Opvoedingsondersteuningopvoedingsondersteuning.wdfiles.com/local--files... · Web...

Tessa Jonckheere 1 BaOb1 Schooljaar: 2011-2012 |

WIKI Opvoedingsondersteuning

InhoudStap 1: Onderwerpsverkenning....................................................................................................3

Aangepast artikel......................................................................................................................3

De onmiddellijke context van het artikel................................................................................17

De auteurs..............................................................................................................................17

Fabienne Vandensteen.......................................................................................................17

Ans Traen............................................................................................................................17

Greet Aelvoet......................................................................................................................17

De structuur............................................................................................................................18

Verwerking van het artikel......................................................................................................18

Lijsten......................................................................................................................................19

De meest recente, interessante bronnen...........................................................................19

Organisaties........................................................................................................................19

Specialisten.........................................................................................................................19

Definities.............................................................................................................................20

Moeilijke woorden..............................................................................................................20

Powerpoint over het artikel....................................................................................................24

Stap 2: WikiWelkom...................................................................................................................25

Welkomstekst wiki..................................................................................................................25

Korte voorstelling....................................................................................................................26

Stap 3 : Inhoud in lijsten en syntheses........................................................................................27

4 specialisten..........................................................................................................................27

Eric Broekaert.....................................................................................................................28

Ilse Derluyn.........................................................................................................................29

Jan Van Bouchaute..............................................................................................................30

Wouter Vanderplasschen....................................................................................................31

Stap 4: Beschikking krijgen en meer zoeken...............................................................................33

Titels verwant met het thema.................................................................................................33

Publicaties aanwezig in de campusbibliotheek.......................................................................33

Excel-oefening.........................................................................................................................34

Andere werken van je ‘sterauteurs’........................................................................................36

Kranten / weekbladen / magazines........................................................................................36

Vak-tijdschriften (wetenschappelijk).......................................................................................37

Bijdrage uit een verzamelwerk...............................................................................................37

Eindwerken / bachelorproeven...............................................................................................37

Handboeken, verzamelwerken, monografieën.......................................................................38

Stap 5 : Contextualiseren............................................................................................................39

Organisatie..............................................................................................................................39

Medisch-Sociaal Opvangcentrum voor druggebruikers......................................................39

Statistieken.............................................................................................................................40

Stap 6 : Afwerking.......................................................................................................................41

Verslag van de slotvergadering...............................................................................................41

Mijn persoonlijk besluit..........................................................................................................43

Bronnenlijst.............................................................................................................................44

Stap 1: OnderwerpsverkenningAangepast artikelHieronder vindt u mijn tekst die al aangepast is.

Bronvermelding: Vandensteen, F., Traen, A., Aelvoet, G., Van Bouchaute, J. HELP Kinderen: hulpverlening en laagdrempelig project voor kinderen van drugsverslaafde ouders. Verslaving, 7, 62-74. DOI: 10.1007/s12501-011-0020-x

Methodiek in

praktijk

HELP Kinderen: hulpverlening enlaagdrempelig project voor kinderen van drugsverslaafde oudersFabienne Vandensteen, Ans Traen, Greet Aelvoet en Jan VanBouchaute *

Inleiding‘Casemanagement is het organiseren van de hulp- en dienstverlening bij een complexe en langdurige problematiek, om de cliënt zo min mogelijk hulpbehoevend en van anderen afhankelijk te leren zijn’ (Van Riet & Wouters, 1996). De toepassing van casemanagement gaat terug tot het begin van de twintigste eeuw. Het omvatte een geheel aan acti- viteiten gericht op de coördinatie van de dienstverlening, zorg voor de armen en zieken en toezicht op uitkeringen. Met geloof in de waarde van en respect voor cliënten en empowerment van kwetsbare groepen (Geenens e.a., 2005). De ontwikkeling en toepassing van casemanagement ging gepaard met ingrijpende veranderingen binnen de hulp- en dienstverlening van de jaren negentig van de vorige eeuw (Van Riet & Wouters, 1996). De fragmentatie van het bestaande hulpverleningsaanbod en de deïnstitutionalisering van psychiatrie maakte de behoefte aan coördinatie, continuïteit en samenwerking binnen de zorg duidelijk. Ook het chronische en langdurige karakter van de problematiek van de cliënten leidde tot de aanstelling van casemanagers (Van Riet & Wouters, 1996; Geenens e.a., 2005).Ondanks het ontbreken van een eenduidige definitie van casemanagement, komen gemeenschappelijke bevindingen terug. Casemanage- ment heeft in de eerste plaats een regiefunctie in de zorg. De casemanager coördineert en organiseert de hulpverlening op zodanige wijze dat de cliënt een aangepast en op maat gemaakt hulpaanbod krijgt. De casemanager heeft het voordeel te kunnen vertrekken vanuit de vraag van de cliënt, zonder gebonden te zijn aan een bepaald aanbod dat hij

* Licentiate F. Vandensteen is psychologe bij het Medisch Sociaal OpvangcentrumGent. E-mail: [email protected]. A. Traen is verslavingsarts bij het Medisch Sociaal Opvangcentrum Gent. Licentiate G. Aelvoet is psychologe bij het Medisch Sociaal Opvangcentrum Gent. Dr. J. Van Bouchaute is diensthoofd bij het Medisch Sociaal Opvangcentrum Gent.

Methodiek in praktijk 63

dient te verstrekken. Elke cliënt legt een uniek traject af binnen casemanagement en begeleiding dient opgevat te worden in de ruimste zin van het woord. Voor elke vraag tracht men een passend antwoord te formuleren en andere hulpverleningsinstanties te betrekken. Van Riet en Wouters (1996) wijzen er ten slotte op dat het moet gaan om een complexe problematiek of continuïteitsproblematiek.

toepassing casemanagement bij drugsgebruikersDe toepassing van casemanagement bij drugsgebruikers is een relatief nieuwe ontwikkeling binnen de verslavingszorg (Vanderplasschen, Lievens & Broekaert, 2001). In de jaren zeventig werd het voor heteerst aangewend in Noord-Amerika bij personen met een afhankelijk- heidsproblematiek, als antwoord op de wisselende en uiteenlopende zorgbehoeften van drugsverslaafden (Rush & Ekdahl, 1990). Sinds de jaren negentig is er sprake van een exponentiële toename van casemanagement bij de drugsverslaafde populatie in verschillende Europese landen, waaronder Nederland en België (Brindis & Theidon, 1997). Het wordt vooral toegepast bij drugsgebruikers die moeilijk toegang krijgen tot de bestaande hulpverlening. Twee factoren zijn hiervoor verantwoordelijk: met name de vaak meervoudige en complexe problematiek bij deze populatie en de fragmentatie van het hulpverle-ningsnetwerk (Van Riet & Wouters, 1996). Naast drugs- en/of alcohol- problemen zien we dat drugsgebruikers tevens moeilijkheden ervaren op het vlak van het vinden van een baan, huisvesting, justitie en politie, sociale en familierelaties en financiële zaken (Van Brussel, 2000; Vanderplasschen e.a., 2001). Dit zorgt ervoor dat verschillende instanties gelijktijdig bezig zijn met hulp- en dienstverlening, vaak zonder dat zij met elkaar in contact komen. We kunnen stellen dat bij de hulpverlening aan een drugsverslaafde gemiddeld drie diensten betrokken zijn (Ashery, 1996).Een van de belangrijkste bijdragen van casemanagement betreft het afstemmen van diensten op elkaar en het geheel te coördineren, zodat de hulpverlening overzichtelijk wordt voor de cliënt en de betrokken diensten. Hierdoor krijgt de cliënt zorg op maat en is de retentie hoger (Vanderplasschen, Lievens & Broekaert, 2001). Een van de belangrijkste voorspellers van een succesvolle hulpverlening is immers de duur van behandeling (Broekaert e.a., 1999; Rapp e.a., 1998). Daarnaast kunnen ook de andere probleemgebieden op een meer gestructureer- de manier aangepakt worden. Bovendien verbetert het de samenwerking tussen verschillende diensten in het heden en de toekomst.Het meest toegepaste model van casemanagement in de verslavingszorg is het ‘strengths-based model’. De concrete toepassing van dit

64 Verslaving, nr. 2 / 2011

model bestaat erin de sterke en zwakke punten van de cliënt na te gaan op verschillende levensgebieden. Vervolgens gaat men uit van de mogelijkheden van de cliënt (Saleebey, 1997). Men probeert deze mogelijkheden te stimuleren door de cliënt zelf doelstellingen te laten bepa- len en hem zoveel mogelijk aan te moedigen in de stappen die hij on- derneemt (Siegal e.a., 1997). Hulpverleners uit verschillende instanties werken op deze manier. De casemanager heeft echter, door een be- perktere caseload, de kans om nauwer betrokken te raken bij de cliënt. Hij heeft de mogelijkheid om de cliënt in zijn eigen leefomgeving te ontmoeten (Saleebey, 1997). Een huisbezoek vraagt veel tijd, maar levert bruikbare informatie op. Het feit dat je als gast wordt binnenge- laten in de leefomgeving van de cliënt verbetert de vertrouwensbanden de concrete invulling van het ‘strengths-based model’. De relatie tussen cliënt en casemanager is immers cruciaal voor het welslagen van het project en voor een verdere positieve ontwikkeling (Brun & Rapp, 2001; Vanderplasschen, Lievens & Broekaert, 2001).

