerweg

Ten behoeve van de toetsing levert de student een prestatie die beoordeeld zal worden. Deze prestatie levert de student helemaal zelf, zonder enige begeleiding van een docent.

Het kan dus niet een product zijn dat tijdens de cursus tot stand is gekomen. Zulke producten dienen immers om te oefenen. De student moet daarin onbezorgd fouten kunnen maken en de docent moet de student daarbij onbekommerd kunnen begeleiden, zonder dat dat 'meetelt' voor de eindbeoordeling.

De helderste manier om dit te realiseren, is het onderwijs en de toetsing volledig van elkaar te scheiden. Examinator en docent dienen geen contact met elkaar te hebben.

3. Toets op grond van openbare criteria

Bij het beschrijven van de doelen is vastgelegd wat de criteria zijn op grond waarvan je zien kan of het doel bereikt is. In dit voorbeeld: "de opgeleverde boog moet gedurende de beoordelingsperiode zonder steunmaatregelen overeind blijven."

Deze criteria zijn bij de studenten van begin af aan bekend. De docent heeft er in het onderwijs regelmatig aan gerefereerd, en de studenten hebben geleerd ze te gebruiken om de kwaliteit van hun eigen werk te kunnen beoordelen. Dit laatste kan gebeurd zijn doordat de studenten elkaars oefenproducten beoordeeld hebben (peer feedback).

Bij de toetsing beoordeelt de examinator.

4. Beoordeel absoluut

De cesuur is de scheiding tussen 'geslaagd' en 'gezakt'. In didactisch consistent onderwijs wordt uitsluitend gekeken naar de individuele student: de cesuur is absoluut.

Als veel studenten het doel bereiken, is het slagingspercentage hoog. Indien de doelen en de criteria goed verantwoord zijn, is alles in orde. Hier dient het onderwijs immers voor.

Als het slagingspercentage laag is, moet er naar de oorzaken gezocht worden. Misschien is er iets mis met de voorlichting, de toelating, het onderwijs, de studieomstandigheden. Of de doelen of de toetsing. Of: de consistentie.


5. Beoordeel niet relatief

Bij een relatieve cesuur wordt eerst bezien wat de andere studenten gepresteerd hebben. Ver- volgens wordt een gewenst slagingspercentage toegepast, vaak 70%. 30% van de studenten zakt, ook als ze eigenlijk wel degelijk het doel bereikt hebben. Of, bij slechte resultaten: van de 70% geslaagden heeft een deel helemaal niet het doel bereikt.

Een relatieve cesuur past niet in consistent onderwijs. Als de toetsresultaten dienen om te selecteren, dient toch eerst absoluut beoordeeld te worden op een schaal, bv. in cijfers. Op basis van de cijfers volgt dan de selectie.

6. Geef ook cijfers absoluut

De beoordelingscriteria worden voor tien niveaus uitgeschreven. Ook deze criteria moeten tevoren vastliggen, bij de studenten bekend zijn, en bij voorkeur geoefend in de peerfeedbackfase. (Hier beschrijven een paar woorden elk niveau; in werkelijkheid gaat het minstens om alinea's, met voorbeelden.)

Objectieve cijfers tussen 7 tot 10 zijn voor een deel van de studenten van belang voor hun loopbaan: voor tal van bijzondere studie- onderdelen geldt immers een selectie die mede gegrond is op het cijfergemiddelde.

7. Compenseer

Laat studenten een 5 uit de ene toets compen- seren met een 7 uit de andere. De beoordeling is namelijk niet allesbepalend:

- Een toets is nooit 100% betrouwbaar. Het kan best dat dezelfde student in dezelfde toets morgen een punt hoger of lager scoort.

- Het bereiken van alle cursusdoelen is niet voor 100% zeker noodzakelijk voor het bereiken van de eindtermen.

6

5. Gevolgtrekkingen: criteria


We werken aan een lijst met criteria waaraan onderwijs dat didactisch consistent wil zijn zou moeten voldoen.

Deze lijst bestaat vooralsnog uit tekst en daarvoor is Powerpoint weinig geschikt.

U vindt de nieuwste versie op www.iowo.nl/icto/elem/63/default.htm#criteria

http://www.iowo.nl/icto/elem/63/default.htm

Presentatievariant: volgende vier dia's



Student



Docent




Omgevings-factoren

Verder



Doelen





Leeractiviteiten


Summatieve toetsing


Omgevingsfactoren




Verder

© IOWO 2011Willibrord Huisman - Over didactische consistentie 11


zelfstandigstuderen

zelftoets

doel

oefenproductformatievetoetsing metfeedback

onderwijs-activiteiten

eindtermen

summatieve,beoordelende

toetsing

deelproduct

medestudenten

voorkennis

Verder


beoordeling op vooraf vastgelegdeen door de studentbegrepen criteria

examinator

docent

© IOWO 2011 12

4. Toetsen en beoordelendoel toetsing

doel behaald: voldoende

... net niet:onvoldoende absolute cesuur

Willibrord Huisman - Over didactische consistentie

resultaat

prestaties van anderen

oefen-product

doel niet behaald: 4

doel behaald en overstegen: 7

substantieel verderuitgewerkt: 8, 9

innovatief: 10

6

5


12

Printvariant

De printvariant bevat slechts twee dia's uit deze publicatie.• het getekende schema van didactische inconsistentie;• het tekstschema van didactische consistentie.

Zie & print (in kleur) de PDF



http://www.iowo.nl/icto/elem/63/IOWO_DidactischeConsistentie-schema.pdf

Student


14

Docent




Omgevings-factoren

U ziet de printvariant van een dia uit een geanimeerde en toegelichte powerpoint.

U vindt de nieuwste versie daarvan opwww.iowo.nl/icto/elem/63Willibrord Huisman - Over didactische consistentie

Samenvatting

De docent heeft serieuze en relevante onderwijsdoelen voor ogen (hier, metaforisch: je kunt een boog bouwen), maar de student is vooral geïnteresseerd in de toetsing en vraagt "is dit ook voor het tentamen?".

Dit ligt niet aan de student; die wordt immers geacht met beperkte tijd en middelen af te studeren en dat doe je door tentamens te halen.

Het ligt ook niet aan de docent, die zijn colleges interessanter zou moeten maken of het lesmateriaal nog behulpzamer.

De werkelijke oorzaak ligt bij de toetsing, die veelal oppervlakkig is of oneigenlijke zaken beoordeelt , zoals aanwezigheid of deelname.

Goede toetsing meet alleen in hoeverre de student alle doelen bereikt heeft, en wel zodanig, dat de studenten dit van begin af aan inzien en zich daarop kunnen richten.

Als de toetsing meet of je een boog kunt bouwen, ga je vanzelf leren een boog te bouwen.

http://www.iowo.nl/icto/elem/63/



Doelen





Leeractiviteiten


Summatieve toetsing


Omgevingsfactoren




U ziet de printvariant van een dia uit een geanimeerde en toegelichte powerpoint.

U vindt de nieuwste versie daarvan opwww.iowo.nl/icto/elem/63

http://www.iowo.nl/icto/elem/63/

16Willibrord Huisman - Over didactische consistentie

Over didactische consistentie Naar aanleiding van het seminar "Is dit ook voor het tentamen?" Met...

Documents

Transcript of Over didactische consistentie Naar aanleiding van het seminar "Is dit ook voor het tentamen?" Met...