casemanagement bij drugsgebruikende ouders en zwangere vrouwenDe komst van een kind wordt door veel drugsgebruikende (toekomstige) ouders als positief ervaren. Zij zien hierin de mogelijkheid om uit de impasse van de verslaving te geraken. Door het drugsgebruik komen echter een aantal basiseigenschappen van ouderschap op de helling te staan, zoals verantwoordelijkheid, veiligheid en responsivi- teit (Schippers, 2001). Bovendien stellen we vast dat zij een tekort hebben aan kennis over de ontwikkeling en mogelijkheden van kinderen, zij over weinig opvoedkundige vaardigheden beschikken en vaak zelf weinig tot geen positieve ervaren hebben met betrekking tot opvoeding (Vanderplasschen, 1997). We kunnen stellen dat veel drugsgebruikers de wil hebben om een goede ouder te worden, maar dat verschillende factoren (zoals drugsgebruik) dit in de weg staan.Om tegemoet te komen aan opvoedings -en ontwikkelingsproblemen werden specifieke initiatieven ontwikkeld voor de hulpverlening aan drugsverslaafde ouders en hun kinderen, zoals casemanagement (Vanderplasschen, Derluyn & Broekaert, 2002). De toepassing van casemanagement bij deze specifieke doelgroep is een tweesnijdend zwaard. Enerzijds zien we bij drugsgebruikende ouders en zwangeren dezelfde complexe en meervoudige problematiek opduiken als bij de ruimere drugspopulatie. Zij kampen bovendien met een extra maatschappelijke stigmatisering (Derluyn, Vanderplasschen & Broekaert,2000). De combinatie van kinderen en drugsgebruik ligt immers ge- voelig. Op eigen initiatief contact opnemen met de hulpverlening is


vaak een brug te ver. In dit opzicht is casemanagement een goede keuze, omdat de casemanager kan fungeren als link of buffer tussen verschillende voorzieningen en tevens begeleider kan zijn voor het gezin, zonder dat dit bedreigend overkomt (Vanderplasschen, Derluyn& Broekaert, 2002). Anderzijds zorgt casemanagement ervoor dat de persoon in kwestie zichtbaar wordt voor de hulpverlening. Wanneer een situatie uit de hand dreigt te lopen, bestaat de kans dat het kind wordt weggehaald uit het gezin (Vanderplasschen, Lievens & Broek- aert, 2001).Voor de drugsverslaafde ouder en/of zwangere blijft het een moeilijke afweging. We geloven in hun verantwoordelijkheidsgevoel ten aanzien van het kind en versterken dit. Vaak putten zij hieruit de motivatie om iets aan hun problemen te doen en hulp toe te laten (Hughes e.a.,1995). De casemanager tracht de cliënten in contact te brengen met hulpbronnen in hun omgeving. Hij neemt de coördinatie en opvolging van de hulpverlening op zich en probeert diensten op maat van de cliënt aan te bieden (Hall e.a., 2002). Zorg op maat, een goede ver- trouwensband en intensief casemanagement geven significante verbe- teringen op verschillende leefgebieden, zoals de sociale situatie, drugsgebruik, sociale steun, contacten met de hulpverlening en justi- tiële situatie (Lanehart, 1996; Bool, 2002).

KDO-projectHet Medisch Sociaal Opvangcentrum (MSOC) te Gent is een laagdrempelig ambulant centrum dat medische en psychosociale begeleiding biedt aan meerderjarige gebruikers die minimaal een jaar afhankelijk zijn van één of meer illegale drugs (voornamelijk opiaten). Samen met de cliënt probeert het centrum het drugsgebruik en de schadelijke gevolgen ervan te beperken of stoppen. Hiervoor wordt in de meeste gevallen een substitutiebehandeling met methadon opge- start.Een aantal jaren geleden werd binnen het MSOC een project opgericht ter ondersteuning van drugsverslaafde ouders en zwangeren. Dit project kreeg de naam ‘Klinisch casemanagement en intervisie voor hulpverleners voor drugsverslaafde zwangeren en drugsverslaafde ouders met jonge kinderen’, later afgekort tot ‘Kinderen van drugsverslaafde ouders’ (ofwel KDO). Men had opgemerkt dat wanneer drugsverslaafde personen kinderen kregen, zij zich meer en meer terugtrokken uit het reguliere hulpverlenersnetwerk. Uit onderzoek van Vanderplas- schen, Derluyn en Broekaert (2002) is gebleken dat de reden voor dit terugtrekken de toegenomen stigmatisering is en de angst dat hetkind uit huis wordt geplaatst. Drugsgebruik en kinderen zijn immers


twee begrippen die moeilijk met elkaar in overeenstemming te brengen zijn. Om ondersteuning te bieden aan drugsverslaafde ouders en zwangeren en toekomstige opvoedingsproblemen te voorkomen, werd het KDO-project in het leven geroepen.Concreet gaat het om een vorm van klinisch casemanagement waarbij we de situatie van ons doelpubliek trachten te verbeteren. We helpen hen op alle levensgebieden en treden op als tolk naar de hulpverleners die de zorg voor de kinderen op zich nemen. Daarnaast proberen we het ontwikkelingsproces van de kinderen zo goed mogelijk te ondersteunen. We werken emancipatorisch, zodat de begeleiding beëindigd kan worden zodra het gezin veerkrachtig genoeg is. Daarnaast bieden we een overlegplatform voor hulpverleners die met onze doelgroep in aanraking komen.

klinisch casemanagement binnen het kdo-projectHet is bewezen dat casemanagement positieve effecten heeft op verschillende levensgebieden, met name gebruik, gezondheid, werkgele- genheid, financiën, gezinsrelaties, juridische status en het gebruik van sociale voorzieningen (Bool, 2002). De kracht van casemanagement ligt hem in het feit dat het opzetten van een begeleiding en de conti- nuering ervan volledig aangepast is aan de behoeften van de specifieke doelgroep. We nemen een empathische en laagdrempelige basishou- ding aan wanneer we werken met deze doelgroep.Drugsgebruik hoeft een goede verzorging en opvoeding van kinderen niet in de weg te staan. We houden evenwel voor ogen dat kinderen die grootgebracht worden in een gezin waarbij één of beide ouders afhankelijk zijn van illegale drugs opgroeien in een risicosituatie. Elkkind heeft het recht om op te groeien in zijn eigen gezin, op voorwaar- de dat dit veilig kan gebeuren. Een belangrijk deel van de begeleidingen wordt dan ook besteed aan de taxatie van risicofactoren en het verkleinen ervan. Daarnaast brengen we de beschermende factoren in kaart en trachten we deze te vergroten en te versterken. We proberen regelmatig op huisbezoek te gaan bij cliënten. Door outreachend te werken krijg je immers belangrijke informatie, die je onmiddellijkkunt inzetten ter preventie van schade aan het kind. Concreet bieden we ondersteuning aan de ouders in hun ouderrol en werken op deze manier preventief naar de kinderen toe. Via inzichtverruiming in de eigen problematiek van de ouders, schadebeperking, terugvalpreven- tie, opvoedingsondersteuning en het creëren van een veilig milieu en een veilige opvoedingssituatie voor het kind, dragen we zo ons steen- tje bij.


Het KDO-project is als het ware een versmelting van de twee succesvolle methoden klinisch casemanagement en outreachend werken. We werken vraaggericht en trachten de problemen van de cliënt op alle levensdomeinen aan te pakken, zodat de sociale inclusie en emancipa- tie bevorderd worden. Binnen de begeleidingen worden de sociale grondrechten van de personen opnieuw bevestigd en de rechten vanhet kind opnieuw op de voorgrond gebracht.

overlegplatformNaast de effectieve begeleidingen van cliënten, besteden we ruim- schoots aandacht aan de contacten met betrokken hulpverleners. Op regelmatige basis coördineren wij een intervisieplatform voor reguliere hulpverlenersinstanties, zoals Kind en Gezin, Vertrouwenscentrum Kindermishandeling, sociale diensten van de Gentse ziekenhuizen, Bubbels en Babbels, Antwerpen en het MSOC Gent. Hierbij gaan we actief overleggen over ‘multi-problem’-gezinnen, casussen bespreken en vormingen organiseren. Ons doel is te komen tot een bewustma- king van hulpverleners. Dankzij het overlegplatform komt er een effi- ciënte en constructieve samenwerking tussen de verschillende instanties op gang. Er wordt efficiënter doorverwezen dankzij een goede kennis van elkaars werkveld en methodieken. Er wordt een correcte en gedeelde kennis verworven om adequaat om te gaan met drugsverslaafde ouders en zwangeren. Dit zorgt voor een stijgende kwaliteitvan de hulpverlening in de regio voor deze doelgroep. Tot slot werken wij aan een gemeenschappelijke visie omtrent het omgaan met deze toch wel zeer specifieke doelgroep.

cijfermateriaalGedurende de periode januari 2009 tot juni 2010 werden achttien personen aangemeld voor het KDO-project. Tien van hen waren zwanger bij aanvang van het casemanagement. Aangezien het KDO-project verbonden is aan het MSOC Gent, gebeuren de meeste doorverwijzingen dan ook door de leden van het psychosociaal team of door de artsen verbonden aan het MSOC (zie figuur 1).Van de achttien aangemelde personen werden vier casussen afgerond, twee personen werden doorverwezen en vijf casussen werden afgebro- ken wegens een personeelswisseling. Momenteel (juni 2010) zijn er zeven actieve begeleidingen gaande, allen vrouwen (zie tabel 1). Er zijn vier vrouwen zwanger en zes kinderen worden betrokken bij het project. Vier van deze kinderen zijn geplaatst in een instelling en/of pleeg- gezin. We proberen ook deze kinderen niet uit het oog te verliezen en


7

6

5

4

3

2

1

0Msoc

psychosociaal team

artsen Jan Palfijn UZ Gent straathoekwerk

Figuur 1 Aantal doorverwijzingen.

het contact met hun ouders te herstellen en/of te onderhouden. Bij drie van de vier samenwonende cliënten is de partner ook effectief de vader van het kind. Ook hij wordt nauw betrokken bij de begeleiding. Zoals in vorige paragraaf beschreven, hechten we veel belang aan contacten met andere hulpverleners. Wanneer we de cijfers erop nakijken (zie figuur 2), kunnen we vaststellen dat er voor de 18 aangemelde cliënten 64 hulpverleners betrokken waren. Aangezien het gaat om ouders of zwangere personen, is het niet verwonderlijk dat Kind en Gezin, de algemene ziekenhuizen en de Centra voor Kinderzorg en Gezinsondersteuning (CKG’s) belangrijke spelers zijn op het terrein van de hulpverlening. De CKG’s worden niet alleen gecontacteerd

Tabel 1. Overzicht lopende begeleidingen.

Cliënten Leeftijd Burgerlijke staat Leeftijd kind Situatie kind

A 27 Samenwonend Zwanger

7 maanden Uit huis geplaatst

B 44 Alleenstaand 2 jaar Thuis

C 21 Samenwonend 2 maanden Thuis

2 jaar Uit huis geplaatst

D 37 Alleenstaand Zwanger

E 27 Alleenstaand 7 jaar Uit huis geplaatst

F 25 Samenwonend Zwanger

6 jaar Uit huis geplaatst

G 28 Samenwonend Zwanger


12

10

8

6

4

2

0

Figuur 2 Betrokken hulpverleners.

voor een uithuisplaatsing maar ook omwille van hun Amber-project, wat een intensieve thuisbegeleiding inhoudt bij kwetsbare zwangeren. Met betrekking tot de drugsproblematiek dienen wij nauwe banden te onderhouden met psychiatrische instellingen, voor crisisopnames of langdurige detoxificatie.We vermelden dat het onmogelijk is om met al deze personen apart contacten te onderhouden. In dit opzicht hechten wij veel belang aan gezamenlijke overlegmomenten en intervisieplatforms.

Casuïstiek

leenLeen (20) is elf weken zwanger van haar tweede kind. Wanneer ze op controle gaat bij de gynaecoloog, vertelt ze dat ze intraveneus heroïne gebruikt. Haar gebruik is, hoewel het recent is, zeer excessief en destructief. Naast heroïne gebruikt ze sporadisch cannabis en speed. Leen beseft dat, nu ze zwanger is, er iets moet veranderen aan haar situatie. Zelf ziet ze geen uitweg. De sociale dienst van het ziekenhuisneemt, na kennis te hebben genomen van deze feiten en met toestem- ming van Leen, contact met ons op om haar aan te melden voor het KDO-project.Het eerste contact met Leen bij haar thuis is vrij confronterend. In haar leefomgeving zijn de sporen van het gebruik onmiskenbaar aanwezig. Wij raden haar aan een crisisopname te doen en over te schake- len op methadon omwille van de zwangerschap. Na het uitoefenen


van veel overtuigingskracht laat Leen zich opnemen. Aanvankelijk verloopt dit goed, maar na zeven dagen besluit ze plots te vertrekken. Vrij snel begint ze opnieuw excessief te gebruiken. Haar hulpvraag blijft wisselend. Ze bevindt zich in een tweestrijd tussen het genot van het gebruik en de gezondheid van haar kind. Door het beperkte pro- bleeminzicht en bepaalde rigide cognities is het moeilijk om constructieve of motiverende gesprekken te voeren met Leen. Een therapeuti- sch programma specifiek voor zwangere vrouwen en verslaafde moe- ders lijkt ons geschikt voor haar. We regelen een intakegesprek, maar daar wordt duidelijk dat het intelligentieniveau van Leen te laag is om dergelijk programma te kunnen volgen.Naarmate de weken verstrijken blijkt ook hoe wijds het hulpverle- ningsnetwerk rond Leen is. Het Openbaar Centrum voor Maatschap- pelijk Welzijn (OCMW) werkt rond de financiële en woonsituatie, de justitieassistent en de sociale of maatschappelijke cel van de politie volgen Leen omwille van drugsfeiten, de jeugdrechtbank en het Cen- trum voor Kinderzorg en Gezinsondersteuning (CKG) bieden hulp rond haar eerste kindje. Deze personen opereren allemaal op een ver- schillend niveau, los van elkaar. We nemen contact op met deze men- sen en trachten hen rond de tafel te krijgen, hetgeen voordien nog niet was gebeurd. Dit is een must om de situatie van Leen beter te kunnen inschatten, om dubbel werk te vermijden en om de juiste passende interventies te kunnen toepassen. We voelen de druk dat er iets moet veranderen aan de situatie van Leen, maar niemand voelt zich bij machte om alleen stappen te ondernemen. We proberen een laatste keer met een vrijwillige opname in een residentieel centrum, maar ook dit loopt na enkele dagen mis. De situatie van Leen gaat van kwaad naar erger. Er wordt gevreesd voor haar leven en het leven van haar kind.De enige mogelijkheid die nog rest is een gedwongen opname. Dank- zij steun en samenwerking met de betrokken hulpverleners wordt Leen, twee maanden na het eerste contact, gedwongen opgenomen voor de duur van haar zwangerschap. Door de veilige omgeving waarin zij zich nu bevindt, kan ze een substitutiebehandeling volgen zonder bijgebruik. Vanuit het residentieel centrum waar zij in opname is en door de inzet en samenwerking van de verschillende hulpverleners, komt haar leven weer op het juiste spoor. Er wordt samen met haar gezocht naar huisvesting en de nodige hulp als haar kindje geboren wordt. Ondertussen heeft zij een nieuwe partner leren kennen en gaat ze op regelmatige basis een dagje naar huis. De situatie is hoopvol maar dient nauwlettend opgevolgd te worden. Net zoals Leen bekijken we elke dag op zich en proberen wij zo mogelijk te anticiperen. Dank-


zij een nauwere samenwerking met alle betrokken hulpverleners, het regelmatig rond de tafel zitten, intensieve begeleiding en outreachend werk geeft casemanagement deze casus een positieve wending.

marleenMarleen (30) is reeds lange tijd bekend bij het MSOC. Samen met haar vriend leeft ze in kraakpanden en is er geen wil om te stoppen met gebruik. Tot ze onverwacht zwanger wordt. Ze besluit, samen methaar vriend, om haar leven volledig naar de komst van het kind in te richten. Het KDO-project wordt haar voorgesteld tijdens een consultatie op het MSOC, met het aanbod van huisbezoeken en uitgebreide gesprekken. Marleen gaat op het aanbod in. Er is veel papierwerk in orde te brengen en ze wil met alles in orde zijn voordat het kindje er is. Doordat we haar regelmatig zien en veel uitleg kunnen geven, winnen we snel haar vertrouwen. We vertellen haar dat niet alle hulpverleners vertrouwd zijn met drugsgebruik bij zwangere vrouwen en uit overbe- zorgdheid beschuldigend kunnen reageren. Ze wordt hier ook mee geconfronteerd tijdens haar eerste prenatale consultatie. Dankzij de informatie vooraf kan ze dit kaderen. Ze laat zich, ondanks deze nega- tieve ervaring, verder goed opvolgen, zowel voor haar zwangerschap als voor haar drugverslaving. Samen met haar vriend trekt ze weg uitde stad, om de verleidingen uit de weg te gaan, en ze slagen erin te stoppen met gebruik.Net voor de bevalling hervalt ze echter, uit angst voor een keizersnede. In het ziekenhuis wordt dit opgemerkt en wordt het Vertrouwenscen- trum Kindermishandeling (VK) ingeschakeld, zonder haar medewe- ten. Doordat we als tolk optreden tussen Marleen en het VK, escaleert de situatie niet. Marleen blijft zeer angstig om haar kindje kwijt te raken en wil alle hulpverlening aan de deur zetten. De casemanager moedigt haar aan om een hulpverlenersnetwerk toe te staan.Kind en Gezin komt aan huis, net als kraamzorg en iemand van het Centrum voor Kinderzorg en Gezinsondersteuning. Het OCMW wordt ingeschakeld om een huis te zoeken voor het jonge gezin, aangezienze inwonen bij de vader van Marleen. Het KDO-project ondersteunt Marleen door als tolk naar de andere hulpverleners op te treden. Het project geeft onder meer informatie over het verschil tussen gecontro- leerd gebruik en destructief gebruik aan de hulpverleners. Marleen herstelt zich na de bevalling snel en na een paar maanden intensieve begeleiding kan het hulpverlenersnetwerk afgebouwd worden. Na een jaar wordt ook de begeleiding van het vertrouwensartsencentrum stopgezet, omdat alles goed verloopt. Er is geen gebruik meer, er is een aparte woning voor het gezin, de ontwikkeling van het kind ver-


loopt redelijk, financieel zijn er geen problemen meer. Door de be- middeling van het KDO-project is het vertrouwen van Marleen in de hulpverlening zodanig gegroeid dat zij nu bij gedragsmoeilijkheden van haar ‘peuterpuber’ spontaan de hulp van Kind en Gezin inroept.

Knelpunten en aanbevelingen voor de toekomst

caseloadIn de literatuur zien we dat de caseload per fulltime-casemanager ge- schat wordt op vijftien tot twintig cliënten (Vanderplasschen, Lievens& Broekaert, 2001). Verschillende factoren spelen een rol bij de ge- wenste caseload: keuze van het model, ernst van de problematiek, aantal betrokken hulpverleners en positie binnen het proces naar zelf- redzaamheid. Een casemanager komt snel in de positie terecht dat hij moet kiezen tussen het aantal begeleidingen en de intensiteit van de begeleidingen. We willen de zorg op maat en de geïndividualiseerde benadering bewaken. Voor partners die doorverwijzingen doen, is het echter frustrerend dat de casemanager niet continu nieuwe begeleidingen kan opstarten.

beperkte crisisopvangOp sommige momenten ervaren drugsgebruikende ouders en/of zwangeren moeilijkheden die niet op te lossen zijn binnen casemanagement. Als er behoefte is aan een vrijwillige crisisopname, ervaren wij een lacune binnen de drugshulpverlening. Ouders kunnen, op enkele kleinschalige initiatieven na (zoals bij De Tipi te Gavere), bijna nooit samen met hun kind in opname gaan. Ze worden verplicht hunkinderen uit handen te geven. Aangezien een van de grootste bezorgd- heden van drugsgebruikende ouders de uithuisplaatsing van hun kin- d(eren) is, zien zij in het merendeel van de gevallen af van een veelal noodzakelijke opname. Er is een grote behoefte aan laagdrempelige voorzieningen voor de opname van moeder/partner en kind voor korte duur, maar voorlopig lijkt een oplossing niet direct voorhanden.

opvoedingsondersteuningTot slot willen wij wijzen op het belang van pedagogische ondersteuning bij drugsgebruikende ouders. Als casemanager binnen de drugshulpverlening ervaren wij een gebrek aan kennis omtrent kinderzorg en opvoeding. We pleitten dan ook voor een extra opleiding van elke casemanager die met dit doelpubliek werkt. Daarnaast zou het interessant zijn om nieuwe manieren van samenwerking uit te proberen, bij- voorbeeld met organisaties als Kind en Gezin. De verpleegkundige van


Kind en Gezin kan samen met de casemanager op huisbezoek gaan. Het samenbrengen van twee expertises is verrijkend voor zowel cliënt als hulpverlener.

Tot besluitDankzij het KDO-project kunnen we ingaan op drie belangrijke behoeften in het werkveld van alledag. Vooreerst zijn we complementair aan de reguliere drughulpverlening in het omgaan met drugsverslaafde ouders en zwangeren. We kunnen immers zorg op maat bieden aan deze kwetsbare groep binnen hun eigen leefomgeving. Daarnaast bieden we ondersteuning en vorming aan de niet-drugsspecifieke hulpverlening die in aanraking komt met het doelpubliek. Maar het aller- belangrijkst is dat we er in de eerste plaats zijn voor de ouders. We gaan naast de ouders staan en versterken hen in hun ouderrol. Door het ouderschap goed te kunnen opnemen, werkt het als positieve be- krachtiger bij hun eigen genezingsproces. En het is belonend om als casemanager hiervan een deel uit te maken.

LiteratuurAshery, R.S. (1996). Case management for substance abusers: More issues than

answers. In H. Siegal & R. Rapp (Eds.), Case management and substance abuse treatment: Practice and experience (pp. 141-154). New York: Springer.

Bool, M. (2002). Casemanagement voor kinderen van drugverslaafde ouders. Utrecht: Trimbos-instituut.

Brindis, C.D., & Theidon, K.S. (1997). The role of casemanagement in substance abuse treatment services for woman and their children. Journal of Psychoactive Drugs, 29, 79-88.

Broekaert, E., Raes, V., Kaplan, C., & Coletti, M. (1999). The design and effecti- veness of therapeutic community research in Europe: An overview. European Addiction Research, 5, 21-35.

Brun, C., & Rapp, R.C. (2001). Strengths-based case management: Individuals’perspectives on strengths and the case manager relations. Social Work, 46, 278-288.

Derluyn, I., Vanderplasschen, W., & Broekaert, E. (2000). Drugverslaafden met jonge kinderen: een exploratief onderzoek naar modellen en opvoedingsondersteunende methodieken bij de hulpverlening aan drugverslaafde ouders met jonge kinderen. (Niet- gepubliceerd onderzoeksrapport.) Gent-Brussel: De Kiem, Vereniging voor Alcohol- en andere Drugproblemen.

Geenens, K., Vanderplasschen, W., Broekaert, E., De Ruyver, B. & Alexandre, S. (2005). Tussen droom en daad: implementatie van casemanagement voor druggebruikers binnen de hulpverlening en justitie. Gent: Academia Press.

Hall, J.A., Carswell, C., Walsh, E., Huber, D.L., & Jampoler, J.S. (2002). Iowa case management: Innovative social casework. Social Work, 47, 132-144.

Hughes, P.H., Coletti, S.D., Neri, R.L., Urmann, C.F., Sicilian, D.M., & Anthony, J.C. (1995). Retaining cocaine-abusing woman in a therapeutic community:


The effect of a child live-in program. American Journal of Public Health, 85, 1149-1152.

Lanehart, R.E., Clark, H.B., Rollings, J.P., Haradon, D.K., & Scrivner, L. (1996).The impact of intensive case-managed intervention on substance-using preg- nant and postpartum woman. Journal of Substance Abuse, 8, 487-495.

Rapp, R.C., Siegal, H.A., Li, L., & Pranjit, S. (1998). Predicting postprimary treatment services and drug use outcome: A multivariate analysis. American Journal on Drug and Alcohol Abuse, 24, 603-615.

Riet, N. van, & Wouters, H. (1996). Casemanagement: een leer- en werkboek over de organisatie en coördincaite van zorg-, hulp- en dienstverlening. Assen: Van Gorcum.

Rush, B., & Ekdahl, A. (1990). Recent trends in the development of alcohol and drug treatment services in Ontario. Journal of Studies on Alcohol and Drugs, 51, 514-522.

Saleebey, D. (2008). The strengths perspective in social work (5th. ed.). New York: Allyn& Bacon.

Schippers, G. (2001). Kunnen verslaafde ouders opvoeden? (Voordracht symposium‘Goed gezin(d)’, 11 mei 2001). Groningen: Dr. Kuno Van Dijkstichting.

Siegal, H., Fisher, J., Rapp, R., Kelliher, C., Wagner, J., O’Brien, W., & Cole, P.

(1996). Enhancing substance abuse treatment with case management: its impact on employment. Journal of Substance Abuse Treatment, 13, 93-98.

Van Brussel, G. (2000). Druggebruik van jeugd tot geriatrisch probleem, een sa- menvatting. In B. De Ruyver, G. Vermeulen, A. Flaveau, A. De Leenheer, F. Car- lier, A. Noirfailise & I. Pelc (Eds.), Drugbeleid 2000: drugbeleid aan de vooravondvan de 21ste eeuw (pp. 161-163). Antwerpen/Apeldoorn: Maklu.

Vanderplasschen, W. (1997). Een exploratief onderzoek in de drugvrije therapeutische ge-

meenschap naar de situatie van drugverslaafde ouders en hun kinderen. (Niet- gepubliceerde licentiaatsverhandeling.) Gent: Universiteit Gent, Vakgroep Or- thopedagogiek.

Vanderplasschen, W., Derluyn, I., & Broekaert, E. (2002). Opvoedings- ondersteuning van drugsverslaafde ouders en hun jonge kinderen. In W.R. Buisman, e.a. (Eds), Handboek verslaving: hulpverlening, preventie en beleid (C-3130, pp. 1-24). Houten: Bohn Stafleu van Loghum.

Vanderplasschen, W., Lievens, K., & Broekaert, E. (2001). Implementatie van een methodiek van casemanagement in de drughulpverlening: een proefproject in de provincieOost-Vlaanderen. (Orthopedische Reeks Gent 14.) Gent: Universiteit Gent, Vak- groep Orthopedagogiek.

Vanderplasschen, W., Mostien, B., Claeys, P., Raes, V., & Van Bouchaute, J. (2001). Conceptnota organisatiemodel zorgcircuit middelenmisbruik. (Orthopedagogi- sche Reeks Gent 12.) Gent: Universiteit Gent, Vakgroep Orthopedagogiek.

De onmiddellijke context van het artikel

Vindplaats: springerlinkvaktijdschrift: verslavingartikel: HELP Kinderen: hulpverlening en laagdrempelig project voor kinderen van drugsverslaafde ouders.onderwerp: ondersteuning voor kinderen van drugsverslaafde ouders.

De auteursFabienne VandensteenFabienne is psychologe bij het Medisch Sociaal Opvangcentrum. Ze schrijft verschillende artikelen voor het tijdschrift, verslaving.

Ans TraenAns is verslavingsarts bij het Medisch Sociaal Opvangcentrum Gent. Naast artikels schrijven voor het tijdschrift, verslaving, is ze ook lid van de vzw pasop. Dit is een vzw voor mannen en vrouwen die werken in de prostitutie in Oost- en West-Vlaanderen, Limburg en een deel van Vlaams-Brabant.

Greet AelvoetGreet is psychologe bij het Medisch Sociaal Opvangcentrum Gent. Ze heeft als psychologe haar eigen website. http://www.psycho-therapeut.be/ Greet is zeer hoog geschoold. Ze is erkend psycholoog, criminoloog en psychotherapeute.

Jan Van Bouchaute Jan is diensthoofd bij het Medisch Sociaal Opvangcentrum Gent. Het opvangcentrum biedt doeltreffende medische en sociale begeleiding aan drugverslaafden die niet of onvoldoende bereikt worden.

Dit is een artikel waarin hij aan het woord komt over dokters met overantwoord voorschrijgedrag. http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=FT225KI6

Hieronder vindt je nog een aantal artikels die hij heeft helpen schrijven:- Buprenorfine : aanbevelingen voor het gebruik van buprenorfine - hoog gedoseerd - in de behandeling van opiaatafhankelijkheid.- Methadon : hulpmiddel of wondermiddel?- Substitutiebehandeling van drugverslaafden : stand van zaken, psycho-medisch-sociale begeleiding, denkpistes, waarschuwingen

http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=FT225KI6

http://www.psycho-therapeut.be/

De structuur

Structuur: De tekst is overzichtelijk en goed gestructureerd. Er wordt niet van de hak op de tak gesprongen. Ze werken met verschillende tussentitels die je hieronder vindt in de inhoudsopgave.

1. inleiding 1.1 toepassing casemanagement bij drugsgebruikers 1.2 casemanagement bij drugsgebruikende ouders en zwangere vrouwen2. KDO-project 2.1 klinisch casemanagement binnen het kdo-project 2.2 overlegplatform 2.3 cijfermateriaal 2.3.1 Figuur 1 Aantal doorverwijzingen. 2.3.2 Figuur 2 Betrokken hulpverleners.3. Casuïstiek 3.1 leen 3.2 marleen4. Knelpunten en aanbevelingen voor de toekomst 4.1 caseload 4.2 beperkte crisisopvang 4.3 opvoedingsondersteuning5. Tot besluit6. Literatuur

Referenties: In het artikel refereert men volgens het APA-systeem. Er is een kortebronvermelding in de tekst en op het einde van de tekst is er een volledige bronvermelding in een bronnenlijst.

Verwerking van het artikel

Specialisten kleur je rood,essentiële begrippen, definities en moeilijke woorden kleur je geel, namen van instellingen of organisaties kleur je groen (of neem eigen kleuren of tekens om al deze zaken aan te duiden).

Zie aangepaste tekst bovenaan.

Lijsten

De meest recente, interessante bronnenBool, M. (2002). Casemanagementvoor kinderen van drugverslaafde ouders. Utrecht: Trimbos-instituut

Geenens, K., Vanderplasschen, W., Broekaert, E., De Ruyver, B. & Alexandre, S. (2005). Tussen

droom en daad: implementatie van casemanagement voor druggebruikers binnen de hulpverlening

en justitie. Gent: Academia Press.

Schippers, G. (2001). Kunnen verslaafde ouders opvoeden? (Voordracht symposium

‘Goed gezin(d)’, 11 mei 2001). Groningen: Dr. Kuno Van Dijkstichting.

Vanderplasschen, W., Derluyn, I., & Broekaert, E. (2002). Opvoedings- ondersteuning van

drugsverslaafde ouders en hun jonge kinderen. In W.R. Buisman, e.a. (Eds), Handboek

verslaving: hulpverlening, preventie en beleid (C-3130, pp. 1-24). Houten: Bohn Stafleu van

Loghum.

Derluyn, I., Vanderplasschen, W., & Broekaert, E. (2000). Drugverslaafden met jonge kinderen: een

exploratief onderzoek naar modellen en opvoedingsondersteunende methodieken bij de

hulpverlening aan drugverslaafde ouders met jonge kinderen. (Niet- gepubliceerd

onderzoeksrapport.) Gent-Brussel: De Kiem, Vereniging voor Alcohol- en andere

Drugproblemen.

OrganisatiesHet Medisch Sociaal Opvangcentrum (MSOC)Kind en GezinVertrouwenscentrum kindermishandeling (VK)Sociale diensten van de Gentse ziekenhuizenBubbels en BabbelsCentra voor Kinderzorg en Gezinsondersteuning (CKG)OCMWKraamzorgVertrouwenartscentrum

SpecialistenVan Riet N.Wouters H.Geenens K.Vandensteen F.Traen A.Aelvoet G.

Van Bouchaute J.Vanderplasschen W.Lievens K.Broukaert E.Brindis C.D.Theidon K.S.Van Brussel G.Ashery R.S.Rapp R.C.Saleebey D.Siegal H.Brun C.Schippers G.Derluyn I.Hughes P.H.Hall J.A.Bool M.Lanehart R.E.

DefinitiesCasemanagement = het organiseren van de hulp- en dienstverlening bij een complexe en langdurige problematiek, om de cliënt zo min mogelijk hulpbehoevend en van anderen afhankelijk te leren zijn.

Moeilijke woordenfragmentatie (dev; meervoud: fragmentaties)1.versplintering

deïnstitutionaliseringSynoniem: dehospitalisatieUitleg: het tegengaan van institutionalisering onder meer door het overgaan van bewoners van instituten naar woonvoorzieningen dichter bij de samenleving.

continuïteit (dev)1.voortduring▼ betekenisverwante termensynoniem(en): voortgang

impasse [ɪmpɑsə] (dev; meervoud: impassen, impasses)1.toestand van stagnatie▼ betekenisverwante termenhyperoniem: toestandhyponiem(en): patstelling

▼ voorbeeldenin een impasse raken

responsiefantwoord bevattend

stigmatiseren (overgankelijk werkwoord, ook absoluut; stigmatiseerde; heeft gestigmatiseerd)1.ten onrechte als zeer negatief kenmerken▼ betekenisverwante termenhyperoniem: kenmerkensynoniem(en): brandmerkenhyponiem(en): criminaliseren

significant [sɪχnifikɑnt, sɪɲifikɑnt] (bijvoeglijk naamwoord; vergrotende trap: significanter; overtreffende trap: significantst; zelfstandig naamwoord: significantie)1.veelbetekenend▼ betekenisverwante termensynoniem(en): belangrijk2.statistisch verantwoorde conclusies toelatend▼ betekenisverwante termenhyperoniem: genoeg

substitutie (dev)1.het in de plaats stellen▼ voorbeeldenfideï-commissaire substitutie

intervisie (dev)1.overleg tussen personen, meestal collega's, met als doel het optimaliseren van het functioneren van elk van de deelnemers▼ betekenisverwante termenhyperoniem: overleg

regulier (dem; meervoud: regulieren)1.ordesgeestelijke, kloosterling▼ betekenisverwante termensynoniem(en): ordesgeestelijke

klinisch (bijvoeglijk naamwoord; vergrotende trap: klinischer; overtreffende trap: meest klinisch)1.op ziekteverschijnselen betr. hebbend die bij onderzoek van een patiënt direct blijken▼ voorbeeldende klinische doodhet ophouden van ademhaling en hartwerking

emancipator [ɪ'mænsɪ̩peɪtə, (Am.) -peɪt̯ər] (telbaar zelfstandig naamwoord)1.bevrijder

taxatie (dev; meervoud: taxatiën, taxaties)1.schatting, raming van een waarde, een bedrag, een hoeveelheid, een afstand enz.▼ betekenisverwante termenhyperoniem: schattinghyponiem(en): hertaxatie

outreach ['aʊt'ri:tʃ] (onovergankelijk werkwoord)1.reikenzich uitstrekken2.te ver gaan

intervisie (dev)1.overleg tussen personen, meestal collega's, met als doel het optimaliseren van het functioneren van elk van de deelnemers▼ betekenisverwante termenhyperoniem: overleg

constructief (bijvoeglijk naamwoord; vergrotende trap: constructiever; overtreffende trap: constructiefst)1.opbouwend, vormend▼ betekenisverwante termensynoniem(en): opbouwend▼ voorbeeldenconstructief samenwerkengericht op een positief resultaat2.betr. hebbend op, of in overeenstemming met een constructie▼ voorbeeldenconstructief tekenentekenen met liniaal en passer

adequaat [adəkwat] (bijvoeglijk naamwoord; vergrotende trap: adequater; overtreffende trap: adequaatst; zelfstandig naamwoord: adequaatheid)1.overeenkomstig het voorbeeld of de normen▼ betekenisverwante termen

synoniem(en): geschiktantoniem(en): inadequaat2.geschikt voor het beoogde doel▼ voorbeeldeneen adequate aanpak

detoxificatie (dev)1.ontgifting, m.n. van pas in een ontwenningskliniek opgenomen drank- of drugsverslaafden

excessief (bijvoeglijk naamwoord; vergrotende trap: excessiever; overtreffende trap: excessiefst)1.overmatig, buitensporig▼ betekenisverwante termensynoniem(en): overmatig

▼ voorbeeldenexcessief geweld gebruiken

destructief (bijvoeglijk naamwoord; vergrotende trap: destructiever; overtreffende trap: destructiefst; zelfstandig naamwoord: destructiviteit)1.vernietigend▼ betekenisverwante termensynoniem(en): vernietigend

rigide [riɣidə] (bijvoeglijk naamwoord; vergrotende trap: meer rigide; overtreffende trap: meest rigide; zelfstandig naamwoord: rigiditeit)1.stipt, strikt▼ betekenisverwante termensynoniem(en): streng2.met strenge morele principes▼ betekenisverwante termensynoniem(en): star

anticiperen (onovergankelijk werkwoord; anticipeerde; heeft geanticipeerd; afleiding: anticipatie)1.voor iets anders plaatshebben▼ betekenisverwante termenhyperoniem: plaatsvinden2.(juridisch) het recht van anticipatie uitoefenen3.van tevoren beschikken over later inbare of vervallende bedragen

lacune (de; meervoud: lacunes)1.iets dat ontbreekt▼ betekenisverwante termensynoniem(en): leemte▼ voorbeeldeneen lacune in zijn kennis

expertise (dev; meervoud: expertisen, expertises)1.deskundig onderzoek▼ betekenisverwante termenhyperoniem: onderzoekhyponiem(en): schriftexpertise▼ voorbeeldeneen expertise houdeneen expertise ondergaan2.verslag van een deskundig onderzoek▼ betekenisverwante termenhyperoniem: verslag3.deskundigheid

Powerpoint over het artikel..\stap 1\1BaOb1_Jonkcheere_Tessa.ppt..pptx

Stap 2: WikiWelkom

Welkomstekst wiki

Hallo!

Wij zijn twaalf enthousiaste leerlingen van de opleiding orthopedagogie in de Katho te Kortrijk.

In deze wiki onderzochten wij verschillende aspecten van opvoedingsondersteuning.

We besloten om, naast enkele algemene thema’s, enkele specifieke doelgroepen te bespreken. Zo kregen we een globaal beeld van wat opvoedingsondersteuning precies inhoudt.

Onder het tabblad “Wie zijn wij?” kan u een korte voorstelling van elk van ons bekijken. Enkele algemene thema's zijn: jeugdzorg en recht, opvoedingsondersteuning in het algemeen en een campagne om duidelijk te maken dat opvoedingsvragen normaal zijn. Als specifieke doelgroepen hebben we het volgende voor u in petto: baby's, drugsverslaafden, etnisch-culturele minderheden, jeugddelinquentie, hechting met baby's, de dienst CJG, moeizame scheidingen, kindermishandeling en kinderen met een auditieve en/of communicatieve beperking. Dit kunt u vinden onder het tabblad 'Artikels'.

Klik hier om het verslag van onze eindvergadering te bekijken.

Veel leesplezier!

http://opvoedingsondersteuning.wikidot.com/local--files/welkom/Verslag_Wiki.docx

Korte voorstelling

Naam: JonckheereVoornaam: TessaLeeftijd: 18Richting: orthopedagogie

Over mijzelf:

Ik woon in Zedelgem en ga naar school in Kortrijk. Omdat de afstand wat te groot is blijf ik op peda. Specifieke hobby’s heb ik niet, maar thuis zitten is ook niets voor mij. Daarom ga ik veel uit met vrienden.

Rol in het project:

Ik heb mijn artikel verwerkt en alle bijkomende opdrachten gemaakt In het hoofdmenu heb ik enkele tabbladen toegevoegd Onder het tabblad, artikels, heb ik iedereen zijn onderwerp geplaatst. Bij enkele tabbladen heb ik de letters van het alfabet en een inhoudstafel

toegevegd.

Interesse:

Toen ik te horen kreeg dat we rond het onderwerp, opvoedingsondersteuning moesten werken, wist ik niet goed hoe ik eraan moest beginnen. Vooral omdat het een ruim onderwerp is. Daarom hebben we maar beslist om elk rond een specifieke doelgroep te werken. Ik vond het artikel over hulpverlening aan drugsverslaafde ouders en het sprak mij meteen aan. Ik vond het interessant om rond dit artikel te werken omdat ik er nog niets over wist.

Veel leesplezier!

Tessa

Stap 3 : Inhoud in lijsten en syntheses 4 specialisten

Eric Broekaert

Eric Broekaert is hoogleraar en voorzitter van de Vakgroep Orthopedagogiek van de Universiteit Gent. Hij heeft ruime ervaring in het werkveld van de drughulpverlening op nationaal en internationaal niveau.

Eric is zeer veelzijdig. Hij is voorzitter van het Orthopedagogische Observatie- en behandelingscentrum voor kinderen met gedragsproblemen, en van de European Workshop on Drug Policy Oriented Research. Hij maakt deel uit van de bestuursraad van de European Scientific Association for Residential and Foster Care en van het Centre for Children in Vulnerable Situations. Hij is erevoorzitter van de European Federation of Therapeutic Communities. Hij is actief betrokken bij een variëteit aan nationale en internationale onderzoeksprojecten aangaande de behandeling van drugmisbruik.

Hij is auteur van verscheidene boeken en wetenschappelijke artikels, vooral op het gebied van de theoretische orthopedagogiek, therapeutische gemeenschappen en personen met gedrag- en emotionele stoornissen. Hieronder vindt je andere werken:

- Op weg: psychosociale en therapeutische begeleiding van niet-begeleide buitenlandse minderjarigen.

- Studeren met een handicap in het hoger onderwijs.In: Welzijnsgids : gezondheidszorg, welzijnszorg

Ilse Derluyn

Ilse Derluyn behaalde haar doctoraat in de pedagogische wetenschappen aan de Universiteit Gent met een thesis over het emotioneel welzijn van niet-begeleide buitenlandse minderjarigen. Ilse werkte 2 jaar als muziektherapeute in een psychiatrisch hospitaal. Vanaf 2002 tot nu is zij als onderzoekster verbonden aan de Vakgroep Orthopedagogiek van de Universiteit Gent.

Ilse was betrokken bij uiteenlopende onderzoeksprojecten rond de thema’s migratie, vluchtelingen en door oorlog getroffen kinderen en adolescenten, waaronder studies naar het psychosociaal welzijn van niet-begeleide buitenlandse minderjarigen, mensenhandel van minderjarigen, druggebruik bij migrantenpopulaties, emotioneel welzijn van door oorlog getroffen adolescenten in Oost-Congo, therapeutische ondersteuning van niet-begeleide buitenlandse minderjarigen,… Ilse onderwijst ook verschillende cursussen over migratie, gezondheid van vluchtelingen, transculturalisering en diversiteit aan de Universiteit Gent en aan de Brussels School van de University of Kent.

Hieronder vindt je nog enkele andere werken van Ilse:- Op weg: psychosociale en therapeutische begeleiding van niet-begeleide buitenlandse minderjarigen.- Muziektherapie bij jongvolwassenen met een (rand-) psychotische problematiek : een kwalitatief onderzoek naar drie perspectieven (literatuur-, cliënt- en therapeutperspectief).

Jan Van Bouchaute

Jan Van Bouchaute is diensthoofd bij het Medisch Sociaal Opvangcentrum Gent. Het opvangcentrum biedt doeltreffende medische en sociale begeleiding aan drugverslaafden die niet of onvoldoende bereikt worden.

Dit is een artikel waarin hij aan het woord komt over dokters met onverantwoord voorschrijfgedrag. http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=FT225KI6

Hieronder vindt je nog een aantal artikels die hij heeft helpen schrijven:

- Buprenorfine : aanbevelingen voor het gebruik van buprenorfine - hoog gedoseerd - in de behandeling van opiaatafhankelijkheid.

- Methadon : hulpmiddel of wondermiddel?

- Substitutiebehandeling van drugverslaafden : stand van zaken, psycho-medisch-sociale begeleiding, denkpistes, waarschuwingen

http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=FT225KI6

Wouter Vanderplasschen

Wouter Vanderplasschen werd geboren in 1974. Hij is sinds oktober 2010 aangesteld als docent orthopedagogiek. Hij begon zijn academische loopbaan als onderzoeker bij de Eenheid voor Zelfmoordonderzoek en bij de vakgroep Gedragstherapie en Psychologische begeleiding.

Van 1998 tot 2004 was hij als assistent verbonden aan de vakgroep Orthopedagogiek. In 2004 promoveerde hij tot doctor in de Pedagogische Wetenschappen met een proefschrift getiteld: Implementation and evaluation of case management for substance abusers with multiple and complex problems. Van 2004 tot 2010 was hij werkzaam als doctor-assistent bij de vakgroep Orthopedagogiek van de Universiteit Gent.

Op het vlak van onderzoek houdt hij zich vooral bezig met de toegankelijkheid, kwaliteit en effectiviteit van het hulpverleningsaanbod voor allerlei kwetsbare groepen in de samenleving. Veel van dit onderzoek situeert zich binnen het domein van de alcohol- en drughulpverlening.

Op het vlak van externe dienstverlening, is Wouter Vanderplasschen onder meer betrokken bij de projecten Kwaliteitsbevordering in de verslavingszorg (in samenwerking met VAD) en Zorgplanning voor alcohol- en druggebruikers (in samenwerking met de Provincie Oost-Vlaanderen en PopovGGZ) en bij de opvolging en supervisie van projecten case management en trajectbegeleiding met uiteenlopende doelgroepen.

Hieronder vindt je de bronvermelding van enkele andere werken van Wouter:

De Maeyer, J., Vanderplasschen, W., Lammertyn, J., van Nieuwenhuizen, C., Sabbe, B. & Broekaert, E. (2011). Current quality of life (QoL) and its determinants among opiate-dependent individuals five to ten years after starting methadone treatment. Quality of Life Research, 90(1), 139-150.

Vanderplasschen, W., Bloor, M. & McKeganey, N. (2010). Long-term outcomes of aftercare participation following various forms of drug abuse treatment in Scotland. Journal of Drug Issues, 40(3), 703-728.

Vanderplasschen, W., Colpaert, K. & Broekaert, E. (2009). Determinants of relapse and re-admission among alcohol abusers after intensive residential treatment. Archives of Public Health, 67, 194-211.

Hesse, M., Vanderplasschen, W., Rapp, R.C., Broekaert, E. & Fridell, M. (2007). Case management for persons with substance use disorders. Cochrane Database of Systematic Reviews 2007, Issue 4. Art. No.: CD006265.

Vanderplasschen, W., Vandevelde, S., Claes, C., Broekaert, E. & Van Hove, G. (2006). Orthopedagogische werkvelden in beweging: organisatie en tendensen. Garant: Antwerpen - Apeldoorn.

Stap 4: Beschikking krijgen en meer zoeken

Titels verwant met het thema.

Broekaert, E., Derluyn, I., & Vanderplasschen, W. (1999). Drugverslaafde ouders met jonge kinderen : Concept- en methodiekontwikkeling voor opvoedingsondersteuning in een residentiële setting. Brussel: VAD.

De Ruyver, B., Reisinger, M., & Van Bouchaute, J. (1993). Substitutiebehandeling van drugverslaafden : stand van zaken, psycho-medisch-sociale begeleiding, denkpistes, waarschuwingen. Brussel: Koning Boudewijnstichting.

Publicaties aanwezig in de campusbibliotheek

titel auteur vindplaats

Handboek verslaving: hulpverlening, preventie en beleid

Schippers, G. HUBrussel Centrale Bibliotheek

Sociaal-agogisch werk

Plaatsingsnummer: 364.2 VERS

Bezit: 4 vols. (1993-2004)

Ik heb alles opgezocht en ik heb maar één boek gevonden.

Excel-oefening

Opdracht Excel 1: Elke student maakt een tabel over het soort bronnen dat in zijn basisartikel (bronnenlijst) gevonden werd. Maak deze oefening samen met de opdracht 2 hierboven (bronnen van je artikel weten te vinden). In de tabel onderscheid je :

boeken 5 26%tijdschriften 9 47%verzamelwerk 0%websites 0%grijze literatuur 1 5%overige 4 21%totaal 19 100%

Maak twee grafieken :

1. Een staaf 2D : stel de kolom met aantal hiermee voor (niet kolom %). Zorg voor gepaste titels (grafiek, horizontale as, verticale as), labels op de staven en wat bijkomende lay-out naar keuze.

2. Een cirkel 3D met uitgelichte segmenten. Zorg ook voor gepaste titels en labels met (automatische) procenten.

boeken

tijdschrift

en

verzam

elwerk

websit

es

grijze

litera

tuur

overig

e0

4

8

bronnen

soorten

aant

al

26%

47%

5%

21%

bronnenboekentijdschriftenverzamelwerkwebsitesgrijze literatuuroverige

Opdracht Excel 2: Jaartallen Van de bronnen / referenties uit je artikel ga je ook het jaartal van publicatie na.

voor 1995 1 5%1995 - 1999 9 47%

2000 - 2005 8 42%

2006 - 2009 1 5%

2010 - 2011 0%-2012 0%totaal 19 100%

Maak nu een 'staaf van cirkel' met de (automatische) procenten. In de grafiek rechts (in de staaf) plaats je via “aangepast” de drie rubrieken met het laagste percentage !

5%

47%

42%

5%

jaartallen bronnen

voor 19951995 - 19992000 - 20052006 - 20092010 - 2011-2012

Andere werken van je ‘sterauteurs’

titel auteur vindplaats

Drugverslaafde ouders met jonge kinderen : Concept- en methodiekontwikkeling voor opvoedingsondersteuning in een residentiële setting

Derluyn, I. HUBrussel campus Parnas

Sociaal-agogisch werk

Plaatsingsnummer: 364.272 DERL

Drugverslaafde ouders.

In: Handboek kinderen en adolescenten : problemen en risicosituaties.

Vanderplasschen, W. KATHO Campus Kortrijk

Katho Campus Kortrijk eerste verd.

Plaatsingsnummer: 159.922.7

Kranten / weekbladen / magazines

Welke recente on-line krantenartikels kun je vinden over het thema / onderwerp ? Gebruik Mediargus. Elke student noteert vijf recente artikels. Spreek af wie in welke krant (en tot wanneer) zoekt, zodat jullie geen overlap hebben.

Van Belle, J. (6 december 2010). Subsidies voor opvoedingsinitiatieven. Het Laatste Nieuws, p.13.

Dji. (29 december 2010). Organisaties die kansarmen ondersteunen, kiezen voor innovatief opvoedingsproject 'Triple P'. Het Nieuwsblad, p.61.

Eykmans, J. (28 december 2007). Interlokale samenwerking opvoedingsondersteuning stopgezet. Het Laatste Nieuws, 17.

De Beus, D. (12 december 2008). Gezinsbond geeft opvoedingsles aan huis. Het Laatste Nieuws, 17.

De Beus, D. (9 december 2008). Gezinsbond geeft ondersteuning bij het opvoeden. Het Laatste Nieuws, 17.

Vak-tijdschriften (wetenschappelijk)

1. Zoek in de campusbibliotheek welke tijdschriften (algemeen) relevant zijn voor het onderwerp en noteer de titels nadien op de wiki.

2. Pik één tijdschrift uit deze lijst en noteer de referentie van minstens twee relevante artikels in deze tijdschriften. De referenties worden opgenomen in de bronnenlijst.

Asscher, J., Dekovic, M. & Hermans, J. (2007). Home-Start: effectieve opvoedingsondersteuning voor ouders van. Kind & Adolescent, 6, 91-98. DOI: 10.1007/BF03059649

Duyvesteyn, M.G.C., Van Ijzendoorn, M.H. & Juffer, F. (1995). Opvoedingsondersteuning en intergenerationele overdracht van gehechtheid: Kan de cirkel worden doorbroken? Kind & Adolescent, 16, 19-28. DOI: 10.1007/BF03060572

Bijdrage uit een verzamelwerk

Zoek een bijdrage uit een verzamelwerk via de databank Springer / BSL, noteer de referentie van deze bijdrage en neem deze referentie op in de bronnenlijst.

Van der Linden, A.P., ten Siethoff, F.G.A. & Zeijlstra-Rijpstra, A.E.I.J. (2009). Ontwikkelingen en aanzetten tot vernieuwing binnen de jeugdzorg. Jeugd en recht. Springerlink, 324-342. DOI: 10.1007/978-90-313-8042-8_12

Eindwerken / bachelorproeven

Welke relevante eindwerken vind je in de campusbibliotheek / doks-databank die relevant zijn voor je thema ? Elke student noteert maximum vijf titels.

Verbruggen, N. (2008). Organisaties voor afhankelijkheidsproblemen: een vergelijkende studie tussen residentiële settings [eindwerk]. Katho: Campus Kortrijk.

Fransen, M. (2005). "Als een spin met een web": casemanagement in de verslavingszorg [eindwerk]. Katho: Campus Kortrijk.

Handboeken, verzamelwerken, monografieën

Welke boektitels vind je in de campusbibliotheek die relevant zijn voor je thema? Noteer vijf recente titels.

Van der Ploeg, J.D. (2005). Behandeling van gedragsproblemen : initiatieven en inzichten. Rotterdam: Lemniscaat.

Rink, J.E. (2004). Praktische pedagogiek : opvoeden, pedagogische verwaarlozing, opvoedingsdiagnostiek en opvoedingsbehandeling. Antwerpen: Garant.

Grommen, R., Hooghe, M., & Van Crombrugge, H. (2005). Waanzin van het gezin : duurzame relaties en opvoeden in de 21ste eeuw. Tielt: Lannoo.

Carrette, V., Deven, F., & Vanlommel, K. (2003). Opvoedingsondersteuning & bijzondere jeugdzorg; deel I: Probleemstelling en de fasering van het project. Brussel: CBGS.

Durinck, K., & Racquet, L. (2003). Opvoedingsondersteuning...: een leidraad voor ouderbegeleiders. Leuven/Apeldoorn: Garant.

Stap 5 : ContextualiserenOrganisatie

Medisch-Sociaal Opvangcentrum voor druggebruikersHet Medisch-Sociaal Opvangcentrum voor druggebruikers biedt doeltreffende medische en sociale begeleiding aan drugverslaafden die niet of onvoldoende bereikt worden. Het MSOC is laagdrempelig. Men stelt geen voorwaarden voor een contactname. Een Medisch-Sociaal Opvangcentrum vindt je in een aantal steden. Kortrijk, Gent, Oostende,…

Werking & aanbodHet MSOC gaat uit van de behoeften van elke verslaafde. Ze streven naar een multidisciplinair behandelingsschema: consultaties bij de artsen, begeleidingsgesprekken in het psychosociale team en een eventuele deelname aan een methadonprogramma. Het uiteindelijke doel blijft een effectieve behandeling. Soms kan een verwijzing naar een andere instantie nodig zijn.

Prijs van de begeleidingDe ziekteverzekering betaalt de behandeling en de patiënt betaalt de geneesmiddelen. Op labo-onderzoeken wordt het normale remgeld gevraagd.

NetwerkHet MSOC werkt samen met partners "op het terrein", zoals in het provinciaal overlegplatform en het regionale “cliëntenoverleg”, Hierin worden recente intakes en gezamenlijke cliënten besproken. Nemen deel aan het overleg: De Sleutel, De Kiem, verslavingskliniek De Pelgrim, het Centrum voor Algemeen Welzijnswerk Artevelde, de sociale dienst van het algemeen ziekenhuis Jan Palfijn en de Psychiatrische Centra Sleidinge, Zelzate en St-Camillus Sint-Denijs Westrem.1

1 185

Statistieken

Hulpverleners aantal

andere drughulpverlening 4straathoekwerk 2OCMW 4Kind en Gezin 11justitie 4jeugdrechtbank 6vertrouwenscentrum 2psychiatrische instelling 10algemeen ziekenhuis 9huisarts 4politie 2thuisbegeleiding 2CKG 8

andere

drughulpver

lening

straat

hoekwerk

OCMW

Kind en Gezi

njustitie

jeugd

rechtban

k

vertro

uwensce

ntrum

psychiat

risch

e inste

lling

algem

een zie

kenhuis

huisarts

politie

thuisbege

leiding

CKG02468

1012

betrokken hulpverleners

hulpverleners

aant

al

Stap 6 : Afwerking

Verslag van de slotvergadering

Verslag Wiki

Lay outo Goed

Zelfevaluatierapporten Organisaties

o Liefst Belgische organisaties > sociale kaart!o iD Sarah-lynn: ipv klik hier bestand openen, naar pagina organisaties gaan

Agendapunten:

lay-out foto alfabetische volgorde totaliteit groepswerk statistieken

Lay-out

Balkje bovenaan verlengd worden

Hàyke doet dit Idee Phebe: minder belangrijke dingen in een zijbalk? Help weg?

Hoe verander je de lay out?

Helpo Change themeo Onderaan gekleurde kadertjeso Codeo Code kopiereno Help change themeo doormailen

Hoe maak je een nieuwe wiki aan?

My accounto Sites

o + create site

Foto

Wanneer? Dinsdag in pauze in bijz ortho

Joke neemt fototoestel mee

Miet zet verslag op Wiki

Alfabetische volgorde

Iedereen zorgt dat zijn dingen in alfabetische volgorde

Eerst titel, dan datum en dan bronvermelding

Joke verandert de balk in alfabetische volgorde

Totaliteit

Artikels: voorbeeld Saida nemen!

Wie zijn wij?Bij rol in project:Alle informatie rond mijn artikel vindt u hier (= pagina artikel)

Andere publicaties van auteurs op wiki zetten in word docu > zie voorbeeld Liesbeth

Groepswerk statistieken

Statistieken: op sites vindt je niks! Evt op K&G site kijken?

Elisa mailt groepjes door naar iedereen

Mijn persoonlijk besluit

Toen ik de opdracht te horen kreeg was ik niet zo enthousiast. Ik begreep niet waarom we dit moesten kunnen in ons latere leven. Na de opdracht had ik hier een andere mening over. Het was een goeie oefening voor ons examen. Tijdens het maken van de oefenboeken over refereren en de verschillende databanken gebruiken, was is helemaal in paniek. Dit verliep niet zo vlot. Door het maken van onze wiki heb ik deze vaardigheden al meer onder de knie. Toch zal ik nog wat moeten oefenen in het refereren. Ook word zal ik nog wat meer moeten inoefenen.

Mijn artikel zelf vond ik heel interessant. Ik had nog nooit van casemanagement gehoord dus het was leuk om te lezen. De verschillende stappen die we moesten uitvoeren vond ik soms wat overdreven. Er zaten wel veel goeie oefeningen bij om Excel, word en powerpoint in te oefenen maar in al de stappen heb ik zeker vier keer mijn auteurs moeten opzoeken en andere werken. Aan de andere kant was het dan wel weer een goeie oefening om te leren refereren.

Ik ben zeer tevreden met ons resultaat. Het was een leuke groep om mee samen te werken en we hebben geen problemen ondervonden. Tijdens de werkcolleges was de volledige groep telkens aanwezig in vergelijking met andere groepjes. In het vervolg zou ik wel met de groep duidelijke afspraken maken, dat iedereen elke stap wekelijks afwerkt. Soms was dit vervelend om verder te werken omdat de ene aan stap 1 zat en de andere al aan stap 3. Voor de rest verliep alles vlot.

Bronnenlijst

Ashery, R.S. (1996). Case management for substance abusers: More

issues than answers. In H. Siegal & R. Rapp (Eds.), Case

management and substance abuse treatment: Practice and experience

(pp. 141-154). New York: Springer.

Asscher, J., Dekovic, M. & Hermans, J. (2007). Home-Start: effectieve

opvoedingsondersteuning voor ouders van. Kind & Adolescent, 6, 91-98. DOI:

10.1007/BF03059649

Bool, M. (2002). Casemanagement voor kinderen van drugverslaafde ouders.

Utrecht: Trimbos-instituut.

Brindis, C.D., & Theidon, K.S. (1997). The role of casemanagement in

substance abuse treatment services for woman and their

children. Journal of Psychoactive Drugs, 29, 79-88.

Broekaert, E., Raes, V., Kaplan, C., & Coletti, M. (1999). The design and

effecti- veness of therapeutic community research in Europe:

An overview. European Addiction Research, 5, 21-35.

Brun, C., & Rapp, R.C. (2001). Strengths-based case management: Individuals’

perspectives on strengths and the case manager relations. Social Work, 46, 278-

288.

De Beus, D. (12 december 2008). Gezinsbond geeft opvoedingsles aan huis. Het Laatste

Nieuws, 17.

Derluyn, I., Vanderplasschen, W., & Broekaert, E. (2000). Drugverslaafden

met jonge kinderen: een exploratief onderzoek naar modellen en

opvoedingsondersteunende methodieken bij de hulpverlening aan

drugverslaafde ouders met jonge kinderen. (Niet- gepubliceerd

onderzoeksrapport.) Gent-Brussel: De Kiem, Vereniging voor

Alcohol- en andere Drugproblemen.

De Ruyver, B., Reisinger, M., & Van Bouchaute, J. (1993). Substitutiebehandeling van

drugverslaafden : stand van zaken, psycho-medisch-sociale begeleiding, denkpistes,

waarschuwingen. Brussel: Koning Boudewijnstichting.

Dji. (29 december 2010). Organisaties die kansarmen ondersteunen, kiezen voor innovatief

opvoedingsproject 'Triple P'. Het Nieuwsblad, p.61.

Eykmans, J. (28 december 2007). Interlokale samenwerking opvoedingsondersteuning

stopgezet. Het Laatste Nieuws, 17.

Geenens, K., Vanderplasschen, W., Broekaert, E., De Ruyver, B. &

Alexandre, S. (2005). Tussen droom en daad: implementatie van

casemanagement voor druggebruikers binnen de hulpverlening en justitie.

Gent: Academia Press.

Hall, J.A., Carswell, C., Walsh, E., Huber, D.L., & Jampoler, J.S. (2002).

Iowa case management: Innovative social casework. Social Work,

47, 132-144.

Hughes, P.H., Coletti, S.D., Neri, R.L., Urmann, C.F., Sicilian, D.M., & Anthony, J.C. (1995).

Retaining cocaine-abusing woman in a therapeutic community: The effect of a child

live-in program. American Journal of Public Health, 85, 1149-

1152.

Lanehart, R.E., Clark, H.B., Rollings, J.P., Haradon, D.K., & Scrivner, L. (1996).

The impact of intensive case-managed intervention on substance-using

preg- nant and postpartum woman. Journal of Substance Abuse, 8, 487-495.

Rapp, R.C., Siegal, H.A., Li, L., & Pranjit, S. (1998). Predicting postprimary treatment

services and drug use outcome: A multivariate analysis. American Journal on Drug

and Alcohol Abuse, 24, 603-615.

Riet, N. van, & Wouters, H. (1996). Casemanagement: een leer- en werkboek over de orga-

nisatie

en coördincaite van zorg-, hulp- en dienstverlening. Assen: Van Gorcum.

Rush, B., & Ekdahl, A. (1990). Recent trends in the development of alcohol and drug

treatment services in Ontario. Journal of Studies on Alcohol and Drugs, 51, 514-522.

Saleebey, D. (2008). The strengths perspective in social work (5th. ed.). New York: Allyn&

Bacon.

Schippers, G. (2001). Kunnen verslaafde ouders opvoeden? (Voordracht symposium

‘Goed gezin(d)’, 11 mei 2001). Groningen: Dr. Kuno Van Dijkstichting.

Siegal, H., Fisher, J., Rapp, R., Kelliher, C., Wagner, J., O’Brien, W., & Cole, P.

(1996). Enhancing substance abuse treatment with case

management: its impact on employment. Journal of Substance Abuse

Treatment, 13, 93-98.

Van Belle, J. (6 december 2010). Subsidies voor opvoedingsinitiatieven. Het Laatste Nieuws,

p.13.

Van Brussel, G. (2000). Druggebruik van jeugd tot geriatrisch probleem, een sa-

menvatting. In B. De Ruyver, G. Vermeulen, A. Flaveau, A. De Leenheer, F.

Car- lier, A. Noirfailise & I. Pelc (Eds.), Drugbeleid 2000: drugbeleid aan de

vooravond van de 21ste eeuw (pp. 161-163). Antwerpen/Apeldoorn: Maklu.

Van der Linden, A.P., ten Siethoff, F.G.A. & Zeijlstra-Rijpstra, A.E.I.J. (2009). Ontwikkelingen en

aanzetten tot vernieuwing binnen de jeugdzorg. Jeugd en recht. Springerlink, 324-

342. DOI: 10.1007/978-90-313-8042-8_12

Vanderplasschen, W. (1997). Een exploratief onderzoek in de drugvrije therapeutische ge-

meenschap naar de situatie van drugverslaafde ouders en hun kinderen. (Niet-

gepubliceerde licentiaatsverhandeling.) Gent: Universiteit Gent,

Vakgroep Or- thopedagogiek.

Vanderplasschen, W., Derluyn, I., & Broekaert, E. (2002). Opvoedings- ondersteuning

van drugsverslaafde ouders en hun jonge kinderen. In W.R. Buisman,

e.a.

(Eds), Handboek verslaving: hulpverlening, preventie en beleid (C-3130, pp. 1-24).

Houten: Bohn Stafleu van Loghum.

Vanderplasschen, W., Lievens, K., & Broekaert, E. (2001). Implementatie van een me-

thodiek van casemanagement in de drughulpverlening: een proefproject in de

provincie Oost-Vlaanderen. (Orthopedische Reeks Gent 14.) Gent:

Universiteit Gent, Vak- groep Orthopedagogiek.

Vanderplasschen, W., Mostien, B., Claeys, P., Raes, V., & Van Bouchaute, J. (2001).

Conceptnota organisatiemodel zorgcircuit middelenmisbruik. (Orthopedagogi-

sche Reeks Gent 12.) Gent: Universiteit Gent, Vakgroep

Orthopedagogiek.

Opvoedingsondersteuningopvoedingsondersteuning.wdfiles.com/local--files... · Web...

Documents

Transcript of Opvoedingsondersteuningopvoedingsondersteuning.wdfiles.com/local--files... · Web...